(ٽ)
سمنڊ ڏانهن نهارڻ سان فرحت اچي ٿي وڃي. قدرت جي آغوش اِنسان لاءِ وڏي آٿت آهي. مون کي خاص ڪري پپر جا وڻ ۽ سمنڊ ڏاڍا پنهنجا لڳندا آهن.
اَڄ سمنڊ جو موڊ ماٺيڻو آهي. بي آواز لهرون ڪناري وٽ اچي پنهنجو وجود وڃائي ٿيون ڇڏين. وري ٻيون لهرون ڪناري طرف ٿيون اچن. اِهو جاچڻ جي ڪوشش ٿو ڪريان ته لهرون جنم ڪهڙي هنڌ ٿيون وٺن پر پتو نٿو پوي. سمنڊ ۽ لهرون پاڻ ۾ مليا هڪ ٿيا پيا آهن.
جڏهن به هتي ايندو آهيان جهول ۾ خوشي کڻي ويندو آهيان. هي بيچ ڏهن ٻارهن ميلن تائين پکڙيل آهي. ڪيترا به ماڻهو هجن پر هن جي لنبائي ايڏي آهي، جو ماڻهو ٽڙيو پکڙيو وڃن تنهنڪري ڪنهن به هنڌ ماڻهن جو اَنبوهه نه هوندو آهي. هن وقت منهنجي آس پاس پنج ست ماڻهو مس آهن. شايد ٿڌ جي موسم جي ڪري به گهٽ ماڻهو آهن. هيڏانهن هوڏانهن نهاريان ٿو. صفائي لاجواب آهي. حق تي جيڪي به tourists ايندا آهن سي ساراهه جا ڍڪ ڀريندا آهن خاص ڳالهه جيڪا ياترين کي متاثر ڪندي آهي اُها اِها ته هتي ڪوبه ڊپ ڊاءُ ڪونهي.
واچ ۾ وقت ٿو ڏسان. ساڍا 6 لڳا آهن. پٽڙو ٿو ياد اچيم. هينئر اِسڪول مان موٽيو هوندو. شايد ڪلب ۾ وڃڻ لاءِ سنڀرندو هوندو. جيڪڏهن هن کي ٻڌائيندس ته ”جمعيرا بيچ“ ويو هوس ته جهڳڙو ڪندو. چوندو، مون کي ڇو نه وٺي هلئين. مان کيس جمعي ڏينهن اڪثر هتي وٺي ايندو آهيان. گرميءَ جي موسم ۾ ته صبح جي وقت اچي هتي سنان به ڪندا آهيون.
”جمعيرا، جو نالو ٻڌندي ئي پٽڙو ٺينگ ٽپا ڏيندو آهي. هتي بيچ کان سواءِ ٿوري مفاصلي تي هڪ شاندار پارڪ به آهي. تنهن سواءِ zoo به آهي. سو پٽڙو به وسپت ڏينهن ئي مرليءَ کي فون ڪري ڇڏيندو آهي ته هيتري وڳي سنڀري ويهجانءِ. اسين توکي ڪار ۾ کڻندا جمعيرا هلنداسين.
اوچتو خيال ٿو اچيم گهر وڃي سبيتا کي پڦڙ جو خط ڏيندس ته پڦيءَ جي چالاڻي جو پڙهي هوءَ روئي پوندي. ساهري ڪٽنب ۾ پڦي پڦڙ ئي ٻه جيو آهن جيڪي سبيتا جي دل ۾ جاءِ جوڙي سگهيا آهن. منهنجي ٻئي ڪنهن به مٽ مائٽ سان هن جي نه پوندي آهي. پڦي پڦڙ لاءِ پيار ۽ عزت هئڻ جو کيس وڏو ڪارڻ آهي.
هو ٻئي اِن حد تائين سندس گهڻگهرا هئا جو منهنجي سلڪشڻا سان سنگت هنن کان سٺي نه ويئي. هنن مون کان لڪائي کيس سلڪشڻا بابت لکيو هو. سبيتا مون سان ايڏي ناراض ٿي هئي جو خط پٽ لکڻ ئي بند ڪري ڇڏيائين. مان کيس نيم موجب هر هفتي خط لکندو هوس جڏهن ٻه مهينا خطن جو جواب نه ڏنائين ڏاڍي چنتا ورائي ويئي هئم سو هڪ مزي وارو خط کيس لکيو هوم جيئن جواب ڏئي. بلڪل مذاقي نوع ۾ لکيوهوم اهو خط. اُن جو مضمون ڪجهه هن طرح هو:
ڊيئر، ڪهڙي ڏوهه جي سزا ڏيئي رهي آهين؟...
