ننڍڙي ڌرتي، وڏِڙي ڌرتي
هٿ جي آڱرين مان “ٻاچ” سڃاڻجي ـــــــــــ اها “چيچ” کان وڏي آهي، ته “وِچِين” آڱر کان ننڍي، ۽ چيچ کان ٿلهي آهي ته آڱوٺي کان سنهي. هر ماڻهو/ٻار جو هٿ ڪنهن هڪ جي هٿ کان وڏو/ٿلهو آهي ته ڪنهن ٻي جي هٿ کان ننڍو/سنهو.
اهڙيءَ طرح دنيا جي هر شيءِ جي قدبت، ٿولهه، ويڪر ۽ ڊيگھه وغيره جي سُڌ تڏهن پوندي جڏهن ان جي ڪنهن نه ڪنهن ٻيءَ شيءِ سان ڀيٽ ڪبي. جيڪڏهن ڀيٽ نه ڪبي ته ڪنهن به شيءِ جي وڏي يا ننڍي هجڻ، ڊگھي يا بندري هجڻ، ٿلهي يا سنهي هجڻ، پراڻي يا نئين هجڻ، آڳاٽي يا هاڻوڪي هجڻ، سهڻي يا ڪوجھي هجڻ، سوادي يا بي سواد هجڻ، وڻندڙ يا اڻوَڻندڙ هجڻ، سياڻي يا اياڻي هجڻ، سڌريل يا اڻسڌريل هجڻ، ڊولائتي يا بيڊولي هجڻ، ۽ اهڙن ٻين ڪيترن ئي گڻن يا اَوگڻن جي ڪا به صحيح سڌ نه پوندي. اهو ئي مثال ڌرتيءَ سان به لاڳو ٿئي ٿو. ڌرتي به ڪيترين ئي شين جي ڀيٽ ۾ ڏاڍي وڏي آهي، پر ساڳيءَ ئي مهل اها ڪيترين ئي شين جي ڀيٽ ۾ ڏاڍي ننڍي به آهي.
سمجھو ڪري ته ڌرتيءَ کي زور ڏئي، دٻائي، سُسائي، سوڙهو ڪري، هڪ مَٽر جي داڻي جيترو ڪيو وڃي ۽ سج تي به اوترو ئي داٻ وڌو وڃي ته سج جو قدبت سمجھڻ لاءِ اسان کي مٽر جا 13-لک داڻا گڏ ڪرڻا پوندا جن سان چڱي چوکي ڇَلِي ڀرجي ويندي. معنى ته سج ڌرتيءَ کان 13-لک ڀيرا وڌيڪ وڏو آهي. هاڻي سوچي سگھجي ٿو ته ڌرتي سج جي ڀيٽ ۾ ڪيتري ننڍڙي آهي!
رات جو کٽ تي سمهي، اڀ ۾ نگاهه ڪرڻ سان اَڻڳَڻ تارا ٽمڪندي نظر ايندا. انهن مان ڪيترائي سج کان ننڍا آهن پر ڪيترائي اهڙا به آهن جيڪي سج کان لکين ڀيرا وڌيڪ وڏا آهن، انهن جي ڀيٽ ۾ ڌرتي ڇا هوندي؟
اسان جي ڌرتي سج-سرشتي/سِجَمنڊل جو هڪ ڳترو آهي. سج هڪ “تارو” آهي. تارو ان فلڪِي جسم کي چئجي ٿو جنهن وٽ پنهنجي روشني/سوجھرو هجي. ڌرتي هڪ “گرهه/سَيارو” آهي. گرهه ان فلڪي جسم کي چئجي ٿو جيڪو ڪنهن تاري جو محتاج ۽ ان جي چَوڦير ڦرندڙ هجي. “اپگرهه/سيارچو” وري ان فلڪي جسم کي چئجي ٿو جيڪو ڪنهن گرهه جو ڳيجھو ۽ ان چوڌاري ڦرندڙ هجي ـــــــــــ چنڊُ ڌرتيءَ جو اپگرهه آهي. “اماڙو” وري هڪ حد تائين ڇڙواڳ فلڪي جسم آهي.
اسان جي سج چوڌاري ڦرندڙ گرهن جي ڳڻپ نَـــوَ آهي، ۽ انهن جي ترتيب هن طرح آهي:
1. ٻُڌ (ٻڌر، عطارد، مرڪيوري Mercury)
2. وِهائُو (کِلندڙ، زهره، وينس Venus)
3. ڌرتي (ڀُون، زمين، ڌَر، ارٿ Earth)
4. اڱارو (مَنگل، مرِيخ، مارس Mars)
5. خميسو (ورهپست، مشترِي، جوپيٽر/Jupiter)
6. ڇنڇر (زُحل، سَئٽرن/Saturn)
7. ساموئي (يُورينَس/Uranus)
8. حَماد (نيپچُون/Neptune)
9. آهنگر (پلوٽو/Pluto)
اسان جي ڌرتي خميسي، ڇنڇر، ساموئي ۽ حماد کان ننڍي آهي، جڏهن ته باقي سڀني گرهن کان وڏي آهي. ڌرتيءَ جيان ٻين ڪيترن ئي گرهن کي هڪ کان ٻٽيهنِ تائين پنهنجا پنهنجا اپگرهه/چنڊ به آهن. ڌرتي انهن سڀني چنڊن کان وڏي آهي. پڪي ارادي جيان پختا جبل، دِل جيان ڌڙڪندڙ سمنڊن جو پاڻي ۽ نَسن/رڳن جھڙيون نديون وغيره ته ڌرتيءَ جا لِڱ/عضوا آهن، پر حساب ڪتاب ڪجي ته ڌرتي ڪيترن ئي تارن کان به وڏي آهي.