11
ڇا هي سڪون سدائين منهنجي حياتي ۾ رهندو؟ مٿي هيٺان ٻانهون ڏيندي سوچيم. مون زندگي ۾ ڪڏهن به ڪونه سوچيو هو ته آئون ڪڏهن سنڌ به ايندس ۽ هاڻي آئون هڪ اهڙي ڪوٽ ۾ هوس جتي تاريخ جي ڪنهن دور ۾ سومرن جي صاحبي هئي ۽ ڪو مون کي انهن شهزادن منجهان سمجهي رهيو هو......!! پر ڪجهه به هجي آئون سڪون ۾ هوس. شايد اها ئي زندگي آهي، حادثن ۽ واقعن جي اهڙي ڳوٿري جيڪي اسان جي وهم ۽ گمان ۾ به نه هوندا آهن. مون لاءِ هر شيءِ اڄ تائين غير يقيني رهي آهي، عاليا سان ملڻ، هن سان عشق ڪرڻ، تخليقي ادب پڙهي ۽ ليکڪ ٿيڻ، هاڻي وري عمر ڪوٽ ۾ ليٽي پنهنجي مستقبل بابت سوچڻ..... سڀ اعتبار کان ٻاهر جون ڳالهيون آهن.... ڇا سچ پچ آئون سومرن جو شهزادو آهيان..... دل ۾ سوچيم.
”جي ها منهنجا آقا،“ ڪوٽ جي ڪنهن ڪنڊ منجهان عورتاڻو آواز آيو ته هڪ دم ٽپو ڏئي اٿي ويٺس ۽ هيڏي هوڏي ڏٺم. جشميد ۽ گلاب ننڊ جي خمارن ۾ هئا، ان وقت خوف بدران تجسس هو، مونکي ڪڏهن به جنن ۽ ڀوتن تي يقين نه رهيو آهي انڪري اهڙن سڀني خيالن کي نظر انداز ڪري ڇڏيم، پر تنهن هوندي به دل جو ڌڙڪو وڌي ويو. خيال آيم ته پنهنجن ساٿين کي اٿاريان، پر ٻي لحمي ان سوچ جي نفي ڪري ڇڏيم، هو ٻئي بنا ڪنهن خوف جي ستل هئا ڄڻ ڪا ڍال سندن حفاظت ڪندي هجي. انهيءِ سوچ ۾ پاسو ورائي اونداهي ورانڊي ڏانهن نهاريم، اچانڪ منهنجي ڪنن تي عورت جي پيرن ۾ پهريل پازيب جو آواز ڪريو، هن ڀيري به اهڙي آواز کي وهم سمجهي نظرانداز ڪيم.
”آقا خوف نه ڪريو....“ وري ڪنهن عورت جو آواز آيو، مون تجسس وچان آس پاس ڏٺو، هن ڀيري به ڪير نظر نه آيو، هڪ ڀيرو ٻيهر پازيب جو آواز آيم، ڄڻ ڪو ورانڊن ۾ ڀڄندو هجي، بنا ڪو آواز ڪئي مٿي اٿيس ته جئين جمشيد وارن جي ننڊ ۾ خلل نه پئي. آواز هوا ۾ غائب ٿي ويو، اوچتو کوهن وٽان ايندڙ جيتن جو آواز ڇرڪ ڀرائي ويو.
”آئون چريو ٿي رهيو آهيان....“ پنهنجي آواز جو پڙلو ڪوٽ جي مضبوط ڀتين سان لڳي مون ڏانهن وريو، ڀانيم منهنجي آواز تي جمشيد ۽ گلاب جاڳي پوندا پر هو لاپرواهه ستا رهيا. آئون ورانڊي ڏانهن وڌڻ لڳس ته اُتي روشني ٿي وئي ڄڻ خدا اونداهي ڌرتي کي روشن ڪرڻ جو حڪم ڏئي ڇڏيو هجي، روشني جي تجلي ۾ ڪنهن جي موجودگي جو احساس ٿيم، روشني اکين ۾ چڀڻ لڳي ته اکين تي ساڄي ٻانهن رکي ڇڏيم.
