8
روحل فقير جو اصل نالو روح الله ولد شاهو فقير زنگيجو (جتوئي) پدمات ڀٽ ضلع ٿرپاڪر ۾ 1733ع ۾ پيدا ٿيو. عربي، فارسي، سنڌي، هندي، گرمکيءَ جو ماهر هو. سندس وڏا پنجاب جي لونگريه ڳوٺ کان ٿر آيا. پاڻ ميان غلام شاهه ڪلهوڙي جو وزير به رهيو.
مراد فقير ولد محمد حيات فقير زنگيجو جتوئي 1742ع ۾ ڄائو. عربي، فارسي، سرائڪي، هندي ۽ سنڌيءَ جو ماهر هو. پاڻ روحل فقير جو سؤٽ هو. ان وقت نور محمد ڪلهوڙي جو دؤر هو. روحل فقير سان گڏ ملازمت ڇڏي فقيري اختيار ڪيائين. روحل فقير سان گڏ ميرانپور جھوڪ شريف ويو. اتان ”ڪوٽلو“ ڪوٽڏيجيءَ ۾ وريو دُر عدن 1796ع ۾ وفات ڪئي. ڪنڊڙيءَ ۾ ”مراد دوم“ آهي.
علي محمد فقير ولد مير محمد فقير ٽالپر ـــ ويٺل ٽالپر وڏا، 1328هه ربيع الثانيءَ ۾ پيدا ٿيو. سندن ڏاڏو جلال الدين فقير ڪنڊڙي خاندان جو طالب هو. سندس مامو فقير دوست محمد تارڪ، هيسباڻي خاندان جو طالب هو. وصال ـــ اربع 22 جمال الاول 1400 ـــ 29 اپريل 1980ع.
نواب ولي محمد تاجپوري ولد نواب احمد خان لغاري بلوچ، ويٺل تاج پور ضلع حيدرآباد. عربي، فارسي ۽ سنڌيءَ جو ماهر ـــ جاگيرداري ڇڏي الله جي عشق ۾ آيو ۽ محمد ابراهيم شاهه بنگلي ڌڻي جھوڪ شريف جو طالب ٿيو. محمد فقير کٽياڻ سندس طالب ۽ مصري شاهه صحبتي هوس. وصال 1332 هجريءَ ۾ ڪيائون.
محمد فقير بن حيدر خان کٽياڻ ويٺل کٽياڻ. لڳ ٽنڊو ڄام. پير صاحب پاڳاري شاهه مردان شاهه اول (ڪوٽ ڌڻي بادشاهه) کان توحيد جي تلقين وٺي يڪتاري تي ڳائڻ جي اجازت ورتائين. پهريان ڳوٺ جو رئيس باشريعت هو، پر پوءِ سڀ ڪجهه ڇڏي نواب ميان ولي محمد فقير لغاري (تاج پور) جو طالب ٿيو. گيڙو ڪفني. مٿين پيرين اگھاڙو ـــ ڇيريون ٻڌي. ساز سرود کڻي الاهي توحيد ۾ گهڙيو. 1359 هجري ۾. 62 ورهين ۾ وفات ڪيائين. جنم 1884ع.
صوفي رکيل ـــــ شاهه نوراني ولد ميان نور محمد شاهه ويٺل فتح پور لڳ گنداوا 1262هه ۾ ڄائو. سندس وڏا اصل شيراز جا هئا. هت کين جاگير به هئي. سندس ڏاڏو جھوڪ شريف جو ارادتمند هو.
(عبدالعزيز شاهه عرف چيزل سائين)
نصير محمد ولد سلطان خان جلالاڻي ويٺل ڳوٺ پهنجو تعلقو ڪوٽڏيجي جھوڪ شريف وارن جا مريد هئا. وفات 127 ورهين جي ڄمار ۾ 27 جماد الثاني 1380هه ۾ ٿي.
شاهه عنايت رضوي، شاهه عنايت الله بن سيد نصير الدين شاهه، سندن وڏا ايران کان سنڌ ۾ آيا. هي بزرگ 11 صدي هجريءَ جو آهي (1620-1708).
مصري شاهه ولد بلند شاهه ويٺل نصرپور سنڌ جنم 1245 مطابق 1838ع-1904ع ڌاري وصال ڪيائين.
حمل فقير بن حيدر خان ضلع خيرپور ۾ 1225ع ۾ ڄائو درگاهه لواري شريف جو عقيدتمند هو. وفات 2 صفر 1296ع ڳوٺ محمود فقير لغاري لڳ سڪرنڊ.
