7
هاڻ رستي تي جيڪو شهر آيو اُهو هو خيرپورناٿن شاهه ......خيرپور ناٿن شاهه وٽان جڏهن قافلو لنگهيو ته سڀني کي ايم آر ڊي تحريڪ جي دوران هن شهر جي رهواسين جي جدو جهد ياد اچي ويئي. ٻين صوبي جي مهمانن کي اسان جا سنڌي اُن دور جون ڳالهيون ظلم ۽ زيادتيون ٻڌائڻ لڳا اهڙيون ظلم جون ڪهاڻيون ٻڌي سڀن جا وات ڦاٽي ويا. هي شهر جت ايڪڙ ٻيڪڙ ڪو چڱو گهر هو. بازار به معمولي هئي سادڙا سٻاجهڙا ماڻهو نه اُنهن ۾ ٺاهه ٺوهه ۽ نه وري ڪا وڏائي. ڪير تصور به نه پئي ڪري سگهيو ته ڪو هنن سٻاجهن ماڻهن ڏاڍي ڏونگر جو مقابلو ايڏي مردانگيءَ سان ڪيو هو بسون هڪ منٽ ۾ شهر کان ٻاهر پهچي ويون پر هتان جا قصا کٽائي نه پئي. داستان ظلم جا داستان جن جو ڪو انت ئي نه آهي.
اُن ويل مان سوچيندي رهيس ته سنڌي قوم جي عجيب نرالي طبيعت آهي
ظلم سهندي به آهي ته ظالم سان مقابلو به ڪندي آهي. گذريل يارنهن سالن ۾ سنڌجي رهواسين مٿان جيڪي ڏاڍ جا ظلم جا ڏونگر ڪريا سي ڳڻپ کان مٿي آهن. ڌاڙيلن جو بهانو وٺي امن پسند غريب سنڌين کي تنگ ڪيو ويو. انهن جي گهرن جا مال متاع ٽرڪون ڀري ڍويو ويو. غريب عزت وارن جي گهرن ۾ گهڙي عورتن ۽ نياڻن جو بيعزتيون ڪيون ويون.
شهرن جي مٿان بمباري ڪئي ويئي. هالا شهر جي ٻاهران جيڪا سنڌين ناڪا بند ڪئي آهي ۽ ماڻهون ڌرڻو ماري ويهي رهيا هئا اُنهن کي ڪيتري بي درديءَ سان اُتان هٽايو ويو. ڳوٺ ايوب ٿهيم کي باهه ڏيئي ساڙيو ويو. اُن ويل عورتون نياڻيون قرآن کڻي گهرن مان ٻاهر نڪري آيون ته به ظالم ظلم کان باز نه آيا. ٺوڙهي ڦاٽڪ وارو واقعو اُهو ڪنهن کان وسريو هوندو؟ هن واقعي ۾ ظالن پنهنجي وحشت ۽ بربريت جو مڪمل نمونو پيش ڪيو هو. الائجي ڪيترا اهڙا واقعا جن جو ڪو انت ئي نه آهي ٿيندا رهيا آهن ڌرتي واسين مٿان قهر ۽ ظلم جا پهاڙ ڪرندا رهيا هنن اٻوجهن لاوارثن مٿان . ها پر ان وقت پريس به چپ، سياستدان به چپ ڪنهن کي خبر ئي نه ته ڇا پيو ٿئي. سياستدان جن کي سڀ خبر سي به ماٺ. اهي ماٺ ڪرڻ وارا هئا سنڌي سياسي ليڊر عجيب نفرت انگيز ڪردار رهيو آهي اسان جي سنڌي سياسي ليڊر جو. قرباني ڏي عوام، مري ڪٽجي عوام، جيلن ۾ اذيتون سهي عوام، ۽ هنڀوڇيون هڻي، ڄور وانگر رت پيئي اسان جو سنڌي سياستدان. اسان جا سنڌي سياسي ليڊر رت پياڪ آدم خور ٿي ويا آهن. اُنهن مان شُناس نڪري چڪي آهي. ها اوسيتائين ان وقت تائين هن ڌرتي کي آجپو نه ملندو سک ۽ شانتي نه ملندي جيستائين هن مدي خارج سياسي ليڊرن مان جان نه ڇٽندي. هڪ ٻيو به وڏو ظلم جيڪو سنڌين سان آهي اُهو ته سنڌي راهه گناه مارجي وڃي يا رستي ويندي پڪڙيجي پوي ۽ ان وقت جو ڪو هٿيار هجي. چاهي ان هٿيار جو لائسنس به ان وٽ موجود هجي. اُن سنڌيءَ اُهو هٿيار پنهنجي تحفظ لاءِ ئي ڇو نه رکيو هجي اخبار ۾ خبر اچي ويندي ته هڪ وڏو دهشتگرد گرفتار ٿيو آهي هندستان جو ايجنٽ ۽ را تنظيم جو نمائندو گرفتار ٿيو آهي. اڄ ڪلهه سنڌي لفظ جي معنيٰ ئي آهي ڌاڙيل، غدار، ڪافر ۽ را جو ايجنٽ......
