روپ جي واپسي
___________________________________________________
رُومانيا
رُومانيا، ڏکڻ اوڀر يورپ جو ملڪ آهي.
گاديءَ جو هنڌ: بخارسٽ
ايراضي: 238397 چورس ميل
سڪو: رَون
آبادي: 19.12 ملين
سرڪاري ٻولي: رُومانيَن
ٻيون ٻوليون: هنگريَن [Hungarian] ۽ روماني ]Romani[
___________________________________________________
گهڻو عرصو اڳ هڪ موچي پنھنجي زال سان گڏ هڪ وڏي شھر ۾ رهندو هو. هو روز پنھنجي دڪان ۾ جيڪو گهٽيءَ جي ڪنڊ ۾ ٺھيل هو، ويھي پنھنجو ڌنڌو ڪندو هو. هن وٽ روز ڪيترائي بوٽ ۽ ٻيا چمڙي جا ٺھيل پٽا وغيرہ ٺھڻ لاءِ ايندا هئا. ڪڏهن ڪڏهن، جڏهن هن کي ڪنھن نئين بوٽ ٺاهڻ لاءِ ڪو چوڻ ايندو هو تہ هو نوان بوٽ بہ تمام بھترين قسم جا ٺاهيندو هو، پر ان ويچاري کي هڪڙي پريشاني ٿيندي هئي، غريب هجڻ ڪري هو بوٽن لاءِ اوچي قسم جو چمڙو اڳ ۾ وٺي نہ سگهندو هو ۽ ان جي ڪري ئي هن جي دڪان ۾ چمڙي جو ڪو خاص ذخيرو نہ هوندو هو. سندس زال بہ ڀاڄيون ۽ ميوو وڪڻي، جيڪو هوءَ پنھنجي گهر جي در سامھون هڪ ننڍڙي زمين ٽڪري ۾ پوکيندي هئي، هن جو هٿ ونڊائيندي هئي. کانئس ڪيترائي ماڻھو ڀاڄيون وٺندا هئا، ڇاڪاڻ جو هوءَ هڪ صاف ۽ سھڻي نموني واري عورت هئي. ايماندار ۽ بااخلاق هجڻ جي ڪري هن جون ڀاڄيون سٺو نفعو ڪمائينديون هيون.
هنن ٻنھي نيڪ اٻوجهن کي هڪ تمام سھڻو، ڊگهو ۽ مضبوط بدن وارو پٽ هو، جنھن جي عمر ٻارهن سال هئي. هو ننڍڙي عمر ۾ ئي ٺاهوڪي هاٺيءَ جو مالڪ هو. کيس صرف ڪو ڪو ڪم ڪرڻو پوندو هو، گهڻو ڪري هو پنھنجي ماءُ سان گڏ دڪان تي ويٺو هوندو هو يا ڪڏهن ڪڏهن ڪن معزز عورتن ۽ مردن کي سندن خريد ڪيل ڀاڄيون گهر تائين پھچائي ايندو هو. هو جنھن بہ در تي ويندو هو ان گهر جا ماڻھو هن ننڍڙي جوان کي ڏسي ڏاڍا خوش ٿيندا هئا ۽ کيس سدائين ڪونہ ڪو تحفو ڏيندا هئا. ڪڏهن ڪڏهن ڪو اهڙو اتفاق ٿيو هو جو هو ڪنھن بہ گهر مان سواءِ ڪنھن گل، ڪيڪ ٽڪر يا سڪي کان سواءِ موٽيو هجي.
هڪ ڏينھن روزانو وانگر موچيءَ جي زال پنھنجي دڪان ۾ ويٺي هئي، سندس اڳيان مختلف ڀاڄيون ٽوڪرين ۾ پيل هيون. ڪا ٽوڪري گوبيءَ سان ڀريل هئي تہ ڪنھن ۾ تازا ۽ نوان آيل ميوا پيل هئا. ننڍڙو جيڪب (سندس پٽ جو نالو اهو ئي هو) بہ سندس پاسي کان ويٺو هوڪا ڏئي رهيو هو.
”اچو وٺو، ادا ۽ اديون، اچو وٺو. ڪير اچي منھنجي پسنديدہ وڏي گوبي وٺندو؟ نيون ۽ تازيون ڀاڄيون وڃنوَ پيون. هنداڻا، صوف ۽ ٻيا ميوا. اچو اچي وٺو. سڀ شيون سستيون آهن. اچو وٺو، اچو وٺو.“
ٺيڪ ان مھل، جڏهن هو پنھنجي ماءُ جي ڀر ۾ ويھي هوڪا ڏئي رهيو هو، هڪ پوڙهي عورت هن ڏانھن وڌندي آئي. سندس ڪپڙا ڦاٽل ۽ چتين لڳل هئا، منھن ننڍڙو ۽ اڀريل هئس. منھن جا گهنج سندس پيريءَ کي وڌيڪ واضح ڪري رهيا هئا. هن جي منھن جون خاص ڳالھيون سندس ڊگهو نڪ ۽ ڳاڙهيون اکيون هيون. نڪ ايترو تہ ڊگهو هئس جو سامھون ڏسڻ سان هن جا چپ بہ ڍڪيل ٿي نظر آيا. هوءَ پنھنجي ڊگهي لٺ جي مدد سان هلي رهي هئي. هن جو هلڻ، هلڻ نہ هو الائي ڇا هو. ڪيڏي مھل هوءَ لنگڙائي پئي تہ ڪيڏي مھل تکي ٿي پئي وڃي، ڄڻ کيس ڦيٿا لڳل هجن، تڏهن بہ ڊپ هو تہ متان هوءَ ڦيٿن تي ڦرڪيءَ وانگر ڦري ڪٿي ڪنھن گند جي ناليءَ ۾ نہ وڃي ڪري.
موچيءَ جي زال هن جي منھن تان پنھنجون نظرون باوجود ڪوشش جي بہ هٽائي نہ سگهي. کيس هن بازار ۾ ڀاڄيون وڪڻندي سورهن سال ٿيا هئا، پر هن ڪڏهن بہ اهڙي عجيب مخلوق ڪونہ ڏٺي هئي ۽ شايد ان ڪري ئي کانئس ان مھل ڇرڪ نڪري ويو، جڏهن اها ساڳي عورت هن جي دڪان تي اوچتو ٽپ ڏئي چڙهي پئي.
”ڇا تون ئي اها ”هانا“ آهين، جيڪا ڀاڄيون وڪڻندي آهي.“ ان پوڙهيءَ ڪرخت ۽ ڀوائتي آواز ۾ کانئس پڇيو. ”ڳالھائڻ مھل سندس منھن اڳيان پويان حرڪت ڪري رهيو هو.
”ها، اهو منھنجو ئي نالو آهي.“
موچيءَ جي زال ٿورو ٿورو ڊپ محسوس ڪندي آهستگيءَ سان وراڻيو. ”مان تنھنجي ڪھڙي خدمت ڪري ٿي سگهان؟“
”ڏٺو ويندو، ڏٺو ويندو، تہ تون ڇا ٿي ڪري سگهين. خير، پھرين مون کي ڀاڄيون تہ ڏسڻ ڏي. ڇا تو وٽ اهي ڀاڄيون آهن، جيڪي مون کي گهرجن.“ پوڙهي ڀاڄيءَ جي ٽوڪرين تي جهڪندي، پنھنجي ناسي ناسي بدصورت هٿن سان انھن کي ڦڦوليندي چيو. هوءَ صاف ڌوتل ڀاڄين کي آنڱرين جي مدد سان مٿي کڻي سونگهي ٻئي پاسي رکندي وئي. موچيءَ جي زال پنھنجي ڀاڄين جو اهو حشر چپ ڪري ڏسندي رهي. ويچاريءَ کي ڪجهہ چوڻ جي همٿ بہ ڪونہ هئي. هونئن بہ اهو گراهڪ جو حق هوندو آ تہ جيئن وڻيس تيئن ڀاڄي ڏسي.
جڏهن پوڙهيءَ، سڄي ڇٻيءَ کي چڱي طرح ڦولھي ورتو تہ چوڻ لڳي ”بيڪار- بلڪل بيڪار- تو وٽ ڪابہ اها شيءِ نہ آهي، جيڪا مون کي گهرجي، اهو پنجاھہ سال اڳ جو دؤر هو جنھن ۾ هر ڪا شيءِ سٺي ملندي هئي. اڄڪلھہ تہ بيڪار ئي بيڪار شيون ٿيون ملن.“
ان مھل ننڍڙي جيڪب رڙ ڪئي ”تون، ڊيڄاريندڙ پوڙهي، پھرين تو پنھنجن سڙيل آڱرين سان اسان جون بھترين ڀاڄيون ٽيڙيون پکيڙيون، جو اهي هاڻي خراب لڳيون پيون آهن، وري تو انھن کي پنھنجي ڊگهي نڪ سان سونگهيو، هاڻي ان سڄي چڪر کان پوءِ ڪير اسان جون ڀاڄيون وٺندو. وري بہ تون چوين ٿي تہ اسان وٽ بيڪار مال آهي. کولي ٻڌ، هتان جي بادشاھہ جو بورچي بہ اسان کان ڀاڄيون وٺي ويندو آهي.“
پوڙهيءَ ننڍڙي کي غور سان ڏٺو ۽ پوءِ هڪڙي ڳري آواز وارو ٽھڪ ڏئي چوڻ لڳي: ”ٻارڙا، ٻاڙا، چئبو تہ تون منھنجو نڪ پسند ٿو ڪرين، هونئن منھنجو نڪ آهي بہ ڊگهو ۽ سھڻو. توکي وڻي ٿو نہ، چڱو کڻي توکي بہ اهڙو ئي نڪ ڄمي پوندو، بلڪل ڊگهو ۽ چپن کي ڍڪيندڙ.“
ائين چوڻ کان پوءِ، هوءَ گوبين جي ڇٻيءَ کي ڏسڻ لڳي. هن هڪ بھترين اڇي گوبي ڪڍي هٿن ۾ جهلي، آهستي آهستي هن پن لاٿا، سڀئي پن اڇلي، گوبيءَ کي ٺوڙهو ڪري ڪجهہ دير تائين ڏسي ان کي واپس ڇٻيءَ ۾ اڇلائي ڇڏيائين ۽ وري ڀڻڪڻ لڳي:
”بيڪار- بيڪار. هي سڀ ڀاڄيون بيڪار آهن.“
”پنھنجو مٿو هيڏي هوڏي نہ ڪر.“ جيڪب رڙ ڪئي. ”اڳئي تنھنجي ڳچي گوبيءَ جي ڏانڊيءَ جيان سنھري آهي. ائين نہ ٿئي جو تنھنجو مٿو تنھنجي نازڪ ڳچيءَ کان ڀڄي وڃي گوبيءَ جي ڇٻيءَ ۾ ڪري. ائين ٿيو نہ، تہ پوءِ ڪير بہ اهي ڀاڄيون وٺڻ تي راضي نہ ٿيندو.“
”تون سنھڙيءَ ڳچيءَ جي پرواھہ نہ ڪر“ پوڙهيءَ وري ڀڻڪيو.
موچيءَ جي زال گهڻي دير تائين اها کٽ پٽ برداشت ڪري نہ سگهي. هن پوڙهيءَ کي چيو: ”ٻار سان خيال سان ڳالھاءِ. ڪا شيءِ وٺڻي اٿئي تہ وٺ، ڇاڪاڻ جو منھنجا ٻيا گراهڪ تنھنجي ڪري پري بيٺا آهن.“
”ٺيڪ آ، جيئن تون چوين ٿي.“ پوڙهي ڪاوڙ مان چيو. ”تيئن مان ڪيان ٿي، مون کي ڇھہ گوبيون ڏي پر جيئن تہ تون ڏسين پئي مان لٺ تي ٿي هلان ان ڪري مون کان اهي ڪونہ کڄنديون. پنھنجي پٽ کي چؤ تہ مون کي گهر تائين کڻائي هلي. مان کيس سٺي مزوري ڏينديس.“
جيڪب وڃڻ نہ چاهيو، هو پوڙهيءَ کان ڪافي ڊنل هو، پر کيس پنھنجي ماءُ جو چيو مڃڻو پيو. هن جي ماءُ بہ اهو سوچيو جيڪڏهن ڪمزور پوڙهي اهي ڀاڄيون اڪيلي سر کڻندي تہ ماڻھو ڇا چوندا.
تقريباً رئندي هن ڀاڄيءَ جي ڇٻيءَ کي ڪپڙي سان مٿان ڍڪيو ۽ ان پوڙهيءَ جي پويان پويان هلڻ لڳو.
هوءَ تيز نہ پئي هلي سگهي. ايتريقدر جو کين تقريباً منو ڪلاڪ رڳو ننڍڙي شھر جي ٻئي حصي ۾ پھچڻ ۾ لڳو. آخرڪار هوءَ هڪڙي ڀڳل ٽٽل جاءِ جي هيٺان اچي بيٺي کيسي مان هڪ پراڻي رنگ لڳل چاٻي ڪڍي جڏهن قلف ۾ هنيائين تہ دروازو هڪڙي چيڪاٽ سان اندرئين طرف کلي ويو. تاڪن جا چيڪاٽ، جڳھہ جي زبون هجڻ جو مڪمل منظر هئا. جيڪب ڊڄي ڊڄي اندر ويو. پر اندر تہ ڄڻ دنيا ئي ٻي ۽ ڀتيون اوچي پٿر جون ٺھيل هيون. شيشن ۽ بلوط سان ٺھيل ڪاچ جي فرنيچر تي سون ۽ چانديءَ جا پڙڇ لڳل هئا ۽ فرش تہ ايترو ترڪڻو هو جو ويچارو جيڪب ڪيترا ڀيرا پئي ترڪيو.
پوڙهي اندر پھچي، کيسي مان هڪ چانديءَ جي سيٽي ڪڍي ان مان هڪ ڏڪائيندڙ آواز ڪڍڻ لڳي. اهو آواز جڏهن پڙاڏو ڪري ڪمري جي ڀتين سان ٽڪرائڻ لڳو تہ ننڍڙي جيڪب کان ڇرڪ نڪري ويو. ان مھل الائي ڪيترا رڇ جا ٻچا ڏاڪڻيون لھندا آيا. انھن کي انسانن وانگر ڪپڙا پيل هئا ۽ اهي پوين ٽنگن تي هلي رهيا هئا. سندن مٿي تي جديد ٽوپلا ۽ پيرن ۾ نئين فيشن جا بوٽ پيل هئا. اهو سڀ جيڪب کي ڏاڍو عجيب لڳو.
