موچيءَ جي عقلمندي
رشيد هڪ نرمل دل وارو، ايماندار ۽ محنتي موچي هو. کيس ڳوٺ جي هر هڪ ماڻھوءَ لاءِ وڏو احساس رهندو هو. ۽ اها بہ خبر هيس تہ ڳوٺ جا ماڻھو گهڻا امير تہ ڇاپر وچولي حيثيت وارا بہ ڪونہ آهن سو کانئن ڪي گهڻا پئسا ڪونہ کڻندو هو پر ڪڏهن ڪڏهن تہ ڪنھن غريب کان ڪجهہ وٺڻ بہ پسند ڪونہ ڪندو هو. دين محمد چيس، ”توکي مزوري پوءِ ڏيندس مون کي نڪاح لاءِ سامان بہ وٺڻو آهي ۽ ٻيا پئسا گهرجن ٿا جيڪي ڪونہ آهن ڀانيان تہ جنھن سِرَن جي بٺي تي ڪم ڪريان ٿو ان مالڪ کان ايڊوانس کڻي اچان“ رشيد مُرڪي وراڻيس ” منھنجو ڪو بہ فڪر نہ ڪر باقي بٺي جو مالڪ جيڪڏهن پئسا اڳواٽ نہ ڏئي تہ مون وٽ اچجان ۽ مون ڪجهہ پئسا ڇت جي مرمت لاءِ گڏ ڪيا آهن في الحال توکي اڌارا ڏيئي سگهان ٿو هاڻي تہ هونئن ئي برساتون ايندڙ سال پونديون، تون ڀلي مون کي پوءِ ڏجانءِ“. ايئن چوندي انھيءَ جتي کي اٿلائي پٿلائي ڏسڻ لڳو، دين محمد شڪر گذاريءَ سان ڏانھس ڏسي چيو، ”هيءَ جتي واقعي جام پراڻي آهي منھنجي ڏاڏي جي آهي جا مون بابا جي پراڻي پيتيءَ مان ڪڍي پر آهي هرڻ جي کَلَ جي، قيمتي جتي انھيءَ ڪري ڦٽي بہ نٿو ڪري سگهان. ڇا اها سٺي ٺھي ويندي؟“ دين محمد جو ڏاڏو تمام امير هو سندس پٽ علي محمد يعني دين محمد جي پيءُ سڄي ملڪيت عياشين ۾ وڃائي ڇڏي هئي.
رشيد جتيءَ کي پرکي چڪو هو تہ سٺي چمڙي مان ٺھيل آهي فقط سنڀال نہ ڪرڻ جي ڪري بدزيبي لڳي پئي پر هڪڙيءَ ڳالھہ تي سوچ ۾ پئجي ويو هرڻ جي کل جون جتيون هلڪي وزن واريون هونديون آهن، هيءَ ڪجهہ ڳري ۽ وزني جتي هئي، ڪجهہ پڇڻ بنا کيس واعدو ڏنائين تہ، ” سڀاڻي تائين اها تمام سھڻي ۽ نئين ٿي ويندي تون فڪر نہ ڪر“
هو پنھنجي ڪم ۾ لڳي ويو، شام تائين سالن جي پراڻي جتي نئينءَ جو ڏيک ڏيڻ لڳي، انھيءَ کي ڪپڙي ۾ ويڙهي گهر ڏي روانو ٿيو اڄ واپس ويندي هو انتهائي سوچ ۾ هو، جيئن ئي گهر پھتو ٻار پاڙي جي گهر ۾ راند روند ۾ مشغول هئا، زال کي ويھاري هڪ ننڍي هڙ ڪڍي کيس ڏيکاريائين جنھن ۾ ننڍيون سون جون سِرون هيون ڪي هيرا پڻ هئا. صفيہ جو وات حيرت ۾ پٽجي ويو رشيد چيس، ”ماني پوءِ ٿا اچي کائون، هل تہ هلي دين محمد کي ان جي امانت پھچايون“. ٻيئي گڏجي انھن جي گهر پھتا، دين محمد سندن آڌر ڀاءُ ڪيو پنھنجي گهر واريءَ ۽ پٽ کي سڏيو. سڀ حالي احوالي ٿيا. رشيد کي ڏسي دين محمد چيس، ” ادا گهڻو مالڪ کي چيم پر ڪا