اڪن نيراڦليا : نون لفظن جي معنى
ا : اسم
ع : عام
خ : خاص
مث : مونث
مذ : مذڪر
ف : فعل
مص : مصدر
و : واحد
ج : جمع
• مامَ (ا. مث): ڳُجهه- لڪل ڳالهه
• آڪاسُ (ا. مذ): اُڀ- آسمان- نڀ- امبر
• سُرٻاٽُ (ا. مذ. و): جذباتي سُس پُس
• کڙاهه (ا.مث.و): گھر جي لوڙهي يا مال جي واڙي جي لنگهه جي بند ڪرڻ جو ڪونڀٽ مان ٽارو وڍي ٺاهيل روڪڻو در. ج. کڙاهون
• مروئو (اسم. مذ.و): ٻوٽي جونالو- نازبو- خوشبودار ٻوٽوج.مروئا
• ڳڀرو (صفت ): اُڀرندڙ جوان- ڪچو جوان
• ويري (ا- مث.و): ننڍو کوهه ج.ويرويون
• ول (ا. مث.و): اوڀڙ جو هڪ ٻوٽو جيڪو مسلسل وڌندو ويندو آهي ۽ ٻيءَ شيءَ جهڙوڪ لوڙهي يا وڻ جو سهارو وٺي چڙهندو ويندو آهي يا وري زمين تي پکڙجندو آهي. ج.وليون
• آنٻوهيل (صفت): ڪڪوريل- اڌ پڪل
• گدري (ا- مث.و): هڪ ول ۾ ٿيندڙ ميوو جيڪو وسڪاري جي مند ۾ ٿيندو آهي. ج. گدريون مذ. گدرو
• ڪارونجهر (ا.مذ.خ): پارڪر ۾ موجود ڏونگرن جي سلسلي جو نالو جنهن جي هنج ۾ ننگرپارڪر جو شهر موجود آهي
• پيرساهڻ (اصطلاح): ساهي کڻي سگهه جمع ڪرڻ
• ڪهڻ (ف.مص): ڏاکڙاطئي ڪري اچڻ
• روهه (ا. مذ): جبل، ڏونگر
• ٽوڀو (ا.ع.و): برسات جي پاڻي گڏ ٿيڻ جو قدرتي هيٺاهون هنڌ جيڪو ترائيءَ کان ننڍو ٿئي ٿو ج.ٽوڀا
• ڪوسُ (ا.عام.مذ.و): کوه مان پاڻي ڪڍڻ جو چمڙييا رٻڙمان ٺاهيل ٻوڪو، ج. ڪوسَ
• ورت (ا.عام.مث.و): کوه مان پاڻي ڪڍڻ جي رسي جيڪا اڳ چمڙي مان به ٺاهي ويندي هئي ج.ورتون
• پاتارُ (ا.مذ): زمين جي اونهائي جتان پاڻي ملندو آهي. اٿاه اونهائي
• تَنگُ (ا.عام.مذ.و): گهوڙي ۽ اُٺ تي جنهن پٽي سان سنج يا پلاڻ قابو ڪيا ويندا آهن ج.تنگَ
• پاکڙو (ا.عام.مذ.و): ڪاٺي جو فريم جيڪو سواري ۽ بار کڻڻ وقت اُٺ تي رکيو ويندو آهي ج. پاکڙا
• اوڙڪ (ا.مث.و): هڪ وقت ۾ وسندڙ برسات جو ڳپل. ج. اوڙڪون
• ڌِڱُ (ا- مذ.و): وڏو ڳپل- ٽُڪر- لاش ج.ڌڱَ
• اَئٽُ (ا.عام. مذ.و): ارٽ، چرخو- ڪتڻ جو هٿرادو اوزار ج.ائٽَ
• ٻايلَ (ا- تصغير تعريفي): ٻائي- ڀيڻ- عورت
• روهيڙو (ا.عام. مذ.و): وڻ جو نالو جنهن ۾ رنگبرگي گُل ٿيندا آهن ج.روهيڙا
• ڊاڳو (ا.عام.مذ.و): مڙهي يانوڻ جي ڇيڙي وٽ نرم زمين ج. ڊاڳا
• ڊيل (ا.عام. مث.و): مور پکي جي مادي ج. ڊيلون مذ.مورُ
• نيات (ا- مث): برادري- برادريءَ جو سماجي سرشتو
• لوئي (ا- مث): اُن مان ٺهندڙ اوڍڻ جو ڪپڙو جيڪو عورتن ۾ استعمال ٿيندو آهي. ج. لويون. مذ. کٿو.
• ڪانڀا (ا- مذ- ج): پُٺيءَ تي ڪپڙي ۾ ٻڌي کنيل سنگ. و.ڪانڀو
• لسي (ا- مث): ڄمايل کير ولوڙڻ سان تيار ٿيل ڇڊو مشروب
• ڳهر (ا- مث): اڌ ننڍ- غنودگي- گھيراٽ
• وينگس (ا.مث): سهاڳڻ عورت
• ڦُلڙي (ا.مث.و): نڪ جو زيور جيڪو ناس جي هڪ طرف سوراخ ڪري پاتو ويندو آهي. ج. ڦلڙيون
• هِنيون (ا. مذ. و): دل- قلب- صدر.ج. هِنيان
• سُندري (ا- مث. و): سهڻي عورت- ڇوڪري. ج. سُندريون
• پوتڙو (ا.مذ.و): پائڻ جو ڪپڙو، استعمال هيٺ ڪپڙو ج. پوتڙا
• ٽونرُ (ا- مذ- و): ريشم يا بانٺ مان گل وانگر ٺاهي گج وغيره ٽانڪيل
ج. ٽونرَ
• مُڪو ڀرت (ا- مذ): مڪي سان ڀرت ڀري ٺاهيل- مڪي وارو ڀرت
• جَھٻو (ا- مذ): پرڻيل ڪولهي عورتن جو قميص وانگر پائڻ جو ڪپڙو.
ج. جھٻا
• سوس پلڻ (اصطلاح): آسرو پلڻ- اُميد ختم ڪرڻ
• پَڙو (ا- مذ- و): عورتن جو هيٺين ڌڙ تي پائڻ وارو ڪپڙو. ج. پَڙا
• ڪنجرو (ا- مذ- و): پرڻيل عورتن جو مٿئين ڌڙ جو ڀرتيل قميص نما گج. ج. ڪنجرا
• چُنيون (ا- مث- و): عورتن جي مٿي تان اوڍڻ جو ڪپڙو. ج. چُنيون
• جيسلمير (ا- مذ): ننڍي کنڊ جو ڀاڱو جيڪو ڀاٽين جي مُک رياست رهيو آهي، هن وقت هندستان جي حصي ۾ آهي.