خليفو نبي بخش ولد بالاچ خان لغاري. ٽنڊو باگو لاڙ، پير سائين علي گوهر شاهه (اصغر) جو معتقد هو. حمل فقير جو همعصر 1280ع ۾ وفات ڪيائين.
فقير عبدالقادر ولد ميان محمد محسن 1231هه مطابق 1815ع روهڙيءَ ۾ ڄاوا.کيس سنڌ جو رومي چون ٿا. ادب وچان عبدالقادر نالو مٽائي، قادر بخش بيدل رکيائين وصال 16 ذي القعد 1289.
ميان محمد محسن عرف بيڪس فقير ولد فقير قادر بخش بيدل روهڙي شريف ۾ 28 جماد الثاني 1275هه مطابق 2 فيبروري 1859 ۾ ڄاوا. 1289هه ۾ سندن والد وفات ڪري ويا 14 سالن جي عمر ۾ گادي نشين ٿيا. 23 سالن جي عمر ۾ 5 رمضان المبارڪ 1298هه مطابق 1882ع ۾ وفات ڪيائين.
شاهه نصير الدين ولد پير خواجه عبدالحي نقشبندي 1900ع ۾ وصال ڪيائين. درگاهه نوشهرو فيروز ۾ اٿس. سير و سياحت ۾ گهڻو عرصو گذاريائين. نوشهرروفيروز ۾ سندن و ڏو عثمان بري هو.
محمد عثمان فقير ولد خير محمد فقير سانگي ڳوٺ ڄامڙي سانگي لڳ لاڙڪاڻو. 16 صفر 1193هه مطابق 1778ع ۾ ڄائو. سندس والد به درويش صفت هو. فقير صاحب عربي ۽ فارسيءَ جو به ماهر هو. پر خواجه عبدالحي نقشبندي نوشهرويءَ جو طالب هو. سندس لقب عرشي بجلي هو ـــ درياهه فقير دولهه خوش خير محمد هيسباڻي ۽ ڇتل فقير سانگي سندس صحبتي هئا. مير علي مراد خان ٽالپر سند س شعر تي عاشق هوندو هو. فقير 1863 ۾ وصال ڪيو.
حاجي خوش خير محمد فقير ولد غلام حيدر خان هيسباڻي بلوچ اصل ويٺل ٽڳڙ (ڪچو) ضلع نوابشاهه 1809ع ۾ پيدا ٿيو. فارسي ۽ عربي نوشهري ۾ پڙهيو. واليءِ رياست مير علي مراد خان ٽالپر جي وقت ۾ درياءَ جي اٿل سبب ڪرونڊي لڳ پنهنجو ڳوٺ ٻڌائون. خواجه پير عبدالحي نقشبندي چيو هو ته خير محمد عشق جو مصنف ٿيندو. فوت 1877ع ۾ ٿيو.
غمدل فقير ـــــــ فقير قادر بخش دايو ويٺل پنو عاقل، قلندر مست جلال ۽ صبر جو صاحب هو. تخلص غمدل هوس. ٽالپر وڏا ۾ هادي بخش فقير خاصخيلي وٽ گهڻو ايندو هو. آخري ڏينهن ۾ رتوديرو رهيو. وصال 1392هه ۾ ٿيو.
مفتون همايوني مولوي عبدالغفور ولد مولانا محمد يعقوب پيچوهو. ويٺل همايون شريف ضلع شڪارپور 1261هه ۾ ڄائو. مراقبي ۽ گوشه نشينيءَ ۾ گذاريندو هو. ڪيئي ڪرامتون ڏيکاريائين. نرينه اولاد ڪونه هئس. هڪ نياڻي هئس، اها به فوت ٿي وئي. 11 رمضان 1336هه ۾ وفات ڪيائين.
انور شاهه ويٺل جهانپور اسٽيشن سرحد لڳ ميرپور ماٿيلو. ڪي سال اکيون سبرائي ڇڏيائين. تهجد ۽ مراقبا ايڏا ڪيائين ڄڻ مڻڪو ڀڳل هوس. ڪنڌ هٿ سان مٿي ڪندا هئس. قداور شخص هو. جيئن لوئر سنڌ ۾ محمد فقير کٽياڻي مجازي عشق کي ڪڏايو ائين اتر سنڌ ۾ انور شاهه بادشاهه هو منگھن فقير منظورِ نظر هون. وصال 1973ع ڌاران ٿين.