ٽنهي صوبن مان ڪوبه صوبو سنڌين سان همدردي نه ٿو رکي ۽ نه وري ساٿ ٿو ڏئي. ٻيا ته ٺهيو شڪايت ته بلوچستان وارن سان آهي. سنڌين ڪڏهن به بلوچن کي پاڻ کان الڳ نه سمجهيو آهي. بلوچستان وارن سان سنڌين جي محبت جا رشتا آهن. خبر نه آهي ڇو اتان جا ليڊر نالي وارا قبائلي سردار هن ڏکئي وقت ۾ سنڌين کي وساري چُڪا آهن. محبت جا رشتا ٽوڙي چُڪا آهن. اُنهن سان گڏجي وڃي ويٺا آهن جيڪي سنڌين جا ازلي ويري ۽ انسانيت جا قاتل آهين هي سڀ ڏک هي سڀ ڳالهيون اُن ويل ياد اينديون آهن. ڏوراپا به ان وقت ڏبا آهن جڏهن پنهنجن کي ڪمزور ۽ دوستن کي لاپرواهه ۽ دشمن جابر ۽ سفاڪ ڏسبو آهي. خيرپورناٿن شاهه ۽ ٻيا سڀ سنڌ جي علائقن جا ماڻهو باهمت نڊر ۽ بيباڪ آهن. سلام آهي، هنن سڀني کي جن جي ڪري اڃا تائين سنڌ جي ڌرتي قائم دائم آهي.
هاڻ سائين قافلي وارا ميهڙ شهر ۾ داخل ٿيا. بسون اڃان ٿورو اڳتي هليون ته ڪنهن رڙ ڪيئي اڙي هوڏي ڏسو بِهن وارو ڏسو. ڪنهن ڀيڻ چيو اڙي هو مٽ وارو ڏسو پڪ ئي پڪ ان وٽ اوٻاريل بهه هوندا. گهڻن ڄڻن ته اهو پئي چيو ته ميهڙ جو مائو ميهڙ جي ميندي وٺڻ کانسواءِ اسين هتان ڪيئن ٿا وڃي سگهون؟ آخر سائين سڀ بسون بيهاريون ويون تقريبن بس جو هر ماڻهو هيٺ لٿو ڪجهه نه ڪجهه وٺڻ خاص طرح ميهڙ جو مائو ميندي. اسان عورتن مان ڪوبه هيٺ ڪونه لٿو. هاڻ پروين سومرو کي ڪا ياد گيري ئي اُن بس جي دريءَ مان سامهون واري دڪاندار کي سڏيو چيو ان فلاڻي جو دڪان ڪٿي آهي؟ اُن دڪاندار ٻڌايو ته سامهون گهٽيءَ ۾ آهي پروين ان کي چيو ته ڊڪ پائي ان کي وٺي آ. ان کي چئجان تنهنجي ماسي ٿي توکي سڏي. اُن ويل پروين سڀني کي ٻڌايو ته سندس ڀاڻيجو هت ٿو رهي. هاڻ موقعو مليو آهي ته اُن سان به ملي وٺان هڪ منٽ به نه گذريو ته اهو ڇوڪرو به اچي ويو. پروين ڏاڍي پيار سان ان سان ملي ۽ خبرون چارون وٺڻ لڳي. ان پروين