پَسو پکيئڙن
________________________________________
رُوم
روم، اٽليءَ جو گاديءَ جو هنڌ آهي.
ايراضي: 1285 چورس ميل
سڪو: آريئس [Aureus]
آبادي: 2.873 ملين
سرڪاري ٻولي: اطالوي ]اِٽاليَن[
ٻيون ٻوليون: گِرِيڪ [Greek]، فرينچ French]، اسپينش [Spanish] ۽ لئٽِن [latin]
________________________________________
ڀائرو، ڪڏهن توهان ان ڳالھہ تي ويچار ڪيو آهي تہ جڏهن هنج پکي قطارون ڪري اڏامندا آهن تہ هنن جون ڳچيون فخر سان اڀيون ڇو هونديون آهن! هو سدائين ڳچيون تاڻي ڇو هلندا آهن! ان لاءِ تہ جيئن هو پري پري تائين ڏسي سگهن، نہ بلڪل نہ. هنن جي ان نموني سان هلڻ جو سبب ڪو ٻيو آهي. روم ملڪ جا ماڻھو انھيءَ ڳالھہ جي باري ۾ هڪ ڪھاڻي بيان ڪندا آهن. اها ڪھاڻي سوين سال اڳ جي آهي. اچو توهان بہ ٻڌو.
گهڻو اڳ ڪجهہ هنج پکي روم جي هڪ باغ ۾ رهندا هئا. اهو باغ جبل جي چوٽيءَ تي ٺھيل هو. اهي سڀ پکي اتي بيحد خوش هوندا هئا، ڇاڪاڻ تہ اتي کاڌي جي ڪابہ کوٽ نہ هوندي هئي. يعني هنن کي ڪوبہ ڪم نہ ڪرڻو پوندو هو ۽ نہ وري کاڌي جي تلاش ۾ ڪيڏانھن وڃڻو پوندو هو، اتان جا ماڻھو روز باغ ۾ اچي مانيءَ ٽڪر اڇلائي ويندا هئا. اهي هنج پکي تہ بس سڄو ڏينھن اس ۾ ويٺا ڪچھري ڪندا هئا. ڪڏهن ڪڏهن ڪي جهنگ جا هنج بہ اتي اچي نڪرندا هئا ۽ پوءِ حال احوال ڪري اڏامي ويندا هئا. هنن جون ڊگهيون ڳچيون نياز ۽ نوڙت سان جهڪيل هونديون هيون ۽ هنن جا حسين پر آسمان جي پس منظر ۾ تمام سٺا لڳندا هئا. باغ ۾ ويٺل هن انھن کي ڏسي بيحد خوش ٿيندا هئا. هو سوچيندا هئا تہ آسمان سدائين آسماني رهندو، سدائين محبت ۽ امن هوندو، کاڌي جي ڪابہ کوٽ نہ هوندي، مطلب تہ زندگي تمام سک سان گذري ويندي.
پر هڪ ڏينھن اوچتو هرڪا شيءِ بدلجي وئي، هوا دونھاٽجي وئي. فضا آهن ۽ پڪارن جي آواز مان گونجڻ لڳي، ناسي رنگ جو دونھون آسمان تي اچي ڪڪر ٺاهڻ لڳو، آسمان بارود جي ڳولن جي ڦاٽڻ ڪري ڳاڙهو ٿي ويو، هنن هڪٻئي کان پڇيو ڇا ٿيو آهي؟ مگر ڪنھن وٽ بہ ڪو جواب نہ هو. سڀ بيحد ڊنل هئا، هنن کي ڪابہ ڳالھہ سمجهہ ۾ نہ آئي. جلد ئي جهنگلي هنج اتي اچي نڪتا. ”توهان جيترو بہ پري اڏامي سگهو اڏامي وڃو، هتي بيحد خطرو آهي.“ هنن باغ وارن هنجن کي پڪاريندي چيو. باغ وارن هنن هڪٻئي کي ڏٺو ۽ وري آسمان کي ڏسڻ لڳا، جيڪو دونھاٽجي ڪارو ٿي چڪو هو. ”آخر ٿيو ڇا آهي.“ هنن جهنگلي هنجن کان پڇيو، ”فرانس جي فوجن حملو ڪري ڇڏيو آهي. هو سڀ گهڻا طاقتور ۽ جنگجو آهن، روم جا بھادر هنن سان وڙهي رهيا آهن، پر فرانسيسر کان هارائي رهيا آهن، هو سڀ شھر کي ساڙين پيا، هلو، هتان نڪري هلو، ايترو پري نڪري جو ڪوبہ خطرو نہ پھچي سگهي.“ جهنگلي هنجن وراڻيو ۽ اهو ئي چيو. هو دونھي جي ڪڪرن مان رستو ٺاهيندا نڪري ويا، باغ جا هنج اتي ئي بيٺا ڳاڙهي آسمان کي ڏسندا رهيا. پوءِ هنن پڇيو، ”ڇا اسين بہ اڏامي وڃون ۽ هن ملڪ کي ڇڏي هلون؟“
هڪڙي هنج چيو ”اسان هتي سدائين خوش رهيا آهيون، شايد جنگ ڪجهہ وقت اندر بند ٿي وڃي، شايد رومي هنن فرانسيسين کي ڪڍڻ ۾ ڪامياب ٿي وڃن، ۽ شايد وري بہ امن ٿي وڃي.“
ٻئي چيو، ”۽ ها، مينوئل بہ تہ ڪونہ ويو آهي، ڇاڪاڻ جو هن جي گهر جو در بہ اڃان کليل آهي؟“ هن جي ايترو چوڻ سان سڀني مينوئل جي گهر ڏانھن ڏٺو، جنھن جو در کليل هو. مينوئل هڪ اشراف ماڻھو هو، جيڪو هنن کي ماني ڏيندو هو. هو سڀ هن جا دوست هوندا هئا، اها دوستي مانيءَ جي ڳڀن جي ڪري هوندي هئي، مينوئل روز مانيءَ جا ڳڀا ڪري هنن ڏي اڇلائيندو هو.