”منھنجا ترڪڻا بوٽ ڪٿي آهن؟“ پوڙهيءَ رڙ ڪري پڇيو. هوءَ پنھنجي لٺ جي سھاري هجڻ جي باوجود بہ ڪاوڙ ۾ ڏڪي رهي هئي. ”مون کي گهڻي دير ٿي آ ڀيڻ؟“
ننڍڙا رڇ هڪدم ڏاڪڻ چڙهي مٿي ويا، ۽ موٽڻ مھل سندن هٿن ۾ ترڪڻن بوٽن جو هڪ جوڙو هو. جنھن تي چمڙي جو ڪم ٿيل هو، پوڙهيءَ هڪدم بوٽن ۾ پنھنجا پير وڌا ۽ ترڪڻ شروع ڪيائين، فرش اڳ ۾ ئي ترڪڻو هو، ويچارو جيڪب بہ هن سان گڏ ئي ترڪندو رهيو، آخرڪار پوڙهي هڪڙي ڪمري جي سامھون بيھي رهي، جيڪو پريان کان رڌڻي وانگر نظر اچي رهيو هو. جيتوڻيڪ ان ڪمري ۾ ڪرسيون ۽ صوفا پيل هئا پر تڏهن بہ ان جي ڊزائين ۽ نمونو ڪجهہ ان طرح جو هو جو اهو رڌڻو پئي لڳو.
”ويھي رھہ“ پوڙهي دوستاڻي نموني چيو. هن جيڪب کي ڪنڊ واري صوفي جي وچ تي ويھڻ جو اشارو ڪيو. جيڪب کي ويھاري هن هڪ ميز هن جي سامھون آڻي رکي، اها ايتري تہ ڳري هئي جو ان جي پويان ويھڻ کان پوءِ جيڪب ان کي پري ڌڪي بہ نہ پئي سگهيو.
”هاڻي آرام سان ويھو، ننڍڙا توکي وڏا بار کڻڻا آهن ۽ مردن جون ڳچيون ايتريون ڪونہ هونديون آهن، نرم ڪونہ هونديون آهن.“
”تون چوين ڇا پئي.“ ننڍڙو تقريباً روئڻھارڪو ٿي ويو. ”تنھنجو ڪھڙو مطلب آهي مادام، مان ٿڪل ضرور آهيان، پر مون تہ صرف گوبيون کنيون هيون. تو اُهي منھنجي ماءُ کان ورتيون هيون، توکان وسري ويون ڇا؟“
ويڙهيل ڪپڙو کوليو ۽ ان ڇٻيءَ مان هڪ انساني مٿو، وارن کان جهلي ٻاهر ڪڍيائين. جيڪب ڏاڍو ڊنو. کيس سمجهہ ۾ نہ پئي آيو تہ اهو ڪيئن ٿو ٿي سگهي. هڪدم کيس سندس ماءُ جو خيال آيو. ”جيڪڏهن ڪنھن کي ڀاڄين جي جڳھہ تي انساني مٿن جو وڪرو ڪرڻ جي خبر پئجي وئي تہ امان تي تہ پڪ الزام ايندو.“
”خير. هاڻي... تون هڪ سٺو ڇوڪر آهين توکي تنھنجو انعام ضرور ملڻ گهرجي.“ پوڙهيءَ ڀڻڪيو. ”ڪجهہ دير ترس، مان توکي هڪڙو رس ٿي پياريان. ڏسجانءِ سڄي عمر ان کي ڪونہ وساريندين.“ اهو چئي، هن پنھنجي سيٽي وري وڄائي. پھرين، رڇن جو هڪ وڏو تعداد انسانن وانگر ڪپڙن پاتل اندر داخل ٿيو. هنن کي پنھنجي چيلھہ جي چوڌاري ڊگها چولا پاتل هئا ۽ اتي ئي خنجرن وانگر چاقو ٻڌل هئا. انھن جي پويان ڪيترائي نوريئڙا ايندا ويا. هر نوريئڙي کي اڇو ترڪي چولو ۽ سائي ٽوپي پاتل هئي. اُهي سڀ بورچين وانگر پئي لڳا.
اندر داخل ٿي انھن، ڪٻٽن کي کوليو ڪن انھن مان ترڻي، لئا، آنا ۽ مکڻ ڪڍيو، ڪن اٽو ۽ ٻوٽيون ٻي خاني مان ڪڍيا ۽ سڀ گڏجي هڪ ديڳ ۾ وجهندا ويا، جنھن جي هيٺان باھہ ٻري رهي هئي. پوڙهي پاڻ پنھنجي سر ان شيءِ کي باھہ ۾ پچائي رهي هئي ۽ ننڍڙي جيڪب کي پڪ ٿي وئي تہ پڪ ڪا زبردست شيءِ تيار پئي ڪري.
باھہ تيز کان تيز ٿيندي وئي ۽ آخرڪار هڪ بھترين خوشبو ڪمري جي هوائن ۾ رچي وئي. پوڙهي، رڇ ۽ نوريئڙا ديڳ جي چوڌاري ڦري رهيا هئا. جيڏي مھل بہ پوڙهي، ڪنيءَ جي ويجهو ٿي آئي تہ هن پنھنجو ڊگهو نڪ ان ۾ ئي داخل ڪيو ۽ ڪجهہ سنگهي وري ڦرڻ کي لڳي ٿي وئي. آخرڪار، ديڳڙي اڀامڻ لڳي ۽ ان مان ڪجهہ ڦڙا ٻاهر نڪرڻ لڳا. پوڙهي هڪدم ان تيار ٿيل رس کي باھہ تان لاٿو، ان مان ڪجهہ هڪ چاندي جي ٿانو ۾ ڪڍيائين ۽ کڻي ننڍڙي جيڪب جي ويجهو هلي آئي.
”هاڻي ننڍڙا“ هن چيو: ”پي اهو شربت، پوءِ تون منھنجي بدن جي جنھن بہ حصي جي تعريف ڪئي هئي، سو تنھنجو ٿي ويندو، پوءِ مان توکي هڪڙو بھترين بورچي ٺاهيندس. خير اهو تہ پوءِ ٿيندو. پھرين تون اهو پي....“
”هڪ ڳالھہ تہ ٻڌاءِ. اهڙي شربت ٺاهيندڙ ڀاڄي تو ڪڏهن بہ وڪي آهي، نہ، ڪڏهن بہ نہ تنھنجي تہ ماءُ بہ اهڙي ڀاڄي ڪڏهن ڪونہ وڪي هوندي ائين نہ.“
جيڪب بلڪل ڪونہ سمجهيو تہ هوءَ چوڻ ڇا ٿي چاهي. بس هن جو ڌيان تہ رس ڏانھن هو. اهو لذيذ هو. سندس ماءُ کيس ڪيتريون ئي لذيذ شيون ٺاهي ڏنيون هيون پر هن اهڙي شي ڪانہ ڏٺي هئي.
هن شربت وانگيان شوروو پيئڻ شروع ڪيو. اهو هڪ لذيذ ۽ مٺو شرت هو ۽ ان کي پيئڻ سان اندر کي عجيب طاقت پئي آئي. ان مھل جڏهن ه شربت جا آخري ڍڪ پيتا، ڪمري ۾ موجود رڇن باھہ جي سڙيل ٽانڊن مٿان ڪجهہ ڇرڪي وري باھہ ڏني ۽ سڄو ڪمرو آسماني رنگ جي دونھين سان ڀرجي ويو. ننڍڙي ڏاڍيون رڙيون ڪيون تہ هن کي پنھنجي ماءُ وٽ پھچڻو آهي، پر هن جو ذهن آهستي آهستي ختم ٿيندو ويو. آخرڪار هو اتي ئي صوفي تي ڪري سمھي پيو.
جيئن ئي هو ستو، تہ ننڊ ۾ کيس هڪ عجيب خواب نظر آيو. هن ڏٺو تہ پوڙهي هن جا ڪپڙا لاهي هن کي نوريئڙي جي کل ۾ ويڙهي ڇڏيو آهي، هو هاڻي نوريئڙن وانگر ڪُڏي ۽ ٽپي بہ سگهيو ٿي. پر انھن سڀني جانورن وانگر هو بہ پوڙهيءَ جو غلام هو. پھرين تہ هن کي صرف بوٽ صاف ڪرڻا پوندا هئا جنھن مان ظاهر هو تہ هن کي گهٽ ڪم هو. اهي بوٽ تہ هو گهر ۾ ئي آرام سان صاف ڪري ترڪڻ جي قابل بڻائيندو هو. پوءِ هن کي محسوس ٿيو ڄڻ کيس ائين ڪندي پھريون سال گذري ويو هجي.
پھرئين سال گذرڻ کان پوءِ هن کي ننڍڙن رڇن ۽ نوريئڙن سان گڏ ٻاهر سمنڊ جي ڪناري تائين وڃڻو پوندو هو، اتي وڃي هو سامونڊي گانگٽ ماري انھن جون کلون ۽ منڍيون ڌار ڪري انھن جي گوشت مان پوڙهيءَ لاءِ کاڌو تيار ڪندا هئا، ڇاڪاڻ تہ هو نرم کاڌو کائيندي هئي. پوڙهي هجڻ جي ڪري کيس ڏند نہ هئا ۽ هوءَ چٻاڙي نہ ٿي سگهي ۽ انھن ڪمن ڪارين ۾ کيس ڄڻ ٻيو سال بہ گذري ويو هجي.
ٽئين سال ۾ ننڍڙي کي پوڙهيءَ لاءِ پيئڻ جو پاڻي آڻڻو پوندو هو. سڄي گهر ۾ ڪوبہ ٿانو يا ٻي ڪابہ اهڙي شيءِ نہ هئي جنھن ۾ پاڻي جمع ڪيو وڃي ۽ ان کان سواءِ پوڙهي عام پاڻي بہ ڪونہ پيئندي هئي. هوءَ صرف برسات ۽ ماڪ جو پاڻي پيئندي هئي ۽ ويچاري جيڪب کي صبح ساڻ اهو پاڻي وڻن تان ڇنڊي، جمع ڪري آڻڻو پوندو هو.
چوٿين سال ۾ هن جي نوڪريءَ ۾ ڄڻ ترقي اچي ويئي. هاڻي هو اندريان گهرو ڪم ڪرڻ لڳو هو. هاڻي هن جو ڪم فرش کي صاف رکڻ هو. فرش تہ اڳ ۾ ئي شيشي جو ٺھيل هو، ترڪڻ جي ڪري هن تي بيٺل هلڪي مٽي بہ هوا جي ڪري اڏامي ويندي هئي، پر تڏهن بہ هن کي ٻين جانورن سان گڏ فرش کي صاف ڪرڻو پوندو هو. پھرين هو فرش کي برش هڻندا هئا ۽ پوءِ ان تي پاڻي هاري، پنھنجن پيرن کي ڪپڙو ٻڌي جيئن هو ترڪن نہ، پالش ڇڙڪي، ڊوڙون پائيندا هئا تہ جيئن پالش چؤطرف پکڙجي وڃي ۽ فرش پالش پوڻ سان چمڪي اٿي.
چوٿين سال جي آخر ۾ هن کي رڌڻي جو ڪم سونپيو ويو اهو سڀني کان مٿانھين درجي وارو ڪم هو، جيڪو ڪنھن پراڻي خدمتگار کي ئي ڏنو ويندو هو. جيڪب پنھنجو ڪم هڪ معمولي مددگار جي حيثيت سان شروع ڪيو ۽ هڪ ڏينھن هو هيڊ بورچي بنجي ويو، هينئر هو ٻن سون کان مٿي ڀاڄيون چاڙهڻ ڄاڻندو هو. ڪڏهن ڪڏهن کيس پنھنجي حالت تي کل بہ ايندي هئي. هاڻي تہ هن جي سامھون جيڪڏهن ڪنھن مشڪل تيار ٿيندڙ کاڌي جي ڳالھہ ڪئي ويندي هئي تہ هو منٽن ۾ ان کي بھترين انداز ۾ تيار ڪري وٺندو هو.
هڪ ڏينھن، ستن سالن کان پوءِ پوڙهيءَ جو ٻاهر وڃڻ جو ارادو ٿيو. هن جيڪب کي هڪ بھترين ڀاڄيءَ جو ٻوڙ تيار ڪرڻ لاءِ چيو ۽ پاڻ ٻاهر هلي وئي. ننڍڙي کي اهو ٻوڙ هن جي اچڻ کان پھرين ٺاهڻو هو. هن پوڙهيءَ جي چوڻ مطابق بدڪ جي منڍي مروڙي ان کي پاڻيءَ ۾ اوٻاري اڌ ڪچو ڪري لاٿو. هن بدڪ جي کل سونگهي، اڃا هوءَ ڪجهہ ڪچي پڪل هئي. هن بدڪ کي لاهي پاسي کان رکيو، ۽ پاڻ مصالحو کڻڻ لاءِ ٻاهر هليو آيو. ان ڪمري ۾ جنھن مان هو سڪل ڀاڄيون ۽ سائو مصالحو کڻي آيو هو، هڪ ٽجوڙي پئي هئي جيڪا هن اڄ تائين ڪونہ ڏٺي هئي، هن ٽجوڙي جو در کليل هو. هو ٽجوڙيءَ جي ويجهو هليو ويو مقصد صرف اهو هئس تہ ان ۾ ڏسان تہ اندر ڇا اٿس ويجهو وڃي هن ٽجوڙي کولي اها پوري مختلف قسم جي طاقتور ٻوٽن جي ڇٻين سان ڀريل هئي. انھن مان هڪ ڇٻي کولي جڙي ٻوٽيون خوشبوءِ سان ڀرپور هيون. جيڪب ڏڪندڙ هٿن سان هڪ ڇٻي کولي، ان ۾ بھترين ٻوٽي پيل هئي. ان جي ڏانڊيءَ ۽ پنن جو رنگ آسماني مائل سائو هو، گل جو رنگ ڳاڙهو ۽ مک پيلو هو. جيڪب گل کي غور سان ڏسندو رهيو، اوچتو هن گل کي سنگهي ورتو. ان گل مان بھترين خوشبوءِ پئي آئي پياري پياري خوشبو جيڪا اڳ ۾ تيار ٿيل ٻوڙ مان بہ پئي آئي.
