7
1945ع ۾ جرمني ورهائجي مشرقي ۽ مغربي جرمني ٿيا ۽ 1990ع ۾ وري گڏجي هڪ جرمني ٿيو. تڏهن فيض جو هي شعر بي معنيٰ ٿي ويو.
يي تاج اڇهالي جائينگي، يي تخت گرائي جائينگي.
اسان مارڪس جي هن شهر کي آخري سلام ڪندا جرمنيءَ جي انگورن جي باغن وارن رستن مان ٿيندا. لگزمبرگ ۽ فرانس گهمندا (جيڪو جدا سفرنامو آهي) اچي پورٽ ڪئليس ڀيڙا ٿياسين. جتان شپ ۾ چئن ڪلاڪن جي مسافري ڪري انگلش چئنل پار ڪري اچي برٽن جي پورٽ ڊورو (Dover) تي پهتاسين. شپ مان پهرئين بسون، ڪارون، وينگنون، موٽرسائيڪون، سائيڪلون پوءِ مسافرن جو سامان پوءِ مسافرن کي لاٿائون. سڄي يورپ ۾ اميگريشن ۽ ڪسٽم ڪن يا نه، سندن پنهنجي مرضي ڇو ته برٽن کان سواءِ ڪافي ملڪن جو هڪ ٻئي سان اميگريشن ۽ ڪسٽم جو گڏيل سهڪار آهي. مثلا اسڪنڊنيويئن ملڪن جو پنهنجو اتحاد آهي، جنهن ۾ سوئيڊن، ناروي ۽ ڊينمارڪ شامل آهن ته بينيلڪس ملڪن جو پنهنجو اتحاد جنهن ۾ هالينڊ، بيلجيم ۽ لگزمبرگ ملڪن ۾ پنهنجو اتحاد ته وري شينگن ملڪن جو پنهنجو اتحاد جنهن ۾ فرانس، جرمني، سئيزرلينڊ، اٽلي، آسٽريا ۽ اسپين ملڪن ۾ پنهنجو اتحاد آهي. ملڪ هڪ ٻئي سان سلهاڙيا پيا آهن. سو ڪٿي اميگريشن ٿئي ته ڪٿي نه ۽ ائين ڪسٽم پڻ. پر برٽن ايندي ويندي ڪسٽم ۽ اميگريشن جون سڀ قانوني ڪارروايون پوريون ڪن، سو اسان پڻ انهن مرحلن کي طئي ڪندا اچي وري پنهنجي بسن ڀيڙا ٿياسين. ڇو ته هت هڪ نه پر ڪيئي ڪاسموس وارن جون بسون ۽ سڄي يورپ جي ٽوئر کان پوءِ سڀ ٽوئر گروپ ڪاسموس وارن جا اچي هت آخري منزل تي پهچن ٿا. ٽوئر وارا به پنهنجي گروپن کي ورهائيندا ۽ اڳتي لنڊن لاءِ روانا ڪندا وڃن.
اسان به هڪ بس ۾ ويهي اچي ڪاسموس جي آفيس پهتاسين. اسانکي لائين ۾ بيهاري پنهنجو سامان حوالي ڪري خدا حافظ چئي هٿ ڪڍيائون.
مون پهرئين ڀوراني کي فون ڪيو ته آئون لنڊن پهچي ويو آهيان، جنهن چيو ته هاڻ هوٽل ۾ نه پر منهنجي گهر ۾ رهبو. پاڻ پنهنجي ائڊريس ٻڌايائين. آئون ٽئڪسي ڪري سڌو ڀوراني جي گهر آيس. ٽئڪسي وارو فلسطيني هو. ڏاڍو هوشيار ماڻهو هو. مڊل ايسٽ جي سياست تي ڳالهائڻ لڳو ۽ پنهنجي سياسي حالتن تي تمام گهڻي ڄاڻ هئس. اسان ڳالهيون ڪندي اچي ڀوراني جي گهر پهتاسين. گهنٽي وڄايم ته ڀوراني پاڻ نڪري آيو. ٽيلفون تي ٻه ٽي دفعا ڳالهه ٻولهه ٿيل هئي. پر روبرو پهرئين ملاقات هئي. ڏاڍي قرب سان مليو. ٽئڪسي واري کان پڇيائين ته گهڻو ڀاڙو، مون چيس ته ڀاڙو اڳ ۾ طئي ٿيل آهي. پوءِ پاڻ ٽئڪسي واري کي چيائين ته اهو ڀاڙو گهڻو آهي. هي وٺ نه ته آئون ٿو پوليس کي اطلاع ڪريان. ويچارو فلسطيني ڏنل ڀاڙو وٺي ٿيو روانو. مونکي ٻڌايائين ته هي توهان کان زياده ڀاڙو پيو وٺي ۽ پڻ بئگ پاڻ کڻي سندس جڳهه ۾ گهڙيو. سندس هيءَ ٻه ماڙ جڳهه جنهن ۾ هيٺ هڪ ڊرائينگ، هڪ بيڊ روم آهي. گهر جي اڳيان ننڍو پوئين پاسي وڏوپارڪ آهي. جنهن ۾ پنج ڇهه پلاسٽڪ جون بالٽيون هيون. جيڪي ٿانون ۽ ڪپڙن سان ڀريون پيون هيون. پارڪ ۾ چار پنج ڪرسيون ۽ هڪ ٽيبل پڻ پيل هئي. اڪثر شام جو انهن ڪرسين تي ڪچهري ٿيندي هئي. ڀوراني تڪا ۽ ڪباب هٿ سان تيار ڪري کارائيندو هو. سندس هٿن جا تيار ڪيل چانور ايترا لذيذ جو مون زندگي ۾ نه کاڌا آهن. مٿي ماڙ تي ٻه بيڊ، هڪ ڪچن ۽ هڪ باٿ روم، پاڻ مٿي مونکي پنهنجي بيڊروم ۾ وٺي ويو، پاڻ چيائين ته توهان سڪون ڪيو. آئون توهان لاءِ چانهه ٿو تيار ڪريان. جيڪا گڏجي هيٺ پارڪ ۾ ٿا پيئون ۽ اهو ٻڌايائين ته حمزه خان سڀاڻي صبح جو باءِ روڊ پنهنجي دوست ساجد سان گڏ اسڪالينڊ کان هتي پهچندو.
