(ٻ)
(Gynaecologist and Obstetrician) M. B. B. S. D. G. O. ۽ ڇا جو مان ڊاڪٽر اَنوپ اَگروال...B. M. I. S., D. M. S. سڀ ڊگريون سمنڊ ڦٽي ڪري پوءِ وڙهندا آهيون. ها! باقي ”گرين گراس“ تان موٽڻ مهل فون ڪري پڇندو آهيانس ته ڪا شئي شڪل کپيئي...يا منوج ڪلب مان اچي ويو آهي يا مان وٺڻ وڃانس ته اهڙن ڳالهين بابت اسان وچ ۾ ساڌارڻ گفتگو ٿيندي آهي.
سبيتا منهنجي لاءِ سامهون رکيل ننڍڙي ميز تي چانهه جو ٿرماس ۽ اَخبار رکي ويئي آهي. صبح جو ننڊ مان اک کلڻ سان جيڪڏهن اهي ٻئي شيون ملن ته ڄڻ اَ• مليو. منهن ڌوئي چانهه پيئڻ سان گڏ ”خليج ٽائيمس“ پڙهڻ ٿو لڳان.
ساڍا ست لڳي ويا آهن! اخبار ڇڏڻ کان اڳ هڪ دفعو اخبار وري ٿو اُٿلايان . اهو ڏسڻ لاءِ ته ڪنهن وڏي هستيءَ جو ڦوٽو هجي ته منوج کي ڏيڻ لاءِ اَخبار مان ڪٽي رکان. پٽڙي وٽ هڪ آلبم آهي جنهن ۾ دنيا ڀر جي مشهور معروف هستين جا فوٽا رکندو آهي. هن جي آلبم ۾ گانڌي، نهرو، راجيو، اندرا گانڌي ... پرنسيس ڊائنا...مارگريٽ ٿئچر... گهڻين ئي وڏين هستين جا فوٽا آهن. يونائيٽيڊ عرب ايمريٽس جي ستن ئي حاڪمن جا فوٽا به اُن آلبم ۾ اَٿس ۽ سڀني جا نالا کڻي ويندو آهي. 8 آڪٽوبر جڏهن دبئيءَ جي اڳوڻي حاڪم شيخ راشد جي چالاڻي جي خبر ڦهلي، تڏهن شوڪ ۾ سڄي دبئي بند ٿي ويئي. منوج جو اِسڪول به اڌ ۾ بند ٿيو هو. منجهند جي وقت گهر موٽيو ته پهرين وڃي پنهنجو آلبم کوليائين ۽ شيخ راشد جو فوٽو ڳولهيائين. مون کي اهو فوٽو ڏيکاري چيائين، ”پپا! تون ته چوندو آهين شيخ راشد تمام سٺو ماڻهو آهي. دبئي هن ئي ٺاهي پوءِ هو ڪيئن مري ويو؟“...هن جي سوال جو ڪو جواب نه سجهيو هوم. هن جي مٿي تي هٿ رکي چيو هوم، ”دبئي سدائين هن کي ياد ڪندي.“
اَڄوڪيءَ اخبار ۾ ڪوبه اهڙو فوٽو نٿو ڏسان جيڪو ڪٽي منوج کي ڏيان ته آلبم ۾ رک. اَخبار ڇڏي پٽڙي جي بيڊروم طرف ٿو وڃان. پوڻا اٺ لڳي ويا آهن. هن کي جاڳائڻ جو وقت ٿيو آهي.
سچ ته صبح جو اَٺين کان نائين تائين جيڪو هڪ ڪلاڪ منوج سان گهر ۾ اڪيلو هوندو آهيان سو هڪ ڪلاڪ پوريءَ ريت جيئندو آهيان. هو بيشمار ڳالهيون ٻڌائيندو آهي ۽ سوين سوال پڇندو آهي. منٽ منٽ بعد موضوع بدلائيندو آهي. هن جي هر نئين سوال جو جواب مان نئين اُتساهه سان ڏيندو آهيان. ننڊ مان سجاڳ ٿيندي ئي فرمائشون به شروع ڪندو آهي. صبح جو نويڪلائي ۽ اسين ٻئي پيءُ پٽ پاڻ ۾. هڪ عجيب عالم هوندو آهي.