• ڪنڪڻي (ا- مث-و): چوٽي- سڳي. ج. ڪنڪڻيون
• لوئڙياريون (ا- مث- ج): لوئي اوڍيندرعورتون- ڏيهي عورتون. و. لوئڙياري
• بُولي (ا- مث- و): نَڪ ۾ پائڻ جو زيور. ج. بوليون
• ڍولڪَ (ا.عام- مث): ننڍڙو دُهل- وڄائڻ جو ساز
• ڍاٽيئڙو (ا- مذ- خ): ٿري لوڪ گيت جو نالو.
• هٿ ڪڙوليون (ا- مث- مرڪب): هٿ ۾ پائجندڙ ڳَههُ
• ڪُڙڪون (ا.عام- مث- ج): ڪنن جو ڳهه. و. ڪُڙڪ
• ڌاتورو (ا.عام - مذ): هڪ ٻوٽو جنهن ۾ اڇا گُل ٿين ٿا ۽ ڏينن ۾ ٻج ٿئي ٿو هِي ٻوٽو زهريلو ٿيندو آهي- هن کي چرئو ڌاتورو به چوندا آهن.
• ٿڌڙي (ا- مث- خ): هڪ ڏڻ جنهن دوران چُلهو ٿڌو رکبو آهي يعني جوت نه ٻاربي آهي- اڳين ڏينهن جو تيار ٿيل مٺو کاڌو کاڌو ويندو آهي.
• راسوڙو (ا.عام- مذ- خ): لوڪ گيت جو قسم جيڪو ڪولهي قبيلي سان لاڳاپيل آهي. راسوڙو ڳائڻ وقت ناچ به ڪيو ويندو آهي.
• ڏانڊيو (ا- مذ- خ): راند جو قسم جيڪا تلوار بازي سان مشاهبت
رکندڙ آهي.
• ڪاوا (ا- مث- ج): ڪٽائي ٿيل پالش ڪيل شيشي جا ٽڪرا جيڪي ڀرت ۾ استعال ٿيندا آهن. و. ڪائو
• ڪيوٽيون (ا- مث- ج): ڪنن ۾ پائڻ جو مردن جو ڳهه. و. ڪيوٽي
• سرتي (ا- مث- و): سهيلي- سَکي- جيڏي. ج. سرتيون
• مَندر: ٻه ڀٽون جيڪڏهن ڪُنڊ وٽ گڏيل هونديون آهن ته گڏيل هنڌ جي هيٺيان زمين کي مندر چئبو آهي.
• کائڙيا (ا- مذ- خ- ج): کائڙ پرڳڻي جا رهاڪو. و.کائڙيو
• ويري (ا- مث- و): ننڍو کوهه- تانگھو کوهه. ج. ويريون. مذ. ويرو
• ساٺيڪا (ا- مذ- ج): سٺ پُرهه اونهائون- 400 فوٽ اونها کوهه.
و. ساٺيڪو
• سنگھارَ (ا- مذ- ج): سنگ يا سانگ ڪري رهندڙ مالدار ماڻهو.
و. سنگھارُ
• ڪانڪهه وارو لڪ (ا.خ): ڪانڪهه جي وڻن وارو لڪ
• پٽڪولو(ا.عام): ڏهرن ۾ سخت زمين جتي واري، اڇي ۽ ميرانجھي هوندي آهي.
• جُتيءَ سڙاڪا (ا- مذ- ج): جتي گھلجڻ سان نڪرندڙ آواز
• اُڀراڻو (صفت- مذ- و): جنهن کي پيرن ۾ جتي نه هجي.ج.اُڀراڻا مث.اُڀراڻي ج.اُڀراڻيون
• کُهنبا (ا.عام- مذ- ج): رڱيل ڪپڙي جو هڪ قسم. و. کهنبو.
مث. کُهنبي
• ٻيلاسو (صفت): ٻئي ٽنگهون هيٺ ڪري اُٺ تي چڙهڻ- ٻن ڄڻن جي سواري
• سورانگھي چڙهڻ: هڪ طرف ٻئي ٽنگون ڪري چڙهي ڪرڻ.
• ڀُونءِ ڀِرڻ (اصطلاح): ڌرتيءَ تي تبديلي اچڻ
• ٽاري جو وڍو (ا- خ- و): ماڻهن جي جهنگ مان گھڻو هلڻ سان ٺهيل واٽ. ج. ٽاري جا وڍا.
• مارو (ا- عام): ٿر جا رهواسي، مارواڙ جا رهاڪو
• مَڃر (ا- عام): ڪنڊين ۾ بيٺل ڪچيون سنهيون سڱريون.
• ٻرڪڻو (صفت): ٽڙڪڻو، ٽڙڪو ڪري ٽٽندڙ
• ڪنڊو (ا- ع- مذ- و): ڪنڊيدار وڻ جو نالو جنهن ۾ سنها پن ٿين ٿا. سڱر ٿئي ٿو. (ج): ڪنڊو. (مث): ڪنڊي.
• سوئيڪا (صفت- ج): سؤ سالن وارو. و. سوئيڪو
• سمئه انت: وقت جو ڇيهه اچڻ
• وسرام (ا- مذ): آرام- سُڪون
• کَٻَڙُ (ا- عام- مذ- و): وڻ جو نالو. ج. کَٻڙَ. مث. کٻڙي.
• مَنهنُ (ا- ع- مذ- و): ڇَنُو- عارضي ڪکائون اجهو
• سُرو (ا- عام- مذ. و): سنهو جيت جيڪو اناج کي لڳندو آهي ۽ اندران اندران کائيندو رهندو آهي.
• وڻراهه (ا-اجتماع- مذ): جھنگ- ٻيلو- گھڻا وڻ.
• نموري (ا- ع- مث- و): نم جو ميوو. ج. نموريون
• هُڙيو (ا- ع- مذ- و): پکي جيڪو شوق سان نموريون کائيندو آهي.ج.هُڙيا
• ڏونگري: ننگرپارڪر کان ڏونگري ڏانهن وڃبو ته رستي تي گھاٽا وڻ ايندا.(اياز)
• ٻٻر وَڍَ (ا- مرڪب): ٻٻرن جي واڍي- ٻٻرن جو وڍجڻ.
• گُرس (ا- ع- مث- و): واريءِ يا ڊسڙ ۾ ٺهندڙ پيرن جا نشان جيڪي واريءَ ۾ پير گچڻ ڪري ٺهندا آهن. ج. گُرسون
• اڪوارو (ا- ع- مذ): اڪ يا کپ جي سُڪل ڪاٺين کي سَٽي اُن مان ڪڍيل تاندورا جيڪي رسي ٺاهڻ ۾ ڪتب ايندا ويندا آهن. آڪارو
• ٿوهرُ (ا- ع- مذ. و): وڻ جيڪو رڻ پٽن ۽ ٿرن برن ۾ ٿئي ٿو. ج. ٿوهَرَ
• ڪڪوه (ا- ع- مذ): شراب
• پانڌيا (ا- عام- مذ.ج): پنڌ ڪندڙ شخص. و. پانڌي
• چارڻُ (ا- عام- مذ- و): ڳائيندڙ وڄائيندڙ قبيلو- هڪ ذات جو نالو
• مُرٽ (ا- عام- مث- و): ٿر ۾ ٿيندڙ گاهه جو نالو.ج. مُرٽون
• ڀُرٽُ (ا- عام- مذ- و): ٿر ۾ ٿيندڙ گاهه جو نالو جنهن ۾ ڪنڊيدار کوٻي ۾ سنهو ٻج ٿئي ٿو. ج. ڀُرٽَ.