اها خوشبو ايتري تہ تيز هئي جو هن کي جهوٽا اچڻ لڳا هو جهوٽا کائيندي ڪرڻ لڳو اوچتو سندس مٿو ڪنھن شيءِ سان لڳو، هو ڇرڪي پيو ۽ ائين ئي هن سجاڳي اچي وئي.
هي اڃان اتي ئي صوفي تي ستل هو. پاڻ کي ڏسي دل ئي دل ۾ کل اچڻ لڳس ”ڪمال آهي، مان هتي پئي پئي خواب ٿي ڏٺو، پر ڪو خواب اهڙو سچو بہ ٿي سگهي ٿو، مان قسم کڻي ٿو سگهان تہ مان هڪ ننڍڙو نوريئڙو هئس ۽ پوءِ هڪ بورچي بڻجي ويس، امان ڪيئن نہ کلندي جڏهن مان کيس اهي ڳالھيون ٻڌائيندس. پر هوءَ مون کي مار ڪڍندي ڇو جو مان هن ڏي اڃا ڪونہ موٽيو آهيان، هن مارڪيٽ واپس اچڻ لاءِ چيو هو، نہ ڪي صوفن تي ننڊون ڪرڻ لاءِ.
اهو خيال ايندي ئي هن پنھنجا ترڪڻ بوٽ پاتا، ۽ گهر مان ٻاهر نڪرڻ لاءِ ترڪڻ شروع ڪيو. هو بلڪل سجاڳ هو، خاص طور تي سجاڳي هن سندس ڳچيءَ ڏياري هئي هن محسوس ڪيو هو. ڳچيءَ کي هو صحيح نموني سان چوري پوري نہ پئي سگهيو. هن کي پنھنجي نڪ کان بہ ڊپ پئي لڳو، جيڪو بار بار وڃي ڪنھن نہ ڪنھن شيءِ سان ٽڪرايو ٿي. ايتري قدر جو هو جيڏي مھل تڪڙ ۾ ڪا ڦيري پائي رهيو هو تہ سندس نڪ ڀتين يا در جي تاڪن تي ضرور ٿي وڃي لڳو ۽ کيس پنھنجو پاڻ تي کل پئي آئي.
ڪيترائي نوريئڙا ۽ رڇ هن جي چوڌاري مڙي ويا، ڄڻ هو بہ هن سان گڏ وڃڻ چاهيندا هجن، جڏهن هو وڏي دروازي وٽ پھتو تہ کين اچڻ لاءِ چيائين، پر هو هڪدم پنھنجن ترڪڻن بوٽن تي ترڪندا واپس ڀڄي ويا. ۽ جيئن ئي جيڪب گهر کان ٻاهر قدم رکيو تہ هن پويان انھن جانورن جو روئڻ ٻڌو، هو شايد هن جي وڃڻ تي غمگين هئا.
پوڙهيءَ کيس ايترو تہ ڦيرائي گهيرائي پنھنجي گهر ڏانھن وٺي وئي هئي جو پھرين تہ هن کي صحيح رستو نہ مليو، جو مارڪيٽ موٽي سگهي پر آخرڪار جڏهن هو مشڪل سان رستو ڳولي مارڪيٽ وٽ پھتو تہ گهٽيون ماڻھن سان ڀريون پيون هيون، هن سمجهيو پڪ ڪو عجب شڪل وارو ماڻھو هوندو تڏهن تہ ماڻھو کيس ڏسڻ بيٺا آهن.
”هي ڪوجهو ڊينڊو تہ ڏسو.“ هن هڪڙي ماڻھوءَ کي چوندي ٻڌو.
”هن جي هيڏي ساري نڪ ڏي تہ ڏس، مٿو تہ ڄڻ ڪلھن جي وچ ۾ پيھيو پيو اٿس. ۽.... ۽.....۽ هٿ تہ ڪھڙا نہ ڪوجها ۽ ناسي اٿس.“
جيڪڏهن ڪو ٻيو وقت هجي ها تہ جيڪب بہ ماڻھن سان گڏ ڊينڊن ۽ عجيب قسم جي ماڻھن جن ۾ ڪونہ ڪو عيب هجي ها، ڏسڻ ضرور وڃي ها، پر کيس هن مھل تڪڙ هئي، ڇاڪاڻ جو ماڻس وٽ جلد پھچڻو هئس.
هن کي ڏاڍن فڪرن اچي واريو جڏهن هو مارڪيٽ وٽ پھتو، هن جي ماءُ اڃا اتي ويٺي هئي، پاسي ۾ اڃا بہ ڪافي ڀاڄيون بچيل هئس، ۽ ان ڳالھہ مان ئي پڪ ٿي هئي تہ جيڪب پوڙهيءَ وٽ گهڻو وقت نہ گهاريو هو. جيڪب کي اهو ڏسي بيحد ڏک ٿيو تہ ماڻس هاڻي خوش نہ هئي هوءَ اداس ويٺي هئي، چپ چپ. ايتري قدر جو پاسي کان لنگهندڙ ماڻھن کي ڀاڄيءَ وٺڻ لاءِ سڏيائين بہ ڪونہ ٿي. جيڪب ماءُ وٽ پھتو تہ بہ هو مٿي تي هٿ رکيو ائين ئي ويٺي رهي. هن جيڪب ڏانھن نھاريو بہ ڪونہ.
جيڪب بيھجي ويو. ڇا ڪري، هن هڪدم پنھنجون همٿون گڏ ڪيون، آهستيءَ سان ماءُ جي ٻانھن کي ڇھندي چيائين:
”ڇا ڳالھہ آ امڙ، تون مون کان ڪاوڙي آهين ڇا؟“
هن جي ماءُ مڙي ڏانھنج ڏٺو ۽ هڪدم ڪاوڙ مان رڙ ڪندي چيائين: ”ڇاهي، او ڪوجها ڇوڪرا هليو وڃ هتان، مون کي اهڙيون مشڪريون پسند نہ هونديون آهن.“
”پر امان ڇا ٿيو“ جيڪب کلندي پڇيو، ”ڇا توسان ڪا ويڌن ٿي آ ڇا تون ايتري پريشان آهين جو پنھنجي پٽ کي پاڻ پري وڃڻ لاءِ پئي چوين.“ ”مون اڳ ۾ ئي توکي چيو آ تہ هتان ٽري وڃ، مون کان توکي ڪابہ رقم تنھنجن انھن ٽرڙين حرڪتن ڪونہ ملندي.“
”او منھنجا خدا، مون تي رحم ڪر“ جيڪب ڏکارو ٿي ويو، ماءُ کي ليلائيندي چيائين، ”امان، هوش ڪر. مون کي ڏس، ڏس تہ مان تنھنجو پٽ آهيان، جيڪب.“
”هاڻي هيءَ مذاق وڌندو ٿو وڃي.“ هانا پنھنجي پاڙي ۾ ويٺل هڪ ٻي ڀاڄي وڪڻندڙ ساٿياڻيءَ سان ڀڻڪيو، ”هن ڪوجهي کي تہ ڏس. منھنجين سڀني گراهڪن جو خانو خراب ڪري ڇڏيو اٿئين هتي بيھي بيھي ۽ هاڻي منھنجي بدقسمتيءَ تي وري کلي ڪيئن نہ ناز مان ٿو چئي ’مان تنھنجو پٽ جيڪب آهيان، هونھن هن ڪوجهي مخلوق کي شرم اچڻ گهرجي، شرم.“
۽ پوءِ سڀئي ڀاڄي وڪڻندڙ مايون پنھنجن پنھنجن هٽن تان هيٺ لھي آيون ۽ پوءِ هڪ طوفان بدتميزي شروع ٿي ويو. هو جيڪب تي ٽوڪون ڪرڻ لڳيون، هو سڀ ان ڳالھہ تي ٽوڪن ۾ شروع ٿي ويون هيون تہ هن ڪوجهي ويچاري هانا جا پراڻا زخم کولي وڌا هئا، ڇاڪاڻ جو جيڪب کي گم ٿئي تہ ست سال ٿي ويا هئا.
هنن سڀني گڏجي ڪنو فروٽ ۽ ڀاڄيون جيڪب تي اڇلائڻ شروع ڪيون، ۽ جيڪب ويچاري کي اتان ڀڄڻو ئي پيو.
ويچارو جيڪب بيحد پريشان هو ڇا ڪري، ڇا نہ ڪري. جيتري قدر هن کي خبر هئي تہ هميشہ جيان جمع جو سوير اٿي، ماءُ سان گڏ مارڪيٽ جو رخ رکيو هو ائين ڪجهہ ڀاڄيون وڪيون هيون، جو پوڙهي اچي وئي ۽ جيڪب ڀاڄيون کڻي سندس گهر هليو ويو هو. جتي هن ڪجهہ منٽ تہ گذاريا هئا، رڳو ٿورو شربت پيتو هئائين ۽ بس موٽي آيو هو. پر هتي تہ مارڪيٽ ۾ سڀ مايون چون پيون تہ جيڪب کي گم ٿئي تہ ست سال ٿي ويا هئا. ۽ هو هن کي ڪِنو ۽ بيھودو ڪوجهو سڏي رهيون هيون.
جڏهن هن کي پڪ ٿي وئي تہ سندس ماءُ هڪ اکر بہ ڪونہ ٻڌندي تہ سندس اکين مان ڳوڙها وهي آيا. هن اداسيءَ مان پنھنجا ڳوڙها اگهندي هيٺ هڪ گهٽيءَ جو رخ رکيو جتي سندس پيءُ سڄو ڏينھن جتين کي ٺاهڻ ۽ چتين هڻڻ ۾ لڳو پيو هوندو هو، ڏسان هو مون کي سڃاڻي ٿو ڪين نہ؟ جيڪب سوچيو مان رڳو دروازي جو ٻيڪڙ کولي، اندر منڍي ڪري، ٻہ لفظ ڳالھائيندومانس ڏسان ڇا ٿو ڪري؟
جڏهن هو موچيءَ جي دڪان تي پھتو تہ در کولي چپ ڪري اندر منڍي وجهي ڏٺائين موچي پنھنجي ڪم ۾ ايتري قدر تہ مشغول هو جو کيس ڪنڌ کڻڻ جي فرصت بہ ڪونہ هئي، پر اتفاق سان جڏهن در تي نظر وڌائين تہ هٿ مان ڌاڳو ۽ گپچي ڇڏائجي ويس، ۽ ان سان گڏ اهو بوٽ بہ پرڀرو وڃي پيو، جنھن کي هو ٺاهي رهيو هو.
هن هڪدم رڙ ڪئي ”خدا جي واسطي هتي ڇا رکيو آ جو تون جهاتيون ٿو پائين.“
”ڪھڙا حال آهن استاد.“ جيڪب دڪان ۾ گهڙندي پڇيو ۽ توسان گڏ تنھنجي پٽ جا ڪھڙا حال آهن.
”سٺا ناهن، ننڍا سائين.“ جيڪب وڌيڪ حيران ٿي ويو. هي بابا ڪيئن پيو ڳالھائي. معنيٰ تہ خود هن جي پيءُ بہ هن کي نہ سڃاتو. هوڏانھن پڻس، ڳالھين ۾ لڳو رهيو.
”ڌنڌو اهڙو ناهي جھڙو هجڻ گهرجي. مان هاڻي بلڪل اڪيلو آهيان ۽ وقت گذرڻ سان گڏ پيري مون کي وڪوڙيندي ٿي وڃي. پر مان ان لائق ناهيان جو ڪم ڪرائڻ لاءِ ڪو ماڻھو پاڻ وٽ رکان“.
”پر توکي تہ هڪ پٽ بہ آهي. اهو تنھنجي مدد نہ ٿو ڪري.“ جيڪب پڇيو.
آھہ، مون کي گهڻو اڳ هڪ پٽ هو نالو هئس جيڪب، هجي ها تہ هاڻي ڊگهو جوان هجي ها، عمر ويھہ ورهيہ کن ٿي وڃيس ها ۽ منھنجي خوب مدد ڪري ها. پوءِ منھنجي زندگي بہ سک سان گذري ها، هو ڏاڍو سٺو ڇوڪر هو. ٻارنھن ورهين جي عمر ۾ ئي پاڻ ڏاڍو چالاڪ ۽ محنتي هو. کيس منھنجي ڌنڌي جي ڪافي ڄاڻ هئي، هو ڏاڍو سھڻو ۽ پرڪشش نوجوان هو، ايتريقدر جو ڪيترائي گراهڪ هن ايتري ننڍڙي عمر ۾ ئي پاڻ سان ٺاهي ڇڏيا هئا. هو جيڪڏهن هجي ها تہ اڄ مان چتيون هڻي بوٽ مرمت نہ ڪندو وتان ها، بلڪ نوان بوٽ ٺاهيان ها. هو پراڻن جي مرمت ڪري ها. خير، اهو تہ دنيا جو دستور آ، ڪيترا ئي هليا ويا آهن.“ ”تنھنجي پٽ کي ٿيو ڇا؟“ جيڪب پڇيو. سندس آواز ڏڪي رهيو هو. ”خدا کي خبر.“ موچيءَ وراڻيو. ”ست سال اڳي هو مارڪيٽ ۾ الائي ڪيئن وڃائجي ويو هو.“
”ست سال اڳ.“ جيڪب کان رڙ نڪري ويئي.
”ها، ست سال اڳ، ننڍڙا سائين مون کي تہ ائين ٿو لڳي ڄڻ اهو واقعو ڪالھہ ئي ٿي گذريو هجي. ڪيئن نہ منھنجي زال روئندي ۽ رڙيون ڪندي گهر آئي هئي ڇوڪرو سڄو ڏينھن ٿي ويو الائي ڪيڏانھن ويو هو. هن کيس ڳوليو ۽ هر جڳھہ تي سندس پڇا ڪئي ويئي هئي. پر هو تہ الائي ڪيڏانھن ويو هو. ڪڏهن ڪڏهن مان سوچيندو آهيان تہ هن سان ڇا وهيو واپريو هوندو مون پنھنجي زال کي ٻڌايو. اسان جو جيڪي هڪ سھڻو جوان هو. ۽ منھنجي زال مٿانئس اول گهول ويندي هئي. هو چاهيندي هئي تہ ماڻھو جيڪب جي تعريف ڪن. هوءَ کيس ڪن گراهڪن سان گهرن ۾ ڀاڄين سميت موڪليندي هئي خير ان ۾ تہ ڪو نقصان ڪونہ هو، ڇو تہ هو هميشہ کٽي ڪمائي ئي ايندو هو.“ ”پر تون خيال ڪندي ڪر“ مون هميشہ کيس چيو ڇاڪاڻ جو شھر وڏو آ، ڪيترا ئي خراب ماڻھو هوندا جيڪي ان تي بري نظر رکندا هوندا.“ پر هن خيال نہ ڪيو ۽ ائين ئي هڪ ڏينھن اهو ڪجهہ ٿيو جيڪو مون چيو هو. هڪ ڪوجهي عورت منھنجي زال جي هٽ تي آئي اچڻ ساڻ ئي ڀاڄين ۽ فروٽ تي ٽوڪون ڪيائين، ۽ آخر ۾ ايترو ڪجهہ خريد ڪيائين جو اهو کڻي نہ پئي سگهي، منھنجي زال اٻوجهہ پنھنجي ڇوڪر کي گڏ موڪلي ڇڏيائين ۽ ان کان پوءِ اسان جي اکين ڪڏهن بہ پنھنجو ٻچو نہ ڏٺو.