مهدي فقير ويٺل جهانيان. شاهپور لڳ مورو، سندس وڏا اچ شريف کان اتي آيا. پاڻ کي فقير چوائندو هو. سدائين مٿي ۽ پيرين اگهاڙو گهمندا هئا. گوشه نشين ۽ اڪيلا هوندا هئا. وڏا سيلاني هئا. گوڏن ۽ پيرن ۾ گھنگھرو ۽ ڇير هوندي هئن. ويراڳ سندس غذا هئي. اوجاڳو سندن وندر هئي. راڻيپور ۽ صوڀوديرو وچ تي ڳوٺ ڪاٺيري (شاهاڻي) ۾ رهيا. چوندا هئا منهنجا سڏ شاهاڻين ۾ آهن باقي هڏ شاهپور موڪلجو. وصال 3 آڪٽوبر 1969ع ۾ ٿيو. فقير جانڻ چن سندس طالب هو.
سيد فاضل شاهه ولد سيد حيدر شاهه موسوي 1836ع ۾ حيدرآباد ۾ ڄائو. 1900ع ۾ وصال ڪيائين. عربي ۽ فارسي جو حافظ ۽ علم عروض جو ماهر هو. 1893ع کان حڪومت جي طرفان مفتي اعظم ٿي رهيو آقا عبدالرحمٰن سرهنديءَ جو معتقد هو.
محمود فقير ولد علي خان کٽياڻ ـــ ويٺل سليمان کٽياڻ. 1852ع هالا ۾ ڄائو ۽ 1907ع ۾ وصال ڪيائين. اصل ذات کيتراڻ ان مان ڦري کٽياڻ ٿيا. هيءَ ذات اصل سبيءَ لڳ بار کان علاقي جي آهي. بلوچن جا ساٿي ٽالپرن سان گڏ سنڌ ۾ آيا. ٽالپرن جي دؤر ۾ کٽياڻ سپهه سالار هئا. جاگيرون به ملين. ان خاندان مان محمود فقير هڪ درويش شاعر ٿي گذريو آهي. ڳوٺ ابو طالب سپيو ۽ موسيٰ کٽياڻ وچ تي دفن ٿيل آهي. سندس موسيٰ کٽياڻ ۾ محمد مڱڻهار سان پيارُ هو.
سائين ابو صالح شاهه جيلاني راڻيپور - صالح شاهه ٺوڙهي جي نالي سان مشهور ٿي گذريو آهي. گمبٽ ۽ راڻيپور وارن پيرن جا وڏا اصل ايران کان آيا. پهريان ايراني پور پوءِ راڻيپور سڏجڻ لڳي. هن بزرگ راڻيپور ۾ صالحپور ٻڌايو. سندن خاندان جو بغداد شريف ۾ محبوب سبحاني جي درگاهه سان گھاٽو تعلق آهي. اتي سندن اچ وڃ، جاگيرون ۽ پروانا به آهن. سندن وڏا سائين محمد شاهه ۽ سائين احمد شاهه ايران مان ٿي. اچ شريف پهتا هئا. اتان سنڌ ۾ سکر ۽ روهڙي پهتا ان کانپوءِ وڏو سائين محمد شاهه گمبٽ ۾ ۽ ننڍو احمد شاهه راڻيپور ۾ رهيا. وڏي محمد شاهه کي اولاد نه هو ان ڪري گادي، پڳ ۽ محي الدين جو لقب راڻيپور کي مليو.
شاهه عنايت الله صوفي شاهه عنايت الله ولد مخدوم فضل الله شاهه صوفي. ويٺل ميران پور جھوڪ شريف، سنڌ جي صوفين جو سرتاج، شاهه شهيد جي لقب سان. 1065 هه ۾ پيدا ٿيو. يار محمد ڪلهوڙي جي وقت ۾ ڀاءُ ۽ ڀائيٽي سميت 1130هه ۾ شهيد ٿيو. صوفي طريقي جو (سِنڌ ۾) بنياد هن بزرگ جي فيض سان پيو.
مير عبدالحسين سانگي امير ابن امير، شاعر ابن شاعر مير عبدالحسين ولد مير عباس علي خان 1851ع ۾ ڄائو ۽ 1924ع ۾ وفات ڪيائين. 1843ع ۾ سنڌ انگريزن ورتي. سندس ڏاڏا ۽ والد ڪلڪتي جلا وطن ٿيا. عبدالحسين اتي ڪلڪتي ۾ ڄائو مير عبدالحسين حيدرآباد جي شهداداڻي ميرن مان، امير حمزي رضه جي اولاد هو. سندس تخلص سانگي هو. ڀٽائي جا معتقد هئا. ميراڻي ڪيٽي ۾ ملاح نينگري حاجران جو نظارو ٿيس، ان سان شادي ڪيائين. ان سميت ڀٽائي تي دفن آهي. ٻي به شادي ڪيائين سندس پويان ٽنڊي غلام حسين حيدرآباد ۾ رهن ٿا.