بہ ايڊوانس ڪونہ ڏنائين هاڻي سخت پريشان آهيان“. رشيد ٿيلھيءَ مان پھرين تہ جتي ڪڍي ڏنس جا صفا نئين لڳي پئي هئي. پسند آيس پر پنھنجي پريشانيءَ وچان ڪجهہ ڪونہ ڪڇيائين جو وٽس جتيءَ جي اجوري ڏيڻ جا پئسا بہ ڪونہ هئا. رشيد دين محمد جي گهر واريءَ جي پريشان منھن ڏي ڏسندي چوڻ لڳو، ” ڀاڀي! اللھ وڏو رحيم ۽ ڪريم آهي دين محمد پنھنجي ڏاڏي وانگر سمجهدار ۽ همٿ وارو آهي. پر تحقيق غريب توڻي امير لاءِ گهر ٺاهرائڻ ۽ اولاد جي شادي ڪرڻ هڪ سڀاڳو پر خرچ وارو ڪم آهي. دين محمد جي والد جي فضول خرچين تي ڳوٺ ۾ سڀ حيران هوندا هئا. هن پنھنجي پيءُ خير محمد جي ملڪيت کي سنڀالي وڌايو تہ ڪو نہ پر هيڪاري سڀ ڪجهہ ناس ڪري ڇڏيو سندس غلط ڪَمن جي ڪري خير محمد کانئس پئسا لڪائڻ لڳو ۽ جي اڄ سالن کان پوءِ سندس انھن جتين مان نڪتا آهن“. ايئن چوندي اها هڙوٽي کڻي دين محمد جي هٿ ۾ ڏنائين. هُو ڪجهہ نہ سمجهندي انھيءَ کي کولڻ لڳو ڇا ڏسي تہ سون جون ننڍيون سرون ۽ هيرا پيا آهن. جي هڪ جراب جهڙي نرم ڪپڙي ۾ جتيءَ جي تَرَ ۾ سبيل هئا. تڏهن ئي اها هرڻ جي کل واري جُتي وزني هئي اهو راز رشيد موچيءَ احتياط سان ٽٽل ڀڳل جتيءَ مرمت ڪندي پروڙيو ۽ سڄي جتي کڻي کوليائين تہ انھيءَ جي تري مان اهو خزانو نڪتو، دين محمد ۽ سندس گهر واري تہ بلڪل بي اعتباريءَ سان پيا کين ڏسن، انھن کي خوشيءَ وچان اهو يقين ئي نہ اچي تہ ڪاهيءَ ملڪيت سندن ئي آهي. هاڻي تہ کين ڪو لھر لوڏو ڪونہ هو. رڳ رڳ ۾ خوشيءَ جون لھرون اٿڻ لڳن هڪٻئي کي مبارڪون ڏيڻ لڳا، وٽن تہ ڪاريءَ وارا ڪک هئا سي رات جي پيٽ ۾ امير ٿي ويا، دين محمد کي رشيد جي ايمانداريءَ ايترو تہ متاثر ڪيو جو اٿي کيس ڀاڪر پائي چيائين، ”ادا آئون اڪيلو اهو سون ڪونہ رکندس اڌو اڌ ٿا ڪريون تو مون سان نيڪي ڪئي آهي اها آئون برباد ڪونہ ڪندس. ساڳيءَ ريت صفيہ کي بہ هن جي گهر واريءَ ڀاڪر پائي ساڳي ڳالھہ ڪئي پر هنن ڪجهہ بہ کڻڻ کان جواب ڏنو، کين دُعائون ڏيندا پنھنجي گهر روانا ٿيا. دين محمد پٽ پرڻائڻ کانپوءِ ڪجهہ سون جا ٽڪر سوناري وٽ وڪڻي پئسا ۽ مٺايون کڻي رشيد موچيءَ جي گهر ويو جتي ادي صفيہ ۽ رشيد کي گهڻو زور ڀري ڇت ٺاهرائڻ لاءِ اهي پئسا ڏنائون جڏهن هلندڙ سال ۾ چوماسيءَ جون تيز برساتون پيون تڏهن رشيد موچي ۽ سندس گهر واري سڪون سان پنھنجي گهر ۾ رهيا پيا هئا جو هاڻي انھن جو گهر پڪو ٿي چڪو هو.