6
ٻن ڪلاڪن اندر جهاز ڪراچي جيڪو سنڌ جي راڄ ڌاني آهي، پهچڻ وارو هو، جهاز ۾ رڳو پاڪستاني ئي هئا پر سندن چهرن تي پريشاني ۽ بيوسي صاف ظاهر هئي. پاڪستان جو سڀ کان وڏو شهر جنهنکي ملڪ جي معاشي شهه رڳ به چيو ويندو آهي، ٽارگيٽ ڪلنگ جي عذاب ۾ جڪڙيل هو، اُتي خودڪش بم ڌماڪا به ٿي رهيا هئا، ته فرقواريت به هئي، جڏهن ته هڪ نسل پرست ساسي تنظيم شهر تي سندس دونس ڄمائڻ جي ڪوشش ۾ هئي، ٻئي طرف صوبائي حڪومت مسئلن کي حل ڪرڻ بدران جلي تي تيل هارڻ وارو ڪم ڪري رهي هئي. منهنجي پاسي کان هڪ جوڙو ويٺل هو، ٻئي انٿروپالاجي جا پروفيسر هئا ۽ ڪنهن بين الاقوامي ڪانفرنس تان موٽي رهيا هئا. پاڪستان بابت منهنجو پهريون تاثر ئي منفي هو. هنن مونکي ٻڌايو ته ڪراچي جو حال اهو آهي جو قرباني جي کلن تي ماڻهن کي قتل ڪيو ويندو آهي. مون رڳو هاڪاري ۾ ڪنڌ لوڏيو ۽ هڪ رسالو کڻي پڙهڻ لڳس.
”طاقت اوهان کي حيوان بڻائي ڇڏيندي آهي....“ مرد چيو. جهاز لٿو ته اسان ڪراچي جي ائير پورٽ تي آياسين جتي مڪمل حفاظت هئي. مونکي سمجهه ۾ نٿي آيو ته ڪاڏي وڃجي، آمريڪي ڪانسليٽ جرنل کي اڳواٽ آگاهي ڏني وئي هئي ۽ مون کي هدايت ڏني وئي ته پهچڻ جي ٻئي ڏينهن آئون ڪيٿي ڪيٽل نالي ڪانسليٽ جي پي آر او سان ملان ته جئين هوءِ هن سفر ۾ منهنجي مدد ڪري سگهي. آئون ٻاهر نڪري ٽيڪسي اسٽينڊ ڏانهن آيس ۽ ٽيڪسي واري کي ڪنهن ويجهي هوٽل تي ڇڏڻ جو چيم، نه هن کي منهنجي ٻولي سمجهه ۾ آئي نڪو وري مونکي هن جي، ته آئون شيشي جي در وٽ بيٺل سيڪيورٽي گارڊ ڏانهن آيس، هو طاقتور شخص هو جنهن جي منهن تي ڪاريون مڇيون هيون، هن ٽڪسي واري کي ڪڙڪ لهجي ۾ مونکي ويجهي هوٽل تي ڇڏڻ جو چيو، تان جو ملڪ ۾ بجلي جو بحران هو، پر تنهن هوندي به ايئر پورٽ وٽ فلائي اور تي ڳاڙهيون پيليون ۽ سائيون بتيون ٻري رهيون هيون، ٽيڪسي جي پوڙهو ڊارئيور آرام سان گاڏي هلائيندو رهيو ائين ٿي لڳو ڄڻ کيس موت جو ڪوبه ڀو نه هو يا کيس اها خبر هئي ته هنن علائقن ۾ ٽارگيٽ ڪلرن جو نسل نه ٿيندو آهي.
هي آهي ڪراچي.... دري کان ٻاهر روڊ ڏانهن ڏسندي سوچيم: سنڌ جو اهو شهر جتي ڪيترا ئي نسلي ٽولا رهندڙ هئا ۽ هر ڪو ڪنهن نه ڪنهن قسم جي جنگ ۾ لڳو پيو، هو رڳو ان ڪري وڙهي رهيا هئا ته جئين شهر جي دولت ۽ بندرگاهه تي قبضو ڪري سگهن سنڌين کي ته هن شهر منجهان لتون هڻي ڪڍيو ويندو هو. سنڌي به ڏاڍي عجيب قوم آهن سندن ڌرتي تي قبضو ٿي رهيو آهي ۽ هو صوفي ڪلام ٻڌي سمهي پوندا آهن، پاڻ کي صوفي سڏائڻ ۾ فخر محسوس ڪندا آهن جڏهن ته کين لفظ صوفي جي معني به خبر نه آهي، هنن وٽ صوفي جي معني اهڙو شخص آهي جيڪو مختلف پيرن جي ميلن ۾ وڃي درگاهن تي حاضري ڀرائي، چرس پئي ۽ ڪنهن سان ملڻ مهل هٿ ٻڌي يا علي مدد چئي.... بس اهو آهي سنڌين جو صوفيزم....... جڏهن ته ٻيون قومون جڏهن سنڌين کي صوفي چونديون آهن ته ان منجهان سندن مراد هوندي آهي ته اچو سنڌ تي قبضو ڪريون هتان جو مال ملڪيت لوٽيون ڇو جو سنڌي پنهنجي ڌرتي لاءِ وڙهڻ جي سگهه نٿا رکن.... هو بزدل آهن ۽ صوفي سڏائڻ ۾ خوش آهن...... مون هيڏانهن اچڻ کان اڳ سنڌ بابت ڪجهه ڄاڻ حاصل ڪئي جنهن منجهان خبر پئي ته قديم زماني ۾ سنڌين جا شهر هڪ ترتيب ۾ آڏيا ويندا هئا، اُتي تهذيب آفته انسان رهندا هئا، پر اڄ جي ڪراچي.... ان کان ته خدا پنهنجي پناهه ۾ رکي، هي منهنجي خوابن واري سنڌ جي بلڪل مختلف سنڌ هئي، هر طرف ڪچرو، ڌوڙ، روڊن تي پان جون پيڪون، قبضو ڪيل فٽ پاٿ، جن تي برگر، ڇولا، پڪوڙا وڪرو ٿي رهيا هئا، ڪار پارڪنگ جو ڪوبه تصور نه، ڀتين تي سياسي ۽ مذهبي نعرا، حد کان وڌيڪ ٽريفڪ، گوڙ گمسان، دونهون.... مون دري کان ٻئي پاسي ڏٺو هڪ ڀت تي وڏن ڪارن اکرن ۾ لکيل هو:
”آمريڪيو جهنم جي تري ۾ وڃو.....“ ان پاسي وڏا بل بورڊ ۽ اشتهاري بورڊ هوا ۾ لڙڪي رهيا هئا، جڏهن ته مني بسن منجهان ٽپو ڏئي چڙندڙ ۽ لهندڙ لاپرواهه انسان به نظر آيا. منهنجي اکين اڳيان جيڪا ڪراچي هئي سا ان يتيم ٻار جيان لڳي جنهن کي ته ڍڪڻ لاءِ ڪپڙا نه هوندا آهن ۽ هو اگهاڙو پيو رولندو آهي.