”منهنجا آقا مونسان گڏ اچو....“ وري عورت جو آواز آيو: ”اچو ۽ مونکي هن قرض منجهان آزاد ڪريو، آئون صدين کان اوهان جو انتظار ڪيو آهي، رڳو اوهان مونکي مڪتي ڏئي سگهو ٿا.“ هي لفظ ايترا ته چٽا هئا ڄڻ ڳالهائندڙ منهنجي پاسي کان ئي بيٺل هو، ان ڪري مون اکيون کوليون ته پنهنجي سامهون اڇن ڪپڙن ۾ هڪ خوبصورت عورت کي بيٺل ڏٺم سندس ڪارا گهاٽا کليل وار چيلهه تي ٿي ڪريس، ڪارين خوبصورت اکين ۾ چمڪ ۽ گلابي چپن تي مرڪ.
”تون ڪير آهين؟“ خوف ۾ ٻه چارقدم پٺيان ويندي پڇيم.
”اوهان کي پنهنجي سلطنت ۾ واپس ورڻ تي ڀليڪار هجي آقا،“ هن ڪنڌ جهڪائيندي چيو. آئون هيڏي هوڏي ڏسڻ لڳس ٻئي هر طرف انڌيرو هو.
”آقا اچو مونسان،“ هن وري احترام سان نرم لهجي ۾ چيو ۽ هلڻ لڳي ته وري سندس پازيب جو آواز ٿيو. مون هيٺ ڏٺو کيس چاندي جون پازيبون پهريل هيون، خوف ۾ ڏڪندي آئون سندس پٺيان هلڻ لڳس.
”تون ڪير آهين؟“ وري پنهنجو سوال ورجايم.
”اي سمورن جا شهزادا؛“ هن بنا مونکي ڏٺي ڏاڪڻن ڏانهن ويندي چيو: ”آئون اوهان جي وفادار ٻانهي آهيان.“ هو هڪ ڪاٺ جي پوراڻي در جنهن تي ڄارو لٽڪي رهيو وٽ بيهي رهي ته در پاڻ مرادو کلي ويو. در کلڻ سان ئي اندر روشني ٿي وئي، اهو هڪ وڏو ڪمرو هو، در کان هٽندي هن ڪنڌ جهڪائي چيو:
”آقا اچو.“ آئون هن سان گڏ ئي ڪمري ۾ داخل ٿيس، ڪمرو ڪاٺ جي خوبصورت سامان ۽ ريشمي پردن سان سينگاريل هو، ائين لڳم ڄڻ ڪنهن هن ڪمري جي تازي صفائي ڪئي هجي، وچ ۾ سيج جيان سنگاريل شاهي بستر هو، ڪاٺ جون ڪرسيون ۽ ٽيبل به هڪ ڪنڊ ۾ رکيل، ٻئي پاسي خوبصورت پينگهو ۽ کاٻي پاسي ڀت تي وڏو آئينو لڳل نظر آيم، ان جي بلڪل هيٺان ڪاٺ جي الماڙي رکيل هئي، عورت الماڙي ڏانهن اچي ان جا ٻئي طاق کوليا ۽ نيري رنگ جو ريشم وارو شاهي لباس ڪڍيائين، لباس سنڌو جي پاڻي جيان چمڪيو ٿي جڏهن تي ان منجهان من موهيندڙ خوشبو ٿي آئي، شاهي لباس سيج تي رکي هن هڪ تاج ڪڍيو جنهن مٿان اڇو ڪنڀ ۽ وچ تي نيرو چمڪندڙ هيرو هو.
”آقا هي لباس پهريو.“ هن وري ڪنڌ جهڪائيندي چيو.
”اول اهو ٻڌاءَ ته تون ڪير آهين؟“
”آقا آئون اوهان جي وفادار ٻانهي آهيان،“ هن نرم لهجي ۾ جواب ڏنو ته کيس عجب منجهان ڏٺم.