ڀوراني جهڙا ماڻهو مون دنيا ۾ گهٽ ڏٺا. لنڊن ۾ رهندي ائين محسوس ٿيندو هو ته هي جهڙو پنهنجو گهر، سڄو ڏينهن ڳالهائي، رات جو پي کائي ڳالهائي پر ڪڏهن به وات مان ڪو اهڙو لفظ نه نڪريس جو ڪنهن جي دل آزاري ٿئي. سندس گهر ۾ سدائين پيا مهمان اچن ۽ وڃن. پر کين ڪڏهن به اهو محسوس نه ٿئي ته ڪو اسان مهمان آهيون. هر ڪنهن کي محسوس ٿئي جهڙو پنهنجي گهر ۾ رهيو پيو آهي. رهائش مفت، کاڌو مفت، فون مفت، گاڏي مفت، ڀوراني جهڙو پيارو ماڻهو هر هنڌ ساڻ هجي ته پوءِ پرائو ملڪ به جهڙو پنهنجو ملڪ. ڀوراني اصل شڪارپور جو آهي. سندس فئملي امير ترين هئي. جنهن جون زمينون ۽ بزنس سان گڏ پريسون پڻ هيون. جيڪي قرباني پريس جي نالي سان سکر ۽ ڪراچي ۾ پاڪستان ٺهڻ کان اڳ ئي قائم هيون، جن مان هڪ پوءِ ڪراچيءَ واري قرباني پريس سائين جي ايم سيد خريد ڪئي. جيڪا سائين جي ڪري ڪيترا سال ضبط رهي. ڀوراني چوويهه سالن جي عمر ۾ لنڊن آيو. اهو اوائلي پنجاهه واري ڏهاڪي جو دور هو. ٻي عالمي جنگ جا اثرات برٽن مٿان اڃا تائين هئا. جنهن ڪري برٽن کي (Man Power) جي سخت ضرورت هئي. سڄي برٽن کي نئين سري سان تعمير ڪرڻو هو. ٻئي عالمي جنگ ۾ سڄي يورپ کي هٽلر فتح ڪري چڪو هو. صرف روس ۽ برطانيا وڃي رهيا هئا. جن کي تباهه ڪرڻ ۾ هٽلر ڪابه گهٽائي ڪانه ٿي چاهي. تنهن ڪري پهريون نمبر روس ۽ ٻيو نمبر برٽن کي ئي نقصان برداشت ڪرڻو پيو. جنهن ڪري جنگ کان پوءِ وڏو عرصو برٽن کي آباد ڪرڻ ۾ صرف ٿيو. انهيءَ دور ۾ ڀوراني لنڊن ۾ پهتو. بقول ته پهچڻ شرط پاسپورٽ ۽ نوڪري جو آرڊر هٿ ۾ مليو، مون ٻن ٽن سالن ۾ ايترو ڪمايو جو اڃان پيو کاوان. لنڊن ۾ سندس ٽي گهر آهن. انهن کانسواءِ دڪان پڻ اٿس. سندس مسواڙ مان کيس ايترو ملي جو پاڻ عزت سان لنڊن ۾ اوطاق قائم ڪريو ويٺو آهي. دبئي ۽ هندستان مان سندس مائٽ ۽ پاڪستان مان سندس دوست اچي وٽس مهينن جا مهينا رهن.
آئون پڻ اڪيلو ۽ فئملي سان گڏ ڪيترا دفعا وٽس رهيس ۽ اهو ڪڏهن به محسوس نه ٿيو ته اسان ڪو هتي مهمان ٿي رهيا پيا آهيون. هر دفعي ايئرپورٽ تي وٺڻ ۽ ڇڏڻ اچي. پاڪستان ۾ پڻ فون ڪري پڇي ته پليجا صاحب ڪيترا ڏانهن ٿي ويا آهن. ڪڏهن ٿا لنڊن اچو ۽ ڪڏهن ٿا ديدار ٿين. اهڙا ماڻهو سي به لنڊن ۾ هجن، عجب جهڙي ڳالهه آهي.