”صاحب؛“ 20 منٽن کانپوءِ ٽيڪسي واري چيو: ”هي هوٽل ٺيڪ آهي يا ڪنهن ٻئي ڏانهن هلون.“ مون هوٽل جي اٺ منزله اوچي عمارت کي ڏٺو، عمارت متاثر ڪندڙ هئي، جنهن ۾ ڳڻت کان ٻاهر دريون هيون.
”هي ئي صحيح آهي،“ آهه ڀري چيم ۽ در کولي سامان سڌو هيٺ لهي هن کي ڪرايو ڏنم. آئون جئين ئي هوٽل جي شيشي واري در وٽ پهتس ته هڪ ڳاڙهي ڳٽول گارڊ در کولي سليوٽ ڪيو، اندر داخل ٿيڻ تي باغ نظر آيو جنهن جي اکين کي وڻندڙ سائي ڇٻر سهڻي نموني ڪٽيل هئي وچ ۾ پاڻي جو ڦوهارو ٿي هليو، ماربل جي رستي تي هلندو هڪ ٻيو شيشي جو در پار ڪيم ۽ سوڙهي گهٽي جنهن جي فرش تي ڳاڙهو ڪارپيٽ وڇيل هو ۽ ٻنهي پاسن کان هٿرادو گل رکيل هئا ۾ هلندو رسپشن هال ۾ آيس، هال ۾ ڪاٺ جو سهڻو ٺهيل ناسي ڪائونٽر هو جنهن تي تي ايل سي ڊي اسڪرين، نيري رنگ جي ديوار تي هڪون لڳل جن ۾ چاٻيون ٿي لڙڪيون، ڪائونٽر ته سهڻو ڪلين شوءِ نوجوان ڪاري اڇي شرٽ مٿان ڪارو ڪوٽ پايو بيٺو هو.
”ويلڪم سر؛“ آئون جئين هن وٽ آيس ته مرڪي چيائين: ”آئون اوهان جي ڪهڙي مدد ڪري سگهان ٿو؟“
”هڪ ڪمرو گهرجي،“ ٿيلهو پيرن ۾ رکندي چيم.
”جي سر ضرور؛“ هن ساڳي مرڪ منهن تي سجائيندي چيو: ”مهرباني ڪري هي فارم ڀري ڏيو.“ هڪ اڇو پنو ۽ پين مونکي ڏني آئون ويٽنگ لائونج جي نرم صوفا تي ويهي فارم ڀرڻ لڳس، فارم هن کي ڏنم ته هن ڀت ۾ لڙڪندڙ چاٻين منجهان هڪ ڪڍي مونکي ڏيندي چيو:
”سر چوٿين منزل تي ڪمرو نمبر 323،“ ۽ پوءِ ويٽر کي سڏيائين.
”مهرباني،“ چيم ته هن مرڪي چيو:
”ويلڪم سر.“
لفٽ ذريعي آئون چوٿين فلور تي آيس جتي 6 ڪمرا هئا، ونگ ۾ هلڪي سائي روشني هئي، مون ڪاٺ جي در وٽ بيهي سونهري لاڪ ۾ چاٻي وجهي در کوليو ۽ اندر داخل ٿيس، ويٽر سامان رکي گڊ نائيٽ چئي هليو ويو، صاف سٿري نرم بيڊ تي ويهي روم سروس کي رات جي ماني جو چيم ۽ انٽرنيشنل ڪال بڪ ڪريم، مونکي عاليا جي ياد ستائي رهي هئي، ان کانپوءِ باٿ روم ويس ۽ پاڻ کي شاور هيٺان ڇڏي ڏنم.
رات جي ماني جي اڌ ڪلاڪ کان پوءِ آئون بيڊ تي ليٽي سگريٽ ڇڪي رهيو هوس جو مونکي ٻڌايو ويو ته آئون آمريڪا فون ڪري سگهان ٿو، مون عاليا جو نمبر ڏنو ۽ پنجن منٽن ۾ ڪال ملي وئي.
”هيلو،“ عاليا فون کڻندي چيو.
”عاليا آئون آهيان ڪبير،“ چيم.
”ڪبير ڪئين آهن؟“ پڇيائين.
”ها ٺيڪ، ڪراچي پهچي چڪو آهيان، سڀاڻي آمريڪي ڪانسليٽ ويندس،“ مون چيو.
”اڇا؛“ هن فڪرمندي منجهان چيو: ”اميد ته ڪو اڻوڻندڙ واقعو نٿيو آهي.....“
”ها هن وقت تائين ته خير آهي،“ نرم لهجي ۾ چيم.
”ته؛“ هن آهه ڀري پڇيو: ”توکي ڇا ٿو لڳي هي نانگ تنهنجي پٺيان سنڌ ۾ به اچي نڪرندو ڇا؟“
”ڪجهه چئي نٿو سگهجي،“ آهه ڀريندي چيم، ڪجهه گهڙين لاءِ ٻئي چپ ٿي وياسين رڳو اسان جي ساهن جو آواز ٿي آيو.
”تنهنجي ڏاڍي ياد ٿي اچي،“ خاموشي ٽوڙيندي چيم.
”مونکي به،“ هن قرب منجهان چيو.
”ٺيڪ آهي آئون وري ڪال ڪندس“ چيم.
”پنهنجو خيال رکجان،“ چيائين.
”تون به،“ چئي مون فون بند ڪري ڇڏي.
ٽي وي ڏسندي آئون سگريٽن جو اڌ پيڪٽ ڇڪي ويس، جنهن کانپوءِ ڪنبل مٿان وجهي سمهي پيس.
صبح جو 9.00 لڳي اوچتو منهنجي اک کلي وئي، پر اڃا به سستي محسوس ڪري رهيوهوس، جئين ڪمبل هٽايم تي منهنجون نظرون سائيڊ ٽيبل ڏانهن ويون ۽ هڪدم ڏڪي ويس، اونهو ساهه کنيم، ٽيبل تي نانگ ويٺل هو جنهن جون نظرون مون ۾ هيون، پر هن ڀيري ڪاري بدران نانگ جو رنگ سنهري هو، مونکي ڏڪڻي وٺي وئي ۽ ٽيبل کان پري سرڪڻ لڳس ۽ خيال سان بيڊ کان هيٺ لٿس نظرون نانگ تي رکيم.
يعني هي منهنجو پيڇو ڪري رهيو آهي.... خود ڪلامي ڪيم: پر هن ڀيري ڪاري بدران سنهري ڇو آهي.....؟؟ ڇا هي ساڳيو ئي نانگ آهي يا ٻيو.......هي هتي گهڻي دير کان آهي ۽ ننڍ ۾ مون تي حملو ڇو نه ڪيائين؟؟ ذهن ۾ سوالن پٺيان سوال اچڻ لڳا ۽ آئون مونجهاري جو شڪار ٿيندو ويس، سمجهه ۾ نه آيم ته هاڻي ڇا ڪجي، روم سروس کي سڏڻ جو ارادو ڪيم، پر اهو سوچي ته ڪٿي هي نانگ به ڪنهن کي ماري نه وجهي ان ڪري اهو خيال رد ڪري ڇڏيم.