”جيستائين مينوئل هتي رهندو، اسين بہ هتي رهنداسين، هنن مان سڀني کان ڊگهي ڳچيءَ واري هنج اهو فيصلو ڪندي چيو ۽ سڀني اها ڳالھہ قبول ڪئي.
جنگ ڪيترائي ڏينھن هلي، ڪيترائي گهر سڙي ويا، ماڻھو بي گهر ٿي ويا، شھر سنسان ٿي ويا، پر باغ جيڪو چوٽيءَ تي ٺھيل هو ۽ جتي هنج رهندا هئا، اتي ڪجهہ گهر بہ هئا، محفوظ هو. ڇاڪاڻ جو اهو هڪ اهڙي جبل جي چوٽيءَ تي ٺھيل هو جنھن تي چڙهڻ ڏاڍو ڏکيو هو. اهو جبل تمام اوچو هو ۽ ان تي چڙهڻ جو بظاهر ڪوبہ رستو نہ هو. فرانسيسين پوري ڪوشش ڪئي تہ ڪو رستو ملي سگهي پر هو ڪوبہ رستو لھي نہ سگهيا. ”مٿي وڃڻ لاءِ پڪ ڪو خفيہ رستو هوندو.“ هنن چيو، ”اسان ان کي ڪنھن نہ ڪنھن اٽڪل سان ڳولي لھنداسين.“ هوڏانھن ملڪ ڇڏيل ماڻھو بکن جو شڪار ٿيڻ لڳا، هو سڀ سوچڻ لڳا ”اهي ماڻھو جيڪي مٿي باغ ۾ رهن ٿا، انھن کي ڪيئن پيغام پھچائجي. انھن تائين مدد جو قاصد ڪيئن موڪلجي، مٿي وارا ماڻھو سکيا هوندا، هنن تائين ڪيئن اها ڳالھہ پھچي تہ اسين زندھہ آهيون مگر بکن ۾ ۽ ڏکن ۾.“
ٻئي پاسي مينوئل وارا بہ کاڌي جي گهٽتائيءَ جو شڪار ٿيڻ لڳا. مينوئل هنجن کي مانيءَ ڳڀا موڪليندو هو پر اها ماني اڳ جي مقابلي ۾ گهٽ ٿيڻ لڳي، سڀ هنج گهٽ مانيءَ جي ملڻ ڪري سنھڙا ٿيڻ لڳا. پر تڏهن بہ هنن جو ڪو ارادو هو تہ جيسين مينوئل هتي رهندو، اسين بہ رهنداسين، هن جو ساٿ ضرور ڏينداسين. هو پنھنجي فيصلي تي ڄميل هئا.
شھر ڇڏيل رومين مدد لاءِ هڪ بھادر سپاهيءَ کي باغ وارن رومين ڏانھن موڪليو. رات جو اهو سپاهي جبل جي دامن ۾ رهيل فرانسيسي فوج کان لڪندو ڇپندو لڪل رستي کان مٿي چڙهي آيو، باغ وارا رومي هن کي ڏسي بيحد خوش ٿيا ۽ هن جي خوشي ان مھل ٻيڻي ٿي وئي جڏهن هنن کي اها خبر پئي تہ شھر مان نڪتل رومي خيريت سان آهن.
صبح جو فرانسيسي وري جاچ شروع ڪئي. اوچتو انھن مان هڪ، پير جو نشان ڏسي ورتو. اهو نشان رات واري سپاهيءَ جي پير جو هو، فرانسيسيءَ ان نشان کي ڏسڻ ساڻ رڙ ڪئي ”هڪ رومي رات هتان مٿي چڙهيو آهي.“ هن جي ايتري چوڻ سان ڪيترائي سپاهي اتي اچي نڪتا، پوءِ سڀني گڏجي ڪيترائي پيرا ڏسي ورتا ۽ آخرڪار فرانسيسين اهو رستو ڳولي لڌو جيڪو مٿي باغ ڏانھن ويندو هو.
