استاد اسلم
عثمان وقتي طور ماٺ ٿي ويو، سيارو آيو تہ عثمان کي پھرين کنگھہ پوءِ بخار ٿيو، ڊاڪٽرن ڪوِوڊ جي وائرس جي تصديق ڪئي هاڻي گهر بہ ننڍو ۽ هيترا ڀاتي ڪيئن ۽ ڪھڙيءَ ريت هڪٻئي ۾ وڇوٽي بہ رکن ۽ کيس بہ سٺو کاڌو ڏين، ويچارا سخت پرشان ٿي ويا، هن جي هوشيار ماءُ سرڪاري اسپتال مان ننڍن ٻارن جا ٽيسٽ ڪرايا جيڪي نگيٽو آيا ۽ هڪدم ٻارڙا پنھنجي ماءُ جي گهر ڳوٺ موڪلي ڇڏيائين. گهر ۾ ٻہ ڪمرا هئا هڪ عثمان کي ڏنو ويو تہ ٻئي ڪمري ۾ حسين ۽ ماڻس رهڻ لڳا، جيڪي ڪجهہ وٽن هو دِل کولي خرچ ڪري عثمان جو علاج ڪيائون ڏهن ڏينھن ۾ هُو چڱو ڀلو ٿيو تہ شڪر حسين ۽ ماڻس بہ هن موذي وائرس واريءَ بيماريءَ کان محفوظ رهيا، عثمان جي جسم ۾ ڏاڍي ڪمزوري ٿي پئي هو ڇھہ مھينا تہ ڪم ڪرڻ جي قابل ئي نہ رهيو سندس بيماريءَ جي وچان ئي حسين پٺاڻ ڪالونيءَ جي هڪ مڪينڪ جي دوڪان تي گاڏين جي مرمت جي ڪم لاءِ لڳي ويو. في الحال تہ کيس خرچي ڏيندا هئا چيائون، ڪم سکڻ کانپوءِ يا مھيني جي پگهار تي رکنداسين، يا ڪم جي پئسن جي حساب سان ڪميشن مقرر ڪنداسين. هُن جيڏابہ ٻہ ٽي ننڍا ڇوڪرا ڪم ڪندڙ هئا. ان ريت هِن يارهن سال جي ٻار بنا ڪنھن سوچ ويچار جي خودبخود گهر جي پوري جوابداري کڻي ڇڏي.
اڄ صبح جو پڻس جي کنگھہ جي دوا جي شيشي کڻي ويجهي ميڊيڪل اسٽور ڏي پئي ويو تہ اسڪول ۾ ويندڙ ٻارن تي سندس نظر پئي، صاف سٺن يونيفارمن ۾، ٿيلھا پٺيءَ تي وجهي ٽهڪ ڏيندا تڪڙا تڪڙا هُو اسڪول وڃي رهيا هئا. هن جي ئي پاڙي جا ننڍپڻ جا دوست يار، ٿوري دير لاءِ هو بيھي کين ڏسڻ لڳو، ڪا خبر ڪونہ پيس تہ اسد جو سندس ئي گهٽيءَ ۾ رهندو هو هن کي هڪ ٽڪ ڏسي رهيو هو ان جي بہ هٿ ۾ اسڪول بيگ ۽ پاڻيءَ جو ٿرماس هو پر حسين جو ڌيان ڏانھس نہ ويو ٻارن کي شوق سان جلدي اسڪول ويندو ڏسي کيس پنھنجا اسڪول وڃڻ جا ڏينھن ياد اچڻ لڳا، اکيون آليون ٿي ويس بيھي نہ سگهيو ڀر ۾ هڪ گهر جي دڪي تي ويھي رهيو دوا جي شيشي کڻي اتي ئي رکيائين اسد اهو لقاءُ ڏٺو پئي، ويجهو اچي هُن جي ڪُلھي تي هٿ رکي کيس پاڻ ڏي متوجه ڪيائين، حسين پويان مڙي نھاريو تہ اسد کي ڏسي هٿ سان لڙڪ اگهي سلام ڪيائين، اسد پڇيس، ”ڇا توکي پڙهڻ جو شوق آهي؟ اڄ آئون توکي غور سان ٻارن کي اسڪول ڏي ويندي ڏسي رهيو آهيان“. حسين وراڻيس، ”ها اسد! مون کي پڙهڻ جو بلڪل تمام گهڻو شوق آهي پر ڇاڪريان؟ گهرجون حالتون اهڙيون ڪونھي جو آئون پڙهي سگهان؟ مون کي تہ گهرجي روز مره جي خرچ لاءِ ڪمائڻو آهي جو بابا ڪوِوڊ ٿيڻ کان پوءِ بلڪل ڏٻرو ٿي ويو آهي، منجهس ڪم ڪرڻ جي سگھہ ئي ڪونہ بچي آهي“.
اسد تسلي ڏيندي چيس، ” تون ڪو بہ فڪر نہ ڪر جمعي جي ڏينھن تنھنجي ڪم جي موڪل هوندي جمعي نماز کانپوءِ مون وٽ ايندو ڪَر آئون توکي پڙهائيندس“. حسين احسانمنديءَ سان هن کي ڏسڻ لڳو، منھن مان آهستي سان آواز نڪتس” ها بلڪل، مھرباني دوست آئون ايندڙ جمعي کان هر جمعي تي پڙهڻ ايندس“.