”جيڪڏهن مونکي مارن گهرين ٿو ته اچ ۽ مونکي مار،“ خوف وچان نانگ کي ڏسندي رڙ ڪيم، پر مون تي حملي ڪرڻ بدران نانگ ٽيبل تان لهي بيڊ هيٺان هليو ويو، آئون بي يقيني جي عالم ۾ بيٺو رهيس. منهنجو ذهن منتشر ٿيڻ لڳو، عجيب خيال اچڻ لڳا، ذهن جي پردن سان ٽوڦڻ داس جون ڏند ڪٿائون ٽڪرايون....... خوف وچان وري رڙ ڪيم پر نانگ ٻاهر نه آيو، گهڻي دير تائين جڏهن نانگ بيڊ هيٺان نه نڪتو ته آئون خيال سان بيڊ جي چيني ڪنڊن تي نظرون رکندو باٿ روم ڏانهن وڌي ويس، جئين باٿ روم ۾ داخل ٿي در بند ڪيم ته منهنجي نظر شيشي ڏانهن وئي، آئون اُتي ئي ڄمي ويس منهنجو ساهه وات ۾ اچي اٽڪيو سائي واش بيسن مٿان لڳل شيشي تي سنڌي ۾ هڪ سٽ لکيل هئي، لفظن جو رنگ ڳاڙهو هو، اهي لفظ منهنجي سمجهه کان ٻاهر هئا، پر تنهن هوندي به جسم جان ڇڏائڻ لڳو ۽ ڏڪڻي وٺي وئي، ڏڪندو ڏڪندو ٻاهر ڀڳس، مون تي ايترو ته خوف تاري ٿي ويو هو جو لفٽ جو استعمال وسري ويو ۽ ڏاڪڻن تان ڀڄندو هيٺ آيس. جيڏي مهل ڪائونٽر وٽ پهتس ته سمورو جسم پگهر ۾ ٻڏل ۽ آئون سهڪي رهيو هوس، ڪائونٽر تي بيٺل گول چهري واري عورت جيڪا تازو ڊيوٽي تي چڙهي هئي حيرانيءِ منجهان مونکي ڏٺو.
”ٻڌو،“ وڏا ساهه کڻندي کيس چيم.
”جي سر،“ هن مونکان ڊڄندي چيو.
”مهرباني ڪري ڪنهن کي مونسان گڏ موڪليو هڪ شيءِ ڏيکارڻي آهي.“ هڪ ساهي ۾ چيم، اهو ٻڌي هوءَ ويتر ڏڪي وئي ۽ هڪدم بيري کي سڏي مون سان موڪليائين. هن ڀيري اسان لفٽ ذريعي مٿي آياسين آئون بيري جي پٺيان ڪمري ۾ آيس.
”خيال سان هتي نانگ ٿي سگهي ٿو،“ چيم ته هن حيراني منجهان مونکي ڏٺو، اڳيان وڌي ڪمري ۾ داخل ٿيس ۽ باٿ روم جو در کولي کيس چيم: ”هي ڏس.“ بيرو مون وٽ آيو ۽ اندر جهاتي پاتائين، حيرت ۾ سندس وات ڦاٽي ويو.
”هي جملو رات تائين ڪونه هو،“ باٿ روم کان هٽندي چيم: ”ڇا تون هي جملو منهنجي لاءِ پڙهي سگهين ٿو.“
”معاف ڪجو سر؛“ هن حيراني ۽ پريشاني منجهان چيو: ”هي اردو ناهي.“ هو هڪدم ٻاهر آيو ۽ انٽرڪام کڻي ڪو نمبر ملايائين، سندس آڱريون ڏڪي رهيون هيون، هن مينجمنٽ سان ڳالهايو:
”ميڊم مهرباني ڪري ڪمري نمبر 323 ۾ اچو ايمرجنسي آهي.“ ريسور رکي منهنجي ٻانهن پڪڙي تڪڙن قدمن سان ٻاهر نڪري آيو، اسان ونگ ۾ بيهي انتظار ڪرڻ لڳاسين. لفٽ کلڻ جو آواز ٻڌوسين ته ان طرف ڏٺو. اها ساڳي عورت ٻن بيرن سان اسان ڏانهن آئي، ۽ ٻنهي کي لابي ۾ ڏسي پريشان ٿي پئي.
”ڇا ٿيو؟“ هن اسان کان پڇيو.
”ميڊم باٿ روم جي شيشي تي ڪو ڪجهه لکي ويو آهي.“ بيري جواب ڏنس ته هن کيس عجب ڀرين نظرن سان ڏٺو ڄڻ هن ڪنهن ٻئي ٻوليءِ ۾ ڳالهايو هجي. هوءَ ڪمري ڏانهن وڌڻ لڳي ته مون چيو:
”خيال سان اندر هڪ نانگ به آهي.“ اهو ٻڌي هنن کان ڇرڪ نڪري ويو، هو اندر ويا ۽ شيشي تي لکيل جملو ڏٺن، عورت ان کي مٽائڻ جو حڪم ڏنو پر اڌ ڪلاڪ جي محنت کان پوءِ به اهو مٽجي نه سگهيو، هو مونکي مينجمنٽ وارن ڪمرن ۾ وٺي آيا، مون هنن کان شيشي تي لکيل جملي بابت پڇيو پر اهو جواب مليو ته هي سنڌي ۾ لکيل آهي جيڪا هوٽل جو اسٽاف نٿو پڙهي سگهي.
”اسان؛“ ٿلهي ۽ اڌ گنجي مينجر مونکي چيو: ”اهڙي شخص کي گهرائي ٿا وٺون جيڪو سنڌي پڙهي سگهي.“ مونکي ناشتو ڏنو ويو، مينجر به مونسان گڏ ويٺو هو 10.00 لڳي اها عورت ڪمري ۾ آئي ۽ مينجر سان مخاطب ٿيندي چيائين:
”سر اوهان جنهن شخص کي جملو پڙهڻ لاءِ گهرايو هو سو اچي چڪو آهي.“ ٿلهو مينجر اٿي ٻاهر ويو آئون به هن سان گڏ هوس، ونگ ۾ هڪ سنهڙو سپڪڙو سانورو شخص جنهن منهن تي گهاٽيون ڪاريون مُڇيون هيون ۽ ڪلهي تي ڪارو بيگ لڙڪي رهيو هوس، بيٺل نظر آيو.
”اچو اسان سان“ مينجر هن سان هٿ ملائيندي چيو، اسان ٽئي لفٽ ۾ مٿي آياسين ۽ ڪمري نمبر 323 ۾ وياسين هر شيءِ معمول موجب ئي هئي. اهو شخص باٿ روم جو در کولي اندر ويو ۽ پنهنجي ڊجيٽل ڪميرا سان شيشي جي تصوير ڪڍيائين.
”فڪر نه ڪريو،“ مينجر منهنجي ڪن ۾ سرٻاٽي ڪندي چيو: ”هو سنڌي صحافي آهي.“ اهو ٻڌي مونکي خوشي ٿي ۽ سوچيم ته هي شخص منهنجي سفر ۾ مدد ڪري سگهي ٿو.