”ڇا توکي پڪ آ، اهو واقعو ست سال پھرين ٿيو هو.“ جيڪب پڇيو.
”ها ابا، ست بھارون گذري ويون. اسان تہ پڙهو بہ ڏياريو، هڪ در کان ٻئي در تائين وياسين ڪيترائي ماڻھو اسان جي جيڪب کي سڃاڻندا هئا، انھن ويچارن بہ ڳولا ڪرڻ ۾ اسان جي مدد ڪئي پر سڀ ڪجهہ ختم ٿي چڪو هو، ڪنھن کي بہ ان پوڙهيءَ جي خبر ڪانہ هئي تہ ڪٿي رهندي هئي. سواءِ هڪ تمام ٻڍي 90 سالن جي پوڙهيءَ جي جنھن چيو ٿي سگهي ٿو تہ اها شيطاني پوڙهي هجي، جيڪا هر پنجاھہ سالن کان پوءِ شھر ڀاڄيون وٺڻ لاءِ ايندي آ.“
جيئن جيئن جيڪب پنھنجي پيءُ جون ڳالھيون ٻڌندو ٿي ويو، کيس خبر پئي پوندي وئي تہ حقيقت ۾ ڇا ڇا ٿي گذريو هو. پوڙهي ڌاڳي کي ميڻ هڻندي ۽ جتين کي ڪوڪا هڻندي، هن سان خوب ڪچهري ڪئي.
تہ چئبو تہ اهو خواب نہ هو، مان سچ پچ ست سال ان نوريئڙي جي شڪل ۾ اتي رهيم.“ جيڪب سوچيو.
۽ انھن سوچن ڄڻ هن جي دل ڏاري وڌي. پوڙهي کائنس سندس حياتيءَ جا ست بھترين سال کسيا هئا ۽ موٽ ۾ ڇا ڏنو هئائين هو صرف بادام جي کل جي سليپرن سان ئي شيشي جي فرش کي ئي صاف ڪري پئي سگهيو. پوڙهي جي رڇن هن کي رڌ پچاءُ سيکاريو هو.
جيڪب ائين ئي اداسي ۾ وڪوڙيل رهيو. کيس پنھنجي ڦٽل قسمت تي ڏک اچي رهيو هو. اوچتو پڻس جي آواز ڇرڪائي وڌس. مان تو لاءِ ڇا ٿو ڪري سگهان، ننڍا نوجوان بوٽن جو جوڙو، ڏيانءِ يا... پر ٿي سگهي ٿو تون پسند ڪرين تہ مان توکي هڪ ڊگهو چمڙي جو غلاف ٺاهي ڏيان جنھن ۾ تون پنھنجو نڪ لڪائي سگهين.“ هن مرڪ سان آخري جملو ادا ڪيو.
”ڇا مطلب آ تنھنجو.“ جيڪب پڇيو، ”مون کي ان جي ڪھڙي ضرورت.“ ”هر ڪنھن کي اختيار آ.“ موچيءَ وراڻيو. ”پر مان ضرور چوندم، مون کي جيڪڏهن تو جھڙو نڪ هجي ها نہ، تہ مان پڪ ان لاءِ سھڻي گلابي چمڙي جو غلاف ٺھرايان ها. ڏس مون وٽ هينئر بہ خوبصورت چمڙو پيل آ، بيشڪ تون ان مان بوٽ بہ ٺاهرائي سگهين ٿو. پر خود سوچ، غلاف ڀلو نہ آ جو تنھنجو نڪ جو بچاءُ ڪري توکي پڪ پنھنجي نڪ کي دروازن ۽ هر پاسي کان لنگهندڙ گاڏيءَ سان ٽڪرائڻ لاءِ ڪجهہ نہ ڪجهہ ڪرڻو پوندو هوندو.“
جيڪب تيزيءَ سان جيئن ئي مڙيو، تيئن ئي سندس نڪ ڀت ۾ وڃي لڳو. هن پنھنجي نڪ کي محسوس ڪيو. اهو وڏو ۽ ٿلھو هو. ۽ اهو ئي ڪارنامو هو جيڪو پوڙهيءَ هن سان ڪيو هو. اهو ئي سبب هو جو سندس ماءُ ۽ پيءُ کيس نہ سڃاڻي سگهيا هئا ۽ ماڻھو هن کي ”ڪوجهو بونو“ ڪري سڏي رهيا هئا. ”استاد“ هن روئڻھارڪي لھجي ۾ موچيءَ کان پڇيو. ”ڇا تو وٽ ڪو هٿ جو آئينو آهي مان دراصل ان ۾ پنھنجو منھن ڏسڻ ٿو گهران.“
”ننڍڙا سائين“ موچيءَ وراڻيو، ”تون مشڪل سان ڪي پنھنجا مھانڊا پسند ڪرين ۽ هونئن بہ تو وٽ ڪا سونھن تہ ڪونھي جو تون آئينو پڇائيندو وتين، پنھنجي ان عادت جو علاج ڪراءِ اهو آئيني ۾ هر هر ڏسڻ خراب آ خاص طور تي تو جھڙن ماڻھن لاءِ.“ ”مون کي آئيني ۾ ڏسڻ ڏي.“ ڇوڪر ٻاڏايو، ”اها منھنجي عادت نہ آ.“
”پر مون وٽ تہ ڪو آئينو ئي ڪونھي. منھنجي زال وٽ هڪ ننڍڙو آئينو هوندو آ پر خبر ناهي تہ اها، اهو آئينو الائي ڪٿي لڪائي وئي آ، تون سچي پچي پنھنجو منھن ڏسڻ ٿو چاهين تہ هيئن ڪر، جو سامھون گهٽيءَ ۾ اربن حجم جو دڪان اٿئي، اتي هڪ آئينو تنھنجي منھن کان بہ وڏو پيل آ ان ۾ وڃي پنھنجو منھن ڏس آءُ ۽ هاڻي خدا حافظ.“
اهو چوندي ڄڻ سندس پيءُ کيس آهستگيءَ سان ٻاهر ڌڪي ڇڏيو هن کيس ڪڍي در بند ڪيو ۽ وري پنھنجي ڪم کي لڳي ويو. ۽ ويچارو جيڪب اربن جي دڪان ڏانھن وڌيو، جنھن کي ننڍي هوندي کان سڃاڻندو هو.
”صبح جو سلام، اربن“ هن چيو. ”تون مون لاءِ ڪجهہ ڪندين، منھنجو مطلب آ تہ مون کي پنھنجي آئيني ۾ منھن ڏسڻ ڏيندين.“
”شوق سان اهو پيو اٿئي آئينو.“ هن اشارو ڪندي کليو. ۽ ساڻس گڏ ٻيا بہ سڀ ماڻھو کلي پيا هئا.
”تون ڪيڏو نہ سھڻو جوان آهين. ٻگهہ جھڙي تنھنجي ڳچي، راڻيءَ جھڙا هٿ ۽ اهڙو خوبصورت نڪ مون تہ اڄ تائين نہ ڏٺو آ. هاڻي آئيني ۾ ڏسي وٺ وري مان توکي ڏسڻ ڪونہ ڏيندم. بس صرف هڪ موقعو اٿئي. مون کي ڪو تنھنجي حسن جي ڪري پنھنجو آئينو ڀڃائڻو ڪونھي.“ الائي ڪيترن ٽھڪن سان گڏ حجم اهي جملا پئي چيا. ويٺل کلي کلي کيرا ٿي پيا هئا، پر جيڪب ڪوبہ ڪن نہ ڌريو بلڪ آئيني ۾ وڃي ڏٺائين.
”ڪائي ڳالھہ ڪانھي جيڪڏهن تو پنھنجي ننڍڙي جيڪب کي نہ سڃاتو امڙ.“ جيڪب ڀڻڪيو، ”مان اهڙو ڪوجهو تہ ڪونہ هئس، خوشين جي ڏينھن ۾ جڏهن تون مون تان فخر ڪندي هئين.“ هن جون اکيون رت جھڙيون هيون، سندس نڪ بيحد ٿلھو ۽ ڊگهو هو، ڊگهائيءَ جي ڪري هن اڳيان جهڪي سندس ڄاڙيءَ کي ڍڪي ڇڏيو، هن جي ڳچي ڄڻ قدرتاً هئي ئي ڪونہ، ۽ ان ڪري ئي سندس مٿو ڄڻ ڪلھن ۾ گپجي ٿي ويو. ۽ هن کي سچ پچ تہ ڪنڌ کي ساڄي کاٻي موڙڻ ۾ بيحد تڪليف پئي ٿي هن جو قد تہ ست سال اڳ واري قد کان بہ ڪجهہ ننڍو ڏسڻ ۾ پئي آيو.
ٻارنھن کان ويھن سالن تائين ماڻھو ڊگها ٿيندا آهن پر جيڪب تہ ٿلھو ٿي ويو هو. هن جو ڪُٻَ نڪتل ۽ پاسا وڌيل هئا، ايتري قدر جو هڪ ڦوڪيل ڦوڪڻو ٿي لڳو، جيڪو ڪيڏي مھل بہ ڦاٽڻ تي هجي.
هيڏو ٿلھو جسم سنھين ٿلھين جھڙين ٽنگين تي قائم هو. هن جون ٻانھون بيحد ڊگهيون هيون، سندس هٿ گول ۽ پيلي مائل ناسي هئا. هٿن جون آڱريون سنھيون ۽ ڊگهيون هيون، ائين پئي لڳو جيڪڏهن هو چاهي تہ بنا جهڪڻ جي ئي زمين کي ڇُھي ٿي سگهيو. ها، ننڍڙو جيڪب هڪ ڪٻڙي ڪوجهي انسان ۾ مڪمل طور تي تبديل ٿي چڪو هو.
هاڻي هن اهو صبح ياد ڪيو جڏهن گهڻو اڳ هن جي ماءُ جي دڪان تي اها منحوس پوڙهي آئي هئي. هن جيڪب کي هر اُن عيب ۾ وڌو هو، جنھن جي لاءِ هن اُن پوڙهيءَ تي اُن ڏينھن ٽوڪون ڪيون هيون. ڊگهو نڪ، ڪوجهيون آڱريون. بس ڪمي هئي تہ ڳچيءَ جي، جيڪا پوڙهيءَ جي ڏانڊڙيءَ جھڙي ۽ جيڪب جي ماڳيان هئي ئي ڪونہ.
”خير، توهان پنھنجو جائزو مڪمل ڪيو حضور اعليٰ“ حجم ويجهو ايندي کيس غور سان ڏسندي کلندي چيو. ”ڪوبہ ماڻھو جيڪڏهن خواب ڏسي تہ بہ اوهان جھڙي مورت نہ ڏسي سگهي، توهان تہ خوابن ۾ بہ نظر نہ ايندڙ آهيو. خير ڪيئن بہ مون وٽ تو لاءِ هڪ مشورو آ نوجوان، مون وٽ هتي ڪافي گراهڪ آهن پر ايترا نہ جيتري منھنجي خواهش آ ۽ مون کي خبر آ ائين ڇو آ، منھنجو دشمن سڊسي هجي، ڪٿان ڪو عجوبو وٺي آيو آ ۽ اهو عجوبو ئي سندس گراهڪن جي ڪشش جو مرڪز آ. خير، ان عجوبي هجڻ ۾ ڪو نقصان بہ ڪونھي، بلڪل ڪونھي، پر تون تہ ماڳھين ان عجوبي کان بہ وڏو آهين، اچ ۽ هتي اچي ڪم ڪر. هتي توکي هرڪا ضرورت جي شيءِ ملندي، ڪپڙا، کاڌو، رهائش ۽ موٽ ۾ توکي در جي ٻاهران بيھي گراهڪن کي سڏڻو پوندو. تون صرف گراهڪن کي ڏاڙهي جي ڪريم ۽ ٽوال هڻندين ۽ مون کي پڪ آ تون ۽ مان گڏجي سٺو ڪم ڪنداسين. مون وٽ سڊسي ۽ هن جي عجوبي کان وڌيڪ گراهڪ ايندا ۽ توکي بہ خوب انعام ملندو.“
حجم جي ان ڳالھہ کي ٻڌي جيڪب کي ڏاڍو ڏک ٿيو. پر هن سوچيو تہ هن کي سندس شڪل صورت جي ڪري اهڙيون تہ الائي گهڻيون ڳالھيون ٻڌڻيون پونديون. هن حجم کان انڪاري ٿي چيو تہ کيس ڪو شوق ڪونھي ان ڪم ڪرڻ جو ۽ پاڻ هتان هليو ويو.
شيطاني پوڙهيءَ سندس شڪل صورت تہ بدلائي پر سندس عقل کي ڪجهہ نہ ڪري سگهي هئي. هو بلڪل هوش حواسن ۾ هو ۽ ڪنھن سمجهہ واري انسان جيان سوچي سمجهي ٿي سگهيو. هن پنھنجي ان سونھن جي زبان تي ڪوبہ گوڙ نہ ڪيو ۽ نہ ئي وري پنھنجن هنن ڪوجهن نقشن جو ڪو ماتم ڪيو. هن کي ڏک هو تہ اهو سندس ماءُ پيءُ کيس ڌڪاري ڇڏيو.