تي زور رکيو ته گهر هلو. چانهه پاڻي پيئو. مانيءَ جو ٽائيم آهي ماني هلي کائو. پروين ان کي سمجهائڻ لڳي ته مان هنن قافلي وارن سان گڏ آئي آهيان ۽ اسان جلديءَ ۾ آهيون اُن ڪري ڪٿ به اسان کي لهڻو نه آهي. هو جوان اصل ضد ڪري بيٺو اُن تي ڊاڪٽر سليمان جيڪو پريان ويٺو هو اُن نوجوان کي چيو ته ته ڀلا سڄي قافلي کي کي به چانهه پياريندي ڇا؟ اُن جوان وڏي دل سان ۽ يقين سان چيو “ڇو نه سائين ڇڙي چانهن ڇو مان اوهان کي ماني به کارائيندس. بهرحال وڏي بحث مباحثيءَ کانپوءِ اُن اها ڳالهه سمجهائي ويئي ته وقت گهٽ آهي ۽ هن قافلي وارن کي ڪٿي به لهڻو يا بيهڻو نه آهي، اگر ائين ٿيندو رهيو ته پوءِ هر ڪنهن جو ڪٿي نه ڪٿي ڪو نه ڪو مائٽ عزيز آهي ئي آهي پوءِ جو هو سڀ پنهنجن مائٽن ۽ عزيزن سان ملندا رهندا ته قافلي جو اصل مقصد ته فوت ٿي ويندو ........... ميهڙ شهر منهن جي ابن ڏاڏن جو شهر آهي ميهڙ شهر جي ڀرسان ٿيٻن جي ڳوٺ ۾ منهنجا ڏاڏاڻا آهن. بابا سائين هت پلجي جوان ٿيو. مان لاڙڪاڻي شهر ۾ ڄايس ٽنڊو آدم جي گهٽين ۾ بلور، اٽي ڌڪر، ۽ اک ٻوٽ کيڏي عام رواجي سنڌي اسڪول ۾ فرحي ۽ سليٽ تي پڙهي وڃِي حيدرآباد نڪتس ڪاليج يونيورسٽي ٽپي اچي نوڪري سانگي ڪراچي ويٺس. هت ئي منهنجو گهر ٺهيو. منهنجا ٻار ڪراچي جي بهترين تعليم ادارن سينيٽ جوزف ڪانوينٽ ۽ سينٽ پيٽرڪ اسڪول ۾ پڙهندا آهن. ننڍڙي عمر ۾ ايترا ته بولڊ ۽ هوشيار آهن. جو مونکي ته انهن جيترو عقل ڪاليج جي دور ۾ به ڪونه هو. پنهنجو ننڍپڻ جو ڳالهيون جن ياد ڪري کل ايندي آهي. جڏهن منهنجا ٻار اهو مونکان پڇندا آهن ته امي توهان ننڍپڻ ۾ ڪهڙن رانديڪن سان کيڏندا هئا يا وري توهان وٽ ننڍپڻ ۾ ڪهڙا ڪهڙا رانديڪا هونداهئا. مان انهن کي ڪوبه جواب ڏيئي نه سگهندي آهيان. اِن جو مطلب اهو نه آهي ته مون پنهنجي ننڍپڻ ۾ کيڏيو ڪڏيو نه هو. پنهنجي وقت