اهو شخص ٻاهر آيو ۽ ڪميرا جي اسڪرين ۾ ڏسندي ڪجهه ڀڻڪيائين ۽ پوءِ اسانکي ڏسندي چيائين:
”شيشي تي لکيل آهي؛ اي منهنجا سومرا شهزادا اوهان کي سنڌ اچڻ تي ڀليڪار هجي.“ اهو ٻڌي مونکي حيرت ٿي.
”اوهان کي پڪ آهي ته اهو ئي لکيل آ؟“ مون تجسس ڀرئي لهجي ۾ ان شخص کان پڇيو.
”جي ها؛“ هن منهنجي اکين ۾ ڏسندي چيو: ”آئون پيدائشي سنڌي آهيان.“ مون ۾ هن سان نظرون ملائڻ جي سگهه نه هئي سو ڪنڌ جهڪائي ڇڏيم.
”هتي سومرو شهزادو ڪير آهي؟“ مينجر حيرت منجهان اسان کان پڇيو، سندس نرڙ تي پگهر جون بوندون صاف ظاهر ٿيڻ لڳيون.
”منهنجو تعلق؛“ هن کي ڏسندي چيم: ”سومرا نسل سان آهي، منهنجا ابا ڏاڏا سنڌ ڇڏي آمريڪا هليا ويا ۽ هاڻي ڪينڊا ۾ رهندا آهن،“ ڪمري کان ٻاهر ايندي مون ڳالهه جاري رکي:
”اصل ۾ هي نانگ آمريڪا کان منهنجو پيڇو ڪري رهيو آهي ۽ منهنجي هتي اچڻ جو مقصد به اهو آهي ته هن معمي کي حل ڪري سگهان.“
”شايد ان ڪري ئي ڪو اوهان کي سنڌ اچڻ تي ڀليڪار پيو ڪري“ سنڌي صحافي منهنجي پاسي کان ايندي چيو ته مون کيس ويران نظرن سان ڏٺو. اسان هيٺ اچي ڊائينگ هال ۾ ويٺاسين، اڇي ڇت تي وڏو فانوس لڙڪي رهيو هو، مون چانهن گهرائي.
”ڇا اوهان مونکي هن اسٽوري جا تفصيل ڏئي سگهو ٿا،“ صحافي ڳالهايو، مون وري کيس ڏٺو ۽ هن کي مدد لاءِ راضي ڪرڻ جي باري ۾ سوچيو، ايتري ۾ چانهن اچي وئي.
”جيڪڏهن،“ ڪپ ۾ کنڊ وجهي چمچو هلائيندي چيم: ”اوهان هن سفر ۾ منهنجي آخر تائين مدد ڪندا ته.“
”ڪهڙو سفر؟“ هن پڇيو.
”ڪنهن به صورت؛“ چيم: ”هي نانگ وارو معمو حل ڪرڻو آهي.“
”آئون؛“ هن بنا سوچي چيو: ”اوهان سان گڏ آهيان،“ مرڪي کيس ڏٺم ته هٿ وڌائيندي چيائين: ”منهنجو نالو جمشيد آهي.“
”ڪبير،“ هٿ ڏيندي چيومانس ۽ پوءِ خاموشي سان چانهن پئڻ لڳاسين.
”هي منهنجو ڪارڊ آهي؛“ هن اٿندي چيو: ”ڪنهن به وقت مونکي فون ڪجو ۽ آئون هليو ايندس.“
”مهرباني؛“ ڪارڊ کي ڏسندي چيم: ”آئون جلد ئي رابطو ڪندس.“
مونکي هيٺئن فلور تي ڪمرو ڏنو ويو، آئون تيار ٿي 10.30 لڳي آمريڪي ڪانسليٽ ڏانهن ويس. مس ڪيٿي ڪيٽل جسم ۾ ڀريل اڇي چمڙي ۽ نيرين اکين واري سهڻي عورت هئي، جيڪا عمر ۾ 40 کان 45 سالن جي وچ ۾ هئي، چپن تي گلابي لپ اسٽڪ لڳل هيس، مردن جيان ڪٽيل سنهري وار ۽ ڳيٽن ۾ ڳالهائڻ ۽ کلڻ مهل ننڍڙا کڏڙا ٿي پيس، سندس هٿن جا ننهن سهڻي نموني ڪٽيل ۽ انهن تي ڳارهي نيل پالش لڳل، ان وقت کيس اڇي شرٽ مٿان تيز نيري رنگ جو ڪوٽ پهريل هو، ڳيچي ۾ نيرن شيشن جو هار، ڪنن ۾ هار سان ملندڙ واليون. تان جو سندس آفيس ايتري وڏي نه هئي پر تنهن هوندي به چڱي نموني سنگاريل هئي، سندس ڦرڻي ڪرسيءَ پٺيان ڀت تي آمريڪي جهنڊو، ان جي هيٺان سائي رنگ جي سافٽ بورڊ تي ڪانسليٽ طرفان نڪرندڙ نيوز ليٽر جا پنج تازا شمارا لڳل هئا، انهن ۾ صدر اوباما جو مرڪندڙ چهرو اهو ظاهر ڪري رهيو هو ته صدر صاحب پاڪستانين منجهان مطمين آهي. مس ڪيٽل جي ٽيبل تي چار پنج فونون، ٻئي پاسي ننڍڙي ٽيبل تي ڪاري رنگ جي فيڪس مشين، جڏهن ته مس ڪيٽل جون نظرون ليپ ٽاپ جي اسڪرين ۾ کپيل هيون. آئون جئين ٻئي پاسي ڪرسي تي ويٺس ته هن پڇيو:
”ڪبير صاحب ڇا آئون اهو ڄاڻي سگهان ٿي ته اوهان پاڪستان ۾ ڇو آيا آهيو؟“ هڪ لمحي لاءِ مونکي اهو خيال آيو ته هن عورت کي سڀ سچ ٻڌايان ته آئون سنڌ ان ڪري آيو آهيان ته ان نانگ کان جان ڇڏائي سگهان جيڪو مونکي آمريڪا ۾ نظر آيو هو، پر زبان کولڻ کان هڪ لمحو اڳ اهو فيصلو ڪيم ته پنهنجي ان راز کي هر ڪنهن تي کولڻ جي ضرورت نه آهي.
”ميڊم؛“ کنگهي ڳلو صاف ڪندي چيم: ”آئون تخلقي ادب جو شاگرد آهيان، منهنجي ڪاليج ننڍي کنڊ جي معاشري تي ڊرامي لکڻ جي اسائنمنٽ ڏني آهي جنهن کي پورو ڪرڻ لاءِ هتي آيو آهيان.“ منهنجي ڳالهائڻ دوران هوءَ هاڪاري ۾ ڪنڌ لوڏيندي ۽ مرڪندي رهي.