هن هڪ ڀيرو وري ماءُ ٻاڏائڻ لاءِ سوچيو هو پنھنجي ماءُ وٽ موٽي ويو ۽ کيس سندس احوال ٻڌڻ لاءِ ٻاڏايائين. هن کيس ٻالڪپڻ جا واقعا ٻڌايا ۽ ان ڏينھن جو بہ ذڪر ڪيو جڏهن هن کي اها ڪوجهي پوڙهي پاڻ سان گڏ وٺي ويئي هئي. ان کان پوءِ هن ماءُ کي سڄو احوال ٻڌايو تہ ڪيئن هن پوڙهي پاڻ تي ٿيل ٽوڪن جو بدلو کيس ڪوجهو ڪري ورتو آ ۽ ڪيئن هن پوڙهيءَ جي ست سال نوريئڙو ٿي خدمت ڪئي.
سندس ماءُ کي بلڪل خبر ڪونہ ٿي پئي تہ هو چئي ڇا پيو. هن جيڪي ڪجهہ پنھنجي ٻالڪپڻ لاءِ چيو، سندس ماءُ مڃيو. پر جڏهن هن اهو چيو تہ هن ست سال نوريئڙو ٿي پوڙهيءَ جي خدمت ڪئي تہ هوءَ پت نہ ڪري سگهي.
”اهو ڪيئن ٿو ٿي سگهي. هن دؤر ۾ پرين جو ڪو وجود ئي ناهي.“
سڀني کان وڌيڪ تہ جڏهن هن جيڪب تي نگاھہ ٿي وڌي تہ هڪدم ٿي چيائين، هي ڪوجهو، ڪنو ڪو منھنجو پٽ ٿي ٿو سگهي ڇا. آخرڪار هن چيو تہ بھتر اهو آ تہ مان پنھنجي مڙس سان مشورو ڪيان ۽ پوءِ پنھنجون ڇٻيون ميڙي جيڪب کي وٺي مڙس جي دڪان ڏانھن هلي آئي.
”ٻڌ“ هن مڙس کي چيو، ”هي بونو چئي ٿو تہ هيءُ ئي اسان جو گهڻو اڳ گم ٿيل پٽ جيڪب آ.“ هي چوي ٿو تہ هو ست سال اڳ اسان وٽان کڄي ويو هو ۽ ان ڪوجهيءَ پوڙهيءَ سندس روپ کي ڪوجهو ڪيو آ.“
”ڇا پيئي چوين.“ موچيءَ رڙ ڪئي. ”ڇا اهو ئي هن توکي ٻڌايو آ. تون ترس، صبر ڪر، هي سڄي ڳالھہ تہ مان کيس ٻڌائي چڪو آهيان، اڃا ڪلاڪ ڪن بہ ڪونہ ٿيو آ، ۽ هي توکي بيوقوف بڻائڻ آيو آ، هونئن، بدليل روپ، بيھہ منھنجا ٻچا تہ مان توکي ٻڌايان تہ روپ ڪيئن بدلائبو آ.“
اهو چئي هن چمڙي جو هڪ پٽو کڻي ۽ ڪوجهي جيڪب جي ٻانھن ڪُٻَ ۾ اهو وهائي ڪڍيو، هو جيڪب کي اوستائين ماريندو رهيو جيستائين هو رڙيون ڪري ٻاهر نہ ڀڄي ويو.
ان شھر ۾، هر شھر وانگر ڪيترائي رحمدل ماڻھو رهندا هئا، جيڪي ڪنھن ڏکويل روح تي رحم ڪري سگهن پر ويچاري جيڪب کي تہ سندن خبر ئي ڪونہ هئي ۽ نہ ئي وري هو ڪنھن سان بہ مليو هو، سو ويچارو مسڪين ڪوجهو، بنا کاڌي پيتي سڄو ڏينھن گذاري. رات جو ڪابہ جڳھہ نہ ڏسي هڪ چرچ جي ٿڌن ۽ سخت ڏاڪن تي ئي سمھي رهيو.
جڏهن سج جي تکن ڪرڻن کيس ٻئي ڏينھن جاڳايو تہ هن سوچيو تہ هاڻي ڪيئن رهان جڏهن تہ امان بابا ٻنھي مون کي گهران تڙي ڪڍيو آهي. کانئس اهو نہ پئي پڳو تہ هو مذاق ۽ مسخريءَ جي نشاني بڻجي حجم جي ٻاهران بيھي گراهڪن کي سڏڻ واري نوڪري ڪري.
پوءِ هو ڇا ڪري.
۽ آخر هن کي ياد آيو، پاڻ رڌ پچاءُ سکيو هئائين، جڏهن ست سال نوريئڙو ٿي رهيو هو، کيس اميد محسوس ٿي شايد ڪٿي بورچي بيھجي وڃان.
جيئن ئي ڏينھن ٿيو ۽ ماڻھن جي اچ وڃ گهٽين ۾ شروع ٿي وئي تہ جيڪب چرچ ۾ ويو ۽ عبادت ڪيائين ۽ پوءِ عبادت پوري ڪري هو پنھنجي سوچيل راھہ تي هلڻ لڳو.
سندن ملڪ جو بادشاھہ کاڌي پيتي جو بيحد شوقين هو ۽ ان مقصد لاءِ هو هر سال الائي ڪٿان ڪٿان بورچي گهرائيندو هو. جيڪب بہ پنھنجي قسمت آزمائڻ لاءِ بادشاھہ جي محل ڏي راهي ٿيو. محل جي در تي پھتو تہ دربان کيس ڏسي سندس ڪم ڪار پڇيو ۽ مٿانئس ڏاڍو کليو. جيڪب آخر ڪيئن بہ ڪري هن کي سمجهايو تہ هو وڏي بورچيءَ سان ملڻ ٿو گهري.
دربان سندن ڳالھين تي بيحد کليا، پر هو کيس وٺي محل جي اندر گهڙيا جتان بہ جيڪب لنگهيو ٿي، محل جا خادم کيس گهوري ڏسي رهيا هئا ۽ مٿانئس کلي بہ رهيا هئا تان جو هڪ وڏو ميڙ ڪٺو ٿي ويو، هو سڀ مٿانئس چٿرون ڪندا، ساڻس گڏ محل جا ڏاڪا چڙهڻ لڳا.
دربان پنھنجا هٿيار جهلي بيٺا رهيا پوچي ڪندڙن کان پوچي ڪرڻ وسري وئي، ڀتين صفا ڪندڙن پنھنجو ڪم روڪي ڇڏيو، هر ڪو چئي رهيو هو. اڙي ڪوجهو بونو، ڪوجهو بونو.
آخرڪار شھنشاھہ جو خاص خادم ٻاهر نڪري آيو. هو ڏاڍو ڪاوڙيل پئي نظر آيو، اچڻ سان ئي سڀني کي دڙڪا ڏيندي چيائين ”ڇو پيا گوڙ ڪيو، خبر نہ اٿو، بادشاھہ سلامت اڃا آرام پيا ڪن.“
”سائين“ نوڪرن وراڻيو، ”ڇا توهان ڪوجهو بونو ڪونہ ڏٺو ۽ اڄ تہ هتي اهڙو بندو آيو آهي جو ڪنھن ڏٺو ڪونہ هوندو، سڄي عمر نہ توهان نہ اسان.“
خاص خادم کي بہ جيڪب کي ڏسي ڏاڍي کل آئي پر هن پنھنجي کل کي روڪيو ڇاڪاڻ جو ٿي سگهيو ٿي، تہ هيٺ بيٺل ملازمن تي ان جو اثر پوي. هن نوڪرن کي اتان ڀڄايو ۽ جيڪب کي وٺي محل اندر داخل ٿيو. ۽ جيڪب کان پڇيائين تہ کيس ڇا ٿو گهرجي.
”مان هيڊ بورچيءَ سان ملڻ ٿو گهران.“ جيڪب نماڻائيءَ سان عرض ڪيو.
”نہ نہ، منھنجا ٻچا، تون دراصل مون سان ملڻ آيو آهين.“ دربان خاص چيو. ”مان هتي خاص ملازم آهيان، تو چاهين ٿو تہ بادشاھہ جو ذاتي مسخرو بڻجين، ائين نہ.“
”نہ سائين“ جيڪب وراڻيو. ”مان هڪ هوشيار بورچي آهيان، مان هر نموني جو کاڌو پچائي سگهان ٿو. مھرباني ڪري مون کي هيڊ بورچيءَ سان ملاءِ، ٿي سگهي ٿو هو مون مان صحيح فائدو وٺي سگهي.“
”خير، هر ڪنھن جي پنھنجي پنھنجي پسئہ آ. ننڍڙا تون هڪ بيوقوف نوجوان آهين، ڇا ڪندين جي رڌڻي ۾ ڪم ڪندس ابا، بادشاھہ جو ذاتي مسخرو ٿي توکي ڪو ڪم نہ ڪرڻو پوي ها. رڳو خوب کائڻ ۽ پھرڻ لاءِ ملئي ها، خير پاڻھي ڏسندين، منھنجي خيال ۾ تہ تون بادشاھہ جي رونگ ۾ ڇڏيل بورچين جھڙو بہ ڪونہ پچائي سگهندين لڳيم ٿو توکي شايد رڌڻي جو ٻيو ڪم ڪار ڪرڻو پوي.“
اهو چئي خادم خاص کيس هيڊ بورچيءَ ڏانھن وٺي آيو.
”جناب عالي: ڇا توهان کي ڪو سٺو بورچي گهرجي.“ جيڪب تعظيما جهڪندي چيو ۽ جهڪڻ مھل کيس ائين لڳو ڄڻ سندس نڪ، غاليچي سان وڃي لڳو هجي.
هيڊ بورچيءَ کيس پيرن کان وٺي مٿي تائين ڏٺو. ڏسندي ئي کل ۾ ٻڏي ويو، کلندي چيائين:
”اڙي تون بورچي ٿيندين، جنھن جو قد بہ چڱي خاصي ديڳ کان ننڍو نہ آ.“
هن پنھنجي ڳالھہ کي جاري رکندي چيو.
”جنھن بہ توکي اهو چئي هيڏانھن موڪليو آ تہ تون سٺو بورچي آهين ۽ بادشاھہ جي محل ۾ نوڪر ٿي سگهين ٿو، اُن توسان سٺو چرچو ڪيو آهي. اهو چئي شاهي بورچي کِل ۾ ٻڏي ويو ۽ ساڻس گڏ خادم خاص ۽ بيٺل ملازم بہ کلڻ لڳا.
پر انھن سڀني جي کلڻ ساڻ بہ جيڪب جي اعتماد ۾ فرق نہ آيو.
”ڇا هي جيڪڏهن ڪو بيدو يا ڪا ٻي شيءِ مون هٿان خراب ٿئي.“ هن چيو. ”ڪو شربت، ڪجهہ آنو يا جوَ. هن محل جي خزاني تي ڪھڙو اثر پوندو اوهان مون کي ڪابہ شيءِ ٺاهڻ لاءِ ڏيو، پوءِ ڏسو تہ مان ڪيئن ٿو ان کي تيار ڪيان. اهو سڀ ڪم مان سڄي اکڇنڀ ۾ ڪري سگهان ٿو.“
هن جي لھجي ۾ اعتماد هو. اهو هڪ عجيب منظر هو، جڏهن ننڍڙو ڪوجهو جيڪب ڳالھائي رهيو هو، سندس ننڍڙيون اکيون اميد سان ڀريل هيون، سندس ڊگهو نڪ، وات هلڻ ساڻ اڳتي پوئتي ٿي رهيو هو ۽ سندس هٿ، گفتگوءَ سان گڏ اشارن ۾ سمجهاڻيءَ لاءِ هيٺ مٿي کڄي رهيا هئا.
”چڱو.“ هيڊ بورچيءَ چيو. ”چرچي طور اهو تجربو بہ ڀلو آهي.“ هن خادم خاص ڏانھن مڙي چيو، ”اچو تہ رڌڻي ۾ هلون.“
هو ڪيترن ئي دروازن ۽ دالالن مان هلندا آيا ۽ آخرڪار رڌڻو بہ اچي ويو. وچ تي وري بہ نوڪر جيڪب تي کلندا رهيا، اُتان جو رڌڻو هڪ وڏو ۽ ويڪرو ڪمرو هو، جتي ضرورت جو هر سامان موجود هو، ويھن چلھن ۾ باھہ ٻري رهي هئي، هڪ طرف هڪ پاڻيءَ جي ننڍڙي حوض ۾ مڇيون تري رهيون ۽ سڀئي رڌ پچاءَ لاءِ ضروري ڀاڄيون ۽ شيون، ڪاٺ ۽ پٿر جي ٺھيل خانن ۾ پيل هيون، ساڄي ۽ کاٻي پاسي ڏھہ ڏھہ ننڍا ڪمرا هئا، جن ۾ هر ذائقي لاءِ رکيل شيءِ ملي پيئي سگهي.
رڌڻي ۾ نوڪر هيڏي هوڏي ڊوڙي رهيا هئا، ڪي چمچا کڻي رهيا هئا ڪي ڪفگير صاف ڪري رهيا هئا ۽ ڪن فرائي پانن ۽ ڪوپن کي گڏ پئي ڪيو.
جيئن ئي شاهي بورچي اندر داخل ٿيو تہ هو سڀ خاموش ٿي بيھي رهيا، هاڻي بلڪل خاموشي هئي، صرف باھہ جي ٻرڻ ۽ پاڻيءَ جي ڪڙهڻ جو آواز پئي آيو.
”شھنشاھہ معظم، ناشتي لاءِ ڇا حڪم ڪيو هو.“ شاهي بورچيءَ ناشتي تيار ڪندڙ خاص بورچيءَ کان پڇيو. اهو هڪ تجربيڪار ۽ ٻڍو بورچي هو.
”سائين، سرڪار وڏيءَ، ڊينمارڪ جي اوٻاريل گوشت ۽ ڳاڙهن اوٻاريل گوشت جي ٽڪرن لاءِ حڪم ڪيو هو.“ بورچيءَ ٻڌايو.
”سٺو بيحد سٺو.“ شاهي بورچيءَ جيڪب ڏانھن ڏٺو. ”ڇا تو اهو ٻڌو ڪوجها ڇا تون سمجهين ٿو تہ تون اهڙا خاص طعام تيار ڪري سگهندين ڇاڪاڻ جو ڳاڙها گوشت جا ٽڪر تيار ڪرڻ جي ترڪيب تہ ڳجهي آ، ان جي تہ ڪنھن کي بہ خبر ڪونھي.“
”ڪا شيءِ ڏکي نہ آ“، جيڪب وراڻيو، ۽ سندس وراڻيءَ هر ڪنھن کي حيران ڪري وڌو. جيڪب کي خبر هئي، هن اهڙا الائي ڪيترا طعام تيار ڪيا هئا، جڏهن هو نوريئڙو هو.