آئون هيٺ آيس ته چانهه سان گڏ الائي ڪيترن قسمن جا بسڪوٽ ۽ ڪيڪ رکيا هئا. سائين پليجا صاحب وٺو، وٺو، وٺو. چانهه جو ڪوپ نه، پر ڪوپ جهڙو گلاس اچي اڳيان رکيائين. مون کان پڇيائين ته ٻاهر گهمڻ هلبو يا هت ڪچهري ڪبي. مون چيس ته حمزه به ڪونهي، راتين جو سڄي يورپ رلي رلي ٿڪجي پيا آهيون. سو اڄ رات هت ڪچهري ڪبي باقي سڀاڻي کان وٺي وري گهمڻ ڦرڻ شروع. پاڻ چئن پنجن دوستن کي فون ڪري منهنجو تعارف ڪرايائين ۽ چيائين ته اڄ مون رات مون وٽ ماني کائجو. پاڻ مونکي چيائين ته هل ته ٿورو ٻاهران چڪر هڻي اچون.
پنڌ ئي پنڌ ڪلاڪ کن گهمندا ڦرندا رهياسين. کاڌي پيتي جو ڪافي سامان ورتائين. جهن ۾ بيئر، وسڪي پڻ هئي. سامان کڻي اچي گهر ڀيڙا ٿياسين. ٿوري دير ۾ اعظم، منيش، جسني ۽ ٻه ٽي ٻيا سندس دوست پهچي ويا. ڪچهري ڪندي وڃي رات جا ٻه ٿيا. ماني کائي سڀڪو پنهنجي پنهنجي گهر روانو. صرف آئون ۽ ڀوراني رهجي وياسين. صبح سوير حمزو خان جو آواز ڪن تي پيو. شايد پاڻ اسڪاٽلينڊ کان واپس پهچي چڪو هو. آئون اٿي سندس بيڊروم ۾ ويس. حمزي جو دوست سجاد ۽ ان سان گڏ سجاد جو ڪو مائٽ ويٺا هئا. مونکي سجاد چيو ته لنڊن اچڻ شرط اسان جي اڳيان ناشتو، هي سڀ ڪجهه ڏسي آئون حيران ٿي ويو آهيان. آئون اها توقع نه پيو رکان، ناشتو ڪري حمزو خان سمهي رهيو. سجاد هيٺ اچي گل سهتي سان ڪچهري ۾ لڳي ويو. ڪچهري ڪندي ڪندي اچي جهيڙي جي نوبت پهتي. نيٺ سجاد ۽ سندس مائٽ موڪلائي روانا ٿي ويا. ٻن ٽن ڪلاڪن کان پوءِ حمزو خان به تيار ٿي هيٺ آيو. پاڻ ٻڌايائين ته عبدالرحمان پليجو هت لنڊن ۾ اسپتال داخل آهي. کيس پڇڻ ٿا هلون. ڀوراني پنهنجي دوست ٽيريءَ کي فون ڪئي. جيڪا ڪار کڻي آئي. آئون ، ڀوراني ۽ حمزو ٽيريءَ سان ڪار ۾ اسپتال پهتاسين.
اسپتال جو نالو هو (Chairng Cross) چيئرنگ ڪراس،اسان هيٺ اسپتال جي رسيپشن تي ڪمري جو نمبر معلوم ڪري مٿي عبدالرحمان جي ڪمري ۾ پهتاسين. عبدالرحمان جو پٽ آصف ۽ سندس گهراري ساڻس گڏ هئا. عبدالرحمان جي گهرواري ساڻس پاڪستان مان آئي هئي پر سندس پٽ هتي ئي رهندو هو. اسپتال جو ڪمرو ڪافي وڏو هو. اٽيج باٿ روم پڻ هئس. آصف اسان جا فوٽا ڪڍيا جيڪي عبدالرحمان ٻڌايو ته ڏاڍا سٺا آيا هئا. پر مون اڃا تائين ڪونه ڏٺا آهن. عبدالرحمان اسان کي اسپتال، سندس علاج ۽ خاص ڪري نرسن جو احوال، جن کيس روز ٿي وهنجاريو ٻڌايو، تقريبن هڪ ڪلاڪ کان پوءِ عبدالرحمان کان موڪلائي ڀوراني جي گهر آياسين. رات جو ڪچهري تي ڊاڪٽر خشڪ آيو، جنهن کي مون ۽ حمزه خان چيو ته ڪرام ويل اسپتال ۾ ٽائيم وٺ، اسان کي پنهنجو ميڊيڪل چيڪ اپ ڪرائڻو آهي. ڊاڪٽر فون تي ٽائيم ورتو جيڪو هڪ ڏينهن ڇڏي ٻئي ڏينهن شام جو پنجين بجي يعني 93-06-30 هو. رات جو پروگرام ٺهيو ته صبح سوير برائيٽن هلبو. صبح سوير تيار ٿي آئون حمزه خان ۽ ڀوراني ٽرين ۾ چڙهي برائيٽن پهتاسين. سڄو ڏينهن برائيٽن بيچ تي مختلف جڳهين تي چڪر هڻندا گهمندا رهياسين. بيچ تي اٽڪل چاليهه هزار کن، ماڻهو هوندا جن ۾ ڏس ته ڪي ڪڇو پايو ڪتاب پيا پڙهن ته ڪي ستا پيا آهن ته ڪي ڊوڙن پيا ته ڪي ماني پيا کائين. راندين جا هزارين قسم جت وڃ ات پير رکڻ جي جڳهه به نه ملي. اسان ماني به اتي کاڌي. ٽائيم گذرڻ جو احساس ئي ڪونه ٿيو. ڏاڍو مزو آيو. اسان شام جو ٽرين ۾ چڙهي واپس لنڊن لاءِ روانا ٿياسين. رات جو گهر پهتاسين. گل سهتو به آيل هو. جنهن رات جو عابده پروين جا ڪيسٽ تي ڏاڍا مٺا گيت ٻڌايا، ۽ انهن گيتن تي انگريز ڇوڪرين ڏاڍي زبردست ڊانس ڪئي. اسان جي ملڪ ۾ ڊانس ٿئي ڪانه- اڳ ۾ ڪوٺن تي ڊانس ٿيندي هئي ۽ هاڻ وڏا ڪامورا ۽ ڪي امير ماڻهو پنهنجن بنگلن تي مجرا ڪرائين. ڪڏهن ڪڏهن ڪنهن شاديءَ تي ڳائڻ يا ڊانس ٿئي پر يورپ ۽ آمريڪا ۾ ڊانس اتي جي ماڻهن جي ثقافت جو هڪ حصو آهي. ڪلبن ۽ هوٽلن ۾ باقائدگي سان ڊانس ٿئي. ماڻهو پنهنجن بنگلن، فليٽن ۾ دعوتون ۽ پارٽين ۽ خوشيءَ جي موقعي تي ڊانس ضرور ڪن، خبرئي ڪانه پئي ته ڪير ڪيڏي مهل وڃي هنڌ ڀيڙو ٿيو.