”ڏسو ڪبير صاحب؛“ هن ٽيبل تان پينسل کڻندي چيو: ”انهن معاشرن ۾جتي هر ڪو پاڻ کي ٻئي کان وڌيڪ طاقتور ۽ قانون کان بالاتر سمجهي اُتي تحقيق ڪرڻ تمام ڏکي ٿي پوندي آهي، اوهان سمجهو پيا نه.“ سندس هي ڳالهه مونکي سمجهه ۾ نه آئي پر ڪو به تاثر نه ڏنم، ڪجهه گهڙين جي خاموشي کانپوءِ مس ڪيٿي چيو:
”هتان جي سماجي قدرن کان پري رهجو، هي معاشرو نسل پرستي، مذهب پرستي ۽ جنونيت ۾ ورهايل آهي ۽ هر شخص جا الڳ مفاد آهن.“ هڪ ڀيرو ٻيهر خاموشي اچي وئي، مونکي سمجهه ۾ نٿي آيو ته هوءَ ڇا چوڻ چاهي ٿي؟
”خير؛“ هن نرم لهجي ۾ چيو: ”اسان اوهان جي ڪهڙي مدد ڪري سگهون ٿا؟“
”ميڊم؛“ موبائيل ڪڍي هن ڏانهن جهڪندي چيم: ”هي ڊاڪيومنٽري هڪ پاڪستاني نيوز چينل جي ٺهيل آهي مونکي انهن سان رابطو ڪرڻو آهي.“ مس ڪيٿي موبائيل ته اهو پروگرام ڏٺو جنهن ۾ ڪراچي جي هڪ ڇوڪري فليٽ تي نانگ ڏٺو هو، هن غور سان ڪلپ کي ڏٺو ۽ پوءِ هاڪاري ۾ ڪنڌ لوڏيندي چيائين:
”اوهان پنهنجي اي ميل ۽ نمبر منهنجي پي اي کي لکرائي وڃو اسان اوهان کي ڄاڻ موڪلينداسين.“
”ميڊم اوهان جي وڏي مهرباني،“ اٿندي خوشي وچان چيم ۽ هن کان موبائيل ورتم، ان مهل منهنجي نظر سافٽ بورڊ تي لڳل هڪ پنفليٽ تي ڪري، ان تي هڪ ٻيٽ جا فوٽو هئا ۽ هيٺان وڏن ڳاڙهن اکرن ۾ لکيل هو: “Wonders of Karachi.” منهنجون نظرون ٻيٽ تي ترندڙ واڳونين تي اٽڪي پيون، خبر ناهي ڇو اهو خيال آيم ته هي ٻيٽ گهمڻ گهرجي متان اُتان ڪو رستو ملي وڃي.
”ڇا ٿيو؟“ مس ڪيٽل جو آواز ڪنن تي پيو ته خيالن کان ٻاهر آيس، تصوير تان نظرون هٽائي هن کي ڏسي سائي بورڊ ڏانهن اشارو ڪندي چيم:
”ڇا هي پنفليٽ مونکي ملي سگهي ٿو؟“ هن مڙي ڪري پنفليٽ کي ڏٺو ۽ مرڪي چيائين:
”ها ضرور،“ پوءِ ميز جو دراز کولي ساڳيو پنفليٽ ڪڍي مونکي ڏنائين.
”مهرباني،“ چئي آئون آفيس کان ٻاهر آيس ۽ نوجوان ڪلين شوءَ پي اي وٽ اچي اي ميل ۽ نمبر لکرايم.
منجهند جو ڪيٿي جي پي اي پيٽر جونز مونکي فون ڪري ٻڌايو ته آئون اي ميل ڏسان، مونکي گهربل ڄاڻ ان تي اچي چڪي آهي. مون ليپ ٽاپ تي اي ميل ڏٺي، جنهن ۾ سموري معالومات هئي، ٽيم جا نالا، اسڪرپٽ، هنن جوڳين تائين پهچڻ لاءِ ڪهڙا رستا ورتا هئا، هوٽل جي مينجر کي چئي ان اي ميل جي پرنٽ ورتم ۽ سوچيم ته هاڻي جمشيد سان رابطو ڪجي ۽ ڪمري ۾ اچي سندس ڪارڊ ڳولهيو، مون سندس موبائيل نمبر ملايو.
”هيلو،“ ڪنهن مرد جو ٿڪيل آواز آيو.
”جي آئون جمشيد صاحب سان ڳالهائي سگهان ٿو؟“ بنا ساهه کنئين چيم.
”آئون؛“ ٻئي طرف کان ساڳيو ٿڪيل آواز آيو: ”جمشيد ئي آهيان.“
”جمشيد صاحب؛“ صوفا تي وهندي چيم: ”آئون ڪبير پيو ڳالهايان، اوهان سان صبح هوٽل تي ملاقات ٿي هئي.“
”جي جي ڪبير صاحب؛“ هن چيو: ”ته سومرن جي شهزادي اسان کي ڪئين ياد ڪيو؟“
”ڇا اڄ شام اوهان هوٽل تي اچي سگهو ٿا، اوهان سان ڪجهه شين تي ڳالهائڻو آهي.“ چيم.
”جي ڪهڙي مهل،“ هن چيو.
”جيڪو اوهان کي مناسب لڳي،“ سگريٽ دکائيندي چيم.
”ٺيڪ آهي آئون 7.30 تائين اچي ويندس،“ هن جواب ڏنو.
”جي مهرباني،“ چئي فون بند ڪري ڇڏيم. آئون صوفا تي ويهي خيالن ۾ گم ٿي ويس. آئون هڪ شهزادو آهيان، جيڪو پنهنجي عوام تي حڪومت ڪندو آهي، ملڪ فتح ڪندو آ ۽ پنهنجي وطن جي حفاظت ڪندو آهي، فوجين کي حڪم ڏيندو ۽ جنهن جي حرم ۾ ڳڻپ کان ٻاهر زالون ۽ لونڊيون هونديون آهن..... ائين ٿي لڳو ڄڻ آئون عربن جي هزار داستان جو ڪو نرالو ڪردار هجان. ڪمري ۾ دونهون ٿي ويو، مون ٻرندڙ سگريٽ ٽيبل تي رکيل ايش ٽري ۾ وسائي اُتي ئي ٻيو دکايو، منهنجو ذهن وري سوچن جي ساگر ۾ غوطا کائڻ لڳو پر هن ڀري ذهن تي قديم سنڌ جي شهزادي هجڻ بدران نانگ جو خيال هو، ڇا هي ساڳيو ئي نانگ آهي.... جيڪڏهن ها ته پوءِ مونکي هتي ڇو وٺي آيو آهي.... ڇا اهو مونکي ماري ڇڏيندو، جيڪڏهن ان کي مارڻو ئي هو ته پوءِ آمريڪا ۾ ڇو نه مارئيائين يا وري صبح ڪمري ۾ به ته ماري سگهيو ٿي ۽ مونکي سنڌ اچڻ تي ڀليڪار ڇو چيو ويو.......... اوچتو در وڳو ۽ خيالن جو سلسلو ٽٽي ويو.