نانڪ يوسف نانڪ يوسف ولد مولوي محمد هاشم کوکر ـــ ويٺل اڳڙا تعلقو گمبٽ 1192هه ڌاري پيدا ٿيو. سچل جو طالب هو. عربي، فارسي باقاعده پڙهيل هو. امرتسر وڃي سکن جي گروءَ جو اشارو ڏنائين تڏهن نانڪ چوندا اٿس. سندس وڏا ملتان جا هئا. زماني جي گردش سبب بلوچستان ويا ۽ اتان خيرپور ضلعي ۾ آيا. گهرام فقير جتوئي سان قلندر شهباز تي ويو اتان باطني طور سچل سائينءَ جو ديدار ٿيس ۽ درازين پهتو. مرشد کيس يوسف مصري سڏيندو هو. وصال 1853ع ۾ ٿيس. مقبرو اڳڙن ۾ اٿس.
ڇتل فقير سانگي ڇتل فقير ولد مولاداد فقير سانگي. ويٺل محبوب جو بنگلو ضلع لاڙڪاڻو – 1822ع ۾ ڄائو – 1892ع ۾ وصال ڪيائين- ميان عبدالرسول شاهه ڳوٺ دوداڻيءَ جو طالب هو.
قاضي قاضن ولد ابو سعيد. اصل سيوهڻ ۾ ڄائو. بکر ۾ وڏو قاضي ٿيو. سنڌ ۾ پهريون نظمي شاعر ليکيو وڃي ٿو. ارغونن جي زماني ۾ وفات ڪيائين. محمد مهدي جونپوريءَ جو مريد هو.
شاهه ڪريم بلڙيءَ وارو شاهه لطيف جو پڙ ڏاڏو. جنم 944هه 1538ع. هيءُ بزرگ ارغوني دؤر ۾ وڏو صوفي شاعر ۽ سنڌ ۾ ٻيو نمبر نظم جوڙيندڙ (لطف الله قادري ٽيون نمبر شاعر). شاهه ڪريم جا وڏا هرات کان سنڌ ۾ آيا. کيس فيض، محمد ابراهيم شاهه بخاريءَ کان مليو. پاڻ 1030هه ۾ وفات ڪيائون. سندن قادري طريقو هوندو هو.
مير معصوم شاهه سيد نظام الدين عرف محمد معصوم تخلص نامي بن سيد صفائي حسين حسيني رمضان 944 هه بکر يعني پراڻي سکر ۾ ڄائو. سندس وڏا ترمذي سيدن مان هئا. سندس وفات 1015هه.
سامعين!
اڄ 21 مارچ آهي. هر سال جڏهن هيءَ تاريخ ايندي آهي ته. اسان ريڊيو پاڪستان خيرپور جو ذڪر ضرور ڪندا آهيون ڇو ته سامعين، اوهان کي خبر آهي ته 1983ع ۾ اڄوڪي تاريخ تي ريڊيو پاڪستان خيرپور باقاعده پنهنجي نشريات جو آغاز ڪيو هو. اڄ مان سامعين کي هن اسٽيشن جي حوالي سان مختصر معلومات ٿو ڏيان:
- هاءِ پاور ٽرانسميٽر (HPT) جو سنگ بنياد 27 مئي 1976ع ۾ ان وقت جي صنعتن ۽ ڪشمير معاملن جي وفاقي وزير سيد قائم علي شاهه رکيو.
- هاءِ پاور ٽرانسميٽر جو افتتاح 3 مارچ 1981ع تي ان وقت جي گورنر سنڌ ايس. ايم عباسي ڪيو. ان ٽرانسميٽر جي سگهه 100 ڪلو واٽ هئي.
- عارضي نشر گاهه ڊسٽرڪٽ ڪائونسل خيرپور جي بلڊنگ مان، نشريات جو افتتاح ان وقت جي وفاقي وزير اطلاعات و نشريات راجا ظفر الحق ڪيو. تاريخ 21 مارچ 1983ع.