کيس ننڊ مان جاڳايان ٿو ته اکيون مهٽيندي چوي ٿو، ”پپا اڄ تون مون کي هڪ رٻڙ هڪ پينسل، هڪ ڊرائنگ بوڪ وٺي ڏجانءِ.“ ”او–ڪي باس. مدن چاچا جي گهر ڀرسان جيڪو دڪان آهي اُتان توکي ٽيئي شيون وٺي ڏيندس.“
مدن چاچا جو نالو ٻڌندي ئي هو ٽپ ڏيئي بستري تان لٿو. مان روز اَٽڪل ڪري ڪنهن نه ڪنهن نموني مدن جو نالو وٺندو آهيان، ڇو ته مدن چاچا جو نالو ٻڌندي ئي منوج ۾ ڦڙتي اچي ويندي آهي ۽ وقت سر پوڻي نائين وڳي تيار ٿي ويندو آهي.
ڀاءُ ڀاڄائيءَ جي دبئيءَ ۾ هجڻ ڪري منوج لاءِ وڏو سک ٿي پيو آهي. مان کيس نائين وڳي کن هنن وٽ ڇڏي وڃي دڪان کوليندو آهيان. جيسين اِسڪول بس اچي. شايد ٻارهين وڳي ڌاري بس ايندي اَٿس...اِهي ٽي ڪلاڪ اَنيتا کيس سنڀاليندي آهي. منوج کي چاچو چاچي ڪيتري قدر وڻن ٿا سا خبر ڪانهيم باقي سوئٽ مرليءَ ۾ ته ساهه اٿس. مرلي کانئس صرف ٻه اَڍائي سال ننڍو آهي پر منوج سمجهندو آهي ته پاڻ مرليءَ کان ڏاڍو وڏو آهي.
ڏند صاف ڪندي پٽڙو چوي ٿو، ”پپا، تون مون کي ٻه ڊرائنگ بوڪ، ٻه پينسلون ۽ ٻه رٻڙ وٺي ڏجانءِ. مان هڪ هڪ شئي مرليءَ کي ڏيندس.“ مان کيس چوان ٿو، ”ها پٽ ها. مدن چاچا جي گهر ڀرسان جيڪو اِسٽيشنري جو دڪان آهي اُن کان توکي سڀ شيون وٺي ڏيندس.“
منوج ۽ مان نيرن پيا کائون. پٽڙو کير جو ڍڪ ڀريندي چوي ٿو، ”پپا! مميءَ مون کي تنهنجي هڪ ڳالهه ٻڌائي آهي.“ اِها ڳالهه هن اهڙي نموني چئي ڄڻ مون بابت ڪو وڏو راز ڄاڻي ويو آهي. مون پڇيومانس ”ڪهڙي ڳالهه؟“
چيائين، ”مميءَ چيو ته تون به ڊاڪٽر آهين.“
مون چيو مانس، ”ها سو ته آهيان ئي.“
يڪدم پڇيائين، ”پوءِ تون مميءَ وانگر هاسپيٽل ڇو نٿو وڃين؟“
مون چيو، ”مون کي دڪان مان گهڻا پئسا ٿا ملن. اُهي پئسا جمع ڪري مان بمبئيءَ ۾ پنهنجي وڏي شاندار هاسپيٽل کوليندس.“
”تون مميءَ کان وڏو ڊاڪٽر آهين تنهن ڪري وڏي اِسپتال کوليندين، راشد هاسپيٽل کان به وڏي؟“
مان پٽ جي ان سوال تي ايڏو کلان ٿو جو پنهنجي کل ٻڌي سوچيان ٿو اُهو ڪهڙو اَنوپ هو جيڪو سڄي رات پنهنجي گذريءَ تي سوچي وياڪل ٿيو هو؟
ڪار ڊرائيو پيو ڪريان. منوج ۽ مان شيخ راشد ڪالونيءَ طرف مدن جي گهر وڃي رهيا آهيون. منوج آهستگيءَ سان منهنجو هٿ ڇهي چوي ٿو، ”پپا! مرليءَ کي فون ٿو ڪريان.“
”ضرور ضرور“ مان ڏانهس نهاري چوان ٿو.“
جڏهن کان ڪار ۾ فون لڳايو اٿئون، تڏهن کان منوج جو نيم ٻڌجي ويو آهي. صبح شام، جنهن به وقت مون سان ڪار ۾ هجي ته مرليءَ کي فون ڪري.
