تلاوت جي سجدي جو بيان
جواب: قرآن ڪريم ۾ ڪجهه آيتون اهڙيون آهن جن جي پڙهڻ يا ٻڌڻ سان الله جي حضور ۾ سجدو ڪرڻ واجب ٿي ويندو آهي.
سوال: اهي آيتون گهڻيون آهن ۽ڪهڙين سورتن ۾ آهن؟
جواب: سموري قرآن ڪريم ۾ ڪل چوڏهن سجدا آهن.۽ انهن سورتن جا نالا هن ريت آهن.
(1) سورة اعراف جي آخر ۾ (2) سورة رعد (3) سورة نحل (4) سورة بني اسرائيل (5) سورة مريم (6) سورة حج جو پهريون سجدو (7) سورة فرقان (8) سورة نمل (9) سورة حٰم سجده (10) سورة ص (11) سورة حٰم فصلت (12) سورة نجم 1(13) سورة انشقاق (14) سورة علق
سوال: تلاوت جو سجدو ڪيئن ڏبو آهي؟
جواب: تلاوت جي سجدي لاءِ نه قيام آهي نه تڪبير لاءِ هٿ مٿي کڻبا نڪي قعده ڪبو رڳو سجدي ڪرڻ لاءِ وضوءَ سان قبلي رخ ٿي سجدي جي نيت ڪندي زبان سان الله اڪبر چئي سجدي ۾ وڃبو پوءِ ٽي دفعا سبحان ربي الاعليٰ چئي الله اڪبر چئي سجدي مان اٿبو ۽ سلام ڦيرائڻ جي به ضرورت نه آهي.
سوال: جيڪڏهن ڪوئي ماڻهو هڪ ئي جاءِ تي ويهي سجدي واري آيت جو تڪرار ڪري ٿو يا ٻڌندڙ هڪ ئي جاءِ تي ويٺي ساڳي آيت جو تڪرار ٻڌي ٿو ته ڇا حڪم آهي؟
جواب: اهڙي پڙهندڙ ۽ ٻڌندڙ يعني هڪ مجلس واري تي هڪ هڪ سجدو واجب ٿيندو.
سوال: ڪوئي ماڻهو سجدي واري آيت جو دور ڪري ٿو ۽ ٻڌندڙ ڪنهن ڪم سانگي هر هر اچي وڃي ٿو ته ڇا حڪم آهي؟
جواب: ٻڌندڙ جيترا دفعا ٻڌندو اوترا دفعا مٿس سجدو لازم ٿيندو ۽ ويهندڙ جي مجلس نه مٽي آهي تنهنڪري مٿس فقط هڪ سجدو لازم آهي.
سوال: مجلس مٽجڻ جون ڪي صورتون ٻڌائيندا؟
جواب: تڪرار دوران کائڻ يا پيئڻ سان يا اٿي وڃي ٻيهر موٽي اچڻ
سان يا ڪنهن سان ڳالهائڻ سان،يا ڪافي دير تلاوت ۾ فاصلي ڪرڻ سان مجلس مٽجي وڃي ٿي اهڙيءَ صورت ۾ سجدي واري آيت جي ٻيهر تلاوت تي ٻي سجدي جو حڪم لازم ٿيندو.
سوال: ڇا تلاوت واري سجدي جي لازم ٿيڻ سان يڪدم سجدو ڪرڻ ضروري آهي؟
جواب: بهتر آهي ته جلدي سجدو ڏي اجايو دير ڪرڻ چڱي ڳالهه نه آهي.
سوال: ڇا ڪيترائي سجدا هڪ ئي مهل ڏئي سگهجن ٿا؟
جواب: ها ،ڏئي سگهجن ٿا پر هر سجدي ڪرڻ وقت ،هر سجدي جي نيت جدا ڪرڻ لازم ٿيندي.
سوال:جيڪڏهن نماز ۾ سجدي واري آيت تلاوت ڪري ته ڇا حڪم آهي؟
جواب: سجدي واري آيت پوري ڪرڻ شرط جلدي ۾ سجدو ڪري ۽ باقي قرات ۽ نماز بعد ۾ پوري ڪري.
سوال: جيڪڏهن نماز ۾ سجدو تلاوت جو بروقت ڏيڻ وسري وڃي ته ڇا ڪري؟
جواب: نماز ۾ جنهن وقت جنهن حالت ۾ ياد اچيس ته ان وقت سجدو ڏي ڇو ته نماز ۾ تلاوت وارو واجب ٿيل سجدو نماز کان ٻاهر ادا نه ٿيندو.