• بلو ڪرڻ (اصطلاح): انتظام ڪرڻ- بندوبست ڪرڻ
• وهٽُ (ا-عام - مذ- و): جانور- حيوان. ج. وهٽَ
• ٻردُ (ا-عام - مذ- و): ڍڳو- ٻڙڌ. ج. ٻڙڌَ
• جھُڙ (ا- مذ): برسات جو قسم جنهن ۾ هلڪيون هلڪيون ڇنڊون پونديون رهنديون آهن يا سنهي ڦوهار مسلسل وسندي رهندي آهي ۽ اُڀ بادلن سان ڇانيل هوندو آهي.
• چِڀڙُ (ا-عام- مذ- و): ول ۾ ٿيندڙ ميوو جنهن کي ڪچو به کائبو آهي ته بچائي پڻ.
• نياڻُ (ا-عام- مذ- و): برساتي پاڻي گڏ ٿيڻ جي هنڌ جو عام نالو- “ٽوڀو”“ ترائي” ۽“ ڊهو” نياڻ آهن.
• ڪُپڙي (ا-عام- مث- و): شيشي- مس رکڻ جي شيشي- ننڍي شيشي. ج. ڪُپڙيون
• ڏهرُ (ا-عام- مذ- و): سنئين سنواٽي مٿيهائي وسيع ايراضي. ج.ڏهرَ
• گانءُ (ا-عام- مذ- و): ڳوٺ.
• مَڌ (ا-ع- مذ): شراب- مٺو شراب
• ڪلال (ا-عام- مذ): شراب وڪڻندڙ يا شراب جو کپائيندڙ- واپاري
• اُفق (ا): آسمان ۾ سج اڀرڻ جو هنڌ. (ض): شفق- آسمان ۾ سج لهڻ جو هنڌ.
• آهه (ا-عام- مذ): اڏون- اواڙو
• ٿر ٿيلهڻ (اصطلاح): ڏکيو پنڌ ڪاٽڻ- پنڌ ڪرڻ
• بسنت (ا-): بهار جي مُند- بهار جي مند جو ڏڻ
• اُٻهريون (صفت- مث- ج): اُتاوليون- اُٻهرائي ڪندڙ. (و): اُٻهري.
مذ. اُٻهرو
• پهرُ (ا-ع- مذ- و): رات ۽ ڏينهن جو اٺون حصو يعني 3 ڪلاڪ تي مشمل ايڪو ج .پهرَ
• پياس (ا- مث): اُڃ
• رَلي (ا-عام- مث- و): پُراڻن ڪپڙن کي سُڪارج ڪندي ٺاهيل اوڍڻ وڇائڻ جو ڪپڙو. ج. رليون
• جوڀن (ا- مذ): جواني
• وَنُ (ا- مذ): رنگ- ڏيک
• ڪويل (ا-ع- مث- و): پکيءَ جو نالو. ج. ڪوئلون
• ڄرڪي (ا-ع- مث- و): مڇي جو قسم. ج. ڄرڪيون
• آڙي (ا-ع- مث- و): پاڻيءَ جو پکي. ج. آڙيون
• وَههُ (ا- مث): وهڪرو- پاڻي جو هالو.
• باک (ا- مث): سج جي روشنيءَ جون ڌرتيءَ ۽ اُڀ جي ميلاپ وٽان نروار ٿيڻ
• ڪڪر ڪنٺ (ا- مرڪب): ڪڪرن جي قطار
• هَسُ (ا-عام- مذ- و): پکيءَ جو نالو- هنج- هَنسُ . ج. هَنسَ
• انڊلٺ (ا-عام- مث): برسات ۾ سج جي روشنيءَ جي پاڻيءَ مان گذرڻ سان ٺهندڙ منظر- ڏانگڙو
• ڪَوي (ا-عام- مذ): ڪوتا چوندڙ- شاعر
• لٻاڙ (ا-عام- مث- و): اجائي ڳالهه ٻولهه- بڪواس. ج. لٻاڙون
• سانداري (ا-عام- مث- و): کل رڱي اُن مان پاڻي رکڻ لاءِ ٺاهيل ٿيلهي.
ج. سانداريون. مُذ. ساندارو
• آرهڙ (ا- مذ): گرميءَ جي موسم
• سڱرُ (ا. اجتماع - مذ): ڪنڊيءَ جي وڻ جون ڦرهيون.
• سانگيا (ا-عام- مذ- ج): سانگ تي ويندڙ- مال سان گڏ لڏپلاڻ ڪندڙ. و. سانگي
• ڀاٽ (ا- خ. مذ): هڪ ذات جيڪا ڳائڻ ۽ پيڙهيون ياد رکڻ جو ڪم ڪندي آهي
• ٻير (ا-ع- مث- و): هڪ ڪنڊيدار وڻ جو نالو. ج. ٻيريون- ٻيرون
• ڄار (ا-ع- مث- و): هڪ وڻ جو نالو. ج. ڄاريون- ڄارون.
• پاپڙي (ا-ع- مث- و): ڪن جي ڇيڙي وارو حصو جنهن ۾ سوراخ ڪري ڳهه ڳٽا پاتا پاتا ويندا آهن. ج. پاپڙيون.
• ڏُرگھلا (ا-ع- مذ- ج): ڪنن ۾ پائڻ جو ڳَههُ. و. ڏُرگهلو
• ناٿ (صفت): ناستڪ- انڪاري- نانهن ڪندڙ
• راڻاسر (ا- مرڪب- مذ): ٿر ۾ مشهور تراين جو نالو جيئن چيلهار جي ڀر واري ترائي- (راڻي واري ترائي)
• ساٺيڪا سنجڻ (اصطلاح): اونها کوهه وارڻ- اونهن کوهن مان پاڻي ڪڍڻ.