جي حساب سان اسان به زندگي جا سڀ مزا ورتا کڏ تي لغڙ اُڏائڻ ڀائرن سان گڏجي رسيءَ تي جمپ ڏيڻ، ڊڪ ڊوڙ وغيرهه ۽ ٻيون ڪيتريون ئي رانديون اسان کيڏيون. پر اڄ جا ٻار جيڪي بند ۽ ننڍڙن گهرن ۾ پلجن پيا سائنس ڏاڍي ترقي ڪئي اوچتو ئي اوچتو ايتريون ته سهولتون گذريل ڏهن پندرنهن سالن ۾ ميسر ٿي ويون آهن جيڪي اسان جي ننڍپڻ ۾ ڪين هونديون هيون. صفا ننڍڙا هئاسين ته ريڊيو ٻڌندا هئاسين، اُن کان پوءِ ٽي وي اُها به بلڪ اينڊ وائيٽ ڇا ته مزو هو اُن کي ڏسڻ ۾ اصل اک ئي ڪونه هٽندي هئي. هر پروگرام ڏٺو ويندو هو. پر اڄ جا ٻار جيڪي باربي ڊال، سينڊي ڊال، رموڊ ڪنٽرول جي گاڏين ويڊيو گيم ۽ ڪمپيوٽر سان کيڏڻ وارن ٻارن کي مان ڇا ٻڌايان ته اسان جون خوشيون اسان جو ضرورتون ڪيتريون نه محدود هيون. هڪ معمولي رانديڪي ملڻ سا ئي خوش ٿي ويندا هئاسين. ساهه سان سانڍي رکندا هئاسين انهن رانديڪن کي، گڏيون ته اسان کي گهر جون مايون هٿ سان ڪپڙي جون ٺاهي ڏينديون هيون، اُنهن گڏين کي موتين جا زيور پارايا ويندا هئا. اُهي گُڏيون اسان کي ڏاڍيون وڻنديون هيون. امان شاهل جي ڌيءَ امان کتان جنهن وٽ مان ڪجهه عرصي وڃي رهي هئس اُ ن ڪجهه سال اڳ منهنجي ڌيءَ لاءِ اهڙي ڪپڙي جي گُڏي ٺاهي موڪلي. منهنجي ڌيءَ جيڪا پنجن،ڇهن سالن جي مس هئي، گُڏيءَ کي ڏسي ڊڄي ويئي اکيون ٻاهر نڪري آيس ڊپ مان چوڻ لڳي. امي هيءَ گُڏي ته ڪونه آهي ڊرا ڪولا آهي. مجبورن مونکي ان گُڏيءَ کي لڪائي رکڻو پيو، ڇو ته منهنجي ڌيءَ اُن کان گهڻو ڊڄي رهي هئي.
ميهڙ شهر جو ذڪر ڪندي اهي سڀ ڳالهيون ياد اچي ويون. ميهڙ مان قافلي وارن گهڻو ڪري مائو ۽ ميندي ورتي. مان ڏٺو ته ميندي سيل پيڪ ٿيل پلاسٽڪ جي ٿيلهين ۾ بند هئي. مٿان وري ٽپو لڳل هو ۽ لکيل ته ميهڙ جي مشهور ميندي معلوم ڪرڻ تي خبر پئي ته هاڻ اُها ميندي سنڌ جي اڪثر علائقن ۾ ملندي آهي.
