گيتن جو گلدستو: محمد جواڻ جانب سومرو
رهي مرڪندو شل سدا منھنجا سائين.
(جانب جواڻ )
زندگيءَ جو مقصد اهو آهي تہ هن سماج جي داخلي ۽ خارجي مسئلن کي سمجهڻ ۽ انھن کي لطيف طريقي سان هل ڪرڻ جي ڪوشش بہ ڪجي. گيتن جو گلدستو ۾ محمد جواڻ جانب سومري معصوميت ، ٻاروتڻ يا ننڍپڻ جي زندگيءَ کي پريت سان ڏٺو آهي. توحيد سان گڏ سڄي جهان جي سڌ جو مزاج آسان طريقي سان سمجهائڻ جي ڪوشش بہ ڪئي اٿس، جا سماجي زندگيءَ ۾ ٻار لاءِ اهميت جوڳي آهي.
سڀ کي رزق رسائين ٿو هر جا،
ڏيھہ سڄي جو آن ڏاتار خدا.
ننڍي ذهن ۽ جسم جو ڄڻ، جواڻ سومرو سهولتڪار آهي ۽ رنج خوشي جي واٽ کي آسان طريقي سان بيان ڪيو اٿس.
صبح جو سويري اُٿڻ ساڻ وهنجي،
صحت جو سجايو ڪو گلدان ٻارو.
اسڪول وڃڻ لئه آتا ٻار،
ٻوڏ ستايل سارا ٻار.
پبلشر نوٽ ۾ فياض انور بخاري لکي ٿو تہ: "ٻاراڻي ادب جي سرجڻھارن واري فھرست تي نظر پوندي تہ اسان کي محمد جواڻ جانب سومرو جو نانءُ پڻ چٽو نظر ايندو. محمد جواڻ جانب سومرو ڪنھن بہ تعارف جو محتاج نہ آهي. سندس نالي کان هرڪو چڱي طرح واقف آهي".
دعا جي مھل ۽ جدوجھد جي واٽ تي هلڻ لاءِ جانب جوان سومرو ٻاروتڻ جو سھڪاري طور ڪردار ٿو ادا ڪري.
نعت لکڻ سان جانب تنھنجو،
چمڪي پوندو ڀاڳ ستارو.
سجدي ۾ جنھن ڪنڌ ڪٽايو،
ناني جو آ دين بچايو.
ڪتاب جو مھاڳ پروفيسر مختيار سمون لکيو آهي، لکي ٿو تہ، "جانب سومري پنھنجي هن شعري مجموعي ۾ پڻ ٻارن لاءِ پنھنجي پھرين شاعريءَ جي ڪتاب "گلڙا گلڙا گيت" وانگر اهڙا تہ دلچسپ نظم شامل ڪيا آهن جيڪي هر عمر جي ٻار کي انھن مان حِظ حاصل ڪرڻ جو موقعو فراهم ڪن ٿا".
مون کي هر ڪو ٻار وڻي ٿو،
سر جو هر سينگار وڻي ٿو.
جي هن منھنجي اڳيان ٻالڪ،
پوءِ سڄو سنسار وڻي ٿو.
سنسار جي پريت جو سبق مڪمل طور ٻار تائين پھچائڻ ضروري آهي پوءِ حالتون ڪھڙيون بہ هجن، ٻار جي ذهن کي صحت مند ۽ کرو رکڻو آهي.
مير حسن ملزم شر لکي ٿو تہ: "هي سونھن، سچ ۽ سڀاءَ جو متلاشي آهي. پاڻ هميشہ سانگيئڙن، سنڌ جي ماڳن، ماروئڙن ۽ ٻارن تي کوڙ سارو لکيو اٿس".
حضرت علي عليہ السلام جي ڪردار ۽ عمل زندگي جي باري ۾ سڌ ڏنل آهي.
علي اسان جو امام ٻارو،
مٿي آ جنھن جو مقام ٻارو.