• ڀوڻُ (ا-ع- مذ- و): کوهه تي چڙهندڙ چرخي جنهن تان ورت واري ويندي آهي. ج. ڀوڻ. مث. ڀوڻي
• پرهه (ا- مث): پرڀات- سج اڀرڻ جو ويلو- سحر
• پاڻيهاريون (ا- مث- ج): پاڻي آڻيندڙ. و. پاڻهياري
• هيرڻُ (ا- عام- مذ- و): ٻوٽي جو نالو. ج. هيرڻَ
• ڊَڀُ (ا- عام - مذ- و): گاهه جو نالو. ج. ڊَڀ
• ڪِرڙ (ا- عام - مذ- و): وڻ جو نالو. ج. ڪرڙ
• امرت (ا- مذ): آب حيات- حياتي ڏيندڙ پاڻي.
• يهو واهه (ا.خ): توريت ۾ خدا جو نالو.
• گوڇارِ (ا- عام- مث): ڀٽ جو اهم پاسو جنهن تي سج جي سڌي روشني نٿي پوي. ض. تڙڪول
• ٻهڙو (ا- عام- مذ- و): ٻن دِلن جو جوڙو- ٻهلڙو. ج. ٻهڙا
• پوڇانڊو (ا- عام- مذ- و): ڀٽ جو لاٿ وارو ڇيڙو
• ڳارو (ا- عام- مذ- و): ڀٽ جو اهو هنڌ جتان ڀٽ تان وهڪري سبب واري ڳري ويئي هجي ۽ وهڪري جو نشان ڇڏي ويئي هجي. ج. ڳارا
• نوڻ (ا- ع- مث- و): ٻن ڀٽن جي وچ ۾ سوڙهي ايراضي- هيٺاهين لاهي.
• پاساڙو (ا- عام - مذ- و): ڀٽ جو پاسو. ج. پاساڙا
• پاڄ (ا- عام - مث- و): پاساڙي ۾ مال جي هلڻ سان ٺهيل ننڍڙا رستا.
ج. پاڄون ڪن ڀٽن تي سڌو نه چڙهي سگھبو آهي تنهنڪري ڪنهن سهوليت واري هنڌان مٿي چڙهڻ لاءِ واٽ ٺاهبي آهي جنهن کي پاڄ چئبو آهي.(اياز)
• ٻُڪر واري (ا- عام - مث): ٻني جو نالو
• لانجھ (ا- عام- مث- و): ڀٽ جو هيٺاهيون هنڌ جتان لنگھ لاءِ واٽ هجي.
• ائٺڻ جھم (ا- عام- مث): ٻن ڀٽن جي وچ ۾ ڊسڙ واري زمين جتان ماڻهن ۽ مال جو گذر هجي. (اياز)
• گانگھيٽا (ا- عام- مذ- ج): هڪ ٻوٽي ۾ ٿيندڙ ٻيرن جهڙا ميوا جيڪي ٿري ٻار کائيندا آهن. ٻوٽي کي گانگھيٽي چئبوآهي. و. گانگھيٽا
• سِڻُ (ا- عام- مذ- و): ٻوٽي جو نالو. ج. سِڻَ
• ساريون (ا- عام- مث): فصل جو نالو- چانورن جو فصل
• توريو (ا- عام- مذ): فصل جو نالو.
• مُنهنگھڙو (ا- عام- مرڪب- مذ- و): داخل ٿيڻ جو هنڌ. ج. مُنهنگھڙا
• ڪٺمال (ا- عام- مث- و): ڳچيءَ ۾ پائڻ جو چانڊيءَ جو ڳَههُ- ڪنٺ معنى نڙي- ڳچي ۽ مالها معنى هار
• انڇر (صفت): تمام گھڻو- اڻ ميو
• ڪرمين ڀاڳين: قسمت سان- ڀاڳ سان
• تاڙو (ا- عام- مذ- و): پکيءَ جو نالو جيڪو مينهن کي ساريندو آهي ڇاڪاڻ ته اهو پلر پياڪو پکي آهي. ج. تاڙا
• ڏيڏرُ (ا- عام- مذ- و): سُڪي ۽ پاڻي جوٽپڪا ڏيئي هلندڙ جانور.
• جرهيڙي (ا- عام - مث): چنڊ جي پڙ ۾ تجلو
• ريلي ڀون (صفت. مرڪب): ڀونءِ تي ريلا ڪري وهندڙ- ريلي ڀون مينهن
• سينڍوڻيون (ا- عام - مث- ج): ڪپڙي مان ٺاهيل سنِهون جيڪا دِلو يا ٻيو بار کڻڻ لاءِ مٿي تي رکبي آهي. و. سينڍوڙي
• مَتيرا (ا- عام- مذ- ج): ٿُلها متارا چڀڙ- ننڍا گدرا. و. متيرو
• مِها (ا- عام- مذ- ج): ول ۾ ٿيندڙ ميوو جيڪو ڀاڄيءَ طور استعال ٿئي ٿو. و. مِهو
• لُري (ا- عام- مُث): سياري ۾ لڳندڙ اڻ وڻندڙٿڌي هوا.
• ڪونڀٽ (ا- عام- مذ): وڻ جو نالو.
• راسيون (ا- عام- مث- ج): سج جي ڪرڻن جو ڌارائون- شعاع- لهڻ وقت نظر ايندڙ روشني ڌارائون
• ڀونتري (ا- عام- مث- و): پکيءَ جو نالو جيڪو ٻاجھر جي فصل مان اوچتو ڀڙڪو ڏيئي اڏامندو آهي.
• پرو پوڻ (اصطلاح): خبر پوڻ- حد جو اندازو هئڻ- سگھ جو اندازو هئڻ.
• همرچو (ا- خ- مذ): ٿري لوڪ گيت جيڪو پوک جي مختلف مرحلن دوران ڳائبو آهي.
• لاسيا (ا- عام - مذ- ج): هڪ ٻئي کي مدد ڪرائڻ لاءِ ٻنيءَ تي آيل همراهه. و. لاسيو
• ڀئيو (ا- خ- مذ): ٿري لوڪ گيت
• ترن مُٺيا (ا- عام- مرڪب- مذ): تِرن ۾ ڳُڙ ملائي ٺاهيل لڏون
• چڙو (ا- عام- مذ- و): وڄت وارو سنڀارُ جيڪو مال ۾ ٻڌبو آهي جيئن سُڃاڻپ به ٿئي ته مال پاڻ ۾ گڏ به هجي. ج. چڙا. مث.چڙي
• چنگُ (ا- عام- مذ- و): چڙي جو هڪ قسم جيڪو ڪنجھي جو ٺهيل هوندو آهي.
• چُئاڪا (ا- عام- مذ- ج): سِمي ايندڙ پاڻي. و. چئاڪو
• توڏڪي (ا- عام - مث- و): اُٺ جو ننڍو ڦر. ج. توڏڪيون. (مذ): توڏو
• کانڀاڻي (ا- عام- مث- و): جهار هڪلڻ لاءِ ڳوڙهواُڇلائيندڙ رسي ۽ سٽ مان ٺاهيل اوزار.