پٽڙي کي مدن جي گهر ڇڏڻ بعد دل اُداس ٿي ويئي آهي. هونءَ مون کي اڄ ”ستواهه“ وڃڻو آهي پنهنجي لوڪل پارٽنر سان ملڻ لاءِ. پر دل نٿي ٿئي. ڪار مان مدن کي فون ٿو ڪريان ته تون لوڪل پارٽنر وٽان ٿي پوءِ دڪان تي اچجانءِ. حال مان دڪان وڃي ٿو کوليان.
مدن منهنجو سچيءَ معنيٰ ۾ ٻانهن ٻيلي ٿي بيٺو آهي. سٺو ٿيو جو مجمودار سان ڌنڌي ۾ ڀائيواري ٽوڙڻ کان پوءِ ڀاءُ کي گهرائي ورتم...حياتيءَ ۾ ڪي ڪي واقعا ڏاڍا عجيب ٿا ٿين. اُن وقت اَزخود خيال ٿو اچي ته تقدير وڏي شئي آهي. تقدير ۾ لکيو هو تنهنڪري مان دبئيءَ آيس نه ته مون کي هتي اچڻ جو خواب خيال به ڪين هو. مون کي هتي آڻڻ وارو شخص هو مجمودار. هن مون تي ايڏو وشواس ڪيو جو مون کي سڄو ڪاروبار سونپي واپس هليو ويو ڇو ته سندس پتني بيمار ٿي پيئي هئي. هوءَ چاق ٿي ته ساڳيو مجمودار مون سان اهڙو ڦري بيٺو، جو مون کي دبئي مان تڙڻ جي ڪيائين. پر قسمت ساڻس ڦري بيٺي. ٿيو ائين جو هو پاڻ دبئيءَ مان تڙجي ويو...مان پاڻ ته ٺهي ٺڪي ويٺس پر سبيتا کي به گهرائي سگهيس ۽ پوءِ وري مدن کي به!
”گرين گراس“ تي پهتو آهيان. سوا نوَ اچي ٿيا آهن. پارڪنگ نه ملڻ ڪري روز ڏهه پندرهن منٽ دير ٿيو وڃي. منهنجي به اها عادت نٿي وڃي جو پهرين دڪان جي آس پاس پارڪنگ ڳولهيان پوءِ نه ملي ته نراس ٿي لاچار مينا بزار جي پٺيان پارڪنگ ايريا ۾ ڪار پارڪ ڪريان.
”گلف نيوز“ پڙهڻ ٿو لڳان. حقيقت ۾ خبرون ته ”خليج ٽائيمس“ جهڙيون ئي آهن، باقي ٻيو مئٽر نرالو هوندو آهي. بمبئيءَ ۾ به گهر واريءَ ڪلنڪ ۾ ”ٽائيمس آف انڊيا“ گهرائيندو هوس ۽ کار واريءَ ڪنسلٽنسيءَ ۾ ”انڊين ايڪسپريس“ گهرائيندو هوس.
فون جي گهنٽي ٿي وڄي. رسيور کڻي چوان ٿو، ”گرين گراس.“
”اَنوپ...“ پرميلا آهي، ”تو چيو هو ته تون اڄ جمعيرا، ستواهه، وغيره ويندين. مون کي ڊپ هو ته نه ملندين فون تي...
”وڃڻو ته هوم پر موڊ نه ٿيو؟“ تنهنڪري مدن کي موڪلي ڏنم.“
”تنهنجي موڊ کي ڇا ٿيو؟“ پرميلا جو فڪر مند آواز.