- موجوده براڊڪاسٽنگ ڪائوس (ايراضي 2 ايڪڙ) ان جو افتتاح 7 مئي 1986ع ۾ ان وقت جي وزير اعظم پاڪستان جناب محمد خان جوڻيجي ڪيو.
- ان وقت فريڪوئنسي 927 ڪلو هرٽز ميڊيم ويوز ۽ هاڻي 93 ميگا هرٽز FM.
- روزانه نشريات لڳ ڀڳ 18 ڪلاڪ.
- نشريات جي ابتدا صبح 5 لڳي 45 منٽ ۽ اختتام رات جو 12 وڳي ٻوليون سنڌي ۽ اردو .
- نشريات جو سرڪاري دائرو، گھوٽڪي، سکر، خيرپور نوشهرو فيروز ۽ نوابشاهه (بينظير آباد) ضلع.
- اسٽيشن جو پراجيڪٽ ڊائريڪٽر ـــ فيض الله بلو چ.
- پهريون اسٽيشن ڊائريڪٽر ـــ جناب منير احمد سومرو
- پهريون پروگرام مئنيجر ـــ جناب الله بخش شاهه بخاري.
- پهريون سينيئر پروڊيوسر ـــ قادر بخش ملاح
- پهريون پروڊيوسر ـــ ارشاد اعواڻ
- پهريون نيوز انچارج ـــ عبدالله ويسر
- پهريون انجنيئرنگ مئنيجر ـــ لياقت الله خان
- پهريون سنڌي انائونسر ـــ انيس الحسنين ميمڻ
- پهريون اردو انائونسر (مرد) محمود حسين
- پهريون اردو انائونسر (عورت) زاهده فيض
- پهريان سنڌي ڪمپيئر ـــ مير امام بخش ٽالپر ۽ مولا بخش لاڙڪ
- پهريون اردو نيوز ريڊر ـــ محمود حسين
- پهريون سنڌي نيوز ريڊر ـــ عبدالحڪيم سومرو
- پهريون سنڌي پروگرام ـــ سهڻي ڌرتي
- پهريون اردو پروگرام فيچر ـــ ہے زندگی رواں دواں (پروڊيوسر منير سومرو)
- پهريون پينل آپريٽر ـــ سيد مزمل حسين زيدي.
- موجوده حيثيت ـــ ايف ايم 93 چينل
- ان جو افتتاح ـــ 28 ڊسمبر 2010ع ان وقت جي دائريڪٽر جنرل مرتضيٰ سولنگيءَ ڪيو.
اميد ته اسان جي ٻڌندڙن کي پنهنجي اسٽيشن جي باري ۾ هي معلومات پسند آئي هوندي. هاڻي هن اسٽيشن جي اسٽوڊيوز ۾ رڪارڊ ڪيل هي گيت ٻڌو.
شام جو هي پهر.....
اڄوڪي تاريخ هي مارچ مهينو ۽ سال هو 1999ع ـــ ڀٽو سنگيت ڪلب نئين ديري ۾ مريد عباس ويٺو هو ته مٿس گولين جو وسڪارو ٿي ويو ۽ هي ڳڀرو گلوڪار فن ۽ هن فاني دنيا کان موڪلائي ويو. مريد عباس ولد محمد عالم ڪٽپر 10 اپريل 1973ع ۾ نئين ديري ۾ ڄائو. راڳ جي سکيا پهرين عبدالغني ڀٽي ۽ بعد ۾ غلام شبير سمي کان ورتائين. فنڪارن ۾ مريد عباس کي پنهنجي استادن کان علاوه محمد يوسف ۽ منظور سخيراڻي ڏاڍا وڻندا هئا. مريد عباس جون پسنديده شخصيتون والدين ۽ سندس استاد هئا. ڪِتابن ۾ نهج البلاغه ۽ شاهه جو رسالو. قديم ماڳن ۾ ڪوٽڏيجي ۽ موئن جو دڙو کيس پسند هوندا هئا. پسند جي موسم بهار، پسند جو گل رابيل، پسند جو رنگ اڇو ۽ سائو، پسند جو شهر لاهور ۽ مريد عباس کي لباس ۾ سلوار قميص پسند هوندي هئي. سندس پسند جو شعر خبر اٿو ڪهڙو هوندو هو جيڪو اڪثر دوستن کي ٻڌائيندو هو.