اسد سٺي حيثيت واري گهر مان هو پر منجهس ذري بہ وڏائي ۽ غرور ڪونہ هو. ھميشہ ٻين کي ڪم اچڻ سان کيس سچو سک سرندو هو هاڻي بہ دل ۾ خوش ٿيو تہ حسين کي محنت سان پڙهائيندس مَنَ هُو ڪجهہ حساب ڪتاب ڪرڻ جھڙو ۽ ٿورو ڪجهہ پڙهڻ لکڻ جھڙو ٿي وڃي، اڳيان هلي واقعي ايئن ئي ٿيو. ٿوري ئي وقت ۾ حسين ڪافي ڪجهہ سمجهڻ، لکڻ ۽ پڙهڻ لڳو هو اسد جي گهران اچي بہ گهر ۾ گهڻي دير پڙهندو هو.
ٻارو! علم وڏي نعمت آهي علم ڄاڻ سان گڏ پنھنجي حقن ۽ فرضن جي سمجهہ ڏئي ٿو، حسين جنھن موٽر مڪينڪ جي دڪان تي ڪم ڪندو هو انھيءَ دڪان جي مالڪ جا پوري شھر ۾ پنج دڪان هئا جن جي سنڀال لاءِ هن هڪ ٺيڪيدار اسلم رکيو هو، جنھن کي ”استاد اسلم“ چوندا هئا، جو تمام ڪنجوس، ظالم ۽ حد درجي جو بخيل هو، وڏي مستريءَ کي پڻ روڪيندو هو تہ ڪنھن کي گهڻو فائدو نہ ڏي ۽ اجورو بہ گهٽ ڏئي. جيڪو مقرر اجورو هو ان مان بہ آخري تاريخن جا پئسا ڪجهہ ڪٽي ڇڏيندو هو. حسين هاڻي پڙهي لکي حساب ڪرڻ سمجهي ڇڏيو سو ساڻس آخري تاريخ تي بحث ڪري پورا پئسا کڻڻ لڳو، بلڪہ ان تي اڪتفا ڪونہ ڪيائين ٻين مڪينڪس کي بہ چوڻ لڳو تہ، ”اسان ڏينھن ۾ اٺن ڪلاڪن کان وڌيڪ ڪم ڪريون ٿا جڏهن تہ پوريءَ دنيا ۾ قانون آهي مزورن مسترين ۽ پورهيتن کي اٺ ڪلاڪ ڪم ڪرڻو آهي جيڪڏهن اهي مزور خوشيءَ سان ٻہ ٽي ڪلاڪ وڌيڪ ڪم ڪن ٿا تہ کين اضافي پئسا ڏيڻا آهن، استاد اسلم اهي تہ ڪونہ ٿو ڏئي مرڳو اها ني بھاني مھيني جي آخر ۾ اسان جا پئسا پڻ ڪٽي ٿو، توهين احتجاج ڪريو پئسا ڪٽڻ نہ ڏيو“ ٻين ڪم ڪندڙن ۾ حسين جي گهڻي چوڻ سان سجاڳي آئي هاڻي سڀ وڏي مستريءَ ۽ استاد اسلم کان پورا پئسا گهرڻ لڳا، اسلم ٺيڪيدار هاڻي حسين سان وڙهڻ لڳو هڪ ٻہ دفعا کيس مار بہ ڏنائين حسين گهر وڃي ماءُ کي سڄي ڳالھہ ٻڌائي جنھن کيس همٿ ڏياري ٻيھر ڪم تي موڪليو. جو پڻس جي دوائن لاءِ بہ گهر ۾ پئسا ڪونہ هئا.
حسين آڻ ڪونہ مڃي ساڳئي طريقي سان ٻين کي ڀڙڪائڻ لڳو ٺيڪيدار جو هڪ مڪينڪ سان جهيڙو ٿي پيو جنھن جي سبب سان اهو سخت زخمي ٿي پيو، سڀ ڄڻ خوفزده ٿي ويا، مٿن استاد اسلم ۽ وڏي مستريءَ جي دهشت ۽ رعب قائم ٿي ويو. حُسين نڪا ڪئي هم نہ ڪا ڪئي تم هڪدم پوليس کي اطلاع ڪرايائين جنھن ٺيڪيدار کي جهلي ٻڌو، مالڪ پھچي اچي گيراج تي ڪم ڪندڙن کي ٿڌو ڪيو ۽ واعدو ڪيائين تہ هاڻي ڪنھن جو بہ حق غصب ڪونہ ٿيندو. توهين دل سان ڪم ڪريو اوهان کي پورو اجورو ڏنو ويندو ۽ وڌيڪ ڪم ڪرڻ تي اضافي پئسا بہ ڏبا،
حسين جو سڀني دل سان ٿورو مڃيو ۽ پاڻ ۾ چيائون تہ ”ڪاش! اسين بہ پڙهي لکي هوشيار ٿي همٿ وارا هجون ها“