پنهنجي روٽين سان خوب نباهيندي هوندينءَ. ڊاڪٽر اُديشيءَ کي توسان ڪا شڪايت نه هوندي ڇو ته تون مقرر وقت کان اڳ ئي آپريشن ٿئيٽر ۾ توڻي وارڊ ۾ پهچي ويندي هوندينءَ... تنهنجي ڪم سان لگن قائم هوندي. مان سوچيندو آهيان ته موت به ايندءِ ته چوندينءَ ٿورو ترس ڪال ڀڳوان! مون کي پنهنجو وارڊ روب ٺاهڻو آهي... فرنيچر ڊسٽ ڪرڻو آهي... فلاڻي ۽ فلاڻي مريض کي ڏسڻو آهي. هن جي سرجريءَ جي تاريخ مقرر ڪئي اَٿم ڪيئن ٿي مري سگهان... ۽ ها... شايد ٿورو وقت موت کان مهلت وٺي بيوٽي پارلر به وڃڻ چاهيندينءَ... اَري يار مون غريب کي خط لکڻ به ته تنهنجي روٽين جو هڪ حصو آهي نه؟ ڪنهن ٻئي ته منهنجي جاءِ نه والاري آهي؟...
خط جي پوئين سٽ تير وانگر سبيتا جي دل کي چڀي ويئي. هن جواب ۾ زبردست ڪاوڙ ڀريو خط لکيو. سلڪشڻا کي ۽ مون کي خوب ننديو هئائين ۽ اِئين به لکيو هئائين، ”
”مون کي ڇا پاڻ جهڙو ٿو سمجهين جو تنهنجي جاءِ ٻئي ڪنهن کي والارڻ ڏيندس؟ مون دل ۾ جنهن تخت تي تو کي ويهاريو آهي سو ڪير به ڇهي نٿو سگهي...
ڪاڳر تي سندس ڳوڙهن جا نشان هئا. ڏاڍو ڏک ٿيو هوم ۽ ڊپ به لڳو هوم ته شايد هوءَ شاديءَ کان اِنڪار ڪندي. عمر ڀر ڪنواري رهڻ جو سنڪلب نه ڪري...
چوندا آهن حقيقت اَفساني کان به وچتر ٿيندي آهي. اِها چوڻيءَ منهنجي حياتيءَ سان ڏاڍي ٺهڪي ٿي اچي.
شايد مون وانگر هر ڪنهن ماڻهوءَ کي اِئين محسوس ٿيندو هوندو ته هن جي حياتي غير رواجي واقعن سان ڀريل آهي.
ڪروکيشتر يونيورسٽيءَ مان ايم. اي. جي ڊگري وٺڻ کان پوءِ منهنجيءَ زندگيءَ ۾ ڏاڍي اُٿل پٿل هئي. بلڪل غير رواجي ٿيو ڪجهه...
