پنهنجي پاران
هن دور ۾ هڪ پاسي اسين ترقي ڪري رهيا آهيون ته ٻئي پاسي دولت، شهرت ۽ وڏن وڏن عهدن جي تڪبر تي ڪنهن کي پاڻ جهڙو سمجهڻ ته ڇا تصور به نه ٿا ڪري سگهون ۽ ان تڪبر جي ڪري اسين صرف پنهنجي خواهشن کي پورو ڪرڻ لاءِ ٻين جي جذبن، عزت ۽ انهن جي زندگيءَ سان کيڏي رهيا آهيون. مطلب ته هن وقت جنهن وٽ دولت آهي ته ان انسان جي عزت به آهي ته طاقت ۽ شهرت به اهو ئي ماڻي سگهي ٿو باقي جيڪڏهن ڪو غريب ۽ مجبور انسان آهي ته پوءِ دنيا ۾ کيس زندگي گذارڻ جو حق به نه آهي. جيڪڏهن ڪو غريب انسان سک جو ساهه کڻي رهيو آهي ته يقينن ان جي پويان به ڪنهن سرنديءَ واري جو هٿ هوندو. اسين دنيا جي آسائشن حاصل ڪرڻ جي حرص ۾ سڀ ڪجهه وساري ويٺا آهيون ته اسان کي دنيا ۾ موڪلڻ جو مقصد ڇا هو ۽ اسين زندگي ڪهڙي مقصد لاءِ گذاري رهيا آهيون؟
اولاد جي بهتر کان بهتر پرورش والدين کان وڌيڪ ٻيو ڪو به نٿو ڪري سگهي. ۽ بهتر تربيت ڪرڻ به الله جي طرفان عطا ڪيل هڪ ڏانءُ آهي جيڪو هر هڪ والدين ۾ ناهي هوندو. وڏڙن جو چيل پهاڪو بلڪل سچ آهي جيڪو ڏاڍو سو گابو. جديد دور ۾ ڪجهه والدين پنهنجي اولاد جي تربيت ڪندي کين پنهنجي بهترين تربيت مطابق آزاد زندگي گذارڻ جو حق ڏيڻ بدران انهن کي پنهنجي خواهشن موجب زندگي گذارڻ لاءِ سختيون مڙهي آزاديءَ سان زندگي گذارڻ جي عمل کان هميشه لاءِ محروم ڪري ڇڏين ٿا، جنهن ڪري اها اولاد اڳتي هلي پنهنجي اولاد سان به اهڙو ئي رويو اختيار ڪري ٿي. اهڙي طرح اهو عمل نسل در نسل هلندو رهي ٿو. ان کان سواءِ اسين پنهنجي خانداني رسم ۽ رواجن کي حديث جي اهميت کان وڌ سمجهڻ لڳا آهيون. انهن خانداني رسمن ۽ رواجن کي اسان ائين سمجهندا آهيون جيئن پٿر تي ليڪ، پوءِ انهن جي پورائي لاءِ اسان جي آڏو اولاد جون خوشيون، معاشري جو احساس، دنيا ۾ نوجوانن جون خواهشون ۽ جذبا ڪا به معنيٰ نه ٿا رکن. انهن رسمن ۽ رواجن پويان اسان جي وڏڙن جا خاندان تباهه ٿيو ٿا وڃن، سڪيلڌيون نياڻيون موت جي گھاٽ چڙهي ٿيون وڃن، نوجوان پنهنجي جواني وڃائي ٿا ويهن، ڪارو ڪاري جا ڪيس ۽ ڪورٽن ۾ شادين ڪرڻ وارا معاملا پڻ انهن ريتن ۽ رسمن جي هَٺَ ۽ تڪبر جي ڪري ٿا آڏو اچن. ته پوءِ ڇا اها تعليم ۽ ترقي آهي؟ . نه اسان کي ڪتابن پڙهڻ سان گڏ دنيا جي ڄاڻ حاصل ڪرڻ سان گڏ سائنسي معلومات حاصل ڪرڻ سان گڏ قران جي تعليم حاصل ڪرڻ سان گڏ پنهنجو پاڻ کي تبديل ڪرڻو پوندو پنهنجي سوچ کي تبديل ڪرڻو پوندو، پنهنجي خواهشن سان گڏ ٻين جي خواهشن جو خيال ۽ احساس پيدا ڪرڻو پوندو پنهنجي اولاد جي بهتر تربيت ڪرڻ سان گڏ انهن کي آزاد زندگي گذارڻ جو اختيار به ڏيڻو پوندو، ان ۾ ڪو شڪ نه آهي ته جيڪڏهن اسان پنهنجي اولاد جي بهترين تربيت ڪندا سين ته ڪڏهن به غلط قدم نه کڻندي. ته پوءِ ڇونه انهن تي سختيون مڙهڻ بدران سندن بهترين تربيت ڪجي. چاهي اهو پٽ هجي يا نياڻي. ٻنهين کي هڪ جيترا حق ڏيڻ گھرجن، ائين ڪرڻ سان ئي اسين پاڻ کي تعليم يافته، ترقي يافته ۽ باشعور سڏائي سگهڻ جو حق رکي سگهون ٿا. ۽ معاشري مان ڪارو ڪاري، ڪورٽ مئرج، خودڪشي ۽ هڪ ٻئي کي رات جي اونداهين ۾ رشتن جي تڪرار تي قتل ڪرڻ وارا واقعا گھڻي قدر گھٽجي ويندا. ۽ گھرن جا گھر برباد ٿيڻ کان بچي ويندا. ڪاش جو اسين ڪتابن پڙهڻ سان گڏ انهن مان حاصل ڪيل ڄاڻ موجب عمل ڪرڻ جي ڪوشش ڪيون. ته سڀ ڪجهه بهتر ٿي ويندو.
گل محمد سومرو