”اڄ رات جڏهن اوندھہ هوندي.“ هنن چيو، ”اسان شب خون هلنداسين ۽ رومين تي پيش قدمي ڪري هنن کي حيران ڪري ڇڏينداسين، اسان هنن جا گهر ساڙينداسين، پوءِ اهو جبل وارو اغ اسان جي قدمن جي هيٺان هوندو.“
آخرڪار رات آئي. اها هڪ گهگهہ اونداهي رات هئي، چنڊ ڪڪرن جي پويان لڪل هو، ايتريقدر جو تارا بہ ستل هئا. هر طرف ڪاراڻ ۽ اوندھہ هئي. هوا بہ زوردار هئي هر طرف هوا جا گهوگهٽ هئا. باغ واري حصي ۾ ماڻھو ننڊ پيا هئا، مينوئل پنھنجي گهر ستو پيو آهي. هنج بہ پنھنجي گهرن ۾ ننڊ پيا هئا، سپاهيءَ جون اکيون بہ ننڊاکڙيون ٿيڻ لڳيون، هو باغ جي چوڪيداريءَ تي مقرر هو، هر رات هڪ سپاهي پھرو ڏيندو هو. هن سوچيو ”اسان بلڪل محفوظ آهيون، فرانسيسي اسان کي بلڪل ڪونہ پھچي سگهندا، اسان کي ڪوبہ نقصان نہ پھچندو.“
هو آرام ڪرڻ لاءِ هڪ هنڌ ترسيو سوچيندي سوچيندي هن کي جهوٽو اچي ويو ۽ هو سمھي پيو.
فرانسيسي چپ، چپ ڪري مٿي چڙهندا رهيا. هو پٿرن تي چڙهندا، ٻوٽن کي هٽائيندا مٿي، مٿي ۽ مٿي چڙهندا آيا. هو ايترو آهستگيءَ سان مٿي چڙهندا رهيا جو ڪنھن کي بہ خبر نہ پئي، گهرن ۾ ماڻھو ستا پيا هئا، مينوئل بہ ننڊ ۾ پيو هو، پھريدار بہ ستل هو، ائين پئي محسوس ٿيو تہ روم هاڻي مرڻ ڪنڌيءَ تي آهي.
پر باغ ۾ هنج جاڳي پيا، هنن هوا جي گهوگهٽ ۾ بہ مٿي چڙهندڙ قدمن جو آواز ٻڌي ورتو.
هنن فرانسيسين کي ويجهو ۽ ويجهو ايندي محسوس ڪيو. هنن ائين محسوس ڪيو ڄڻ فرانسيسي هاڻي چوٽيءَ تائين پھچڻ وارا آهن. هنج هڪدم پنھنجين ٽنگن تي ئي بيٺا، ڳچيون اڀيون ڪري، پوري طاقت سان رڙيون ڪري ماڻھن کي خبردار ڪرڻ لڳا، ڄڻ ملڪ کي خطري کان بچائيندا هجن.
هنن جي پڪارن تي مينوئل جاڳيو، هن هڪدم هٿيار کنيا ۽ ٻاهر نڪتو، هو جلديءَ مان جبل جي ڪنڊ وٽ پھتو تہ پھريون سپاهي اڃان مٿي چڙهيو پئي. مينوئل هن کي ڪرائي هن جي سسي ڌڙ کان جدا ڪئي، هن رڙيون ڪري ماڻھن کي سجاڳ ڪيو ۽ پوءِ ٻئي سپاهيءَ سان مقالو ڪري ان کي بہ جبل کان هيٺ اڇلائي ڇڏيو. هنج پکي تيستائين ماڻھن کي سجاڳ ڪرڻ لاءِ رڙيون ڪندا رهيا. هنن جي پڪارن تي ٻئي پاسي جا رومي سپاهي بہ اچي پھتا ۽ پوءِ سپاهين ۽ ماڻھن گڏجي فرانسيسي فوجن جو مقابلو ڪري هنن کي هارايو ۽ جنگ کٽي ورتي.
ائين روم جو هڪ سھڻو شھر هنج پکين جي پڪارن ڪري تباھہ ٿيڻ کان بچي ويو.
هاڻي توهان کي سمجهہ ۾ آيو تہ ڇو هنج پکي فخر سان ڳچي تاڻي اڏامندا آهن، شايد ان ڪري جو هنن جون مائرون هنن کي ننڍي هوندي اها آکاڻي ٻڌائينديون هونديون تہ انھن هنج پکين جا وڏا ڪھڙا نہ وفادار هئا ۽ هنن ڪيئن روم جي شھر کي تباھہ ٿيڻ کان بچايو.
(ڇپيل: رسالو نامعلوم 1984ع)