اَڄ به ياد اَٿم. پروفيسر چترويديءَ کان موڪلائڻ ويو هوس. مان ٻه سال سندس شاگرد ٿي رهيو هوس اُن دوران هن منهنجو ڏاڍو قدر ڪيو هو. هو منهنجو گهڻگهرو هو. مان صرف موڪلائڻ جي اِرادي سان نه پر هن کان آسيس وٺڻ لاءِ سندس آفيس ۾ ويس، هن منهنجي لاءِ خاص ڪجهه سوچي رکيو هو. چيائين، ”اَگروال! هاڻي ڪهڙو پروگرام اَٿئي؟“
”سر! ڪرڻال ۾ پرائيويٽ پرئڪٽس ڪندو آهيان. ڪلنڪ کي ڌيان ئي نه ڏئي سگهيو آهيان. ٻه اَڍائي هزار ڪمائيندو هوس. هاڻي ته هڪ هزار به مس ٿو ڪمايان.“
هو منهنجي ڳالهه ٻڌي ڳنڀير ٿي ويو هو. پڇيائين، ”مان توکي هڪ صلاح ڏيان؟“
اُتساهه مان چيو هوم، ”ها سر“
هن چيو، ”بئنگلور جي نئشنل اِنسٽيٽيوٽ ۾ ”ڊپلوما اِن ميڊيڪل ائنڊ سوشل سائڪالاجي“ لاءِ داخلا وٺين ته تنهنجي لاءِ ڏاڍو سٺو ٿيندو. اِها ڊپلوما به حاصل ڪيئي ته پوءِ ميڊيڪل توڻي سائڪياٽري جي دنيا ۾ تمام گهڻو scope به اَٿيئي ۽ ڏاڍو مان ملندءِ.“
مون کيس ترت وراڻيو، ”سر! مان سڀاڻي تي ئي ٿو بئنگلور وڃان.“
اڄ به خوشي اٿم جو مون پروفيسر چترويديءَ جي صلاح مڃي. سچ ته ڪي سُٺا اُستاد ملن ٿا ته حياتي سنواري ٿا ڇڏين. جيئن بمبئيءَ جي مهيم اِسڪول جو پرنسيپال ۽ بامبي هاسپيٽل جو ڊاڪٽر جان. اهي ٻئي منهنجي جيون ۾ فرشتا بڻجي آيا. پروفيسر چترويدي ٽيون اهڙو فرشتي سمان اُستاد ۽ رهبر مليو جنهن منهنجيءَ حياتيءَ کي روشن موڙ ڏنو.
ڪجهه پروفيسر چترويديءَ جي سفارش جي ڪري ۽ ڪجهه پنهنجيءَ قابليت جي ڪري بئنگلور انسٽيٽيوٽ ۾ داخلا ملي ويئي! خوشيءَ ۾ بائولو ٿي ويو هوس. جيتوڻيڪ اُتي اڀياس ڪرڻ لاءِ مون کي گهڻو ڪجهه قربان ڪرڻو پيو. ڪرڻال واري ڪلنڪ نيڪال ڪرڻي پيئي. اُهو سمورو پئسو بابا کي ڏنم جيئن ٻه سال جيڪي مان بئنگلور ۾ پڙهان اُن دوران کيس گهر جي مسواڙ ڏيڻ ۾ تڪليف نه ٿئي.
هڪوار وري هٿين خالي ٿي ويس. بئنگلور انسٽيٽيوٽ ۾ هر هڪ شاگرد کي 6 سو رپيه stipend ملندو هو بس اُن مان پورت ڪرڻي هئم.
ڪرڻال کي الوداع ڪيم. ڪرڻال جو شهر وڌيڪ پئسو ڪمائڻ لاءِ نه پر وڌيڪ علم پرائڻ لاءِ ڇڏيم. بئنگلور وڃڻ کان اڳ ڏهه ڏينهن کن بمبئيءَ ويو هوس، جڏهن بمبئيءَ وڃي رهيو هوس، تڏهن ٻن ڳالهين جي ڪري ڏاڍو خوش هوس.
هڪ ته پهريون پنهنجو نئون سيان وارو گهر ڏسندس... ۽ ٻيو ته سبيتا ملندي هن کي ڏٺي ٽي سوا ٽي سال ٿي ويا هئا!
بمبئيءَ پهچڻ سان پهرين سبيتا ئي ملي. هوءَ اِسٽيشن تي ملڻ آئي هئي. ملندي سان چيائين، ”اَنوپ مبارڪون... تون نهايت لگن ۽ جرئت وارو آهين. نه ته ٺهي ٺڪي پرئڪٽس ڇڏي پڙهڻ ڪير وڃي... توکي Knowledge جي ايڏي پياس آهي جو 2 3 سالن جي عمر ۾ وري شاگرد بڻيو آهين.
I am proud of you...،
هن جا ِاِهي لفظ اڄ به ياد اٿم. ڏاڍو اتساهه بخشيو هو اِنهن لفظن. جيتوڻيڪ پوءِ مون محسوس ڪيو ته هوءَ ان ڪري به خوش آهي جو مون ڪرڻال ڇڏيو معنيٰ سلڪشڻا ڇڏي. ان ڳالهه سبيتا جي من کي ڏاڍي شانتي ڏني هئي.
