تاريخ، فلسفو ۽ سياست

ڌاري آبادڪاري ۽ سنڌ جو مستقبل

هي ڪتاب سنڌ رائيٽرس ۽ ٿنڪرس فورم پاران ڇپائي سنڌي عوام تائين آندو ويو آهي جنهن ۾ ڪيترائي دستاويز، انگ اکر ۽ ثبوت شامل آهن، جيڪي اهو ثابت ڪن ٿا ته ڪيئن نه سنڌ جي تباهي ڪئي پئي وڃي سڀني سنڌ دوستن کي گهرجي ته هن ڪتاب جو مطالعو ڪن ۽ سنڌ جي آجپي لاء ۽ سنڌ سان ٿيندڙ زيادتين خلاف هر فورم تي پنهنجو ڪيس پيش ڪن.
  • 4.5/5.0
  • 4993
  • 1181
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • نصير ميمڻ
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book ڌاري آبادڪاري ۽ سنڌ جو مستقبل

• پسمنظر

ڌاري آبادڪاري اڄوڪي سنڌ جو سڀ کان اهم مسئلو آهي. ان مسئلي جي شدت ان حد تائين وڃي پهتي آهي جو سنڌ جي اصلوڪن رهواسين کي پنهنجي ئي ڌرتيءَ تي ٿورائيءَ ۾ بدلجڻ جو خوف ورائي ويو آهي. گذريل هڪ صديءَ دوران جنهن رفتار سان سنڌ ۾ غير سنڌي ماڻهو آباد ٿيا آهن، اها هاڻي پنهنجي اوج تي پهچي چڪي آهي. ڌرتيءَ ڌڻين جو اهو خوف بي بنياد ناهي ته ان رفتار سان ايندڙ ڌاري آباديءَ جي نتيجي ۾ هڪ اڌ ڏهاڪي اندر سنڌي، سنڌ ۾ هڪ عددي ٿورائي بڻجي پنهنجي ڌرتيءَ تي مليل نالي ماتر حقِ حاڪميت به وڃائي ويهندا. سنڌ ۾ ڌاري آباديءَ جي اصل شروعات انگريز جي قبضي کان پوءِ شروع ٿي. انگريزن سنڌ ۾ جيڪو جديد آبپاشي نظام تعمير ڪيو، ان سنڌ جي معيشت ۾ انقلاب آڻي ڇڏيو. زراعت جي ترقيءَ ۽ زمين جي آباديءَ سان پنجاب مان سنڌ اندر آمد شروع ٿي. 1894ع ۾ جمڙائو ڪينال ۽ ان کان پوءِ 1932ع ۾ سکر بئراج جي اڏوات سان ڌارين خاص طور تي پنجاب جي زميندارن ۽ هارين جي سنڌ آمد ۾ تيزيءَ سان واڌ آئي. ڌاري آباديءَ جي ٻي وڏي ۽ سڀ کان ڀوائتي لهر ننڍي کنڊ جي ورهاڱي وقت آئي، جنهن سنڌي سماج جا بنياد لوڏي ڇڏيا. پاڪستان ٺهڻ کان پوءِ ون يونٽ جي دور ۾ ڪوٽڙي ۽ گڊو بئراج ٺهڻ سان نيون زمينون آباد ٿيڻ جي نتيجي ۾ ڌاري آبادڪاريءَ کي ويتر هٿي ملي. ايوب خان جي دور ۾ اتر کان پٺاڻ آباديءَ ڪراچيءَ جو منهن ڪيو. اهو سلسلو وقت بوقت اڄ به جاري آهي ۽ هاڻي پنهنجي انتها کي پهچي چڪو آهي. 1941ع کان 1998ع جي وچ ۾ سنڌ اندر آباديءَ ۾ آيل واڌ جا وچور سامهون جدول ۾ ڏجن ٿا:

[IMG]http://i63.tinypic.com/15zqoo6.png[/IMG]

نوٽ: 1941ع جي آدمشماري ۾ خيرپور به شامل آهي

انهن سالن دوران سنڌ جي آبادي 48 لکن مان وڌي ٽي ڪروڙ تائين پهتي آهي. اها واڌ ڪل 533 سيڪڙو بڻجي ٿي. يعني سراسري طور ساليانو 10 سيڪڙو واڌ بڻجي ٿي جيڪا رواجي سالياني واڌ يعني 2 کان 3 سيڪڙو جي ڀيٽ ۾ غيرمعمولي طور وڌيڪ آهي، سال 1941ع ۾ سنڌ اندر سنڌي ۽ سرائڪي ڳالهائيندڙ لڳ ڀڳ 41 لک هئا، جڏهن ته غير مقامي ٻوليون ڳالهائيندڙ ماڻهو 7 لکن جي لڳ ڀڳ هئا، 1998ع ۾ سنڌ ۽سرائڪي ڳالهائيندڙ 190 لک هئا جڏهن ته غير مقامي ٻوليون ڳالهائيندڙ 114 لک ٿي ويا، ان جو مطلب اهو آهي ته ان عرصي دوران سنڌ ۽ سرائڪي ڳالهائيندڙ آبادي ۾ 131 سيڪڙو (ساليانو سراسري 2.3 سيڪڙو) واڌارو ٿيو، جڏهن ته غير مقامي آبادي ۾ 1800 سيڪڙو (ساليانو سراسري 32 سيڪڙو) واڌارو ٿيو. سنڌ جي مختلف ضلعن ۾ آباديءَ جي واڌ جا وچور هيٺين جدول ۾ ڏجن ٿا.

[IMG]http://i64.tinypic.com/2r4hf6d.png[/IMG]

مٿين جدول تي غور ڪرڻ سان معلوم ٿيندو ته انهن ضلعن ۾ آباديءَ جو دٻاءَ وڌيو آهي جتي معاشي ترقي گهڻي ٿي آهي.