”گستاخي معاف آقا،“ هن پنهنجي ڪلهي تان اڇو ڪپڙو هٽائندي چيو ته حيرت منجهان پڇيم:
”هي ڇا پئي ڪرئين؟“
”اوهان کي؛“ ڪپڙو هٽائيندي چيائين: ”سومرن جي صاحبي جي خاص مهر ٿي ڏيکاريائين ته جئين اوهان کي مون تي اعتبار اچي.“ مون سندس سنگِمرمر جهڙي اڇي لسي جسم ڏانهن ڏٺو جنهن تي هڪ گول نشان هو.
”آقا هي مهر ان ڳالهه جو ثبوت آهي ته آئون اوهان جي وفادار ٻانهي آهيان، سومرا صاحبن وٽ هڪ خاص مهر هوندي آهي جنهن سان هو سندن وفادارن جي سڃاڻپ ڪندا آهن.“
”آقا؛“ هن التجا ڪندي چيو: ”هي لباس پهريو ۽ سر تي سومرن جي صاحبي جو تاج سجايو ته جئين آئون اوهان کي خزانو ڏئي سگهان.“
”ڪهڙو خزانو؟“ حيرت ڀري نگاهن سان کيس ڏسندي پڇيم.
”اوهان جو شاهي خزانو،“ هن نرم لهجي ۾ جواب ڏنو: ”جنهن کي دشمن کان بچائڻ جي ذميواري اسانجي خاندان تي هئي، ۽ سمن سان ويڙهه دوران جنهن جي خفاظت آئون پي ڪريان، بابا سائين مرڻ کان اڳ مونکي هدايت ڏيندي چيو ته هي خزانو آئون سچي سومري شهزادي جي حوالي ڪريان.“
”اسان جا سوٽ سما اسانجي خزاني تي ڇو ٿا قبضو ڪرڻ چاهين؟“ مون کانس پڇيو، هن ڀيري هن مونکي حيرت ڀري نظرن سان ڏٺو ۽ هڪ لمحي جي خاموشي کان پوءِ چيائين:
”سمن سان اوهان سومرن جي جنگ لاما سومرو، جيڪو اوهان جي پڙ ڏاڏي ڄام وڏل سومرو جي راڄ ۾ هڪ امير واپاري هو جي ننڍڙي غلطي ڪارڻ شروع ٿي،“ هن اکيون بند ڪري ڇڏيون، سندس مک جي تاثر منجهان لڳو ته هو ذهني پيڙاهه منجهان ٿي گذري: ”ڄام وڏل سومرو جي دور ۾ سما ۽ سومرا وڏي شهر ۾ گڏ ئي رهندا هئا، هڪ ٻئي کي داعوتون ڏين جتي شراب سان گڏ مهمانن کي تازو گوشت کارايو ويندو هو. هڪ ڏيهن لاما سومرو دوستن کي داعوت ڏني، سومرن جا امير مرد اچي گڏ ٿيا، نوڪر ڀڳل گوشت ۽ تازو شراب مهمانن لاءِ کڻي ٿي آيا، وچ داعوت ۾ گوشت کٽي پيو، هڪ نوڪر لاما سومرو کي ڪن ۾ اچي ٻڌايو ته گوشت پورو ٿي چڪو آهي، هاڻي هي سومري جي عزت جو سوال هو، کيس پڪ هئي ته جيڪڏهن هن يارن کي گوشت نه کارايو ته سڄي عمر سندس گلا ڪندا. لاما سومري نوڪر کي چيو ته هو لالو سمي جيڪو سندس پاڙيسري هو جي گهر وڃي ۽ هڪ ڍور ڪاهي اچي. نوڪر جڏهن لالو سمي جي گهر آيو ته لالو گهر ۾ ڪونه هو ۽ سندس زال ڍور ڏيڻ کان انڪار ڪري ڇڏيو. نوڪر سمي جي زال جي انڪار کي پنهنجي مالڪ جي بي عزتي سمجهندي هڪ ڍور زبردستي ڪاهي اچي ڪٺو، لالو جي زال گهڻيون ئي رڙيون ڪيون پر سومري جي نوڪر تي ڪوبه اثر نه ٿيو. جئين ته سمن جا نوڪر رات جي اهڙي پهر ۾ شهرجي نوڪرن واري حصي ۾ سندن گهرن ۾ستل هئا، تنهن ڪري ڪير به عورت جي مدد لاءِ نه آيو. دير رات جو جڏهن لالو سمو گهر وريو ته ڪنڊ ۾ ويٺل زال کي روئندو ڏسي حيراني منجهان پڇيانئس ته ڇا ٿيو آهي؟ زال سڏڪا ڀريندي کيس ٻڌايو ته ڪهڙي نموني ڪجهه ڪلاڪ اڳ سومرن جو نوڪر آيو ۽ گهر جي بي حرمتي ڪري زبردستي ڍور ڪاهي ويو، ان تي لالو سمي کي ڏاڍي ڪاوڙ آئي ۽ سوچ ۾ ويهي رهيو، ته زال روئندي مهڻو ڏنس: اوهان اڃان به هتي ويٺا آهيو، هڪ ڏينهن سومرا اوهان جون عورتون کڻي ويندا ۽ اوهان هن نموني ئي ويٺا رهندا. هن مهڻي لالو سمي جي سيني کي چيري وڌو، سندس غيرت جاڳي پئي ۽ رت ٽڙڪڻ لڳس. لالو جوش ۾ اٿي ڪمري ڏانهن ويو ۽ تلوار کڻي ٻاهر نڪتو ۽ پنهنجي ذات جي وڏڙن کي گڏ ڪيائين. وڏڙن غور سان سندس ڳالهه ٻڌي اهو فيصلو ڪيو ته سومري ناجائيزي ڪئي آهي ۽ هاڻي کيس ان جو عيوضو ڏيڻو پوندو. هو ميڙ وٺي لاما سومرو جي اوطاق تي آيا ته هن غلطي مڃڻ بدارن سمن سان بحث شروع ڪري ڏنو ته سمن سومرن جي گهرن تي حملو ڪيو، ٻنهي ڌرين جا مرد شهيد ٿيا، ڪيترا ئي زخمي به ٿيا. جئين ته ان وقت سمورا صاحب سمن کان وڌيڪ طاقتور هئا. ڄام وڏل سومري سمن کي حڪم ڪيو ته خون خرابي کان بچڻ خاطر سما هي شهر ڇڏي وڃن، شهر ڇڏڻ کان پهرئين سمن اهو وچن ڏنو ته هڪ ڏينهن هو سندن اهڙي بي عزتي جو پلاند ضرور ڪندا.“ هن اکاڻي تي اعتبار ڪرڻ ڏکيو هو، پر اهو سوچي پاڻ کي آٿت ڏنم ته جيڪڏهن آئون سومرن جو شهزادو ٿي سگهان ٿو ته پوءِ ڪجهه به ٿي سگهي ٿو. ان عورت منهنجي ڪلهي تي هٿ رکيو ته جسم ۾ سسراٽيون پئجي ويون، مون هن کي ڏٺو ته چيائين:
”آقا ڀائنجي ٿو ته حملو ٿي چڪو آهي، جلدي تيار ٿي وٺو.“
”ڪهڙو حملو؟“ حيراني منجهان پڇيم.
”سما پلاند ڪرڻ پيا اچن؛ هي رڙيون ٻڌو ٿا.....“ هن چيو. مون آهه ڀري اکيون بند ڪيون ۽ هٿ هوا ۾ اڀا ڪيم ته هن لباس کڻي مونکي پاريو ۽ پوءِ مٿي تي تاج رکيائين، جنهن کان پوءِ الماڙي منجهان تلوار ڪڍي آئي ۽ مونکي ڏيندي چيائين:
”هي وٺو آقا.“ هي ڳالهيون منهنجي سمجهه کان ٻاهر هيون پر بنا ڪجهه چئي هن کان تلوار ورتم.
”آقا اچو،“هن در ڏانهن ويندي چيو، اسان جئين ئي ڪمري کان ٻاهر نڪتاسين ته ڪوٽ روشني سان چمڪي رهيو هو، ائين لڳو ڄڻ آئون صدين جو سفر ڪري ماضي ۾ هليو ويو آهيان، ڪجهه سپاهي برجن ڏانهن ڀڄندي نظر آيم.