• ڍولرُ (ا- عام - مذ- و): پکي جيڪو ٻاجهر ۽ ٻي فصل مان پڪل داڻا کائيندو آهي. ج. ڍولرَ
• ٻوههُ (ا- عام- مذ- و): ٻوٽي جو نالو. ج. ٻؤههَ
• ڦرڙا (ا- عام-تصغير. ج): مال جا ننڍڙا ٻچا خصوصن رڍ ٻڪر ٿر جا.
و. ڦرڙو.
• ڌونريون (صفت- ج): اڇي رنگ جون- ڍڳين جو رنگ . و. ڌونري
• پٽوريون (صفت- ج): پٽن واريون- پٽيريون. و. پٽيري
• جيرويون (ا- عام- مث- ج): زمين تي وڇائڻ جون ڏاس مان ٺاهيل فراسيون. و. جيروئي
• ڏِڪري (ا- عام- مث- و- ڍاٽڪي): ڌيءَ ج. ڏڪرين
• اکري کڙڪائڻ (اصطلاح): هڪ سوڻ جيڪو ڌيءَ ڄمڻ وقت ڪيو ويندو آهي.
• پڻهاري (ا- عام- مث- و): پاڻي آڻيندڙ. ج. پڻهياريون
• ڪجليو (ا- خ- مذ): لوڪ گيت جو نالو.
• جوڌاڻو (ا- خ- مذ): لوڪ گيت جو نالو.
• ڏهوڪو (ا- خ- مذ): لوڪ گيت جو نالو.
• ليالو (ا- خ- مذ): لوڪ گيت جو نالو.
• اواڙو (ا- عام- مذ- و): کوهه مان پاڻي ڪڍي مال لاءِ جنهن اَڏ ۾ پاڻي گڏ ڪبو آهي تنهن کي اواڙو چئبو آهي. ج. اواڙا. مث. اواڙي
• گولاڙو (ا- خ- مذ.و): هڪ ول جو نالو جنهن ۾ رسدار ميوو ٿئي ٿو.
• موگرول (ا- خ- مث): هڪ ول جو نالو.
• آرتي (ا.خ- مث): هندو پوڄا جو هڪ منتر
• آڳانجهه ( ): قدامت- اونهائي.
• ڏرڙ (ا-عام- مذ): برساتي پاڻيءَ سان ڀٽ ۾ ٿيل ٿاڻ جو رهجي ويل نشان.
• اجھور (ا- عام- مذ): ڳوٺ يا آباديءَ جي آسپاس وارو هنڌ جيڪو آسائش طور استعمال ٿيندو آهي ۽ سڄي ڳوٺ جي گڏيل ملڪيت هوندو آهي.
• گؤچرُ (ا- عام - مذ): مال جو وسيع چراگاهه وارو سنئون سنواٽو هنڌ. (گَئو: ڳئون+ چر: چرڻ).
• نرواڻ (ا- عام- مذ): ڇوٽڪارو- نجات
• اُڀراڻو (صفت- مُذ- و): بنا جتيءَ جي هلندڙ پانڌي- جنهن جي پير ۾ جتيءَ نه هجي. (مُث): اُڀراڻي. ج. اُڀراڻا.
• ڪولهي (ا- خ- مذ): هڪ ذات جو نالو.
• اڪارٿ (صفت): بيڪار- جنهن جو ڪو ڪارج نه هجي.
• اپلاڻ (صفت): جنهن تي پلاڻ يا پاکڙو نه هجي.
• ڦوڳ ڦِرڻ: ڦوڳ جي وڻ ۾ پڙالا لڳڻ.
• ڇڙو (صفت): اڪيلو.
• ڇاڇرو (ا- خ- مذ): شهر جو نالو جيڪو تعلقي هيڊڪوارٽر به آهي.
• ٿمجڻ (ف.مص): رُڪجڻ- بيهجي وڃڻ.
• ڇمرَ (ا- عام- مذ- ج): پاڻيءَ وارا هلڪا هلڪا بادل جيڪي ڌرتيءَ جي ويجھو اُڀ ۾ ترندا رهندا آهن.
• کروت (ا- عام - مث- و): عارضي مسجد جتي صرف پڙي صاف ڪري نماز پڙهڻ جو هنڌ مقرر ڪيو ويندو آهي.
• سائون (ا- خ- مذ):گاه جو نالو.
• وانڍ (ا- عام- مث- و): مال سانگي يا وسڪاري جي موسم ۾ ٻنيءَ تي قائم ڪيل عارضي ڳوٺ/ وسندي. ج. وا نڍيون
• سُکالڙا (صفت): بيمار- سقيم
• بجير (ا- خ- مذ): هڪ ذات جو نالو. مث. بجيرياڻي.
• رٻ (ا- عام - مث): اناج جو ڏارو اُڪاري ٺاهيل پيڄ
• اونگھه (ا- عام - مث- ڍاٽڪي): ننڊ
• اَلٿ (ا- عام- مث): ڳهر
• نساها (صفت): مُئل- جن ۾ ساهه نه هجي.
• جانکر جھارو (ا- عام- مذ): ڦيڏري يا ڇڊي لسي سان ٿيندڙ ناشتو.
• ڪيتڪي (ا- عام- مث- و): پکيءَ جو نالو.
• چڙسي (ا- عام- مث- و- ڍاٽڪي): کوهه مان پاڻي ڪڍڻ جو ننڍڙو ٻوڪو جيڪو چمڙي يا رٻڙ مان ٺاهيو ويندو آهي.
• واهڙ (ا- عام - مذ): وهندڙ پاڻيءَ وارن هنڌن جو عام نالو.
• ولوڻو (ا- عام- مذ- و): کير ڄمائي پوءِ اُن کي ولوڙڻ جو عمل ج. ولوڻا
• گانءِ (ا- ع- مث- ڍاٽڪي): ڍڳي
• گونگي (صفت): جيڪو ڳالهائي نه سگھي- نه ڳالهائي سگھندڙ.
ج. گونگيون. (مذ): گونگو
• پائر (ا- خ- مذ): ٿر جي پارڪر واري علائقي جو نالو.
• آنڀوميو آهي: اُڀ مستي ۾ آهي.
• آکاڙ (ا- خ- مذ): مهيني جو نالو.
• ڏانگڙو (ا- عام- مذ): برسات دوران سج جي روشنيءَ سان ٺهندڙ روشني جي مختلف رنگن وارو گول پٽو- انڊلٺ- قوس قزم
• ٻائوري (ا- عام- مث): نالو هڪ ٻوٽي جو.
• آر (ا- عام - مُث- و): هڪ جيت جو نالو جيڪو برسات کي ساري آواز ڪندو رهندو آهي. ج. آرون
• ڪتين جو اوپار: ڄيٺ ۾ پرهه ڦٽڻ کانپوءِ ڪتيون اُڀرنديون ته انهن کي ڪتين جو اوڀار چئبو آهي اُن کان پوءِ مينهن جي مُند شروع ٿيندي آهي. (اياز)
• ڄيٺ (ا- خ- مذ): مهيني جو نالو.