”روم سروس،“ ٻاهران آواز آيو. مون اٿي ڪري در کوليو، هڪ ڊگهي بيري مرڪي سلام ڪيو، مون ڪنڌ لوڏي جواب ڏئي کيس وٿي ڏني، هو ڏڪندو ڏڪندو اندر آيو ٽيبل تي ماني جو ٽري رکي تڪڙن قدمن سان ٻاهر هليو ويو. ماني کائي، چانهن جو هڪ ڪپ پيتم ۽ پوءِ بيڊ تي سڌو ٿي ليٽيس، هڪ ڀيرو وري خيالن جي دنيا جو رخ ڪيم هن ڀيري سوچ جو مرڪز عاليا هئي، هڪ ڀيرو وري در وڳو ته ڏڪي ويس، در کوليم ته بيرو ٿائون کڻڻ لاءِ آيو هو، جئين هو ٻاهر نڪتو ته آئون در بند ڪري اچي ٻيهر بيڊ تي ليٽيس ۽ عاليا سان ٿيل پهرئين ملاقات بابت سوچڻ لڳس. اها ٽي سال اڳ نيو ايئر جي رات هئي، سمورو آمريڪا، ڳائي رهيو، نچي رهيو هو، پارٽي ڪري رهيو هو ۽ خوشي وچان شراب پئي رهيو هو. ان رات جين نالي اسان جي هڪ ڪلاس فيلو پارٽي ڪئي هئي، مون اچڻ کان انڪار ڪيو ته هن زور ڀريندي چيو هو:
”ضرور اچجان مزو ڪنداسين.“ مون کيس نٽائڻ جي گهڻي ڪوشش ڪئي پر ڪو به مناسب بهانو نه مليو ۽ جين کي ها ڪري ويٺس. هوءَ آفريڪي نسل جي آمريڪي هئي، مٿي تي ننڍڙا گهنڊي وار، سندس چاڪليٽي جسم ڀرپور نموني ڀريل ايورسٽ جهڙيون اوچيون ڇاتيون، هي اهو زمانو هو جڏهن آئون گهڻن ماڻهن سان دوستي ڪرڻ کان پاسو ڪندو هوس، ۽ رڳو جين کي ئي سٺو دوست سمجهندو هوس، هن کي ڪاليج طرفان پهرئين سال ۾ آمرڪا جي اهڙين عورت ليکڪائون جيڪي عورتن جي هم جنس پرستي تي لکنديون آهن جا انٽرويو ڪرڻ جي اسائينمنٽ ملي ته هوءَ مونکي به پاڻ سان گڏ وٺي ويندي هئي. ڪلاس ۾ اسان شروع ڏينهن کان ئي گڏ ويٺاسين ۽ دوست ٿي وياسين. جين مونکي اهو به ٻڌايو ته هوءَ جنسي طور مردن کان وڌيڪ عورتن ۾ دلچسپي رکي ٿي، ان ڳالهه جو اسان جي دوستي تي ڪنهن قسم جو به اثر نه پيو. ان رات اسان چرس جو پهريون دور شروع ڪيو، دونهون هال جي ريشمي پردن سان ٽڪرائجي رهيو هو، جڏهن تي شيشي جي ٽيبل شراب سان سينگاريل هئي، جڏهن ته مٺائي، ڪيڪ، تريل مرغي وغيره پڻ هئا، جين کي اڃا به ڪجهه مهمانن جو انتظار هو، ماحول مست موسيقي سان ڀرجي چڪو هو ان وقت، فليٽ تي اسان 10 ڄڻا هئاسين 4 ايفرو آمريڪي ڇوڪريون، ٻه ايشيائي ۽ چار اڇي چمڙي وارا ڇوڪرا. اوچتو در جي گهنٽي وڳي هئي، جين ان ڏانهن وئي ۽ پاڻ سان گڏ گلابي وڳو پهريل هڪ پري کي وٺي آئي جنهن جي پيرن ۾ گلابي جوتا هئا، سندس لسيون ٻانهن ظاهر ٿي رهيون هيون ساڄي ٻانهن تي گلابي رنگ جو پرس هوس، هنن سان گڏ هڪ ڪارو ڪوجهو هندوستاني ڇوڪرو وجي به آيو هو. سندس جسم جو هر انگ ڏنگهندڙ هو، هن جو ڇاتيون بلائوز کان ٻاهر اچڻ لاءِ اُتاليون هيون. جين کيس عاليا جي نالي سان متعارف ڪرايو ته اسان سڀني تاڙيون وڄائي کيس ڀليڪار ڪيو، پارٽي دوران منهنجون اکيون سندس پيڇو ڪنديون رهيون. مون ڪلاس ۾ کيس اڪثر ايشيائي شاگردن جي توجو جو مرڪز بڻيل ڏٺو هو. هوءِ ايشيائي ڇوڪرين سان گڏ بيهي هلڪڙا ٽهڪ ڏئي رهي هئي، آئون صوفا تي ويهي کيس ڏسندو رهيس ۽ شراب جا ٻه پيگ پيتم، جنهن کان پوءِ اٿي هن ڏانهن ويس.
”آئون ڪبير آهيان،“ هن ڏانهن هٿ وڌائيندي چيم.
”عاليا،“ هن مرڪي هٿ پڪڙيندي جواب ڏنو.
”ته؛“ ڳالهئين جي سلسلي کي اڳيان وڌائيندي چيم: ”اوهان کي پارٽين تي اچڻ پسند آهي.“
”نه؛“ هن مرڪندي جواب ڏنو: ”آئون ٻاهر گهٽ نڪرندي آهيان، اڄ وجي زور ڀري وٺي آيو آهي.“ ۽ ڪنڊ ۾ ويٺل ڪاري هندوستاني ڇوڪري، جيڪو اڇي هيروئين پائوڊر جو مزو وٺي رهيو هو ڏانهن اشارو ڪيو.
”ته؛“ همت ڪندي پڇيومانس: ”هو اوهان جو بواءِ فرينڊ آهي؟“
”نه،“ هن مونکي ڏسندي چيو: ”اسان سٺا دوست آهيون.“
”ته اوهان جو ڪو بواءِ فرينڊ آهي؟“ مون بنا خوف جي هن کان ذاتي سوال ڪيو.
”آئون؛“ عاليا حيرت منجهان مونکي ڏسندي چيو: ”سمجهان ٿي هي اسان جي پهرئين ملاقات آهي.“
”جي.....“ مٿو کنهيندي ڪجهه چوڻ جي ڪوشش ڪيم جو جين رڙ ڪندي چيو:
”ڪبير، عاليا هيڏي اچو....“ اسان ٽيبل ڏانهن آياسين ته جين ڪيڪ ڪٽي نئين سال جي آڌر ڀاءُ ڪئي، جنهن کانپوءِ شراب جو هڪ دور هليو. ان کانپوءِ اسان سڀ گڏ ويٺاسين، جين وري مرڪندي ڳالهايو:
”هاڻي اوهان ايندڙ سال لاءِ پنهنجو پنهنجو راءِ عمل ٻڌائي سگهو ٿا.“ اسان تاڙيون وڄايون ۽ پوءِ هر ڪنهن راءِ عمل ٻڌايو، جڏهن منهنجي واري آئي ته مون عاليا جي اکين ۾ ڏسندي چيو:
”آئون هن سال ڪنهن جي عشق ۾ گرفتار ٿيڻ جي ڪوشش ڪندس،“ اهو ٻڌي سڀني منهنجي لاءِ تاڙيون وڄايون، مونکان پوءِ عاليا جي واري هئي، هن مونکي مرڪي ڏسندي چيو:
”آئون هن سال اجنبي ماڻهن کان پري رهنديس.“ هن لاءِ به تاڙيون وڳيون. ان کان پوءِ آئون عاليا جي اکين ۾ غوطا کائڻ لڳس، آهستي آهستي هر ڪو فليٽ تان وڃڻ لڳو.
”عاليا ڇا تون مونسان هلين ٿي؟“ وجي در ڏانهن ويندي چيس. منهنجو منهن هيڊو ٿي ويو، دل گهريو ته کيس نه وڃڻ ڏيان..... نه خدارا نه وڃ.... سوچيم: مونکي توسان ڳالهيون ڪرڻيون آهن.... اڄ جي رات اسان جي ميلاپ جي رات آهي، او بيرحم ٿورو رحم ڪر..... مون ڀانيو هن تائين منهنجي دل جو آواز پهچي ويو ۽ هن مرڪندي وجي کي چيو:
”نه آئون اڃا هتي آهيان،“ اهو ٻڌي منهنجي منهن تي مرڪ اچي وئي، هن مونکي ڏسي مرڪيو، ان رات دير سان اسان جين جي فليٽ تان ٻاهر آياسين، ۽ هٿ ۾ هٿ ڏئي روڊ تي هلڻ لڳاسين ٿڌ سبب ٻئي ڏڪياسين ٿي، تنهن هوندي به هڪ ٻئي کي ڄاڻڻ لاءِ پنهنجي خاندان، پسند ناپسند بابت ڳالهائيندا هلندا رهياسين.
”ڇا آئون توکي چمي سگهان ٿو،“ عاليا جي سامهون ايندي چيم، هوءَ مونجهي پئي، ڪو به جواب نه ڏنائين، مون گوڏن تي اچي کيس منٿ ڪئي ۽ چيم:”توکي ڏسڻ سان مونکي عشق ٿي ويو.“
”هي عشق آهي يا لست؟“ مون کي غور سان ڏسندي پڇيائين.
”عشق؛“ سندس هٿ چمندي چيم: ”اهڙو عشق جنهن جو توڙ سموري حياتي نڀائبدو آهي.“
”دنيا جي هر تخليقي اديب جي فطرت ساڳي آهي؛“ هن مرڪندي چيو: ”رومانوي، جذباتي ۽ دل ڦينڪ.“
”ڇا ان جملي کي چمي ڏيڻ جي اجازت سمجهان...“ مٿي اٿندي چيم، هن ڪاري آسمان ۾ ڏٺو جهڙ هلندو ٿي ويو، آس پاس ماحول ۾ ٿڌاڻ وڌي وئي.
”ڏس پر گهڻو جذباتي نه ٿي وڃجان.“ عاليا کلندي چيو، آئون هڪدم اٿي بيٺس ۽ کيس ٻانهن ۾ ڀري چپن تي چمي ڏنم، سندس نرم ڇاتيون منهنجي سيني سان لڳيون، اها هڪ طويل چمي هئي.
”مونکي توسان عشق ٿي ويو آهي،“ سندس ڪن ۾ سرٻاٽي ڪندي چيم، هن ڪوبه جواب نه ڏنو. اسان اڳيان هلڻ لڳاسين.
”ڇا تون پنهنجي گهروارن سان رهندي آهين؟“ پڇيم.
”نه؛“ هن جواب ڏنو: ”ابو جو ڏکڻ آفريڪا ۾ ڪاروبار آهي، گهروارا اتي رهندا آهن.“ هن جواب ڏنو، اسان ڪجهه قدم اڳيان وڌياسين.
”۽ تون؟“ هن پڇيو.
”منهنجي گهروارا ڪينڊا ۾ آهن.“ چيم، اهو ٻڌي هن هاڪاري ۾ ڪنڌ لوڏيو.
”ته تون ڪٿي رهندي آهين؟“ مون پڇيو ته هن پنهنجي ايڊريس ٻڌائي.
”اهو علائقو ته هتان ڪافي پري آهي.“ چيم.
”ها،“ هن مونکي ڏسندي چيو سندس اکين ۾ هڪ عجيب چمڪ هئي.
”جيڪڏهن؛“ مون ڪجهه چوڻ جي ڪوشش ڪئي پر پوءِ سوچڻ لڳس ته اهو چوڻ صحيح به آهي يا نه.... نيٺ دل ٻڌي چئي ڏنم:”تون چاهين ته اڄ رات منهنجي فليٽ تي گذاريون.“
”شايد ان ڪري ئي توسان هلي رهي آهيان،“ هن بنا ڪنهن گٻراهٽ جي چيو. اسان منهنجي فليٽ تي آياسين. در کولي جئين ئي بتي ٻاريم ته ائين محسوس ٿيو ڄڻ هتي ڪو طوفان آيو هو ۽ سڀ ڪجهه ڌرم ڀرم ڪري ويو آهي، منهنجون پنٽون، انڊر ويئر، شرٽون، ٽوال، ڪتاب سڀ بي ترتيب پيل هئا، ايش ٽري سگريٽن جي ٽوٽن سان ڀريل، ۽ باٿ روم جي کليل در منجهان ايندڙ ڌپ.
”فڪر نه ڪر،“ مٿو کنئندي چيم: ”پنج منٽن ۾ سڀ سيٽ ڪري وٺندس.“ ۽ ميرا ڪپڙا، انڊر وئير وغيره کڻي ٽوڪري ۾ اڇلايم. ماحول صاف ڪري اسان هيٺ وڇايل مئٽرس تي ويٺاسين، مون سندس چمڪندڙ اکين ۾ ڏٺو، سندس گلابي چپ ٿڙڪڻ لڳا، آئون هن ڏانهن وڌيس، عاليا اکيون بند ڪري ڇڏيون، مون سندس لبن منجهان مڌ جو مزو ورتو ۽ پوءِ سندس ڪونج جهڙي ڳيچي تي هٿ ڦيرڻ شروع ڪيم، سندس اکيون بند هيون ۽ واتان هلڪڙا آواز ٿي ڪڍيائين، منهنجي زبان سندس ڳيچي کي چمڻ لڳي، آهستي آهستي سندس ڇاتين تي هٿ ڦيريم ۽ پوءِ سندس ڊريس جي ڳنڊ کوليم، هوءَ ڪپڙن کان عاري ٿي وئي، منهنجي زبان سندس سنگِمرمر جهڙي جسم جو ڪئي ڀيرا طواف ڪيو، ڪيڏي مهل هوءَ منهنجي مٿان ته وري ڪنهن مهل آئون هن جي مٿان، ان رات کان پهرئين هو ڪنواري هئي. اها سموري رات ۽ ٻئي ڏينهن جو ڪافي حصو اسان هڪ ٻئي سان چنبڙيا رهياسين. جنهن کانپوءِ اسان جي وچ ۾ ڪڏهن نه ختم ٿيندڙ رشتو قائم ٿي ويو.