”فون تي توهان کي بور ڪرڻ نٿو چاهيان. توهان کي روبرو ٻڌائيندس.“
”نه...نه...هينئر ئي ٻڌاءِ نه ته مون کي منجهند جي ماني به زهر ٿي لڳندي.“
چيم، ”توهين ماني نه کائو اهڙو ظلم نه ڪجو مسز پرميلا...چڱو ٻڌو. اڄ منوج مون کان پڇيو ته مان ڊاڪٽر آهيان ته پوءِ سبيتا وانگر هاسپيٽل ڇو نٿو وڃان. دڪان تي ڇو ٿو وڃان.“
”تو کيس ڪهڙو جواب ڏنو؟“
”اهو ئي ته پئسا جمع ڪري بمبئيءَ ۾ هڪ وڏي شاهي هاسپيٽل کوليندس.“
”تو کيس ٺيڪ چيو. اِها ته حقيقت آهي. اَنوپ! دڪان داري ڪرڻ منزل تي پهچڻ لاءِ هڪ پيچرو آهي نه، تو لاءِ.“
”اُهو ته آهي پر منوج جيڪو اڄ سوال پڇيو آهي، تنهن مون کي مامي جي ياد ڏياري آهي. مسز پرميلا، مامي مون کان زندگيءَ جا پنج سال کسي ورتا.“
”سو ڪيئن؟“
منهنجي پيءَ جو منهنجي مامي ۾ ڏاڍو موهه هو.بابا بمبئيءَ ۾ رهندو هو ۽ ماما دهليءَ ۾ پر هنن جا ويچار ساڳيا هئا ۽ دليون به ڳنڍيل هئن. مون جڏهن مئٽرڪ پاس ڪئي تڏهن مامي بابا کي لکي موڪليو ته اَنوپ کي ڊاڪٽري پڙهڻ جي مرضي آهي ته کيس دهليءَ موڪلي ڏيو. هتي جي Tibya Medical College ۾ کيس داخلا وٺي ڏيندس.
هن جي رهائش تي جيڪو خرچ ٿيندو سو مون تي باقي فيءَ لاءِ توهين کيس پئسا موڪلجو...بابا جي ته اَ• ٻڌي. مئٽرڪ تائين پرنسيپال جي حوالي هوس پوءِ وري پنج سال کن ماما جي ضابطي ۾ رهندس ته اِن ۾ منهنجي ڀلائي آهي.
اِهو سوچي بابا مون کي دهليءَ موڪلي ڏنو. پر طبيا ميڊيڪل ڪاليج مان جيڪا بي. ايم. آءِ. ايس. جي ڊگري ورتم تنهن جو بمبئيءَ ۾ گهڻو مان ڪين هو.“
” اَنوپ اُن بعد تو گهڻيون مان واريون ڊگريون حاصل ڪيون آهن. بئنگلور جي نئشنل انسٽيٽيوٽ مان جيڪا
Diploma in Medical and Social Psychology
ڊپلوما حاصل ڪئي آهي سا ته سائڪياٽري جي کيتر ۾ ڪن ٿورن ڊاڪٽرن کي آهي نه...هاڻي ته پي. ايڇ. ڊي. به ڪئي اَٿيئي. سائين هاڻي ڊاڪٽر اَگروال ڪير سڏائي...“
دڪان تي هڪ گراهڪ اچي ويو. تنهن ڪري فون ڊسڪنيڪٽ ڪرڻو پيو... پرميلا سان اندر اورڻ ۾ ڏاڍو سڪون ٿو ملي. هوءَ هر ڳالهه ڏاڍي چاهه سان ٻڌندي آهي. ڳالهه پوريءَ ريت ٻڌڻ بعد دل وٺڻ لاءِ يا ته ڪا ڪوتا ٻڌائيندي آهي يا ته اهڙي ڳالهه چوندي آهي جيڪا ڪوتا مثل هجي...هن جي ڳالهائڻ جي نوع ۾ به عجيب نزاڪت آهي.
هڪ گراهڪ ويو ته ٻيو آيو. منجهند جو ٻارهين وڳي تائين ڪافي مشغول رهيس. گراهڪن کي منهن ڏيندي به ڄڻ اندر ۾ پاڻ سان پيو ڳالهايان. من وگيان جي علم جو اَڀياسي رهيو آهيان ۽ ٿيسز به اهڙيءَ وشيه تي لکي اٿم.
”A Psychological Study of Life Events in Neurotics and Normals “
جنهن جو اِنسان جي اندروني دنيا سان واسطو آهي. ان ڪري پنهنجي اندروني دنيا جو ڪافي علم اٿم.
بابا جي وفات کي پنج سال گذري ويا آهن پوءِ به هو منهنجي زندگيءَ ۾ ڄڻ جيئرو جاڳندو موجود آهي. منهنجي اندرينءَ دنيا تي ٻه جيو ڇانيل آهن. هڪڙو آهي منهنجو بابو ۽ ٻيو آهي منوج. هڪ منهنجو ماضي آهي ٻيو منهنجو مستقبل. هينئر به دل ئي دل ۾ ڄڻ منوج بابت سوچي رهيو آهيان ۽ ساڻس ڳالهايان به پيو. کيس چوان ٿو: منهنجا پٽ، مان توکي مامي يا چاچي يا ڪنهن جي به صلاح ڏيڻ تي ڪيڏانهن نه موڪليندس. تون جيڪي ڪرڻ چاهيندين، مان توکي اُن ڏس ۾ هر قدم تي ساٿ ڏيندس. مان توکي سدائين پيار ڪندس...توتي ويساهه ڪندس منهنجا پٽ تنهنجي ڪاميابين ناڪاميابين کي ڳلي لڳائيندس...