هن هڪ ڳالهه ٻيِ به سوچي رکي هئي ته پنهنجي پريمي پکيءَ کي قيد ڪريان مڄاڻ وري سلڪشڻا ڏانهن اُڏامي نه وڃي. سو ٻئي ڏينهن شاديءَ جي ڳالهه ڪيائين. مون کي سندس رٿ پهرين نه آئڙي. سياڻپ ته اُن ۾ هئي ته جتي پنج سال ترسيا آهيون اُتي ٻه سال ٻيا به ترسون. بئنگلور مان ڊپلوما وٺي موٽان پوءِ ڪيون شادي... پر سبيتا کي مون واري ڳالهه منظور نه هئي.
اسان سول مئريج ڪئي! اُن کانپوءِ مان بمبئيءَ ۾ صرف هڪڙو هفتو هوس. اُن بعد بئنگلور اُسهيس.
اِئين ٿو تصور ڪريان ڄڻ سبيتا هتي بيچ تي آئي آهي. منهنجي ڀر ۾ اچي ويٺي آهي. بلڪل ڀر ۾ واريءَ تي. مان کيس چوان ٿو: سبيتا! شاديءَ کان پوءِ جيڪو هفتو گڏ رهياسين اُن وقت جون يادگيريون اَٿيئي؟ تو مون کي ڪيترو پيار ڏنو... اُن دوران توکي سلڪشڻا صفا ياد نه آئي. تو سمجهيو هو تون سلڪشڻا کي هميشه لاءِ وساري سگهندينءَ پر تون هن کي وساري نه سگهي آهين. مان ڄاڻان ٿو سلڪشڻا تنهنجي هنياوَ تي چڙهي ويٺي آهي.
گهڻو ئي ڪجهه سبيتا سان ڳالهائڻ چاهيان ٿو. پر ڪٿي آهي هوءَ؟ هوءَ ته گهر جي رنڌڻي ۾ رات جي ماني رڌيندي هوندي. کيس جيڪڏهن فون ڪريان ته اڄ رڌڻ جي چنتا نه ڪر. ٻاهران ماني گهرائيندس. تون پنهنجي ڪار کڻي هينئر هتي هلي اچ ته پوءِ ايندي؟ نه... اِنڪار ڪندي چوندي مون کي اهڙين فالتو ڳالهين لاءِ وقت ڪونهي.
هڪ ڳالهه ٿي ياد اچيم. هڪ رات جو بستري ۾ مان سبيتا کي پاڻ طرف ڇڪي رهيو هوس ته هوءَ مون کان پاڻ ڇڏائي ڀت طرف سرندي پئي ويئي. مون کانئس پڇيو هو ته ڪهڙي ڳالهه آهي؟ What is the problem ته هوءَ روئي پيئي هئي... سڏڪندي چيو هئائين ته ائين ٿو لڳيم تنهنجي منهنجي وچ ۾ ڪو ٽياڪڙ آهي... مان سمجهي ويو هوس ته منهنجي ۽ سبيتا جي وچ ۾ سلڪشڻا کڙي آهي ديوار وانگر!
رات سبيتا چيو وڏو psychoanalyst ٿيو آهين... اِهو جملو هوءَ هر جهڳڙي ۾ چوندي آهي... ته psychoanalyst آهين صرف ٻين لاءِ، گهر لاءِ نه! پر هوءَ صحيح نٿي سوچي. مان هن جي شخصيت جا به سڀ پهلو ويچاريندو آهيان. هن جي من جو ڇيد ڪندو آهيان. هن جا ڏک به سمجهان ٿو پر پوءِ به مان ڪري ڇا ٿو سگهان؟ منهنجو من ڇا مون ٺاهيو آهي؟ سبيتا جو من ٻيءَ طرح ٺهيل آهي. هن جا جيئڻ جا پنهنجا ”مُلهه“ آهن. زال مڙس جي رشتي جي باري ۾ هن جو پنهنجو مفهوم آهي. اِهو سڀ سمجهان ٿو پر اِها سمجهه ڪهڙي ڪم ٿي اچي؟ ڪير psychoanalyst بڻجڻ سان ا• ته نٿو بڻجي وڃيِ جو سڀ مسئلا حل ڪري سگهي...