سوال: نماز ۾ سجدي واري آيت پڙهڻ کانپوءِ رڪوع ۾ وڃي ته ڇا حڪم آهي؟
جواب: رڪوع ۾ وڃڻ وقت رڪوع ۽ تلاوت واري سجدي جي به نيت ڪري ته ٻئي ادا ٿي ويندا.
سوال: ريڊيو.ٽي.وي ۽ٽيپ رڪارڊ مان جيڪڏهن سجدي واري آيت ٻڌي وڃي ته ڇا حڪم آهي؟
جواب: ٽيپ رڪارڊ مان ٻڌل آيت سان سجدو واجب ڪونه ٿيندو اهڙيءَ طرح ريڊيو ۽ ٽي .ويءَ جي نشريات به جيڪڏهن اڳ جي رڪارڊ ڪيل آهي ته سجدو واجب نه ٿيندو پر جيڪڏهن ريڊيو ۽ ٽي .ويءَ جي نشريات سڌي ٻڌائي وڃي ٿي ته سجدو واجب ٿيندو.
سوال: امام سان جماعت ۾شامل ٿيڻ کان اڳ ۾ سجدي واري آيت ٻڌي ته ڇا ڪري؟
جواب: جيڪڏهن کيس امام سان شامل ٿيڻو آهي ته جلدي شامل ٿي امام سان گڏ تلاوت جو سجدو ادا ڪري پر جيڪڏهن امام تلاوت جو سجدو ادا ڪري ويو ۽هي پوءِ اچي امام سان مليو ته به هن کان سجدو ادا ٿي ويندو.کيس ٻيهر سجدو ڏيڻو نه آهي.(الجوهرة النيره)
سوال: مٿين صورت ۾ جيڪڏهن جماعت ۾ شامل نه ٿي سگهي ته ڇا ڪري؟
جواب: کيس سجدو ڏيڻ لازم ٿيندو بنا نماز جي ايئن ئي سجدو ڏئي ڇڏي.(جوهرة النيره)
سوال: ڪڏهن نمازيءَ،غير نمازيءَ کان تلاوت واري آيت ٻڌي ته ڇا حڪم آهي؟
جواب: نماز پوري ڪري پوءِ سجدو ڏي. (جوهرة النيره)
سوال: استاد شاگرد کي تلاوت واري آيت جو سبق ڏي ٿو ۽ ان آيت کي بار بار ورجائين ٿا ته مٿن هڪ سجدو واجب ٿيندو يا ٻه؟
جواب: هڪ آيت تلاوت جي سجدي واري هڪ مجلس ۾ باربار پڙهڻ ۽ ٻڌڻ سان هڪ سجدو واجب ٿيندو. (احسن الفتاويٰ ج 4 )
فائدو:
مسافر: مسافر جي لفظي معنيٰ آهي سفر ڪندڙ فقهي اصطلاح ۾ ان ماڻهوءَ کي چئبو آهي.جيڪو گهٽ ۾ گهٽ 48 ميلن يعني سوا ستهتر ڪلو ميٽرن جي فاصلي تي وڃڻ جو ارادو رکي گهر کان ٻاهر نڪري.
مقيم: مقيم لفظي معنيٰ آهي ٽڪندڙ فقهي اصطلاح ۾ ان ماڻهوءَ کي چئبو آهي،جيڪو مسافر نه هجي يعني وطن اصلي ۾ رهندڙ هجي. يا 48 ميلن پنڌ تي يا ان کان پري ڪنهن وسنديءَ ۾ عارضي طور پندرنهن ڏينهن يا ان کان وڌيڪ رهڻ جو ارادو رکندو هجي.
وطن اصلي: وطن اصلي ان جاءِ کي چئبو آهي. جتي ان ماڻهوءَ جو اصلي گهر ۽ مال،ملڪيت هجي.۽ ان کي آئنده لاءِ اتي ئي رهڻ جو ارادو هجي.
وطن اقامت: ان جاءِ کي چئبو آهي جتي ڪجهه وقت يا سالن جي رهڻ جو ارادو رکي ٽڪندڙ هجي ۽ پنهنجي اصلي وطن ڏانهن ورڻ جو ارادو هجيس.
قصر: چورڪعتي نماز کي ٻه رڪعتون ڪري پڙهڻ کي قصر چئبو آهي ٽه رڪعتي يا ٻه رڪعتي نماز ۾ قصر نه ٿيندو آهي.يعني مغرب ۽ فجر ۾ قصر نه ٿيندو آهي.
حضر: شرعي سفر واري حالت جي ضد کي حضر چئجي ٿو.