صبح جو مادام شاد ۽ شهر جو مختصر چڪر هڻي گهر ڀيڙا ٿياسين. جتي ڊاڪٽر خشڪ فون ڪيو ته تيار ٿي ويهو. آئون اچان ٿو. اسين ڪرام ويل روڊ تي برٽن جي مشهور فوجي ڊڪٽيٽر اوليو ڪرام ويل جي نالي سان قائم ڪيل اسپتال ڪرام ويل (Crom Well) پهتاسين. ٻاهر بهترين پارڪ هو. جنهن ۾ قسمين قسمين گل هئا. اندر رسيپشن جي ڪمري جي ڇت ڪافي اچائي تي ٿلهي ۽ خوبصورت شيشي جي ٺهيل هئي. جنهن ۾ هلڪي بلو ڪلر جي روشني ڏسندي ائين ٿي لڳو ته جهڙو آسمان. آئون ۽ حمزه خان ٻاهر ويٺاسين. ڊاڪٽر خشڪ منهنجي ڊاڪٽر جي ٻاهر ويٺل محترمه ۽ حمزي جي ڊاڪٽر جي محترمه کي اسان جو اطلاع ڏيئي آيو. ٿوري دير ۾ اسان کي اسپتال جا اپائينٽمينٽ ڪارڊ (Appointment Card) ڏنائون. جنهن ۾ اسان جا نمبر ۽ ڪافي معلومات لکيل هئي. ٿوري دير کان پوءِ هڪ عورت اچي مونکان پڇيو مسٽر عبدالحئي پليجو، مون چيو ها، چيائين توهان اندر هلو. مون سان گڏ ڊاڪٽر خشڪ به هليو. اندر ڪمري ۾ ڊاڪٽر ويٺو هو، جنهن مشڪي اسان سان هٿ ملايو ۽ ويهڻ لاءِ چيو. ڊاڪٽر جو نالو ڊاڪٽر پيٽر جي رچرڊسن (Dr. peter J Richardson) هو. هو ڪنگسٽن ڪاليج ۾ پروفيسر هو. هيءَ اسپتال انهيءَ ڪاليج جو حصو آهي. مون کيس پنهنجي بيماري بابت ٻڌايو ته دل جي تڪليف آهي. ٻه ننڍيون نسون بند آهن. ڪراچي ۾ اڍائي سال اڳ ڊاڪٽر عبدالحق کان انجيو گرافي ۽ سال کانپوءِ ڊاڪٽر اظهر فاروقي کان اسيڪنڊ اوپينين ورتم ۽ E.T.T رپيٽ ڪرايم جيڪا هاڻي ٺيڪ يعني (Negative) نيگيٽو آئي. دوائون باقاعدي کائيندو آهيان. اڌ ڪلاڪ کن پنڌ به ڪندو آهيان. طبيعت صحيح آهي. پاڻ منهنجو مڪمل چيڪ اپ ڪيائين. چيائين ته وري E.T.T ۽ ڪجهه ٽيسٽون پڻ ڪرائي. مون چيس ته E.T.T پاڪستان وڃي ڪرائيندس باقي ٽيسٽون ڪرايان ٿو. پاڻ چيائين ته توهان ٽيسٽ ڪرائي سڀاڻي هت ڏيئي وڃجو. آئون هفتي کانپوءِ توهان کي رپورٽ ڏيندس. آئون توهانجي چيڪ اپ کان پوءِ سمجهان ٿو ته توهان جو نيچرل باءِ پاس ٿي ويو آهي. مونکي ڳالهه سمجهه ۾ نه آئي. پاڻ مرڪي چيائين ته تون خوش نصيب ماڻهو آهين جو قدرت تنهنجو آپريشن خود به خود ڪري ڇڏيو آهي. اهو ائين جو ڪروڙن ماڻهن ۾ چند اهڙا ماڻهو هوندا آهن جن جون نسون بند ٿي پوءِ وري خودبخود کلي وينديون آهن يا انهيءَ بند نسن جي جڳهه تي نيون نسون ٺهي پونديون آهن. مونکي هڪ ٻئي ٽيسٽ ٿيليم (Thallium) نالي لکي ڏنئين ته اها هت يا پاڪستان ۾ ضرور ڪرائج. اسان ڪرام ويل مان اها خوشيءَ جي خبر ٻڌي سڌا پنهنجي ايئر لائين وارن جي آفيس آياسين. جن چيو ته توهانجي اڏام سڀاڻي آمريڪا لاءِ ڪنفرم آهي. پوءِ اسان ماني کائي گهر پهتاسين.