”ڪا شيءِ ڏکي نہ آ، سھڻا سائين، اوٻاريل گوشت لاءِ مون کي فلاڻي ۽ فلاڻي جڙي ٻوٽي کپي ۽ فلاڻو گوشت ۽ فلاڻا مرچ، جهنگلي رڇ جو سڻڀ، پاڙن واريون ڀاڄيون ۽ بيدا... ۽ ڳاڙهي گوشت لاءِ“ ۽ هن مھل هن آهستگيءَ ۽ آرام سان ڳالھايو جيئن رڳو ناشتو تيار ڪندڙ ۽ شاهي بورچي ٻڌي سگهن. ”۽ ڳاڙهي گوشت لاءِ مون کي گهرجن، چئن قسمن جو گوشت، سُرڪو، بدڪ جو سڻڀ، ۽ هڪ خاص ٻوٽي جنھن جو نالو آ ’ٽمي ڪمفرٽ‘.
”خدا جو قسم، ڪھڙي جادوگر توکي اهو سيکاريو.“ پوڙهي بورچيءَ حيرت منجهان رڙ ڪئي. ”بلڪل، بلڪل، اهي ئي شيون هيون جيڪي هن ڀاڄيءَ لاءِ گهرج ۾ آهن، پر اسان کي ’ٽمي ڪمفرٽ‘ جي خبر ڪانہ هئي، اها ٻوٽي پڪ گوشت کي لذيذ ڪندي هوندي، ڇا تہ زبردست بورچي تون آهين، ننڍڙا ننيگر.“
”مون تہ ان لاءِ سوچيو ئي ڪونہ هو.“ شاهي بورچيءَ چيو، ”پر اچو تہ ڏسون تہ هي رڌي ڪيئن ٿو. هن کي هرڪا اها شيءِ ڏني وڃي، جنھن جي کيس طلب هجي ۽ کيس شھنشاھہ جو ناشتو تيار ڪرڻ لاءِ ڏنو وڃي.“
نوڪرن بلڪل ائين ڪيو جيئن شاهي بورچيءَ حڪم ڪيو، ۽ جيڪب کي هر اها شيءِ اچي ملي جنھن جي کيس ضرورت هئي.
جيڪب جو قد چلھي کان بہ ننڍڙو هو. سو نوڪرن، ڪجهہ ڪرسيون گڏي بيھاريون ۽ ان مٿان ماربل جو ٺھيل هڪ تخت رکي، ننڍڙي بورچيءَ کي ڪم ڪرڻ لاءِ چيو. بورچي، ۽ رڌڻي جا نوڪر، سڀ چئن ئي طرف هڪ گول ٺاهي بيھي رهيا، هو سڀ ڏسي رهيا هئا تہ جيڪب ڪيئن ٿو اهو ڪم ڪري، هو سڀ بيحد محظوظ ٿيا، جڏهن کيس جلدي جلدي ۽ صفائيءَ سان ڪم ڪندي ڏٺائون، ۽ ڪيڏي نہ مھارت سان هن کاڌي جي جزن کي پئي ملايو.
جڏهن جيڪب سڀني جزن کي ملايو تہ هن رڌڻي جي نوڪرن کي چيو ”هاڻي اهي ٻئي، فرائي پانن ۾ وجهي باھہ تي رکو ۽ انھن کي پچڻ ڏيو، جيستائين مان نہ روڪيان.“
پوءِ هن ڳڻڻ شروع ڪيو ”هڪ، ٻہ، ٽي“ ۽ جڏهن هو پنج سؤ تي پڳو تہ چيائين ”بس.“
فرائي پان باھہ تان لاٿا ويا ۽ جيڪب شاهي بورچيءَ کي کين چکڻ جي دعوت ڏني.
بورچين مان هڪ رڌڻي ۾ ملازم نوڪر کي سوني چمچي کڻي اچڻ لاءِ چيو. چمچو آيو تہ ان کي ٻاڦ ۾ ڌوئي شاهي بورچيءَ کي ڏنو ويو. شاهي بورچيءَ ڏاڍي ناز ۽ انداز سان اڳتي وڌيو. ٿورو کاڌو چمچي ۾ کنيائين، ان کي چکي، پنھنجون اکيون بند ڪري، چپ ڀڪوڙي، خوشيءَ مان چيائين.
”لذيذ بيحد لذيذ، بادشاھہ جي وقار جو قسم، بيحد لذيذ.“ هن چيو ”ڇا تون هڪ چمچو چکندين، خادم خاص.“
خاص خادم اڳتي وڌيو چمچو کنيائين ۽ کاڌي کي چکڻ لڳو. هو ڏاڍو خوش ٿيو. ”منھنجا پيارا ناشتي وارا بورچي، آهين تون بہ استاد، پر ھھڙو لذيذ ۽ ذائقي دار گوشت ڪڏهن تو بہ عمر ۾ تيار نہ ڪيو هوندو.“
ناشتي تيار ڪندڙ بورچيءَ پاڻ کاڌو چکي ڏٺو ۽ وڌي جيڪب سان هٿ ملايائين.
”ننڍڙا ڪاريگر“ هن چيو. ”بيشڪ تون پنھنجي فن جو استاد آهين، بيشڪ تون رڌي ڄاڻين.“
۽ ان مھل ئي بادشاھہ جو نوڪر ناشتي کڻڻ لاءِ اندر آيو. ٻئي طعام چانديءَ جي ساسرين ۾ سينگاري بادشاھہ جي خدمت ۾ پيش ڪيا ويا، شاهي بورچي جيڪب کي پنھنجي ڪمري ۾ وٺي آيو. اڃان هو ڪجهہ دير ويٺا هئا جو هڪ قاصد وڏي بورچيءَ کي بادشاھہ آڏو حاضر ٿيڻ لاءِ چيو. وڏي بورچيءَ ڏاڍي ٺٺ سان پاڻ کي تيار ڪيو ۽ قاصد سان هليو ويو.
بادشاھہ بيحد خوش نظر اچي رهيو هو. هن ٻئي پليٽون صاف ڪري ڇڏيون هيون ۽ ان مھل پنھنجو منھن پئي اگهيائين، جڏهن شاهي بورچي اندر داخل ٿيو.
”مان هميشہ تنھنجي بورچين کان متاثر رهيو آهيان.“ شاهي بورچيءَ کي بادشاھہ چيو، ”پر ٻڌاءِ تہ ڪنھن اڄ منھنجو ناشتو ڪيو، مون اڄ تائين اهڙي شيءِ نہ چکي آ، جڏهن کان وٺي مان توکي رکيو آهي، مون کي ان بورچيءَ جو نالو ٻڌاءِ. اسان فوري طور تي کيس ڪجهہ سونا رپيا انعام ۾ ڏينداسين.“
”اها هڪ عجيب ڪھاڻي آ، جناب اعليٰ“، شاهي بورچيءَ چيو.
۽ پوءِ هن بادشاھہ کي سڄي ڪھاڻي ڪري ٻڌائي تہ ڪيئن اهو سڀ ڪجهہ ٿيو.
بادشاھہ سڄي ڳالھہ ڪري ٻڌي بيحد خوش ٿيو ۽ جيڪب کي گهرائي کائنس پڇيائين تہ هو ڪٿان آيل هو ۽ ڪٿي جو ويٺل هو. جيڪب بادشاھہ کي سڄي ڳالھہ ڪري ٻڌائي، پر هن ڀيري هن اهو اضافو ڪيو تہ کيس نہ ماءُ آ ۽ نہ پيءُ ۽ هن رڌ پچاءَ جي تربيت هڪ پوڙهيءَ کان حاصل ڪئي. بادشاھہ وڌيڪ ڪجهہ نہ پڇيو. هو پنھنجي نئين بورچيءَ جي عجيب شڪل تان نظرون ئي نہ پئي هٽائي سگهيو.
”جيڪڏهن تون مون سان گڏ رهندين.“ بادشاھہ چيو. ”تہ مان توکي پنجاھہ سونا رپيا هر سال ڏيندس. هڪ شاهي چوغو ۽ ٻہ جوڙيون شھنشاهي جوراب بہ توکي ملندا ۽ موٽ ۾ هر روز پاڻ پنھنجي سِر، مون لاءِ ناشتو تيار ڪرڻو پوندو، ۽ ان کان سواءِ ٻين بورچين کي بہ ٻڌائيندين تہ ڪيئن منھنجي رات جي ماني تيار ڪن. تون هينئن ڪر جو منھنجي رڌڻي جو مڪمل انتظام پنھنجن هٿن ۾ کڻ. جيئن تہ مان پنھنجي هر نوڪر کي ڪونہ ڪو نالو ڏيندو آن، ان ڪري اڄ کان تون ’لَڪِرُ‘سڏبين. ۽ تنھنجو درجو هيٺئين شاهي بورچيءَ جي برابر هوندو.“
لَڪِرُ جيڪب بادشاھہ سامھون اَمظيماً جهڪيو، سندس پير چميا ۽ قسم کنيو تہ سندس خدمت وفاداريءَ سان ڪندو.
۽ پوءِ ننڍڙي جيڪب پنھنجي فن سان ڪمال ڪري ڇڏيو. اها ڳالھہ سڀ خادم شرط سان چوندا هئا تہ بادشاھہ ان وقت کان بدلجي ويو هيو، جڏهن کان لَڪِرُ بورچي هن محل ۾ گهڙيو هو. اُن کان اڳ بادشاھہ ڪڏهن ڪڏهن ڪنھن کاڌي کي ناپسند ڪري بورچين کي ڪاوڙ ۾ اچي ٿانوَ وهائي ڪڍندو هو. هڪ ڀيري تہ بادشاھہ شاهي بورچيءَ جي پيشانيءَ تي کاڌي جو هڪ طباق وهائي ڪڍيو هو ۽ ويچاري شاهي بورچيءَ کي ٽي ڏينھن هند ۾ بسر ڪرڻا پيا هئا. بادشاھہ هميشہ پنھنجي ڪاوڙ جهڪي ٿيڻ تي زخمي ٿيل کي معاف ڪري کين ڪجهہ انعام بہ ڏيندو هو. اڄ تائين ڪوبہ بورچي سندس ڪاوڙ کان يا ٻي صورت ۾ مار کان بچيل نہ هو.
پر جڏهن کان ڪوجهو نَڪِرُ، سندس محل ۾ داخل ٿيو، هر ڪا شيءِ ڄڻ جادوئي طور تي بدلجي وئي هجي. بادشاھہ هاڻي ٽن وقتن بجاءِ پنج وقت ماني کائڻ لڳو هو ۽ اهو سڀ جيڪب جي پورهيي جو ڪمال هو، بادشاھہ سندس هر رڌل کاڌي جي وڌ کان وڌ تعريف ڪندو هو ۽ ڏينھون ڏينھن کائي کائي ٿلھو ٿي رهيو هو.
ڪڏهن ڪڏهن هو شاهي بورچيءَ ۽ نَڪِرُ جيڪب کي، کاڌو کائيندي گهرائي وٺندو هو. هڪ کي ساڄي پاسي ۽ ٻئي کي کاٻي پاسي بيھاري، سندن وات ۾ لذيذ کاڌي جو گرھہ پنھنجن هٿن سان وجهندو هو ۽ هونئن بہ اهي حقي طور تي اهڙن انعامن جا مستحق هئا.
ڪوجهو بونو سڄي شھر لاءِ هڪ عجوبو هو. پري پري کان ماڻھو شاهي بورچيءَ وٽ ايندا هئا تہ جيئن کانئس موڪل وٺي هن عجيب بورچيءَ کي ڏسي سگهن. شھر جي ڪيترن ئي مشھور ۽ امير ماڻھن بادشاھہ کي عرض ڪري پنھنجن بورچين کي رڌ پچاءُ سکڻ لاءِ ڪوجهي بورچيءَ وٽ موڪلڻ شروع ڪيو. ان ڪري ڪوجهي بوني کي وڌيڪ پئسا ملڻ لڳا، ڇاڪاڻ تہ هر بورچي سکڻ جو اڌ سونو رپيو روز ڏيندو هو.
ڪوجهو جيڪب پنھنجن ٻين دوست بورچين ۽ رڌڻي جي نوڪرن جي موڊ سٺي رکڻ لاءِ ڪنھن کي بہ حسد نہ ڪرائڻ لاءِ اها سڄي مليل رقم انھن ۾ ورهائي ڇڏيندو هو.
اُن ئي نموني سان، نَڪِرُ آرام سان پنھنجا ٻہ سال گذاريا، مٿس بادشاھہ جون مھربانيون هيون. بس ڪو ڏک هئس تہ پنھنجي والدين جو. اهو سڄو عرصو ساڻس ڪابہ خاص ڳالھہ يا ڪو خاص واقعو نہ ٿيو.
هڪ ڏينھن هو بازار ۾ هنج پکي وٺڻ لاءِ ويو. نَڪِرُ خاص طور تي خريداريءَ لاءِ مشھور هو ۽ جڏهن بہ کيس وقت بچندو هو، هو پنھنجو پاڻ وڃي مارڪيٽ مان ميوا ۽ پکي وغيرہ وٺي ايندو هو.
هڪ ڏينھن صبح جو هو هنج پکين جي مارڪيٽ ۾ ٿلھن متارن هنج پکين جي وٺڻ لاءِ ويو. اهڙائي سگها جھڙا بادشاھہ کائڻ لاءِ پسند ڪري. هن ڪيترائي ڀيرا وڪامندڙ هنجن جو معائنو ڪيو. هاڻي هن جي شڪل و صورت تي کلڻ وارو ڪوبہ نہ هو، ڇاڪاڻ جو هو هر هنڌ بادشاھہ جي خاص بورچيءَ جي نالي سان مشھور هو. هاڻي هر هنڌ سندس عزت هئي، هر ڪا هنج مادي پنھنجي خوشقسمتي سمجهي رهي هئي، جڏهن نَڪِرُ جو ڊگهو نڪ ڏانھنج ٿي مڙيو.
هڪ قطار جي بلڪل آخر ۾ هن هڪ عورت کي ڏٺو، جيڪا پاڻ هنج وڪڻڻ لاءِ ويٺي هئي، پر هوءَ ٻين گراهڪن کي سڏڻ لاءِ رڙيون نہ ڪري رهي هئي. نَڪِرُ ان عورت ڏانھن ويو ۽ سندس وڪامندڙ هنجن کي غور سان ڏسڻ لڳو. اهي بلڪل اهڙا هئا، جھڙن جي کيس ضرورت هئي. هن ٽي هنج خريد ڪيا. سندن پڃرن سميت، کين پنھنجن ڊگهين ٻانھن ۾ کنيو ۽ واپس محل ڏي موٽيو.