وه مجھي ياد ڪري تو ڀلائي ڪس ڪو
مين اس ڪو ڀلائون تو ڪسي ياد ڪرون؟
مرحوم مريد عباس کان سندس زندگيءَ جو آخري انٽرويو هالار رسالي لاءِ اعظم چانڊئي ۽ جنت گل هاليپوٽو ورتو هو ته مريد عباس پسنديده ڪمپيئرن ۾ منهنجو ۽ شاهين سنڌيءَ جو به نالو کنيو هو. ان انٽرويوءَ ۾ جڏهن کانئس سڀ کان وڏي خواهش بابت پڇيو ويو هو ته مريد عباس هي جواب ڏنو هو:
”مان فن جي دنيا ۾ ايترو نالو پيدا ڪيان جو ماڻهو مرڻ کان به مونکي ياد ڪن. سامعين ! اچو ته پروگرام ۾ مريد عباس کي ياد ڪيون.
سامعين!
لفظن جو وزن ڪڏهن ڳرو ٿئي ٿو ته ڪڏهن وري لفظن جو وزن نه هجڻ برابر هوندو آهي. انهن لفطن جو اثر انسان تي گهرو ٿئي ٿو. لفظ چاهي انسان جي زبان مان نڪرن يا وري قلم جي نوڪ سان سَرجن. انهن جو حُسن پنهنجو ٿيندو آهي. احساسن ۽ جذبن جي اظهار لاءِ لفظن جو سهارو وٺڻو پوي ٿو.
لفظ ته صدين کان وٺي ساڳيا ئي آهن. مفهوم به ساڳيو اٿن ۽ وري معنيٰ به ساڳي اٿن. بس رڳو فرق آهي لفظن جي سهڻي ادائيگيءَ جو، ڇاڪاڻ ته لفظن جي سهڻي ادائيگيءَ سان لفظن جو مفهوم سهڻو جڙندو آهي، ۽ ان جي معنيٰ اڃان وڌيڪَ اثرائتي جڙندي آهي. ۽ اِها سهڻي ادائيگي هوندي آهي جيڪا هڪ ماڻهوءَ کي ٻين ماڻهن جي دلين ۾ دادلو بڻائيندي آهي ۽ جيڪا هر دل ۾ جڳهه ٺاهيندي آهي.
سامعين!
اسان کي اهو نه سوچڻ گهرجي ته زندگيءَ ۾ ڪيترا پَلَ هوندا آهن پر اهو سوچڻ گهرجي ته هڪ پل ۾ ڪيتري زندگي هوندي آهي، جڏهن اسان اهو سوچينداسين ته پوـءِ اسان کي جيون جي پل پل جو احساس ٿيندو ۽ ان جو قدر ڪنداسي. ڪهڙا نه احمق هوندا آهن اهي ماڻهو جيڪي هڪ دفعو مليل، سا به نامعلوم زندگي فضول ڪمن ۾ وڃائي ڇڏيندا آهن. هنن وٽ نه ته وقت جو قدر هوندو آهي ۽ نه قيمت ـــ وقت جو قدر ڪيو ـــ اڄ جو ڪم سڀاڻي تي نه ڇڏيو ڇو ته سامعين! سڀاڻو ڪنهن ڏٺو آهي؟ گهڻا ماڻهو پنهنجا معمول جا ڪم ڪار وقت سر ڪرڻ بجاءِ جمع ڪندا ويندا آهن ايندڙ وقت لاءِ، پوءِ جڏهن وٽن سڀ ڪم گڏ ٿي ويندا آهن ته انهن جو پورائو ممڪن ئي نه رهندو آهي ـــ ان ڪري اوهان ان ڳالهه جو جائزو وٺو، سوچيو ۽ ذهن نشين ڪيو ته اڄ اوهان جا ڪهڙا ڪم تمام ضروري آهن، انهن کي هر حال ۾ اڄ ئي ڪري ڇڏيو ته بهتر.
سامعين!