• لُٻرڪا (ا- مذ- ج): زبان جو ٻاهر نڪرڻ اندر پوڻ جو ڏيک
• واسينگ (ا- عام- مذ): ڪارو نانگ.
• ڪامهه: ڏکڻ اولهه ڪنڊ جي هوا جا يا ته مينهن کي ٽوڙي ڇڏيندي آهي يا ته ساندهه ڏينهن جا ڏينهن مينهن وسندو رهندو آهي. (اياز)
• ڇنا وانئر: (ا.مرڪب.مث): آکاڙ جي ڪاڙهي ۾ جڏهن ڪڪر ايندا آهن ته ڪاراڻ ٿي پوندي آهي پوءِ تيز هوا لڳندي آهي جنهن کي وانئر چئبو آهي ۽ ڇنن جا ڪک اُڏامي ويندا آهن.
• وِٽڙو (صفت): وٽڙيل- بگڙيل- ڇڊو ٿيل.
• روهي مينهن: گھاٽو مينهن (اياز)
• راسو مينهن: جنهن جون ڦڙيون ننڍيون ٿينديون آهن. (اياز)
• ڪاڻيٺا (ا- عام- مذ- ج): نيش- وڏا ۽ تکا ڏند جيڪي باقي ڏنڊن جي وچ تي هوندا آهن.
• اَسوءَ اوهيرا: اسوءَ جي مهيني ۾ ٽڪرن ٽڪرن پوندڙ مينهن (اياز)
• ڇانهولو: ڇانو- جا ڪڪر سج جي آڏو اچي ڪندا آهن.
• ڀيل (ا- خ- مذ): هڪ ذات جو نالو.
• اسرائيل (ا- خ- مذ): هڪ ملڪ جو نالو.
• کنو (ا- ع- مذ- و): تلوار. ج. کنا
• جهارِ (ا- اجتماع): فصل کائيندڙ پکي
• ڏجھي (ف): دانهون ڪري ڪري- مسلسل ڪوڪڻ.
• ونگو (ا- خ- مذ): ٿر جي هڪ حصي جو نالو.
• وٽ (ا- خ- مُث): ٿر جي هڪ حصي جو نالو.
• سيما (ا- ع- مث- و): سرحد- دنگ. ج. سيمائون
• پارڪر (ا- خ- مذ): ٿر جو مٽيهاڻو علائقو
• وئڙٿ وڃڻ (اصطلاح): اجايو وڃڻ- بيڪار وڃڻ.
• پيهو (ا- ع- مذ- و): جھاز هڪلڻ لاءِ ٺاهيل مٿاهون هنڌ ج. پيها
• وراڻي (ا- ع- مث- و) گيت جي موٽ يا موٽڻ لاءِ يا متوج ڪرڻ ڪرڻ لاءِ ڳائيندڙ گيت. ج. وراڻيون.
• توڻ (ا- اجتماع): اناج يا کاڌي جو سامان
• تونکرو (ا- ع- مذ): ڳڻتي- فڪرمندي- محتاجي.
• ڦَرُ (ا- ع): مال جي ننڍڙي ٻچي لاءِ ڪم ايندڙ عام لفظ.
• ڏُهڻ (ف- مص): مال مان کير ڪڍڻ جو عمل
• چرهو (صفت- مذ- و): چرندڙ- چاروڪ. ج. چرها. مث. چرهي.
• جھيرڻو (ا- خ- مذ- و): هڪ گاهه جو نالو.
• ڏاٻورو (ا- ع- مذ- و): داٻلو
• اوٺاڙي (ا- ع- مذ- و- ڍاٽڪي): اُٺن جو مالڪ- اُٺ پاليندڙ
• چروڙو (ا- ع- مذ- و- ڍاٽڪي): لوٽو. ج. چروڙو. مث. چروڙي
• لڳههُ (ا- ع- مذ- و): ڀِنل ڪڪر- پاڻيءَ وارو ڪڪر. ج. لڳههَ
• پاڃاري (ا- ع- مث): ڍڳن، گڏهن جوٽڻ لاءِ ڪاٺ جو فريم جنهن ۾ ڍڳا/ گڏهه جوٽي کوهه مان پاڻي ڪڍيو ويندو آهي يا هر ڪاهيو ويندو آهي.
• جوٽجڻ. ف. پاڃاري ۾ ٺهڪي بيهڻ.
• اوهاڙ ڏيڻ: ڳولڻ- آسپاس ۾ آڏوٺي پيرو يا نشان ڳولڻ.
• ڪونڀاريو (ا- خ- مذ- و): نانگ جو نالو جيڪو نارنگي رنگ جو ٿئي ٿو. ج. ڪُنڀاريا
• پيئڻ (ا- خ- مث- و): ٿر ۾ هڪ بلا جو نالو جنهن لاءِ اهو مشهور آهي ته اُها زهر وات ۾ ڦوڪي وڃي ٿي تنهنڪري اُن کي ڦوڪڻي به چون.
• پيئڻ پيتل: پيئڻ بلا جو ڪکيل
• ڪاهوءَ جو دڙو (ا- خ- مذ): ميرپورخاص جي ڀر ۾ آثار قديم جو دڙو
• ريهه هُجڻ (اصطلاح): ڏاڙهي جو ڦٽي نڪرڻ- ڳلن تي سنها وار اچڻ.
• پانءِ (ا- ع- مث): اُٺ جي هڪ وڄڙندڙ بيماري (اياز)- اُٺ کي ٿيندڙ کاڄيءَ جي بيماري
• ساندارو (ا- ع- مذ- و): پاڻي وجھڻ لاءِ رڱيل کل جي ٿيلهي مث. سانداري
• پخال (ا- ع- مث- و): پاڻي وجھڻ لاءِ ڪپڙي، چم يا رٻڙ مان ٺاهيل ٻن کُٿن واري ٿيلهي نما ٿئي جيڪا اُٺ يا گڏهه تي پاڻي کڻڻ لاءِ استعمال ٿيندي آهي.
• گُگههُ (ا- ع- مذ- و): پکيءَ جو نالو. ج. گُگهه
• ڪُتِ (ا- ع- مث): سنها مڇر. (مذ): مڇر
• مُنگھڻ (ا- ع- مذ- و): هڪ جيت جيڪو کٽن ۾ ۽ پلنگن ۾ لڪي ويندو آهي ۽ سمهڻ کانپوءِ چڪ پائيندو آهي.
• چچڙُ (ا- ع- مذ- و): جيت جو مال کي چُهٽندو آهي. ج. چچڙَ.
• ڌوڪر (ا- ع- مث): شوڪر جو آواز- نانگ جي جسم گھجڻ سان نڪرندڙ آواز.