ڪمري جو در وڳو ته آئون عاليا جي خيالن منجهان ٻاهر آيس، ڪمري ۾ اوندهه منجهان اندازو ٿيو ته شام ٿي چڪي آهي، اُٻاسي ڏئي اکيون مهٽيم، ته در ٻيهر وڳو.
”جي،“ خماريل لهجي ۾ چيم ته مينجر هڪ بيري سان گڏ اندر آيو.
”معاف ڪجو سر، اسان اوهان جي خيرت پڇڻ آيا آهيون.“ مينجر سلجهيل انداز ۾ چيو.
”جي مهرباني آئون ٺيڪ آهيان،“ بيڊ تان اٿندي چيم.
”جي سر،“ منجر چئي مڙيو ته مون چيومانس:
”مهرباني ڪري چانهن ته موڪلجو.“
”جي سر ضرور،“ هن چيو ۽ بيري سان گڏ هليو ويو. آئون باٿ روم آيس ۽ بتي کوليم شيشي تي لکيل جملو غائب ٿي چڪو هو، جنهن سبب حيرت ٿيم ۽ هيڏي هوڏي ڏسي نانگ کي ڳولهڻ جي ڪوشش ڪيم پر اهڙي ڪا به شيءِ نظر نه آئي.
اڌ ڪلاڪ کن کانپوءِ در وڳو، بيرو چڪن سينڊوچ ۽ چانهن کڻي آيو.
”سر جمشيد نالي هڪ صاحفي اوهان سان ملڻ آيو آهي.“ ٽري کي ٽيبل تي رکندي چيائين.
”ها هن کي موڪليو.“ چيم.
”جي سر،“ هو چئي هليو ويو. اڃا آئون چانهن ۾ کنڊ ملائي رهيو هوس جو جمشيد در وڄائي اندر آيو، اٿي ڪري هن سان هٿ ملايم ۽ هن لاءِ چانهن ٺاهڻ لڳس.
”معاف ڪجو؛“ هن بيگ ڪلهي تان لاهي صوفا تي رکندي چيو: ”اصل ۾ سنڌ سڪريٽريٽ ۾ انفارميشن منسٽر جي اهم پريس ڪانفرنس هئي ان ڪري دير ٿي وئي، اسان واري هن منسٽر کي ٽي وي تي اچڻ ۽ اخبارن ۾ تصوير ڇپائڻ جو ڏاڍو شوق آهي.“
”ڪا ڳالهه نه آهي،“ مرڪي چيم ۽ چانهن جي پيالي هن ڏانهن وڌايم.
”ڪيبر صاحب مونکي ٿوڙي تڪڙ آهي هي رپورٽ فائيل ڪرڻي اٿم،“ هن ڪپ منجهان سرڪي ڀريندي چيو.
”جي،“ چيم ۽ اٿي اي ميل جي پرنٽ کڻي هن کي ڏنم، هن ڪاغذ وٺي غور سان پڙهيو.
”آئون هن جوڳي سان ملڻ گهران ٿو،“ هن جي پاسي کان وهي سگريٽ دکائيندي چيم.
”معاف ڪجو ڪبير صاحب؛“ هن چيو ته حيراني منجهان کيس ڏٺم: ”اسان سنڌ اندر سفر نٿا ڪري سگهون.“
”ڇو؟“ حيرانيءِ منجهان پڇيومانس.
”سنڌ جون قومپرست تنظيمون؛“ هن چانهن پيندي چيو: ”نئين بلدياتي نظام خلاف ڦيٿا روڪ هڙتال ڪري رهيون آهن، حڪمران جماعت سنڌي قوم جي پٺي ۾ ڇرو کپائي ڇڏيو آ، ۽ اسان سنڌي ان خلاف احتجاج ڪري رهيا آهيون، انڪري حيدرآباد ۽ سنڌ جي ٻين حصن لاءِ ڪجهه ڏينهن سواري نه ملندي.“ آئون چپ ٿي ويس، سنڌ جي حڪمران جماعت غير جمهوري انداز ۾ نئيون بلدياتي نظام آڻي پنهنجي سياسي زندگي پاڻ ئي گهٽائي ڇڏي هئي، سنڌ سراپا احتجاج ٿي اٿي، سنڌ جي قومپرستن جو خيال هو ته هي سنڌ کي ورهائڻ جي سازش آهي.
”ته؛“ ڪش هڻندي پڇيم: ”هي احتجاج ڪڏهن ختم ٿيندا؟“
”ڪجهه چئي نٿو سگهجي؛“ هن ڪلها لوڏيندي جواب ڏنو: ”سڀاڻي ڪراچي پريس ڪلب وٽ سنڌي ليکڪن، اديبن ۽ دانشورن جو احتجاج آهي، سنڌ جي سول سوسائٽي، صحافين، اديبن توڙي عام سنڌي عوام جو اهو خيال آهي ته هي سنڌ ته ايوب واري ون يونٽ کان وڌيڪ خطرناڪ وار آهي.“ مون جمشيد کي ويران نظرن سان ڏٺو. ايوب خان پاڪستان جو اهو آمر هو جنهن بنگالين کي ڪچلڻ لاءِ ون يونٽ جو نفاذ ڪيو، جنهن سان سنڌ، بلوچستان، سرحد (خيبر پختونخواهه) ۽ پنجاب جي شناخت ختم ڪئي وئي هئي. جنهن کان پوءِ سنڌين ون يونٽ خلاف تحريڪ هلائي هئي، جنهن ۾ سنڌي ليکڪن ۽ صحافين اهم ڪردار ادا ڪيو ۽ نيٺ ون يونٽ ٽٽو. آئون اٿي وري ٽيبل ڏانهن ويس ۽ ڪانسليٽ تان ورتل پنفليٽ کڻي اچي جمشيد کي ڏنم.
”ڇا اسان هن ٻيٽ تي وڃي سگهون ٿا؟“
”هي منگهو پير آهي،ا سان هتي وڃي سگهون ٿا،“ هن تصوير ڏسندي چيو.
”ڪڏهن؟“ خوش ٿيندي پڇيم.
”جيڪڏهن؛“ هن پنفليٽ مونکي ڏيندي چيو: ”اوهان چاهيو ته سڀاڻي ئي.“
”پر سنڌ ۾ ته هڙتال آهي نه،“ حيراني منجهان چيم.
”جي،“ هن آهه ڀري چيو: ”سنڌ جا قومپرست ڪراچي ۾ طاقتور ڌر نه آهن، اسان جو سڀ کان وڏو شهر ڪنهن ٻئي جي قبضي ۾ آهي، هتان جا ڪجهه علائقا جهڙوڪر سچل ڳوٺ، جوهر ۽ گلشن جو ڪجهه حصو بند رهندو، ڪراچي جي اڪثر علائقن تي ڪو خاص اثر نه پوندو.“
”ته پوءِ؛“ آخري ڪش هڻندي چيم: ”سڀاڻي پاڻ هن ٻيٽ تي هلنداسين.“
”ٺيڪ آهي،“ هن اٿندي چيو: ”آئون گاڏي کڻي ايندس، اوهان سي اين جي ڀرائجو.“
”ٺيڪ آهي،“ هن سان هٿ ملائيندي چيم. جمشيد هليو ويو.