سبيتا کي منهنجي جذبن جو قدر ئي ڪونهي. رات ته هن منهنجي سيني ۾ سل ڪري ڇڏيا. هوءَ چاهي ٿي منوج مون کي، مون کان، مدن کان الڳ ڪري پالي نپائي وڏو ڪري.. جيئن هو مون وانگر نه بڻجي. پاڻ مون کي بدچلن، آواره ٿي سمجهي اها پنهنجي ليکي الڳ ڳالهه آهي. اِها ڳالهه منوج ۽ منهنجي رشتي وچ ۾ ڇو اچڻ گهرجي؟ مان ته چاهيان ٿو ته جيسين منوج ويهن ورهين کن جو ٿئي، تيسين سندس ويجهو رهان. هو هڪ دفعو سڏ ڪري: ”پپا!“ ته مان ڏهه دفعا وراڻيان: ”جيءُ منهنجا پٽ...“
فون جي گهنٽي!
بمبئيءَ مان ٽرنڪ ڪال هو سبيتا جي ماءُ جو. چيائين ته رات ٽرنڪ ڪال بُڪ ڪيو هئائين سو هينئر مليو اٿس... سمجهيائين ته سبيتا هوندي ڊيوٽيءَ تي، سو آپريٽر کي ”گرين گراس“ جو نمبر ڏنائين. سس جي ڳالهه ٻڌي دماغ ئي خراب ٿي ويو آهي. چوي ٿي وزٽ ويزا موڪليو ته ٽي مهينا اتي دبئيءَ ۾ اچي آرام ڪريان. سبيتا کي نياپو ڏيندس ته ڏاڍي بي صبر ٿي ويندي. چوندي يڪدم مميءَ جي ويزا ڪڍائي ڏي.
سبيتا ماءُ جي ڇتر ڇايا ۾ پلي آهي، تنهنڪري ماءُ جي وڏي ڀڳتياڻي آهي. پيءُ جو پورو پيار نه ملڻ سبب سندس شخصيت اڌوري آهي اِهو اِحساس هن کي ڪونهي. جيتوڻيڪ اِهو سچ آهي ته هوءَ جيڪي آهي سو ماءُ جي ڪري. ڊاڪٽر بڻجي سگهي ته ماءُ جي بدولت ۽ جي مون سان ٺهي نه سگهي آهي... پنهنجو گهر اڌورو ٺاهيو اٿائين ته اُهو به ماءُ جي ڪري.
مون کي هڪ ڳالهه تان ڏاڍو عجب لڳندو آهي ته سبيتا جي ننڍي ڀيڻ سُجاتا به ساڳئي ڪُک مان ڄائي آهي پوءِ به هوءَ بلڪل هن کان توڻي ماءُ کان مختلف آهي. هوءَ ساهرن ۾ اهڙيءَ طرح سمائجي ويئي آهي جو سندس نالو نڪتو آهي ته هن ساهرو گهر سرڳ بڻائي ڇڏيو آهي. ٻه سال اڳ هن جي شادي ٿي هئي. سبيتا کيس ڌيءُ ڪري پرڻايو هن جو ڏاج ڏيوڻ دبئيءَ مان کڻي ويئي هئي. اڳيئن مهيني اُها ڀيڻس سجاتا گهوٽ سان گڏ اسان وٽ آئي هئي ٽرانزٽ ۾. هوءَ سبيتا جيتري پڙهيل ڪونهي پر سياڻپ ۾ وڏي آهي. گهوٽ جي دل تي اهڙو راڄ هٿ ڪيو اٿائين، ڀانءِ ته ڪا مهاراڻي آهي... هتي به جيڪي ڏهه ڏينهن رهي تن ۾ هن جي آبرودار وهنوار منهنجي دل تي گهري ڇاپ ڇڏي. سبيتا کيس گهڻيون ئي شيون وٺي ڏيڻ پئي چاهيون پر هن صاف انڪار ڪيو. ڏاڍي خوددار آهي هوءَ. سبيتا کي چيائين، ”نه ديدي! تنهنجو پيار ئي مون لاءِ ڪافي آهي. جيجاجي ۽ تون اسان کي ايڏو قرب ٿا ڏيو... اسين توهان سان ملڻ ۽ دبئي گهمڻ آيا آهيون ۽ نه توهان کي خرچ ڪرائڻ... اِئين به چيائين ته منهنجي شاديءَ ۾ توهان جو گهڻو ئي خرچ ٿيو... ڏاڍي سٺي نموني مون کي پرڻايو. هن جي شڪرگذاريءَ جي ڀاونا ڏسي دل پئي ٿي ته هن تي ڀلي خرچ ٿئي.