”تنهنجو نالو ڇا آهي؟“ هن جي پٺيان هلندي پڇيومانس.
”آقا نطار ڌي ڀونگر نجومي جي،“ هن هلندي جواب ڏنو.
”توکي ڪئين خبر پئي ته آئون سومرن جو شهزادو آهيان؟“ حيرت منجهان پڇيم.
”آقا اوهان جي پاڪ رت جي خوشبو منجهان،“ هن جواب ڏنو.
”تو نانگ جو روپ ڪئين اختيار ڪيو؟“ هلندي پڇيم.
”آقا،“ نطار جواب ڏنو: ”ننڍپڻ کان ئي مون کي جادو سکاريو ويو هو ۽ نانگ جو روپ ان ڪري ورتم جو شيش نانگ خزاني جو رکوالو هوندو آهي.“ وڏي ميدان وٽ آياسين تي اتي مٽي بدران هڪ عاليشان باغ ڏسڻ ۾ آيو جنهنجي وچ ۾ پاڻي جو تالاءُ، ان ۾ سوني جو ڦوهارو لڳل هو. بدڪون تري رهيون هيون، شاهي لباس ۾ سهڻيون ملوڪ عورتون جهولن ۾ لوڏي رهيون هيون، غلام عورتون کوهن تان پاڻي جا مٽ ڀري رهيون هيون، آئون حيراني منجهان سڄو منظر ڏسي رهيو هوس، ڪجهه سپاهي جن جي هٿن ۾ ڀالا ۽ ڍالون هيون اسان جي پاسي کان لگهندا مٿي هليا ويا، آئون ان تجسس ۾ هوس ته هي منهنجي اکين جو دوکو آهي يا حقيقت....!!! ڪجهه اڳيان وڌياسين تي ليڙون ليڙون ڪپڙن ۾ هڪ انڌو ڪوراڙو شخص ڏسڻ ۾ آيو، هن جو سمورو جسم ڏڪي رهيو هو ۽ لٺ جي ٽيڪ تي هڪ ڪنڊ ۾ بيٺل هو.
”هي منهنجو بابا ڀونگر نجومي آهي،“ نطار هن ڏانهن اشارو ڪندي هوريان چيو. اوچتو ڪاٺ جو وڏو مضبوط مک در وڳو، ته ٻن سپاهين دري کولي ٻاهر جهاتي پائي ڏٺو.
”مونکي ڪچي گوشت جي ڌپ ٿي اچي ڪو خطرو آهي....“ ڀونگر هوا ۾ وڏا ساهه کڻندي چيو. ٻئي سپاهي در کان ٻاهر ويا ۽ آيل ڏاند گاڏين ۾ ڀالا هنيائون پر گاهه کان سواءِ گاڏين تي ڪجهه نه ملين.
”هنن ۾ گوشت ناهي،“ سپاهين ٻاهران کان رڙ ڪري 60 کن ڏاند گاڏين کي اندر ڇڏيو ۽ در بند ڪرڻ لڳا، اڃا در مس بند ٿيو جو اک ڇنڀ ۾ هٿياربند گاهه پري ڪري رڙيون ڪندا ٻاهر نڪتا.
”سمن حملو ڪري ڏنو آهي، سما اچي ويا.....“ مٿان کان ڪنهن رڙ ڪئي.
”پاڪ شهزادين جي حرمن جي حفاظت ڪريو.... شهزادن جي حڪم تي سر ڏيو....“ وري ڪنهن رڙ ڪئي. سمن ڪجهه دير ۾ 30 کن سپاهين کي ماري وڌو.
”نطار شاهي خزاني جي رکوالي ڪر،“ ڀونگر رڙ ڪري ڌيءَ کي چيو.
”جي بابا،“ نطار به رڙ ڪري جواب ڏنس، ٻن سمن ڀونگر تي وار ڪري کيس ماري وڌو. نطار منهنجي ٻانهن ۾ هٿ وجهي ورانڊي ۾ ڀڄڻ لڳي.