هاڻ قافلي جي منزل سکر شهر هو. سکر ۾ هي فيصلو ڪيو ويو ته رستي تي مخدوم بلاول رضه جي مزار ايندي اهو ڪيئن ممڪن آهي جو اُتان مخدوم بلاول جي مزار کي پُٺي ڏئي هليو وڃجي. قافلي وارن به ان ڳالهه ۾ دلچسپي ڏيکاري ته اُت ضرور لهڻ گهرجي. اهو سڀ ڪجهه سوچي محترم عبدالمجيد جمالي جيڪي سگا جي دادو ضلعي جا صدر آهن اڳ ۾ ئي روانا ٿي ويا. قافلي جي پروگرام اُت وڃڻ شامل ڪونه هو، اُن ڪري انهن کي هڪ ڏينهن ۾ ئي سڀ انتظام ڪرڻو هو جڏهن قافلو مخدوم بلاول جي مزار تي پهتو ته بس رنگ لڳا پيا هئا اهڙو ته سٺو انتظام ڪيل هو جو يقين ئي نه پيو اچي ته ڪو اڄوڪي ڏينهن ۾ اهو سڀ ڪجهه ڪيو ويو آهي قافلي وارا سڀ کان پهريان مخدوم بلاول جي مزار تي زيارت ڪرڻ ويا. سادي مزار ڪٽهڙي جي اندر ٻاهران هاڻ ڪم پئي هليو. هڪ وڏي گنبد جي تعمير هلي پئي. معلوم ڪرڻ تي خبر پئي ته اڳ ته هڪ ننڍڙي سادڙي ڪوٺي هوندي هئي مختلف وقتن ۾ مختلف حڪمرانن ۽ سرنديءَ وارن هت مزار تي ٺهرائڻ چاهيو پر جڏهن به تعمير جو ڪم شروع ٿيو ته اُهو رات وچ ۾ ڊهي ويندو هو. ڪافي ڪوشش جي باوجود به هت مقبري جو گنبذ يا ڪا ٻئي تعمير ٿي نه سگهي. هاڻ سون سالن کان پوءِ تعمير شروع ٿي آهي ڪنهن اُت اِهو به ذڪر ڪيو ته مخدوم بلاول هڪ ڇوڪري کي خواب ۾ آيو هو، اُن کي چيائين هاڻ منهنجي مزار تي مقبرو اڏايو وڃي اُن ڪري اهو مقبرو تعمير ٿيڻ شروع ٿيو آهي. اُن شخص جي باري ۾ به ٻڌايو ويو جنهن جي خواب ۾ مخدوم بلاول جن آيا هئا. اهو ڇوڪرو پرائمري ماستر هو ان هي خواب ۾ مخدوم بلاول آيو هو. جڏهن مخدوم صاحب پاڻ اجازت ڏني ته تعمير جو ڪم زور شور سان چالو ٿيو. عجب ته اهو آ ته هاڻ ائين ڪو نه ٿيو آهي جيئن اڳ ٿيندو هو. جو اڃا تعمير جو ڪم شروع ٿئي ته کنيل گنبذ ڪريو پوي. بحرحال هڪ ٻُڌل ڳالهه جڏهن تحرير ٿي ويندي آهي ته اها تاريخ جو حصو ٿي ويندي آهي اُن ڪري اُت ٻڌل ڳالهيون سڀ ڇڏي ٿي ڏيان........
مخدوم بلاول جي مزار سان گڏ هڪ خوبصورت مسجد اڏيل هئي اُن مسجد کي ڏسي قافلي وارا ٻاهر ميدان تي جت ويهڻ جو انتظام ٿيل هو اچي گڏ ٿيا. مخدوم بلاول جنهن جي مزار تي اڄ سڀ قافلي وارا اچي گڏ ٿيا هئا عقيدت،محبت ته پنهنجي جاءِ تي پر مخدوم بلاول تاريخ جي هڪ وڏي هستي آهن مخدوم بلاول ذات جو سمون هو ۽ سندس تعلق ٺٽي جي شاهي خاندان سان هو.