• ڪکجڻ (ف- مام): نانگ جو چڪ لڳڻ لاءِ مام ۾ اِن ريت چئبو آهي.
• جھاڙو لو(ا- ع- مذ): پيرن کان گوڏن تائين رڍ يا ٻڪريءَ جي کل مان لباس جنهن تي نانگ جو اثر نه پوي (اياز).ج. جهاڙولا
• گڊو (صفت- مذ- و): نانگ جو رنگ- گڊي رنگ جو نانگ. ج. گڊا.
• گورهيڙو (صفت مذ.و): گورهيڙي رنگ وارو نانگ. (ج): گورهيڙا
• پَدمُ (ا- ع- مذ- و): نانگ جو نالو جيڪو هٿ جيترو ٿيندو آهي. ج. پدمَ
• جھموڙي (ا- ع- مذ): نانگ جو قسم
• جھوڙ (ا- ع- مذ): نانگ جو قسم
• سَپ (ا- ع- مذ- ڍاٽڪي): نانگ
• سراپ (ا- ع): دهشت- ڀؤ
• ڍُرڪڻ (ف): هيڻو ٿيڻ- هراسجڻ.
• مورُ (ا- ع- مذ.و): ٿر جو مشهور ۽ خوبصورت پکي ج. مورَمث.ڊيل
• ڄاهوج ڄاها (ا- ع- مذ): نوريئڙو
• وِههُ (ا- ع- مذ): زهر
• سينڍ (ا- ع- مث): چپ گول ڪري ڪڍيل آواز
• ماکيءَ مانارو(ا.مرڪب): ماکيءَ جي ٺاهڻ جو گھر جنهن ۾ مکيون ماکي ٺاهينديون آهن.
• اگوندرو (صفت): گوندر کانسواءِ- بي ڊپو- بي غمو
• ٻوڪجڻ (ف): ڀرجڻ- ڍُڪو ٿيڻ- ٻُورجڻ.
• گھر ڌڻي (ا- مذ): ڪوئا
• راڄ مهاڄڻ: وڏيرا- چوڌري- جاگيردار.
• ڪهه (ا- ع): ماڪڙجا ٽولا (اياز).
• اسوندرو (ا- ع- مذ- ڍاٽڪي): هڪ ڀاڙت ٻوٽو جيڪو ٻئي وڻ تي چڙهي اُن مان کان و حاصل ڪندو آهي.
• ڪڙيارا گاگھرا: پٽ جا، نفس پَڙا يا گھاگھرا (اياز)- جن پَڙن ۾ ڪڙيون يا پاٽ جوڙيل هوندا آهن.
• بنڀرڪو (ا- ع- مذ): هلڪو انڌيرو
• کڙتال (ا- ع- مث- و): هٿ سان وڄائڻ جو سادو ساز.
• جھُل (ا- ع- مث- و): اُٺ کي پلائڻ لاءِ مٿي وجھڻ وارو ڪپڙو.
ج. جھُلون.
• جھُل وجهڻ: پلائڻ لاءِ وهٽ کي سنبرائڻ
• وهلور (ا- ع- مذ): پور- خيال- پهه- ڳڻتي.
• ٻوري (ا- ع- مث- و): ڏاس مان ٺاهيل کاهي. ج. ٻوريون. مذ. ٻورو- ٻورا.
• کرڙُ (ا- ع- مذ- و): ڏاس مان هيٺ وڇائڻ لاءِ ٺاهيل دري. ج. کرڙَ
• خُرزين (ا- ع- مُث): گهوڙن تي پئسا کڻڻ جون ٿيلهون. ج. خرزينون
• رُڃ (ا- ع- مث): سراب
• سانوڻ ٽيج (ا- خ- مث): هڪ تهوار جو نالو جيڪو سانوڻ ۾ ڪنواريون ڇوڪريون ملهائينديون آهن ۽ هي ڏڻ ٽن ڏينهن تي مشتمل آهي.
• ڪُوءِ (ا- ع- مث): گلي- گھٽي.
• اميراڻي ڪوءِ: اميرن جي رهڻ جي گھٽي جتي امير رهندا هجن.
• ولهارُ (ا- ع- مذ- و): وسيع- سرسبز ۽ خوشحال پَٽ يا ميدان. ج. ولهارَ
• اُماس (ا- ع- مث): اوندهه ٻاٽ- ڪاري رات- جنهن رات ۾ چنڊ بلڪل نه اُڀري
• هَنو (ا- ع- مذ- و): گھوڙي جي ساجامن جو هڪ وڙ- هنو گھوڙي تي وجھڻ- گھوڙي کي سفر سواريءَ لاءِ سنبرائڻ.
• ڪانڪهه (ا- ع- مث): وڻ جو نالو- هِي وڻ هاڻي گھٽجندو وڃي پيو.
• پنڌ (ا- ع- مذ): مفاصلو.
• پانڌي (صفت- مذ): پنڌ ڪندڙ- پانڌيئڙو
• سرمد (ا- خ- مذ): مشهور ابدال صوفي.
• دارا (ا- خ- مذ): شاهجهان بادشاهه جو وڏو پُٽ داراشڪوه
• پَسارُ (ا- ع- مذ): گهمڻ يا تفريح لاءِ هلڻ
• ويسوڙو (صفت مذو): ويساهه ڪندڙ- اعتبار ڪندڙ. ج. ويسوڙا
• واچوڙو (ا- ع- مذ- و): تيز هوا وارو دز اڏائيندڙ طوفان. ج. واچوڙا.
• پرڪرتي (ا- ع- مث): ڪائنات (اياز)
• مَندرُ (ا- ع- مذ- و): هندن جي عبادت جي جاءِ.
• ڪَلس (ا-ع- مث): ڪونگرو- مندر جو منارو
• ڌان (ا- ع- مذ): اناج
• ڌَنُ (ا- اجتماج- مذ): ملڪيت- قيمتي وٿون.
• گُندي (ا- ع- مث- و): اناج رکڻ لاءِ مٽي جو برتن
• سپنو (ا- ذ- مذ): خواب- رات جو ننڊ ۾ نظر ايندڙ لقاء. ج. سپنا
• باهوڙ (ا- مذ): حملو، جُلهه
• چوٿ جو چنڊ: چوٿين تاريخ جو چنڊ
• مالهاري (ا- ع- مث): هڪ پکي جنهن جي ٻولڻ مان ڀاڳ نڀاڳ وارا نتيجا ڪڍيا ويندا آهن.
• ڪوڙڪي (ا- ع- مث- و): ڦاسائڻ جو اوزار جنهن ۾ شڪاري شڪار ڦاسائيندا آهن. ج. ڪوڙڪيون
• رَٿُ (ا- ع- مذ- و): چڙهيءَ جو تخت جنهن کي گھوڙا يا هاٿي ڇڪيندا هئا. ج. رٿَ
• ڌيرُ (ا- مذ- و): دلاسو- سهارو
• اُٻرکو (ا- مرڪب- مذ): هلڪا بادل جن سان آسمان ڇانيل هجي.