شام جو ڀوراني ڪباب ۽ تڪا هٿ سان ٺاهيا ۽ سڀ ڪنهن کي گرم ڪباب ۽ تڪا ڏيندو ويو. ڪباب ۽ تڪا ايتري تعداد ۾ ٺاهيائين جو اسان چيس ته اڄ آخري رات لنڊن ۾ شايد ماني کارائيندا. پوءِ ٺهيل ماني جي خوشبو جڏهن دماغ کي پهتي ته پڪ ٿي ماني به کائڻي آهي.جيئن محفل ۾ رنگ ايندو ويو. تيئن گل سهتو عابده پروين جا گانا ٻڌائيندو ويو. سڀ مست ٿي عابده جي گاني کي جهونگاريندا رهيا. خبر ئي ڪانه پئي ته ڪيڏي مهل ماني کاڌيسين ۽ ڪيڏي مهل ستاسين. گهڙيال جي گهنٽيءَ تي اک کلي. ناشتو ڪري تيار ٿي ڀورانيءَ جي دوست اعظم جي گاڏي ۾ اسان آمريڪا وڃڻ لاءِ سري جي سرسبز علائقي مان ايئرپورٽ ڏانهن وڃي رهيا آهيون ڀورانيءَ اسان کي ايئرپورٽ تي ڇڏڻ لاءِ گڏ هليو.
سري جي سهڻي سرسبز علائقي مان لنگهندي مزو پيو اچي چئوطرف وڏا پروڪار وڻندڙ وڻ جن کي ڏسيو بليڊ پريشر پيو گهٽجي. جيئن ڪن ماڻهن تي قدرت مهربان هوندي آهي تيئن ڪن ملڪن تي به قدرت مهربان هوندي آهي.
اسانجي ملڪ ۾ اسانکي وڻ هڻڻ يا آبادي ڪرڻ لاءِ وڏي جاکوڙ ڪرڻي پوندي آهي. پر هت گهڻين ۽ سدائين برساتن پوڻ ڪري وڻن يا زراعت لاءِ مصنوعي نموني پاڻي پهچائڻ جي ضرورت تمام گهٽ پوي.
برساتن جي ڪري آباديون ته ٺهيو پر سڄيو ملڪ سرسبز ٿيو پيو آهي. پر جيڪڏهن ايتري مقدار ۾ برساتون نه پون ته شايد ٿر وانگر سڄو ملڪ رڻ ٿيو پيو هجي. يورپ جي هيڏي وڏي ترقيءَ جو هڪ ڪارڻ اهو به آهي.
اسان جي ڪار (Gate Wick) ڪانٽينينٽل ايئرلائين جي ڪائونٽر تي اچي بيٺي. ڪائونٽر تي ويٺل محترمه اسان جا ٽڪيٽ وٺي اسان کان پڇيو ته سموڪي، نا سموڪي. اسان چيو نان سموڪي. پاڻ اسانکي سامان مٿي رکڻ لاءِ چيائين جنهن ۾ ٽئگ هڻي ۽ ٻيا ٽئگ اسان کي ڏيئي بورڊنگ ڪارڊ ڏنو. ٽڪيٽ پڻ واپس ڪيو. اسانجي فلائيٽ نمبر Co-1753 هو، جيڪا (Houstion) هوسٽڻ کان ٿيندي (Los Angeles) لاس اينجلس پهچندي. ٽڪيٽ تي لکيل هو. (Thank you for choosing continental airlines) اسان دوستن کان موڪلائي اندر لائونج ۾ روانا ٿياسين. جتي اميگريشن ڪسسٽم ۽ سيڪيورٽي چيڪنگ کان پوءِ اسان ڊيوٽي فري شاپ تي چڪر هڻي رهيا هئاسين ته اسانجي اڏام جو اعلان ٿيو. اسان اچي جهاز ڀيڙا ٿياسن. جهاز پهنجي صحيح وقت تي روانو ٿيو. هي فلائيٽ تقريبن يارهن ڪلاڪن جي هئي. ماني کانپوءِ مائيڪل ڪين جي فلم ڏيکاريائون. سمهڻ جي ڪوشش ڪيم پر ننڊ نه آئي. هونئن به مونکي مسافريءَ ۾ صفا ننڊ نه ايندي آهي. سو جهاز ۾ ويهي ويهي ڪڪ ٿي پيس. اٿي جهاز جي پوئين حصي ۾ اچي بيٺس جتي ٻه ڄڻا ٻيا به بيٺا هئا. شايد اهي به مون وانگر ٿڪ لاهڻ لاءِ اچي بيٺا هئا. هيءَ سڄي اڏام سمنڊ مٿان آهي. يعني برٽن ۽ آمريڪا جي وچ ۾ رڳو سمنڊ ئي سمنڊ آهي. اٿندي، ويهندي، اوٻاسيون ڏيندي، فلمون ڏسندي ماني کائيندي، جهوٽا لهندي نيٺ الله الله ڪندي انائونس ڪيائون ته ٿوري دير ۾ توهان آمريڪا جي شهر هوسٽن جي انٽرنيشنل ائيرپورٽ تي پهچڻ وارا آهيو. سيٽ سڌي ڪري چيلهه تي بيلٽ ٻڌي، سگريٽ وسائي تيار ٿي ويهو. سڀ مسافر حڪم جا بندا سهڻي سريلي آواز تي تيار ٿي ويهي رهيا. هوسٽن جو سهڻو ۽ تمام وڏو ايئرپورٽ جنهنجي چئوطرف وڏا وڻ هوائن ۾ جهولي لڏي لمي اسان جو آمريڪا اچڻ تي استقبال ڪري رهيا هئا. جهاز رن وي (Run way) تي لٿو ۽ آهستي آهستي بي (Bay) تي اچي بيٺو. مسافر پنهنجو پنهنجو سامان سهيڙي ايئر هوسٽس کي آخري سلام ڪندي ايئرپورٽ تي ڪسٽم ۽ اميگريشن لاءِ اچي لائن ڀيڙا ٿيا. ڪسٽم وارن ته اسان ڏانهن نهاريو به ڪونه باقي اميگريشن ڪائونٽر تي ٿوري رش هئي. اميگريشن واري سواءِ ڪجهه پڇڻ جي ڇهن مهينن جي ويزا هڻي ڏني. اسان اميگريشن ۽ ڪسٽم مان واندا ٿي اچي پنهنجي ايئرلائين جي آفيس ڀيڙا ٿياسين. هوسٽن جو ايئرپورٽ تمام وڏو آهي. هت اٽرنيشنل ۽ ڊوميسٽڪ يعني اندروني ملڪ پروازن جا ڪئين ڪائونٽر هئا. ايئرپورٽ بلڊنگ چار ماڙ هئي. اسان ڪانٽينينٽل ايئر لائين جي جنهن ڪائونٽر تي آياسين اهو انٽرنيشنل هو. اسان کي انهن ئي ٻڌايو ته ڊوميسٽڪ فلائيٽ لاءِ توهان هيٺ وڃو. ايئرپورٽ ايڏو ته وڏو هو جو ڪافي پڇ پڇا کان پوءِ اسان پنهنجي ڪائونٽر تي پهتاسين. جن اسان کي اسانجي لاس اينجلس وڃڻ لاءِ فلائيٽ لاءِ بورڊنگ ڪارڊ ڏنا. باقي سامان لاءِ چيائون ته توهان کي هت کپي ته هت ڏيون. يا نه ته لاس اينجلس ۾ وڃي کڻجو. اسان چيس ته سامان (L.A) (لاس اينجلس جو مخفف ) ۾ ئي وٺنداسين.
ايئرپورٽ فارملٽيز مان واندا ٿي اچي هڪ ريسٽورانٽ ۾ ويٺا سين. مون ڪافي پيتي ۽ حمزه پيپسي، ايئرپورٽ کي چئوطرف شيشا لڳل هئا. جنهن مان ٻاهر جو نظارو صاف نظر اچي رهيو هو. دنيا جي چند حسين ائيرپورٽن مان هي ايئرپورٽ پڻ هڪ آهي. L.A وڃڻ لاءِ اسان جي فلائيٽ جي انائونسمينٽ ٿي. اسان اٿي اچي پنهنجي جهاز ڀيڙا ٿياسين. هوسٽن کان لاس اينجلس وچ ۾ اسٽينڊرڊ ٽائيم جو ٻن ڪلاڪن جو فرق آهي. آمريڪا جي ملڪ ۾ ٽي جدا جدا ٽائيم آهن. آمريڪا تمام وڏو ملڪ آهي، جنهن ۾ اندر جو اندر هڪ ڇيڙي کان ٻئي ڇيڙي تائين توهان کي چوڏهن ڪلاڪ لڳندا. جڏهن ته ڪراچي کان دبئي ڏيڍ ڪلاڪ، ڪراچي کان بئنڪاڪ چار ڪلاڪ، ڪراچي کان هانگ ڪانگ اٺ ڪلاڪ، ڪراچي کان ٽوڪيو ڏهه ڪلاڪ، ڪراچي کان لنڊن ساڍا اٺ ڪلاڪ، لنڊن کان آمريڪا نو ڪلاڪ، پر آمريڪا جي هڪ ڇيڙي کان ٻئي ڇيڙي تائين توهانکي چوڏهن ڪلاڪ لڳندا. آمريڪا جي باري ۾ وڌيڪ آئون توهان کي اڳتي ٻڌائيندس.