بتن کان ڪعبو صفا ڪيو جنھن،
اسان جو اُن کي سلام ٻارو.
علم جو در آ علي ولي آ،
جو ڏيندو ڪوثر جو جام ٻارو.
خدا جو شير آ لقب انھيءَ جو،
درود اُن تي دوام ٻارو.
پڙهي ٿو اُن تي سلام جانب،
صبح منجهند، رات، شام ٻارو.
فقير غلام قادر ڪيريو لکي ٿو تہ: "بحر وزن علم عروض جو ماهر ڏسڻ ۾ سادو، علم جو سمنڊ، سندس شاعريءَ ۾ سنڌوءَ جي لھرن جيان قوم، وطن لاءِ محبت ڇوليون هڻندي نظر اچي ٿي. جانب جي شاعريءَ ۾ هر ننڍي وڏي جي جذبن جو خيال رکيو ويو آھي."
شاعر جي نظر وقت جي نبض تي هوندي آهي، تعميري لفظن سان احساسات کي لوڪ آڏو آڻڻ ۾ مھارت جو راڄ ڌڻي آهي.
هر پل ڏيندي آهي دعائون،
لڳي نہ توکي ڪوسو واءُ.
گلڙن تي ڏين ٿا لامارا،
گلڙن جي رس چوسڻ وارا.
ماکي سڀ کان آهي مٺڙي،
واھ جي نعمت رب جي سٺڙي.
بخت عابد ابڙو ڪتاب تي راءِ ۾ لکي ٿو تہ، "گيتن جو گلدستو" ٻاراڻي شاعري سنڌي ادب جي واڌاري سان گڏ معصوم ٻارن لاءِ مٺڙا مٺڙا، من موهڻا گيت، نظم حمد و ثنا سان گڏ هڪ وڏي تاريخي ڄاڻ ڏني آهي."
ڌرتيءَ جا هي گلڙ آهن،
سرها سر جا سڳڙا آهن.
هر هڪ ٻالڪ گلڙو گلڙو،
ڌرتيءَ جو سينگار وڻي ٿو.
ڪوڙل قربدار ڪتاب بابت لکي ٿو تہ: "اهڙا تہ نظم ۽ گيت هن سرزمين کي ارپي ٿو جن جو حرف حرف هڳاءُ جھڙو ڀانئجي ٿو. جيڪي مستقبل جي ٻارن لاءِ اتساھہ ۽ جاگرتا جي ضمانت ڏيندڙ آهن."
سنڌي ٻار نظم جا ڪجهہ بند
سنڌڙيءَ جا هي گلڙا ٻار،
واھ وڻن ٿا وهوا ٻار.
جرڪن مھڪ ۽ مرڪن،
مورن وانگر ٽور ٽلن،
سندر سھڻا ۽ من مهڻا،
ٽھڪ ڏئي سڀ ٽلڻا ملڻا.
ڪتاب جو بيڪ ٽائيٽل نظام الدين ڪلھوڙو لکيو آهي، لکي ٿو تہ: "جانب شاعريءَ ذريعي نہ صرف سنڌي سماج ۽ عوامي زندگيءَ کي چڱائي ۽ حقيقت جو پيغام ڏئي ٿو. اهوئي سبب آهي جو سندس شاعريءَ ۾ سماجي ڪردار اخلاقي قدر ۽ اصلاحي اثر نمايان آهن."
مٺي ٻولي ٻاراڻي ٿئي ٿي، جنھن جو هر ٻول، سر ۽ سوز پنھنجي انداز جو ٿئي ٿو. دنيا ۾ معصوميت ئي صادق ۽ امين جي رتبي تي پھتل آهي، ٻاروتڻ واري زندگي اهڙي عمل سان ٽمٽار آهي. جنھن کي جانب جواڻ ٻاراڻي پيرا ۾ مھارت سان پيش ڪرڻ جو حسن چڱي طرح ڄاڻي ٿو.