مخدوم صاحب ديني علم حاصل ڪرڻ جي نيت سان بادشاهي ڇڏي فقيري اختيار ڪئي. سندن ڄم جي تاريخ صحيح طرح معلوم نه ٿي سگهي آهي پراندازن نائين صدي عيسوي جي آخر ڌارا ڄائو هو. ابتدائي تعليم ٺٽي مان حاصل ڪيائين شادي به اتي ڪيائين ۽ آخر عمر تائين اُت ئي رهيو. علم حديث ۽ تفسير جو ماهر هو. سندس مشهوري چئني طرف پکڙيل هئي، جنهن ڪري پري پنڌ کان ماڻهو وٽس علم پرائڻ لاءِ ايندا هئا (ڄام فيروز جي زماني ۾ جڏهن شاهه بيگ ارغون سنڌ تي ڪاهه ڪئي ۽ باغبان وٽان اچي لنگهيو. تڏهن قومي غيرت جي ڪري مخدوم بلاول جي مريدن ۽ جماعت زبردست مقابلو ڪيو. پر شاهه بيگ ارغون ڪاميابيون حاصل ڪندو وڃي ٺٽي پهتو. ٺٽي ۾ مرزا شاهه بيگ ارغون ڄام فيروز سان معاهدو ڪري اڌ ملڪ سندس حوالي ڪري ۽ اڌ پنهنجي قبضي ۾ رکي جڏهن ٻيهرسيوهڻ جي رستي کان موٽيو تڏهن ٽلٽي ۾ منزل انداز ٿيو انهي علائقي جي معزز مهمانن کي گهرايائين. انهن کيس ٻڌايو ته هتي جا ماڻهو اوهان جي اطاعت ۽ فرمانبرداري لاءِ تيار آهن مگر مخدوم بلاول جو هن حد جو وڏو عالم ۽ شيخ آهي سو ماڻهن کي روڪي رهيو آهي. بلڪ هو جنگ ۽ مقابلي لاءِ ماڻهن کي تيار ڪري رهيو آهي. هي بنيادي سبب آهي جو شاهه بيگ مخدوم بلاول کان وير وٺڻ جو ارادو ڪيو(معصومي) انهي سڄي منصوبي ۾ ميران محمد شاهه فريق رهيو. اُن هڪ موچيءَ کي گهرائي حڪم ڪيو ته هڪ جُتي تيار ڪري جنهن جي وچ ۾ قرآن شريف جو آيتون وجهي ۽ اُها مخدوم بلاول ڏانهن کڻي وڃي. موچيءَ کي زبردستي مڃرائي اها جتي مخدوم بلاول ڏي تحفو ڪري موڪلي ويئي چون ٿا ته مخدوم بلاول ان موچيءَ کان پڇيو اِها جتي آهي؟ اُن جواب ڏنو هائو سائين مخدوم صاحب ان وقت پنهنجي خليفي مخدوم ساهڙ جن سان گڏ ويٺا هئا فرمايائون ته ابا هن کي تون هٿ ۾ جهلي ويهه ۽ هيٺ رکڻ نه ڏنائون. پوءِ هڪ موچيءَ کي گهرائي جوتي جي ٻنهي حصن کي جوڙائي هڪ ٽوپي ٺهرايائو ۽ مخدوم ساهڙ کي گهرائي پارائي چيائون ته هيءَ ٽوپي تنهنجي مٿي تي پئي هجي. موچي وڃي سمورو قصو ميران محمد شاهه کي ٻڌايو اُن ڇا ڪيو جو موچي طرفان هڪ فرياد اُتان جي قاضي وٽ داخل ڪرايو ته مخدوم بلاول قرآن شريف جو آيتون جُتي ۾ سبرائي اُها جتي استعمال ڪئي آهي. هي خبر اُتان جي قاضين کي به ٻڌائي ويئي هاڻ. مخدوم بلاول کي گهرايو ويو اُن وقت مخدوم بلاول صاحب موچيءَ کان صرف هڪ سوال پڇيو ابا اها جُتي مون پيرن ۾ پاتي هئي؟ موچي چيو هائو سائين، ان کان پوءِ مخدوم صاحب ڪو به سوال نه ڪيو قاضي صاحب شاهديون وٺڻ کان پوءِ فيصلو ڏنو ته مخدوم صاحب کي جيئري ئي لوهه جي گهاڻي ۾ پيڙهايو وڃي. مخدوم صاحب نهايت صبر سان فيصلو ٻڌو، اُت مخدوم صاحب اهو چيو ته مونکي گهاڻي ۾ پيرن کان وڌو وڃي ته جيستائين ساهه هوندم پنهنجي هن ڌرتي کي ڏسندو رهندس 969 هجري مطابق 1522ع مخدوم صاحب شهادت حاصل ڪيئي. سندس وجود کي مٽ ۾ وجهي انهي هنڌ دفنايو ويو. هاڻ اُت هر مهيني جي پهرين جمع تي عاليشان اجتماع ٿيندو آهي.
مرڻا اڳي جي مئا. مري نه ٿين سي مات،
هوندا سي حيات، جيئڻا اڳي جي جيا.