ڪانٽينينٽل ايئرلائين جو هي ننڍو جهاز تقريبن اڌ خالي پيو هو. اسان کي جهاز ۾ ڪيڪ، پيسٽري، ڪوڪ، چانهه، جوس ۽ ڪافي پيش ڪيا ويا. توهانجي مرضي جيڪو پيئو. اسان چانهه پيتي. جهاز ٻن ڪلاڪن جي نان اسٽاپ فلائيٽ کانپوءِ L.A جي انٽرنيشنل ايئرپورٽ تي پهتو. رات جو وقت هو، هيٺ سڄي زمين روشن ٿي پئي هئي. پاڻ وٽ پاڪستان هندستان ۾ رات جي فلائيٽ ڪٿ ڪٿ روشني ملندي. پر آمريڪا ۾ توهان کي رات جي اڏام ۾ هيٺ سڄي ڌرتي روشن ملندي. لاس اينجلس جي هن انٽرنيشنل ايئرپورٽ تي هوائي جهاز جهڙا کڙکٻيتا لهي ۽ چڙهي رهيا هئا. مون زندگيءَ ۾ ايترا جهاز ڪنهن ايئرپورٽ تي لهندي ۽ چڙهندي ڪونه ڏٺا. پر ماڻهو چون ٿا ته اڄ به دنيا ۾ لنڊن جي هيٿرو ائيرپورٽ تي گهڻي ۾ گهڻا جهاز پرواز ڪن ٿا. جهاز رن وي تي لهي پنهنجي Bay تي پهتو. اسان جهاز ۽ ايئرپورٽ وچ ۾ ڳنڍيل سيڙهي تان ٿيندا ايئرپورٽ ڀيڙا ٿياسين. جئين ته اسان جي اميگريشن ۽ ڪسٽم ڪليئرنس هوسٽن ۾ ٿي چڪي هئي. تنهن ڪري هت اسان کي صرف سامان کڻڻو هو. پاڻ وٽ پاڪستان يا ٻين ڪافي ايئرپورٽن تي سيڪورٽي تمام گهڻي هوندي آهي. يا وٺڻ ۽ ڇڏڻ وارا مهمان توهان کي تمام پري کان ڇڏڻا پوندا. پر هت آمريڪا ۾ مهمان توهان کي هوائي جهاز جي در وٽ وٺڻ ۽ ڇڏڻ لاءِ منتظر ملندا، مون لاس اينجلس ۽ سينفرانسسڪو انٽرنيشنل ايئرپورٽ تي ائين ڏٺو باقي ٻين ايئرپورٽن جي مونکي خبر ڪانهي. ايئرپورٽ بلڊنگ اندر گهڙڻ شرط اسانکي اسانجو ميزبان نظام الدين وڏي حب ۽ اڪير سان گلي ملي کِلي اسان جو آڌرڀاءُ ڪيو ۽ پنهنجي دوست سان اسانجي واقفيت ڪرائي. مون نظام الدين سان حمزه خان جو تعارف ڪرايو. سالن کان پوءِ نظام الدين سان روبرو ملاقات ٿي. اسان سڀ گڏجي سامان کڻڻ لاءِ ڪنويئر بيلٽ تي آياسين. جت صرف اسانجي فلائيٽ جو سامان هو. جنهن ڪري ٿوري دير لڳي. اسان سامان کڻي ايئرپورٽ بلڊنگ کان ٻاهر نڪري اچي نظام الدين جي ڪار ۾ سوار ٿياسين. ڪار پارڪنگ تمام وڏي هئي. جنهن ڪري ڪارن جي رش هوندي به رش محسوس نه ٿي. اسان نظام الدين جي سپر سيلون ڪوپي ڪرولا ڪار ۾ نظام الدين جي گهر ڏانهن روانا ٿياسين. هت يورپ جي مقابلي ۾ ٻه طرفا ۽ ڪشادا رستا آهن. جن تي گاڏي هلائڻ جو مزو پيو اچي. يورپ ۾ گهڻو ڪري ننڍيون گاڏيون هيون. پر هت اڪثريت وڏين گاڏين جي هئي. جنهن ۾ اڪثريت جپاني گاڏين جي هئي. هتي جيڪي وڏيون لگزري گاڏيون روڊن تي پيون هلن، انهن مان پنهنجي ملڪ ۾ هڪ به نه آهي. هينئر ته پنهنجي ملڪ ۾ جپاني ڪمپنيون پاڪستان ۾ ئي گاڏيون تيار ڪن. جيڪي ايڏيون پائيدار ڪونه آهن. جهڙيون جپان مان امپورٽ ٿيل آهن. خود آمريڪن ٺهيل گاڏيون پڻ وڏيون سهڻيون ۽ مضبوط رستن تي ڄڻ ته هوائي جهاز پيا هلن. گاڏي ۾ هلندي هلندي نظام پاڪستان، سنڌ ۽ ٻني جا احوال ورتا، جنهن ۾ سندس دوست خاص ڪري حاجي غلام حسين ميمڻ ۽ ٻني جو احوال ته هينئر ڪا ترقي وغيره ٿي آهي يا اهي حال اٿس. مون کيس ٻڌايو ته تنهنجي وڃڻ کان پوءِ ٻني جي آدمشماري ته اها ئي پندرهن سو آهي. پر شهر ڪافي ترقي ڪئي آهي. سڄو شهر ٻاهر پڪي روڊ تائين پهچي ويو آهي. جهن ۾ گهٽ ۾ گهٽ ستر کن نوان دڪان ٺهيا آهن. شهر جي ٻاهران ٻنون مائينر نالي شاخ ٺهي آهي. هاءِ اسڪول اپ گريڊ ٿي ڪاليج ٿيو آهي. ان کانسواءَ پڪيون گهٽيون، واٽر سپلائي، ڊرينيج، جانورن جي اسپتال، ماڻهن جي اسپتال، پوليس اسٽيشن ۽ ايگريڪلچر آفيس جون نيون بلڊنگون ٺهيون آهن، ٽيليفون، ايڪسچينج ۽ بئنڪ قائم ٿي آهي. ٽنڊو محمد خان ۽ حيدر آباد وڃڻ لاءِ تيز ڪوسٽر سروس پڻ چالو آهي ۽ نوجوان طبقي ۾ تعليم جو شعور پيدا ٿيو آهي. ادبي ۽ سماجي سرگرمين جي ڪري ان جي ارد گرد ماڻهن ۾ ڪافي شعور پيدا ٿيو آهي. ٻني جي ويجهو ٽن شگر ملن، يعني ديوان، شاهه مراد ۽ آبادگار شگرملز جي ڪري ماڻهن سارين کي ڇڏي ڪمند پوکڻ شروع ڪيو آهي، جنهنڪري ماڻهن جي زندگي جو معيار ڪافي بهتر ٿيوآهي. توهان کي ٻني جي اردگرد رڳو ڪمند ئي ڪمند ، پڪا روڊ ۽ بجليءَ جا ٿنڀا نظر ايندا. پاڻ اهو ٻڌي خوش ٿيو. مون محسوس ڪيو ته ڪيترو وقت آمريڪا ۾ رهڻ ڪري به ٻني کي وساري ڪونه سگهيو هو، ۽ هر هر پئي ٻني ۽ ٻني واسين جو پڇئين. اسان ٽي هفتا آمريڪا ۾ رهياسين پر مون محسوس ڪيو ته ڪوبه اهڙو وقت نه هو جڏهن ٻني جو ذڪر ڪونه ٿي ڪيائين.
جڏهن اسان آمريڪا ڇڏي واپس لنڊن روانا ٿياسن. تڏهن ته هرهڪ ماڻهو جو نالو وٺيو پيو سلام ڏئي. لاس اينجلس جو شهر پئسفڪ سمنڊ ۽ لاس اينجلس نديءَ جي ڪناري تي بهترين موسم ۽ حسين نظارن جي ڪري آمريڪا جي خوبصورت ۽ مشهور شهرن مان هڪ آهي. لاس اينجلس دنيا جو نمبر ون امير ترين ڌرتيءَ جو ٽڪر پڻ آهي. لاس اينجلس آمريڪا جو ٻيو نمبر وڏو شهر آهي آدمشماري جي لحاظ کان. لاس اينجلس آمريڪي رياست ڪئليفورنيا جي گاديءَ وارو شهر پڻ آهي. لاس اينجلس جي پنجٽيهه لک آدمشماري آهي. دنيا ۾ وڏي ۾ وڏو فلمي مرڪز هالي ووڊ پڻ هن شهر جو هڪ حصو آهي. جنهن ڪري هت ڪيترائي جڳ مشهور اسٽوڊيوز آهن ۽ جڳ مشهور فلمي ستارا پڻ رهن ٿا. جن ۾ مائيڪل جئڪسن، مئڊونا، آرنلڊ شيوارز نيئگر، وان ڊيم، ميل گبسن، سلويٽر ۽ اسٽالن شامل آهن.لاس اينجلس فلمن، فلمي اسٽوڊيوز، ميوزڪ، ريڊيو، ٽي وي ۽ ڊزني لينڊ (Disney land) جي ڪري دنيا جو وڏو سياحت جو مرڪز به آهي. سياحت سان گڏ نه رڳو آمريڪا پر سڄي دنيا جو وڏو صنعتي ۽ خلائي مرڪز پڻ آهي. شهر مٿان ٺهيل رستن کي هت چون فري ويز (Free ways) فري ويز جهڙا سهڻا ۽ ڪشادا رستا دنيا ۾ ٻئي ڪنهن هنڌ نه آهن. فري ويز تي ڪار ۾ هلندي ائين محسوس ٿيندڙ جهڙوڪ توهان اڏامي رهيا آهيو.
نظام جو گهر ايئرپورٽ کان ايترو پري ڪونه هو. پر پاڻ اسان کي شهر جو چڪر لڳائي پوءِ پنهنجي فليٽ تي وٺي آيو. پاڻ سندس بيڊ روم اسان جي حوالي ڪري پاڻ ٻئي روم ۾ وڃي رهيو. اسان ٿورو آرام ڪري وهنجي ڪپڙا بدلائي اچي ٽي وي لانئوچ ۾ ويٺاسين. نظام اسان جي اڳيان چانهه رکي ۽ فون تي ڪيترن پاڪستاني دوستن کي اسان جي اچڻ جو ٻڌايو. انهن مهربانن پوءِ اسان جون ڪيتريون ئي پرتڪلف دعوتون ڪيون. ڪافي تحفا پڻ ڏنا. پوءِ مون ڏٺو ته نظا جو رڳو لاس اينجلس نه پر ڪافي ٻين شهرن ۾ پڻ دوستن جو وڏو حلقو موجود هو.