سجاتا جي هڪ ڳالهه ته مون کان ڪڏهن نه وسرندي. اسين جڏهن کيس ايئرپورٽ تي اُماڻڻ وياسين، تڏهن سبيتا ڀيڻ کي الوداع ڪرڻ وقت چيو هو، ”مميءَ جو خيال رکجانءِ. هفتي ۾ هڪ ٻه دفعو وٽس ضرور ويندي ڪر.“ ته سجاتا وراڻيو هو، ”ديدي! ڪوشش ڪنديس. پر پنهنجي گهر جي سهوليت پهرين ڏسڻي آهي. ڪڏهن ڪڏهن ته مهينو به نه وڃي سگهندي آهيان.“
ايئرپورٽ تان موٽندي ڪار ۾ سبيتا ۽ منهنجي وچ ۾ سخت جهڳڙو ٿيو هو. مان اهو چوڻ کان رهي نه سگهيو هوس ته سبيتا توکي ننڍيءَ ڀيڻ کان سبق سکڻ گهرجي. تو ڪڏهن مڙس کي ۽ ساهرن کي اهڙو سمجهيو آهي؟ سبيتا ڏاڍي پڄري ويئي هئي. چيو هئائين ته سجاتا بي عقل آهي. هن کي مميءَ جي مهربانين جو قدر ڪونهي.
سبيتا پاڻ ته اڃا تائين ماءُ جي مهربانين هيٺان دٻيل آهي. هن سال مارچ جي مهيني ۾ سبيتا ماءُ کي ٽرانزٽ ويزا تي گهرايو هو. ماڻهنس ايڏو خرچ ڪرايو هو جو ڪاٿو ئي ڪونهي. هوءَ هتان ٽي. وي.، ويڊيو، فرج ۽ الائي ڇا ڇا کڻي ويئي هئي. مون کي اِها ڳالهه بلڪل نه وڻي هئي. سبيتا کي ورجايم به ته چيائين، پنهنجي ڪمائيءَ مان ماءُ کي خريداري ڪري ڏنم نه. توکان ته هڪ دراهم به ڪين ورتم..
هاڻي سس صاحبا وري اچڻ ٿي چاهي سو به ٽن مهينن لاءِ. جڏهن چوڏهن ڏينهن رهي هئي ته منهنجو دم گهٽجڻ لڳو هو. سبيتا کي سمجهائيندس ته تنهنجي ماءُ سان مان بلڪل پاڻ کي ٺهڪائي نٿو سگهان ته چوندي هوءَ ڏکن ڏڌي عورت آهي. منهنجي پيءُ جي موت کان پوءِ جيڪڏهن هوءَ مون کي پڙهڻ ڇڏائي نوڪري ڪرائي ها ته وس واري هئي. مان اڄ ڊاڪٽر نه پر وڏي ڀاءُ وانگر هڪ ٽڪي واري ڪلارڪ هجان ها. هوءَ ماءُ لاءِ ڳالهائيندي ٿڪبي ڪانهي. مان ته هن جي ماءُ بابت لفظ ٻڌڻ نه چاهيندو آهيان.
منهنجي جڏهن سبيتا سان سنگت ٿي هئي تڏهن هوءَ ڪنهن ڪنهن ڏينهن مون کي پنهنجي گهر وٺي هلندي هئي. هن جي ماءُ اُن وقت مون سان ڏاڍي فراخدليءَ سان ورتاءُ ڪندي هئي. مان به سوچيندو هوس ته واقعي ئي هوءَ عزت جي لائق آهي ڇو ته مڙس جي چالاڻي بعد گهڻي محنت ۽ جفاڪشي ڪري هن ٻار پاليا. پر شادي ڪري جڏهن سندس ناٺي بڻيس، تڏهن خبر پيئي ته سندس مون سان فراخدليءَ وارو وهنوار رڳو ڏيک هو. حقيقت ۾ هوءَ بيحد هوشيار عورت آهي. سندس هوشياريءَ کي اڄ به سلام ڪريان ٿو.