جيڪڏهن ڏٺو وڃي ته ٻارن ۾ پيدا ٿيندڙ ڪيترن منفي رَوَين جي پٺيان والدين جو اهم ڪردار هوندو آهي. ٻارن منجهه مَنفي رَوَيا اوچتو يا پاڻ ئي ناهن ٿيندا. انهن جي پويان جذبن ۽ احساسن کي متاثر ڪندڙ ڪيترائي عمل هوندا آهن. اڪثر والدين هڪ ٻار کي پنهنجي ٻئي ٻار سان عادتن يا فطرتن ۾ ڀيٽيندا آهن، پر حقيقت ۾ هر هڪ مڪمل ۽ منفرد شخصيت جو مالڪ هوندو آهي. هڪ ئي والدين جا ٻار به ذهني صلاحيتن ۽ عادتن ۾ هڪ ٻئي کان مختلف هوندا/ٿيندا آهن. ان لاءِ والدين کي گُهرجي ته هو ٻار جي نفسيات کي سمجھي ان جي تربيت ۽ پرورش ڪن. جيڪڏهن ٻار جي هڪ ٻئي سان ڪنهن به ڳالهه ۾ ڀيٽ ڪبي ته ٻار احساسِ ڪمتريءَ جا شڪار ٿي ويندا آهن.سو ان ڪري والدين کي اهڙي ڳالهه ڪرڻ کان ئي پاسو ڪرڻ گهرجي. ڇاڪاڻ ته پرورش ۽ تربيتَ جا مَنفي انداز ٻار جي ايندڙ زندگي متاثر ڪندا آهن.
سامعين!
ڪنهن ڏاهي چيو آهي ته: ”زندگي پيار ڪرڻ لاءِ بنهه ٿورڙي آهي، خبر ناهي ته ماڻهو نفرت لاءِ ڪيئن ٿا وقت ڪڍن“. سادن لفظن ۾ چيل ڳالهه ڪيڏي نه گهري ۽ سهڻي آهي. جيڪڏهن اِنَ هڪ ڳالهه کي ئي هنيئن سان هنڊائجي ته هوند اسان جي جيون جا ڪيترائي ڏک ۽ پريشانيون دور ٿي وڃن. بس صرف پيار سان پيار ڪرڻ گهرجي ۽ نفرت کان نفرت. جيڪڏهن اسان پنهنجي جيون ۾ ٻين سان گڏ پاڻ کي به خوش ڏسڻ چاهيون ٿا ته پنهنجي اندر هن ڳالهه کي سمائڻ جي ڀرپور ڪوشش ڪريون. پوءِ اسان کي هر جاءِ ٻهڪندڙ گلاب نظر ايندا، اهڙا گلاب جيڪي هر ڪنهن جي من کي مهڪائيندا. پوءِ چار ئي پاسا روشنيون ئي روشنيون نظر اينديون. جيڪڏهن اسين پيار جو ڏيئو ٻاري رکنداسين، پر ائين ڪرڻ سان اهو ضروري به ناهي ته ڏک اسان کان ڏور ٿي وڃن ڇاڪاڻ جو ڏک، سک زندگيءَ جو حُسن آهن. ها! ايئن ڪرڻ سان ايترو ضرور ٿيندو جو ڏکن جي باهه پيار جي پاڻيءَ سان ڪجهه حد تائين جھَڪي ضرور ٿيندي.
سامعين!
خليل جبران چيو آهي ته: توهان کان اُهي ماڻهو جلد ئي وسري ويندا آهن. جن سان گڏ ويهي اوهان ٽهڪ ڏئي کليا هوندؤ يا خوشيءَ جي موقعن ۾ گڏجي خوش ٿيا هوندؤ پر اُهو ماڻهو اوهان کان ڪڏهن به نٿو وسري سگهي، جنهن اوهان جي ڏک ۾شريڪ ٿي ٻه لڙڪ ڳاڙيا هوندا. لڙڪ ۽ ٽهڪ زندگيءَ ۾ اُسَ ڇانوَ وانگر ئي آهن. ڪڏهن ماڻهو ٽهڪن جي مينهن/بارش ۾ پسندو ٿو رهي ته ڪڏهن وري کيس درد جي اُسَ ساڙيندي ٿي رهي، پر ان حوالي سان خليل جبران جي اها ڳالهه ڪيتري نه وزنائتي آهي ته جيون جي رڻ ۾ اوهان کي اهي ئي ماڻهو ياد رهن ٿا جيڪي اوهان جي اکين مان وهندڙ ڳوڙهن ۽ سڏڪن ۾ اوهان سان شريڪ هوندا آهن.
دوستو!
زندگيءَ ۾ ٻه شيون ٽٽڻ لاءِ هونديون آهن. هڪ ساهه ۽ ٻيو ساٿ ـــ ساهه جي ٽٽڻ سان انسان هڪ دفعي مري ويندو آهي پر ساٿَ ٽٽڻ سان ماڻهو بار بار مرندو رهندو آهي. وقت ۽ پيار ٻئي زندگيءَ ۾ تمام گهڻي اهميت رکن ٿا، ڇو جو سامعين وقت ڪنهن جو به ناهي هوندو ۽ پيار به هر ڪنهن سان ناهي ٿيندو. اهڙيءَ ريت ننڊ ۽ موت ـــ ننڊ کي اڌ موت چوندا آهن ۽ موت وري هميشه لاءِ جي لاءِ ننڊ کي چيو ويندو آهي ـــ وقت ۽ سمجهه هڪ ئي وقت ڪنهن خوش نصيب جي نصيب ۾ ايندا آهن نه ته اڪثر ماڻهن کي وقت تي سمجهه ناهي ايندي ۽ ڪن کي وري سمجهه اچڻ تائين وقت ناهي ملندو.