کيس ان مھل بيحد عجب لڳو جڏهن ٻہ هنج تہ پنھنجن عادتن موجب گوڙ ڪرڻ ۾ لڳا رهيا، پر انھن مان هڪ بلڪل خاموش هو. ائين پئي لڳو ڄڻ ڪو انسان خاموش ويٺو هجي.
”هي پڪ ڪو بيمار هنج آ.“ هن ڀڻڪيو، ”هن کي ڇو نہ پھرين وڍي، تيار ڪري شھنشاھہ جي ميز تي سينگاريان!“ ۽ ان مھل ئي ان وڏي ۽ صاف آواز ۾ چيو.
”مان توکي چڪ هڻندس، جيڪڏهن تو مون کي ڇُھيو بہ.“ نَڪِرُ هڪدم ڇرڪجي ويو، هن پڃرو پٽ تي رکيو. مادي هنج پنھنجين خوبصورت ۽ ڀرپور اکين سان ڏانھنج ڏٺو. ”ڇا تون ڳالھائي سگهين ٿي.“ ڪوجهي پڪاريو، ”ها، تون ڳالھائي سگهين ٿي، ڊڄ نہ، مان توکي نہ ماريندم، مون کي لڳي ٿو تہ تون ڪو پکي ناهين مون وانگر، هڪ ڀيري مان بہ نوريئڙو ٿيو هيم!“
”تون بلڪل صحيح چئي رهيو آهين، مان هڪ پکي ٿي نہ ڄائي هيم.“ پکيءَ وراڻيو. ”۽ مون کي اها بہ پڪ آ، تہ منھنجي ساهيڙي بادشاھہ جي محل ۾ ڪنھن رڌڻي ۾ ڪم اچي وئي.“ ”ڪو فڪر نہ ڪر.“ نَڪِرُ چيو، ”مون تي ڀروسو ڪر، مان هتان جو ننڍو شاهي بورچي آهيان، هتي ڪوبہ تنھنجي ڳچيءَ تي چاڪو نہ هلائيندو، مان توکي پنھنجي ڪمري ۾ رهائيندس، توکي خوب کائڻ لاءِ ملندو. فرصت ۾ اچي مان توسان خوب ڪچهري ڪندس، ٻين بورچين کي مان اهو چئي ڇڏيندس تہ مان بادشاھہ لاءِ خاص پکي وٺي کارايان پياريان پيو تہ جيئن ڪنھن خاص موقعي تي بادشاھہ کي پيش ڪري سگهان. ٺيڪ آ نہ ۽ پوءِ مان توکي ڪو موقعو ڏسي آزاد ڪري ڇڏيندس.“ ماديءَ هنج ، اکين ۾ ڳوڙهن سان سندس ٿورا مڃيا ۽ ڪوجهي ائين ئي ڪيو، جنھن جو وعدو ڪيو هئائين. هن مادي هنج لاءِ هڪ ننڍڙو آکيرو تيار ڪيو، سڀني ۾ اها ڳالھہ مشھور ڪئي تہ هو هڪ پکي بادشاھہ لاءِ خاص پالي رهيو آهي، هن مادي هنج کي ڪو عام کاڌو نہ پئي ڏنو، بلڪ کيس ڪيڪ ۽ پيسٽريون کائڻ لاءِ پئي ڏنائين. جڏهن بہ کيس وقت ملندو هو تہ هُو وڃي اُن پکيءَ سان ڪچهري ڪندو هو ۽ سندس آرام جو پورو پورو خيال ڪندو هو.
موٽ ۾ پکيءَ کيس پنھنجي پوري حقيقت ڪري ٻڌائي هئي ۽ نَڪِرُ کي خبر پئي تہ هوءَ ڪا مادي هنج نہ هئي، پر هوءَ تہ بڪڙين جي ملڪ جي والي ٻَڪَرَ جي ڌيءُ هئي، پر ان ٻڪر جو هڪ پوڙهي ڏائڻ سان جهڳڙو ٿي پيو هو، جنھن جي نتيجي ۾ هن پيءُ ۽ ڌيءُ کي جادوءَ سان بدلائي ڇڏيو هو.
ويچاري مِمي، اها ٻڪري هينئر هنج پکي ٿيو، پنھنجي وطن کان گهڻو گهڻو پري هتي ويٺي هئي.
جڏهن نَڪِرُ ڪوجهي پنھنجي ڪھاڻي ڪري ٻڌائي تہ هنج پکيءَ چيو: ”منھنجو پيءُ بہ جادو ڄاڻندو هو ۽ مون کي ان چڪر جي ڪجهہ ڪجهہ خبر آ. منھنجيون ڀينرون بہ گهڻو ڪجهہ ڄاڻنديون هيون، بابا ڪڏهن ڪڏهن کين ڪجهہ ٻڌائي ڇڏيندو هو. تنھنجي ڪھاڻي موجب جنھن ٻوٽيءَ جي تو ڳالھہ ڪئي آ، شايد ان جي خوشبوءِ سان تنھنجي شڪل بدلي آ ۽ جيتري قدر مون کي لڳي ٿو، ان پوڙهيءَ توتي انھن ٻوٽين جي مدد سان مَنڊُ منڊيو آهي. ها، جيڪڏهن تون اهڙيون ساڳيون جڙي ٻوٽيون ڳولي ڪڍين، جيڪي هن پوڙهيءَ استعمال ڪيون هيون تہ توتي ڪيل جادو ٽٽي سگهي ٿو.“
هي سڀ ڳالھيون جيڪب جي سک لاءِ عظيم پيغام هو. سندس اندر ۾ اُڌما اٿڻ لڳا، پاڻ هنج پکيءَ جي مھرباني ادا ڪري هليو تہ ويو پر سندس دل ۾ هاڻي اميدن جا ڏيئا ٻري چڪا هئا.
ان وقت ئي بادشاھہ جو هڪ دوست، جيڪو پاڙيسري ملڪ جو شھزادو هو، دوري تي اچي نڪتو، بادشاھہ هڪدم نَڪِرُ کي گهرائي چيو وقت اچي ويو آ تہ تون اهو ثابت ڪرين تہ تون منھنجو صحيح خدمتگار ۽ پنھنجي فن جو صحيح ڄاڻو آهين. هي شھزادو هڪ هوشيار انسان آ ۽ مون وانگر کاڌي جو بيحد سٺو ڄاڻو آ. مان چاهيان ٿو تہ تون منھنجي ميز تي اهڙا طعام سينگارين جو هو هميشہ تعريف ڪري. جيستائين هي هتي آ مان توکي حڪم ٿو ڪيان تہ ڪوبہ کاڌو ٻيھر نہ پچايو وڃي. منھنجو خزانچي تنھنجي ضرورت جي هر ڪا شيءِ توکي مھيا ڪندو، ايتريقدر جو جيڪڏهن تون سون ۽ هيرا ترڻ چاهين تہ تَر. مان غريب ٿيڻ اُن کان بھتر ٿو سمجهان جو شھزادي سامھون شرم کان ڪنڌ جهڪايان.“ ۽ ڪوجهي جيڪب هاڪار ۾ ڪنڌ جهڪائي ڇڏيو.
۽ ننڍي بورچيءَ پنھنجي هنر کي هڻي هنڌ ڪيو. سڄو ڏينھن هو دونھي ۽ ٻاڦ ۾ ويڙهيل نظر ايندو هو، جڏهن تہ هن جو آواز پڙاڏو ڪندو، شاهي رڌڻي ۾ ڊوڙندو وتندو هو. سڀئي رڌڻي جا ملازم ۽ ننڍا بورچي سندس هٿ هيٺ مشن جي پرزن وانگر ڪم ڪندا رهندا هوا.
شھزادي ٻہ هفتا، بادشاھہ جي محل ۾ بسر ڪيا. هو ڏينھن ۾ پنجن وقتن کان گهٽ نہ کائيندا هئا ۽ بادشاھہ پنھنجي ان ڪوجهي بورچيءَ کان ڏاڍو خوش هو، ڇاڪاڻ جو هن ڏٺو پئي تہ سندس مھمان ڏاڍو متاثر ٿي رهيو هو.
شھزادي جي دوري جي پنڌرهين ڏينھن تي بادشاھہ بورچيءَ کي گهرائي شھزادي سان ملايو ۽ پڇيائين تہ هن جا ڪھڙا خيال آهن، هن جي فن جي بابت.
”بلڪل بلڪل تون هڪ مڪمل ۽ ماهر بورچي آهين.“ شھزادي چيو پر توکي ڄاڻ آ تہ هڪ سٺي ميز ڪيئن سينگارجي، سڄو وقت مان جيترو هتي رهيو آهيان، تو ڪوبہ کاڌو ٻيھر نہ تيار ڪيو آ ۽ هر ڪا شيءِ نفاست ۽ خوبصورتيءَ سان تيار ٿيل هئي. پر هڪ ڳالھہ ٻڌاءِ، تو ڇو نہ اسان کي سڀني طعامن جو بادشاھہ طعام ’شاهي پاوا‘ کارايو آ؟“
ڪوجهي نَڪِرُ جا ڪن اُڀا ٿي ويا. ڇو تہ هن اڳ ۾ ڪڏهن بہ اهڙي طعام جو ذڪر ڪنھن جي بہ واتان ڪونہ ٻڌو هو.
خير، هن ڪيئن نہ ڪيئن ڪري عرض ڪيو.
”جناب عالي، مون اهو سوچيو تہ اوهان ڪجهہ وڌيڪ قيام فرمائيندا، ان ڪري مون هيستائين ’شاهي پاوا‘ حاضر نہ ڪيا. ’شاهي پاوا‘ اوهان کي رخصتي تقريب ۾ حاضر ڪيا ويندا.“
”بلڪل“ بادشاھہ هاڻي مرڪندي مداخلت ڪئي. ”مان سمجهان ٿو تہ تنھنجو مطلب آ تہ منھنجي موت جو انتظار ڪيو وڃي جو منھنجي مرڻ کان پوءِ الودائي طور تي تون اها شيءِ حاضر ڪرين. ان ڪري تہ اڄ تائين تو مون کي بہ ’شاهي پاوا‘ نہ کارايا. خير، مان اهو طعام سڀاڻي پنھنجي ميز تي ڪنھن بہ صورت ۾ ڏسڻ چاهيان ٿو.“
”اهو حاضر ڪيو ويندو، جناب اعليٰ.“
ڪوجهي وراڻيو ۽ ڪمرو ڇڏيندي کيس ائين محسوس ٿيو تہ ڄڻ خوشيون کانئس بيحد پري هلي ويون هجن. هن جي بدنصيبي جو ڏينھن اچي پھتو هو. کيس بلڪل اندازو نہ هو تہ اهي ’شاهي پاوا‘ ڪيئن تيار ٿيندا آهن. هن پنھنجي ڪمري جو رخ ڪيو ۽ هڪ ڪنڊ ۾ اداس ويھي چپ چاپ ڳوڙها ڳاڙڻ لڳو.
مادي هنج ، مَميءَ کيس روئندي ڏٺو تہ اڳتي هلي آئي ۽ کانئس روئڻ جو سبب پڇيائين ۽ جڏهن جيڪب کيس سڄي حقيقت ڪري ٻڌائي تہ هن چيو: ”پنھنجا ڳوڙها اگهي ڇڏ. مان ۽ منھنجو بابا بہ ڪڏهن ڪڏهن گهر ۾ ’شاهي پاوا‘ ٺاهي کائيندا هئاسين. مان گهٽ ۾ گهٽ ايترو تہ ڄاڻان ٿي تہ توکي رڌڻ لاءِ ڇا ڇا گهرجي. تون هيئن ڪر جو هي ۽ هو کڻ.“ هوءَ ترڪيب ٻڌائڻ ۾ شروع ٿي وئي ۽ جيڪب دل ئي دل ۾ ان ڏينھن کي دعائون ڏيڻ لڳو جڏهن هن مھربان پکيءَ کي گهر آندو هئائين.
پھرين هن هڪ ننڍو ٽڪر ’شاهي پاون‘ جو تيار ڪيو. اهو هڪ خاص گوشت جو قسم هو، جنھن ۾ پاوا بہ شامل هئا. ان جو ذائقو بيحد لذيذ هو ۽ شاهي بورچيءَ ان کي چکيو تہ هو بہ بيحد حيران ٿي ويو.
ٻئي ڏينھن جيڪب ’شاهي پاون‘ جو وڏو ڊش تيار ڪيو ۽ ان کي ٻاڦ نڪرندي ئي گرم گرم ميز تي موڪليو، پوءِ هن بھترين لباس پاتو ۽ کاڌي جي ڪمري جو رخ ڪيو.
جيئن ئي هو اندر داخل ٿيو تہ بادشاھہ ان مھل پھريون گرھہ کڻي رهيو هو.
بادشاھہ گرھہ کڻي، اکيون پوري ڇڏيون ۽ جڏهن پورو گرھہ ڳھيائين تہ ڀڻڪڻ لڳو.
”بيشڪ هي ’شاهي پاوا‘ آهن. حق تي اهو نالو پيو اٿن منھنجو هي ڪوجهو بلڪل بورچين جو بادشاھہ آهي، ڪيئن پيارا دوست.“
سندس دوست آهستي آهستي گرھہ کڻندو رهيو. هو هر گرھہ آهستگيءَ سان کڻي ۽ چکي چکي کائي رهيو هو، ڪجهہ لمحن کان پوءِ سندس منھن تي مرڪ تري آئي. عجيب مرڪ، هن ٽوڪ طور چيو.
”هي کاڌو بلڪل سٺو آ.“ هن پنھنجي پليٽ پاڻ کان پري گسڪائي ”پر ڪوبہ مشڪل سان ان کي شاهي پاوا، سڏيندو.“
بادشاھہ هڪدم ڪاوڙ ۾ ڳاڙهو ٿي ويو، گجندي چيائين، ”تون ڪوجها نَڪِرُ، تنھنجي ڪھڙي مجال جو تو اها گستاخي ڪئي، ڇا مان تنھنجو اهو ڪنو ڌڙ سسيءَ کان جدا ڪري ڇڏيان، تنھنجي ان ڪني ۽ مڪروھہ رڌڻ پچائڻ تي.“
”جناب عالي! مون هي طعام بلڪل ائين تيار ڪيو، جيئن منھنجي فن ۽ ان جي اصولن ۾ آيل آ. هن ۾ ڪابہ شيءِ رهيل نہ آهي، هر ڪو جزو ان ۾ شامل آهي.“ ڪوجهي ليلائيندي چيو.