هو ريلوي ڪوارٽرس ۾ رهندا هئا. بائڪلا ۾. مڙس جي گذرڻ بعد اُهو ڪوارٽر سلامت رکڻ لاءِ هن وڏي پٽ کي پڙهڻ ڇڏائي کيس ريلوي ۾ ملازمت ڪرڻ لاءِ مڃايائين. ٻين سڀني ٻارن جي پڙهائي جاري رکيائين. ٻارن کي پاڙهڻ لاءِ هن کي جيڪو طريقو هٿ آيو. اُن طريقي هن پئسو ڪمايو. ٽيوشن ڏنائين، ڀرت ڀريائين، baby sitting ڪيائين. ان سڀ لاءِ هوءَ سچ پچ عزت جي حقدار آهي. پر ٻار پڙهي لائق ٿيا اُن کان پوءِ جو هن جو رخ مون کي سمجهه ۾ نه ايندو آهي. سبيتا ڊاڪٽر بڻجي ڪمائڻ لڳي، ته هن جي ڪمائيءَ مان ننڍي پٽ کي مدراس اِنجنيري پڙهڻ لاءِ موڪليائين. سبيتا شاديءَ بعد به ڀاءُ کي فيون ۽ هاسٽل جو خرچ موڪليندي رهي. اِن ڳالهه لاءِ به مون اعتراض نه ورتو...
پر هڪ ڳالهه هن اهڙي ڪئي جو مان کانئس صفا جدا ٿي ويس. جنهن وقت هن جا سڀ ڀائر ڪمائيءَ کي لڳي ويا هئا تنهن وقت جي ڳالهه آهي. مون ضرورت پئي کانئس پنج هزار قرض گهريو. هن قرض ته نه ڏنو اُها ڪا اَرمان جي ڳالهه ناهي پر اِهو کڻي هُلايائين ته شاديءَ مهل مون ڏيتي ليتي نه ورتي هئي سو اُها ڪسر ڪڍڻ لاءِ مان چالاڪي ڪري کانئس پنج هزار ڦرڻ ٿو چاهيان. قرض وٺي ڪو ناٺي موٽائيندا آهن ڇا؟ اها ڳالهه ٻڌي منهنجا ته تاڪ ئي لڳي ويا هئا. وڌيڪ چوٽ ان ڳالهه پهچائي جو سبيتا، ماءُ کي ان بيهودي ڪوڙ کي ڦهلائڻ لاءِ ڪجهه نه چيو. پنهنجي ليکي سبيتا مون سان سدائين ڪاوڙيل رهندي آهي پر ايترو ته هوءَ مون کي سڃاڻي ته مان اهڙو ڪِريل نه آهيان، جو چالاڪي ڪري هن جي ماءُ کان يا ڪنهن کان به پنج هزار ڦريندس. سبيتا جي ماءُ هن لاءِ ڀڳوان آهي! بس اُهو ڏينهن، اُهو شينهن، مون ته ساهرن وڃڻ ئي ڇڏي ڏنو.
منجهند جو هڪ ٿيو آهي. آس پاس جا دڪان بند ٿيڻ لڳا آهن. هڪ کان چئين وڳي تائين هتي ڪڪڙوڪو لڳي پيئي هوندي آهي. دبئيءَ جي جيون جي اها نعمت آهي جو هڪ يا ڏيڍ کان ساڍي ٽين چئين تائين سڀڪو گهر وڃي منجهند جي ماني کائي ۽ آرام ڪري... مون کي اڄ گهر وڃڻ تي دل ئي نٿي ٿئي. جيڪر ”اِنڊيا هائوس“ مان ستن دراهمن ۾ هڪ ٿالهي کائي هتي ئي دڪان تي اچي ويهي رهان. پر بيئر جي طلب پيئي محسوس ٿئي. گهر وڃي بيئر ٿو پيئان. ڪلاڪ ڏيڍ شانتيءَ ۾ گذرندو. گهر ۾ اڪيلو هوندس، ڇو جو سبيتا اَڍائي وڳي ايندي آهي.