سامعين!
گل ۽ انسان جو تعلق انسان سان ڄمڻ کان وٺي مرڻ تائين رهي ٿو. گل به عجيب شيءِ آهي. جيڪڏهن وفا جو سبق وٺڻو آهي ته گل کان حاصل ڪيو جيڪو ٻوٽي کان جدا ٿيندي ئي ڪومائجي ويندو آهي. گل کي ڇنندا نه ڪيو اهو ٽاريءَ ۾ ئي سهڻو لڳندو آهي. ڳالهائڻ گل جي رنگ وانگر آهي ۽ خاموشي ان جي خوشبوءِ وانگر ـــ جهڙيءَ ريت گلن ۽ ڪنڊن جو پاڻ ۾ گهرو تعلق هوندو آهي تهڙيءَ طرح غمن جو به زندگيءَ سان اهڙو ئي گهرو لاڳاپو آهي. ڪنڊن کان ڊڄڻ واريون آڱريون گلن جي نرميءَ کي محسوس نه ٿيون ڪري سگهن. گلن جي زندگي مختصر ئي سهي پر خوبصورت آهي، جيڪا اسان کي پيغام ڏئي ٿي ته سٺي طرح زندهه رهو جيتوڻيڪ ٿورو زندهه رهو.
جيڪڏهن پنهنجي رستي ۾ گل چاهيو ٿا ته ٻين جي رستن تان ڪنڊا هٽايو، دوستي گل وانگر آهي جيڪا پنهنجي خوشبوءِ چئني طرف پکيڙيو ڇڏي. گل بڻجڻ جي دعا نه گهرو، ڇو ته خوشبوءِ هر گل جو مقدر ناهي هوندي پر ڪومائجڻ هر گل جي قسمت ۾ لکيل هوندو آهي. سامعين گلن جو ايترو ذڪر ڪيو آهي ته هڪ اهڙو گيت ٻڌون جنهن ۾ گلن جو ذڪر آهي.
گل اهڙي طرح ٿا
سامعين!
پهاڪن ۽ چوڻين ۾ ضرور ڪونه ڪو سبق ـــ هدايت يا نصيحت سمايل هوندي آهي. اهي خالي جملا ناهن هوندا پر وڏڙن جي هڪ ڊگهي تجربي جو نچوڙ هوندا آهن. چوڻين، پهاڪن، اصطلاحن ۽ انهن قولن تي ڪيترا ڪتاب به ڇپيل آهن جن ۾ انهن جو پس منظر يا مطلب سمجھايل يا ٻڌايل هوندو آهي. اسان چوندا آهيون ته ”ڀائر ڪوٽ جا ڪنگرا، پُٽ گهر جي سونهن هوندا آهن“. چون ٿا ڪنهن غريب کي اهڙو ته ڀاڳ لڳو جو جنهن شيءِ يا ڪم ۾ هٿ وجھي ته ان ۾ برڪت. کيس ٽي ڀائر هئا ـــ جُوان ـــ جماڻ ٿيا ـــ محنت ڪري ڪمائڻ کائڻ لڳا. زمين، مال سڀ شوق سان سنڀالڻ لڳا ـــ کيس چار پٽ به ٿيا جيڪي به اڄ ننڍا سڀاڻي وڏا ـــ اهي به وڏن سان گڏ ڪمائڻ لڳا. مطلب ته ويڙهو ئي پنهنجو ـــ جڏهن شامَ جو اهي سڀ جوان پاڻ ۾ رهاڻ ڪندا هئا ته مخالفن جي ڇاتي ڇڄي پوندي هئي ۽ سڄڻن جي دل خوش ٿيندي هئي ۽ ڪنهن کي به اها جرئت ڪونه ٿيندي هئي جو ساڻن سر ساهي ۽ دشمني ڪري ــ اهو ڏسي ڪنهن سياڻي چيو ته ادا:
”ڀائر ڪوٽن جا ڪنگرا ـــ پٽ گهرجي سونهن هوندا آهن.“