”اهو ڪوڙ آ، او فريبي.“ بادشاھہ کيس ٿڏو هڻندي چيو. نہ تہ منھنجو مھمان ائين ڪڏهن ڪونہ چئي ها! تہ ان ۾ ڪا شيءِ کٽل آ. مان توکي ئي شاهي پاون ۾ تبديل ڪندم.“
”رحم“ ننڍڙي بورچيءَ بادشاھہ جي پيرن کي چنبڙي ٻاڏائيندي چيو. ”ٻڌايو تہ سھي تہ ان ۾ ڪھڙو نقص آ. مون کي خدارا ائين نہ ماريو.“
”جيڪڏهن مون توکي ٻڌايو بہ توکي ان مان ڪو فائدو نہ ٿيندو.“ شھزادي کلندي چيو، ”مون کي ان ڳالھہ جي ڪالھہ ئي خبر هئي، مون کي پڪ هئي تون اهو طعام ائين تيار ڪري نہ سگهندين، جيئن منھنجو بورچي ڪندو آهي. پر مان توکي ٻڌائي ٿو ڇڏيان، ان ۾ هڪ جڙي ٻوٽيءَ جي کوٽ آهي اها ٻوٽي هن ملڪ ۾ ٿيندي ئي ڪونھي، ان ٻوٽيءَ جو نالو آ ”سينزوٽ“، اهو طعام ان ٻوٽيءَ کان سواءِ بلڪل مزو نہ ڏيندو ۽ تنھنجو بادشاھہ ڪڏهن بہ اهو طعام کائي نہ سگهي.“
ان مھل بادشاھہ هڪدم جوش ۾ اچي ويو.
”پر مان ڪيئن بہ ڪري شاهي پاوا کائيندم.“ هن رڙ ڪئي، سندس اکيون ڳاڙهيون ٿي ويون هيون. ”مون کي پنھنجي پيءُ جو قسم يا تہ سڀاڻي تون هتي اها ڊش ڏسندين بلڪل اهڙي ئي جھڙي تون پنھنجي گهر کائيندو آهين، يا ٻي صورت ۾ مان توکي هن بورچيءَ جو ڪنڌ ٻاهر نيزي تي ٽنگيل ڏيکاريندم. وڃ هتان ڪتا. مان توکي صرف چوويھہ ڪلاڪ ٿو ڏيان، ان وچ ۾ وڃي شاهي پاوا تيار ڪر“.
ويچارو ڪوجهو پنھنجي ڪمري ۾ ويو ۽ وڃي سڄي ڳالھہ هنج پکيءَ کي ڪري ٻڌايائين. ڳالھائڻ سان گڏ رنائين بہ پئي، ڇاڪاڻ جو کيس پڪ هئي تہ هاڻي مرڻو ئي پوندم جو اها ’سينزوٽ‘ ڪٿان ايندي.
”جيڪڏهن ائين ئي آهي“ پکيءَ چيو، ”تہ مان تنھنجي مدد ڪري سگهان ٿي، منھنجي بابا مون کي ٻوٽيون سڃاڻڻ لاءِ بہ سيکاريو هو، ٻيو ڪو وقت هجي تہ تون مري وڃين ها، پر هاڻي نہ مرندين. ڇو جو اڄ اتفاقاً چنڊ جي پھرين تاريخ آهي ۽ ان ٻوٽيءَ جا گل صرف چنڊ جي پھرئينءَ تي نڪرندا آهن. ٻڌ تہ، ڇا هتي ڪٿي سمنڊ جي مٿاڇري جي برابر سوپارين جو وڻ آ؟“
”ها بلڪل.“ ڪوجهي جلديءَ سان چيو، ”هتان کان ٻہ سؤ کن قدم پري، نديءَ جي ڪناري تي اهڙا ڪيترائي وڻ آهن، پر تون ان کي ڇا ڪندينءَ؟“
”ها سينز وٽ“ ٻوٽي، صرف انھن وڻن جي پاڙن ۾ ٿيندي آ.“ مميءَ چيو، ”هاڻي وقت ضايع نہ ڪر، هل تہ هلي ان جي ڳولا ڪيون مون کي محل کان ٻاهر کڻي هل ۽ اتي ڇڏي ڏي، مان تنھنجي مدد ڪندم.“
هن بلڪل ائين ڪيو جيئن مميءَ چيو ۽ ٻئي گڏجي محل جي دروازي ڏانھن هليا، پر دربان، در تي کين بندوق سان روڪيندي چيو، ”توهان جا سڀ حق کسجي ويا آهن، غريب نَڪِرُ.“ هن چيو.
”تون محل کان ٻاهر نٿو وڃين سگهين اهو بادشاھہ جو حڪم آهي.“ ”پر مان باغ ۾ تہ وڃين سگهان ٿو.“ ڪوجهي وراڻيو، ”تون مھرباني ڪري ڪنھن کي موڪل تہ خادم خاص کان موڪل وٺي اچي تہ جيئن مان ڪجهہ جڙي ٻوٽيون ميڙي سگهان.“
دربان ائين ئي ڪيو ۽ اجازت ڏني وئي. ڇاڪاڻ جو باغ جي چؤگرد اهڙي وڏي ڀت هئي جيڪا ڪوبہ ٽپي نٿي سگهيو.
جيئن ئي نَڪِرُ ۽ هنج باغ ۾ گهڙيا، نَڪِرُ پکيءَ کي پَٽ تي رکيو ۽ هوءَ سوپاريءَ جي وڻن ۾ ان ٻوٽيءَ جي ڳولا ۾ لڳي وئي. ويچارو بورچي بہ سندس ڪَڍ بيتابيءَ سان ڊوڙي رهيو هو. ڇاڪاڻ جو اها سندس زندگيءَ جي آخري اميد هئي، هن سوچي ڇڏيو هو تہ جيڪڏهن اها ٻوٽي نہ لڌي تہ هو ان ڍنڍ ۾ ٽپو ڏئي ڇڏيندو ۽ اهو مرڻ منڍي ڪپرائڻ کان تہ بھتر هو.
مادي هنج اوندھہ ۾ ڳولا ڪندي رهي. هن پنھنجي چھنب سان هر گاھہ جي ٽڪر کي کوٽيو، ڪو ذرو بہ نہ ڇڏيائين، پر اڃان تائين کيس گهربل شئي نہ پئي ملي ۽ پوءِ هن ڏک ۽ ڊپ کان روئڻ شروع ڪيو، ڇاڪاڻ تہ چنڊ جي پھرين رات هئي، اوندھہ وڌندي ٿي وئي ۽ ڳولا ڄڻ ناممڪن ٿيندي ٿي وئي. اوچتو، ڪوجهي جي نظر ڍنڍ جي پريان بيٺل سوپارين جي اڪيلي وڻ تي پئجي وئي.
”ڏس- ڏس، پريان هو بہ هڪ وڻ آهي، هل تہ هلي ان ۾ ڳولا ڪيون، ٿي سگهي ٿو اتي قسمت ياوري ڪري.“ پکي اڏامي هُن پار هليو ويو ۽ ڪوجهي پنھنجين سنھين سنھين سنگن کي گھلڻ شروع ڪيو.
اهو وڻ اونداهو پاڇو ٺاهيو، عجيب انداز سان بيٺو هو ۽ اتي ڪنھن بہ شيءِ کي ڳولڻ ڏاڍو عجيب هو. اوچتو مادي پکي بيھي رهي. خوشيءَ مان پنھنجا پرڙا هڻي، پنھنجي منھن ۾ ڪا شيءِ زمين تان چونڊي کنيائين ۽ پوءِ اها چھنب نَڪِرُ ڏانھن وڌائي چيائين:
”اها آهي ٻوٽي ۽ هتي هن جو ڪافي تعداد آهي. پنھنجين ضرورتن کان بہ وڌ اها اتي موجود آهي.“
پر ڪوجهو ٻوٽيءَ کي غور ۽ سوچ ويچار سان ڏسي رهيو هو، ان ٻوٽيءَ ۾ هڪ خاص ۽ ڀرپور بو هئي. هن کي ڪا شيءِ ياد اچي رهي هئي، ڪا خاص ڳالھہ، ڪو خاص واقعو. ان ٻوٽيءَ جي ڏانڊي، پاڙ ۽ پن آسماني مائل ساوا ۽ باقي گل جو رنگ ڳاڙهو ۽ مک پيلو هو.
”ترس تہ“ هن رڙ ڪئي، ”ڪھڙو نہ عجيب آهي، مان سمجهان ٿو. مون کي لڳي ٿو..... ها بلڪل، هيءَ تہ اها ئي ٻوٽي آهي، جنھن مون کي ماڻھوءَ مان نوريئڙي جھڙي ڪوجهي ۾ تبديل ڪيو، ڇا مان ان کي پنھنجي شڪل صورت بدلائڻ لاءِ وري استعمال ڪيان.“
”هاڻي نہ.“ پکيءَ چيو، ”پھرين ضرورت موجب اها پٽي ڪمري ۾ کڻي هل، پوءِ ان ٻوٽيءَ جا ڪرشما ڏسنداسين.“ هو موٽي ڪوجهي جي ڪمري ڏانھن ويا. ڪوجهي جي دل جذبات جي ڪري تيز تيز ڌڙڪي رهي هئي. هن پنجاھہ يا سٺ سونا سڪا، جيڪي هن گڏ ڪري رکيا هئا ڪجهہ ڪپڙا ۽ بوٽ گڏي هڪ هنڌ رکيا ۽ چيائين، ”اي مالڪ، هي سڀ قبول ڪر ۽ موٽ ۾ منھنجي هي مشڪل آسان ڪر.“
هن پنھنجي نڪ کي ٻوٽيءَ ۾ ٻوڙيو ۽ ان جي خوشبوءِ سان ڀريل هڪ ڀرپور ساھہ کنيو.
اوچتو، هن جون سڀ ٻانھون ۽ ٽنگون ڄڻ ڇڪجي ويون. کيس پنھنجو مٿو ڪلھن کان نڪرندي محسوس ٿيو ۽ سندس نڪ ننڍو ۽ ننڍو ٿيندو ويو. هن جو سينو مردانو، پٺ مضبوط ۽ ٽنگون فولادي ٿي ويون.
مادي هنج غور سان کيس ڏسندي رهي.
”تون ڪيڏو نہ ڊگهو ۽ خوبصورت آهين.“ هن خوشيءَ وچان چيو، ”تون تہ بلڪل بدلجي ويو آهين.“
هاڻي جيڪب خوشين جي هندوري ۾ هو. هن پنھنجا هٿ ٻڌا ۽ خدا کي ٻاڏايو، پر پنھنجي ان خوشيءَ ۾ هن هنج کي بلڪل ڪونہ وساريو. هن سڌو پنھنجي مائٽن ڏانھن وڃڻ لاءِ سوچيو، پر هو ايترو تہ شڪر گذار ٿي ويو، جو هڪدم وڃڻ جو ارادو ملتوي ڪري ڇڏيائين.
”مان تنھنجو بيحد شڪر گذار آهيان جو تو ان جادوءَ کي ٽوڙيو.“ هن چيو، ”توکان سواءِ مان ان ٻوٽيءَ کي نہ ڳولي سگهان ها ۽ سڄي عمر ائين ڪوجهو ٿي رهان ها. مان توسان ساٿ ڏيندس، توکي تنھنجي پيءُ وٽ وٺي ويندس، جيڪو هڪ هوشيار جادوگر آهي ۽ هو توکي تنھنجي سحر کان آزاد ڪرائيندو.“
اکين مان خوشيءَ جا ڳوڙها وهائيندي، پکيءَ سندس مشورو قبول ڪيو.
پوءِ خوش و خورم جيڪب، پکيءَ سان گڏ محل جي در جو رخ رکيو. کيس ڪوبہ نہ سڃاڻي سگهيو ۽ هو آسانيءَ سان اتان نڪري آيو. اتان اچي هو سامونڊي جھاز تي چڙهيا تہ جيئن پکيءَ جي گهر پھچي سگهن.
هنن هڪ آرامدہ سفر ڪيو ۽ پکيءَ جي پيءُ مٿانس ڪيل جادوءَ کي ٽوڙي ڇڏيو ۽ جيڪب کي بيحد انعام و ڪرام سان نوازيو. جيڪب اتان سڌو پنھنجي گهر ويو ۽ سندس مائٽ هن خوبصورت نوجوان کي پنھنجو گم ٿيل پٽ سمجهيو ۽ بيحد خوش ٿيا، جيڪي تحفا هن پکيءَ جي پيءُ وٽان آندا هئا، ان جو هن هڪ دڪان کوليو ۽ پوءِ سڄي عمر آرام ۽ خوشيءَ سان گذاري.
هوڏانھن هن جي غير موجودگيءَ ۾ بادشاھہ جي محل ۾ تباهي مچائي وئي، بادشاھہ کي پنھنجو قسم پورو ڪرڻو هو. ڀاڄي تہ ڪونہ ٺھي مرڳو بورچي ئي گم هو. هجي ها تہ منڍي بہ لھيس ها نہ.
شھزادي بادشاھہ تي الزام هنيو تہ هن پنھنجي بورچيءَ کي سزا ڏيڻ کان بچائڻ لاءِ لڪائي ڇڏيو آهي. هن اهو بہ چيو تہ بادشاھہ قسمن جو ڪوڙو آهي ۽ اهو ئي سبب هو جو ٻنھي ملڪن ۾ جنگ شروع ٿي وئي جيڪا اڄ بہ ڪتابن ۾ ”ڀاڄين جي جنگ“ جي نالي سان مشھور آهي. ڪيتريون ئي جنگيون وڙهيون ويون. پر نيٺ امن ٿي ويو. ان امن جو نالو ”امن پاوا“ رکيو ويو. ڇاڪاڻ جو شھزادي جي بورچيءَ ’شاهي پاوا‘ جنگ بندي ۽ صلح جي جشن تي رڌا، جيڪي بادشاھہ بہ کاڌا ۽ کائي بيحد خوش ٿيو.
(ڇپيل: ’گُل ڦُل‘ مارچ / ڊسمبر 1981ع)