”سومرن جي سڀني مردن کي ماري پنهنجو بدلو وٺو، سندن مائين کي غلام بڻايو ته جئين کين خبر پئي بي عزتي ڇا ٿيندي آهي.“ سمن رڙ ڪئي، اهو ٻڌي سومرن جي زالن ۾ روڄ راڙو شروع ٿي ويو. سپاهي سندن پهري تي اچي ويا پر سمن جا تير پهريدارن جا سينا چيري ويا. ان تي سومرن جون شهزاديون رڙيون ڪنديون کوهن ڏانهن ڀڳيون ۽ ٽپا ڏيڻ لڳيون. هر طرف سومرن جا سپاهي مرندا رهيا ۽ بادشاهه سمن اڳيان هٿيار ڦٽا ڪري ڇڏيا. پر نطار منهنجي ٻانهن پڪڙي ڀڄندي رهي، اسان ٻه ورانڊا پار تهه خاني جي ڏاڪڻن ڏانهن وڌي وياسين، تهه خاني ۾ ڪاٺ جي وڏي صندوق پيل هئي جنهن جي هيٺام ڦيٿا لڳل هئا. ناسي صندوق جي هڪ هٿي کي نطار ورتو ۽ ٻي کي مون ورتو، صندوق ڇڪي وري ڏاڪڻن ڏانهن وياسين، رڙيون ۽ ڪوڪون ٻڌڻ ۾ آيون، مٿي چڙهي اسان ورانڊو پار ڪري ان ڪمري ۾ آياسين جتي مون شاهي لباس پهريو هو، سمن جي اڳواڻ جي نظر اسان ڏانهن وئي ته هن تلوار سان اسان ڏانهن اشارو ڪندي رڙ ڪئي: ”پڪڙيو دشمن خزاني سان ڀڄي رهيو آهي.“ آئون ڏڪي ويس نطار در بند ڪرڻ لڳي ته وٿي منجهان سمن جي ڪيترن ئي سپاهين کي ڪمري ڏانهن ايندو ڏٺم. نطار هڪدم در بند ڪري مونکي چيو:
”آقا هن دري منجهان نڪري ڪوٽ جي ٻئي پاسي وڃو اُتي اوهان کي ڳجهو رستو ملندو ان منجهان هتان نڪري وڃو.“
”۽ تون؟؛ حيرت ڀري انداز ۾ پڇيم.
”آقا.....“ هن اڃا جواب ڏيڻ لاءِ چپ مس چوريا جو در کي ڌڪ لڳڻ شروع ٿي ويا.
”آقا دير نه ڪريو ۽ هتان نڪري وڃو.“ هن التجا ڪندي چيو، صندوق ۾ هٿ وجهي آئون دري ڏانهن وڌڻ لڳس، در تي ٽهڪاءُ ٿيو ته مڙي ڏٺم.
”آقا وقت نه وڃايو...“ نطار التجا ڪئي. مون اڃا پردو پري ڪري تاڪ کولڻ جي ڪئي جو در ڀڄي پيو ۽ اٺ ڏهه سمن جا هٿيار بند اندر داخل ٿيا ته نطار ور منجهان کنجر ڪڍي هن تي وار ڪيو. هن هڪ سمي کي زخمي ڪري وڌي پر اوچتو هڪ سپاهي هن جو پيٽ تلوار سان چيري وڌو.
”نطار،“ مون دريءِ کان ٻاهر ٽپو ڏيندي رڙ ڪئي، ائين لڳو ڄڻ ستين آسمان تان ڪري رهيو آهيان، هوا ۾ بلاٽيون کائندو اچي زمين تي ڪريس، هر طرف اوندهه ئي اوندهه هئي، وڏا وڏا ساهه کڻندي اکيون کوليم ته پاڻ کي جمشيد ۽ گلاب کان ڪجهه پرڀرو ليٽل ڄاتم، صندوق منهنجي اکين جو دوکو نه پر حقيقت هئي، هڪ صندوق ڏانهن نهاري زمين تي زور ڏئي مٿي اٿيس ۽ جمشيد وارن ڏانهن اچي کين چيتائي ڏٺم، هو اڃا به ننڊ جي خمارن ۾ هئا.