تاريخ، فلسفو ۽ سياست

ڌاري آبادڪاري ۽ سنڌ جو مستقبل

هي ڪتاب سنڌ رائيٽرس ۽ ٿنڪرس فورم پاران ڇپائي سنڌي عوام تائين آندو ويو آهي جنهن ۾ ڪيترائي دستاويز، انگ اکر ۽ ثبوت شامل آهن، جيڪي اهو ثابت ڪن ٿا ته ڪيئن نه سنڌ جي تباهي ڪئي پئي وڃي سڀني سنڌ دوستن کي گهرجي ته هن ڪتاب جو مطالعو ڪن ۽ سنڌ جي آجپي لاء ۽ سنڌ سان ٿيندڙ زيادتين خلاف هر فورم تي پنهنجو ڪيس پيش ڪن.
  • 4.5/5.0
  • 4993
  • 1181
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • نصير ميمڻ
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book ڌاري آبادڪاري ۽ سنڌ جو مستقبل

ڪليمن جي ڪٿا

سنڌ ۾ ۽ خاص طور تي ڪراچيءَ ۾ هندن جي ڇڏيل ڪاروبارن ۽ ملڪيتن تي ڪيل ناجائز قبضن جا اڇا ڪارا 1958ع جي مارشل لا کان پوءِ وائکا ٿيڻ لڳا. 23 آڪٽوبر 1958ع تي هڪ حڪمنامو جاري ڪيو ويو ته هندن جي خالي ڪيل ملڪيتون جن جي به قبضي، انتطام يا نگرانيءَ هيٺ آهن، اهي ٽيهن ڏينهن اندر ان جا تفصيل فراهم ڪن، جنهن ۾ اختيار ناما، ڪليم جي رقم وغيره ٻڌايا وڃن نه ته انهن خلاف قانوني ڪارروائي ڪئي ويندي. 20 ڊسمبر تائين سڄي ملڪ مان اٽڪل 3 هزار ماڻهن پنهنجا داخل ڪيل ڪليم واپس وٺي ڇڏيا ۽ 3،300 ماڻهن ڪليم جي رقم گهٽائڻ جي اجازت گهري. ان وقت تائين ڪل 340،000 ڪليم داخل ڪيل هئا، جن مان رڳو اڌ جي تصديق ٿي سگهي هئي. جن ماڻهن غيرقانوني طور ڪليم ڪيل زمينن تي اڏاوتون ڪيون هيون، تن کي چيو ويو ته اهي تڏهوڪي قيمت ادا ڪن ۽ 50 سيڪڙو ڏنڊ به ڀرين. رڳو ڪراچي شهر ۾ 33،000 اهڙا ڪيس پڌرا ٿيا، جن ۾ ملڪيتن جي مالڪن اهي غير قانوني طور قبضو ڪيون هيون ۽ اهي رڪارڊ ۾ موجود نه هيون. ڪل 100 ڪروڙ رپين جا ڪليم واپس ورتا ويا. 31 ڊسمبر تائين ڪليمن جي واپسي يا گهٽائڻ جون ايتريون ته درخواستون جمع ٿي چڪيون هيون جو سرڪاري آفيس انهن کي سنڀالڻ کان لاچار ٿي چڪي هئي. اها هئي اسلام ۽ پاڪساتن سان محبت، جنهن لاءِ هي همراهه اڃا تائين ابن ڏاڏن جي قربانين جا داستان ٻڌائيندي نه ٿا ٿڪجن.
ورهاڱي کان پوءِ مقامي آباديءَ کي ڪراچي، حيدرآباد، سکر ۽ ٻين شهري علائقن مان بيدخل ڪرڻ لاءِ قانوني بنياد پيدا ڪيا ويا. آبادڪاريءَ جي قانونن ۾ هڪ نئين شق شامل ڪئي وئي، جنهن موجب مقامي سنڌين کي ڪو به اهڙو گهر خريد ڪرڻ جي اجازت نه هئي، جنهن جي قيمت 10 هزار رپين کان وڌيڪ هجي.
هندن جون ڇڏيل زمينون به سنڌين کي وٺڻ نه ڏنيون ويون. ورهاڱي وقت سنڌي مسلمانن جي اٽڪل 25 لک ايڪڙ زمين هندو سيٺن وٽ گروي هئي. مارچ 1947ع ۾ سنڌ اسيمبليءَ هڪ قانون پاس ڪيو، جنهن موجب اهي گروي زمينون اصلوڪن مالڪن کي واپس ٿيڻيون هيون. ورهاڱي کان پوءِ سنڌ جي گورنر ان بل تي صحيح ڪرڻ کان نابري واري ڇڏي. چيو وڃي ٿو ته هن جي ان انڪار پٺيان ملڪ جي گورنر جنرل جناح جي هدايت شامل هئي. ان جي نتيجي ۾ سنڌ جي مختلف ضلعن ۾ هندن جي ڇڏيل 12 لک ايڪڙ زمين مان 4 لک 17 هزار ايڪڙ زمين پناهگيرن کي ڏني وئي. ان مان رڳو هڪ لک 14 هزار ايڪڙ زمين کي سڌ طرح نوان زميندار سنڀالي رهيا هئا، جڏهن ته 2 لک 84 هزار ايڪڙ زمين اهڙن مالڪن کي مليل هئي جيڪي سرزمين تي موجود ئي نه هئا. سنڌ جي هر ضلعي ۾ پناهگيرن کي زمينون ڏنيون ويون. سنڌ جي ٻهراڙين ۾ قيمتي زرعي زمين جي ايئن لٽ ٿي جو نومبر 1953ع ۾ سنڌ ايگريڪلچر ڪميشن انڪشاف ڪيو ته ٻهراڙين ۾ جن پناهگيرن کي زمينون ڏنيون ويون آهن، تن مان 80 سيڪڙو نوان زميندار صوبي ۾ ٻين هنڌن تي نوڪريون ڪري رهيا هئا ۽ زمينون مفت ۾ سندن ملڪيت بڻيل هيون.
جنوري 1950ع تائين سنڌ سرڪار مجموعي طور تي 5 لک 10 هزار 232 ايڪڙ زمين پناهگيرن کي الاٽ ڪري چڪي هئي. 31 مارچ 1956ع ڪليم داخل ڪرڻ جي آخري تاريخ هئي. ان ڏينهن تائين سنڌ ۾ ڪل 88،360 ڪليم داخل ٿي چڪا هئا. رڳو ڪراچيءَ ۾ 37،176 ڪليم داخل ٿيا. مٿي ڏنل مختلف جائزي مان اهو واضح ٿي وڃي ٿو ته ڪراچيءَ مان سنڌين جي بيدخلي ۽ سندن ملڪيتن تي قبضن جي پٺيان مرڪزي سرڪار سڌو سنئون ملوث هئي، ان عرصي دوران سنڌ جي صوبائي حڪومتن جڏهن به احتجاج ڪيو ته کين گهر موڪليو ويو. 1947ع کان 1955ع جي وچ ۾ سنڌ اندر 6 گورنر ۽ 7 وڏا وزير تبديل ڪيا ويا يعني سراسري طور هر سوا سال بعد سنڌ ۾ حڪومت تبديل ڪئي ٿي وئي، ان سڄي سياسي ڏڦيڙ جي پٺيان مرڪزي حڪومت جو سڌو هٿ هيو.