• جھُڙ (ا- ع- مذ): سنهي برسات- هلڪي برسات
• آدجگاد (ا- مذ): ازل- مُنڍ
• اوڙاهه (ا- مذ): اونهائي
• ٽوڻو (ا- ع- مذ- و): جادو يا عمليات جو هڪ روپ
• ڦيڻو (ا- ع- مذ- و): جادو يا عمليات جو هڪ روپ- دم ڪرڻ.
• ٽوٽڪو (ا- ع- مذ- و): جادو يا عمليات جو هڪ روپ
• ايڪ (صفت- مذ): هڪ
• انيڪ (صفت- مذ): گھڻا- اڪثر
• گِرڻ (ا- مث): گچڻ وارو هنڌ- ڌُٻڻ- جنهن ۾ گچي وڃجي.
• روجھ (ا- ع- مث): جانور جو نالو جيڪو ڍڳيءَ جهڙو ٿئي ٿو- نيري ڳئون
• وسرام (ا- مذ): آرام- ساهي- وسرامي. صفت. آرام ڪندڙ
• ڳاهه ڳهڻ: ڪنهن عمل کي مسلسل ڪرڻ يا اُن مان مسلسل گُذرڻ
• انبار (ا- ع- مذ): ڍڳُ- ذخيرو
• ڀاڳ ڦرڻ: قسمت تبديل ٿيڻ
• راوي (ا- خ- مث): نديءَ جو نالو.
• سنڌو (ا- خ- مث): نديءَ جو نالو.
• مولسري (ا- خ- مث): خوشبودار وڻ.
• مورکتا (ا- ذ- مث): بيوقوفي
• فرشتو (ا- ع- مذ- و): ملائڪ. ج. فرشتا
• واڻڻ (ف- مص): ڳُتڻ- واڻ وجھڻ
• اڻائو (صفت): اويلو- بي وقتائتو. (ضد): سڻائو
• سڻائو (صفت): وقتائتو- وقت سر
• ٻوٿاڙيون (ا- ع- مث- ج): مُنهن تي چڙهيل شئي جيڪا وات جي چرپر کي محدود ڪري
• ساهس ساهڻ (اصطلاح): همت ڪرڻ- اُتساهه سان وڌڻ.
• قوس قزح (ا- مذ): انڊلٺ- ڏانگڙو
• مهتابي (صفت- مذ): خوبصورت- چنڊ جهڙو
• رُخسار (ا- مذ): ڳُل
• ڪهڪشان (ا- اجتماع- مث): ستارن جي ميڙاڪن جو منڊل
• رُويا (ا-ع): خواب
• موتيو (ا- مذ): گُل جو نالو- اُن گل واري ٻوٽي جو نالو.
• چنار (ا- مذ): وڻ جو نالو
• نوورني (صفت- مث): نئين روپ واري
• رات رمڻ: رات ماڻڻ- رات کيڏڻ
• ڏهڪاءُ (ا- مذ): دهشت- دٻدٻو- خوف
• آڌي گام (ا- مذ): ڳوٺ جو نالو جيڪو ننگرپارڪر جي ڀر ۾ آهي.
• ڪاسٻو (ا- مذ): ڳوٺ جو نالو جيڪو ننگرپارڪر جي ڀر ۾ آهي.
• سام (ا- مث): پناهه
• کَلي (ا- ع- مث): رڱيل کل مان پاڻي کڄڻ لاءِ ٺاهيل ٿيلهي.
• ڪنٺو (ا- خ- مذ): ٿر جو هڪ ڀاڳو
• فانوس (ا- ع- مذ): روشني ڏيندڙ اوزار- گولو بتي.
• اُڻ تُڻ (ا- مث): ڳڻتي- بيچيني.
• مڌ ماتو هجڻ: مست هجڻ.
• مارڳ (ا- ع- مذ): واٽ- لنگهه
• ڀن ڀن: الڳ الڳ
• سيراندي (ظرف): مٿي کان
• سِر ڪاٽڻ (ف مص): کسڪائڻ- آهستي آهستي ڪا شيءَ هيٺيان ڪڍڻ
• چارو (ا- ع- مذ- و): رستو- واٽ. ج. چارا
• ڪبيرا (ا- خ- مذ): او ڪبير- ننڍي کنڊ جي نامياري ڀڳتي شاعر کي مخاطب ٿيل
• ڪيلاش (ا- خ- مذ): جبل جو نالو.
• مانسرور (ا- خ- مث): ڍنڍ جو نالو جنهن مان سنڌو ندي نڪري ٿي.
• وشواس (ا- مذ): ويساهه- ڀروسو- اعتقاد
• شِوالو (ا- ع- مذ): شو جو مندر يا آستان
• همالو (ا- خ- مذ): جبل جو نالو جنهن جي چوٽي دنيا جي اُتاهين چوتي آهي
• کير ٿر (ا- خ- مذ): سنڌ جي هڪ جابلو سلسلي جو نالو
• ناؤ ۽ نوش: کائڻ پيئڻ- رنگ رليون
• خرابات: نشو- مستي
• ڪاروان (ا- مذ): قافلو
• مماتي (ا- مث): مُئل شيون
• گيان (ا- مذ): علم- ڄاڻ
• آتما (ا- مذ): روح
• روح (ا- مذ): آتما
• ڪاڪ (ا- خ- مث): نديءَ جو نالو
• ڪُرلاءُ (ا.مذ) : ڪڻڪڻ جو آواز، ڪونجن جي ٻولي
• ڪجائو (ا- مذ): ماڻهن کي کڻڻ جو ڪاٺ مان ٺاهيل ڏوليون. ج. ڪجاوا
• نيئر (ا- ع- مذ): زنجير- قابو ڪندڙ اوزار
• نيئر ڇنڻ(اصطلاح) : پيڪڙا توڙڻ، آزاد ٿيڻ
• اورنگي (ا- خ- مث): علائقو- ڪراچيءَ جو هڪ ٽائون
• کاهي (ا- مث- و): کڏ- کوٽيل هنڌ. ج. کاهيون
• ورانگهه (ا- مث- و): وک. (ج): ورانگھون
• تاريلي (صفت- مث): تارن ڀري- تارن واري
• جر (ا- ع- مذ): پاڻي
• وترو جر: ججھو پاڻي
• وهامڻ (ف- مص): گُذرڻ- لنگھي وڃڻ- هليو وڃڻ
• جٽائون (ا- مث): ڳرنڍيون ٿيل ڊگھا وارا جيڪي سنياسي ۽ جوڳين ۾ عام آهن.
• لائون (ا- مث): گھوٽ ڪنوار جي مٿن ڇُهائڻ جو عمل
• پاڳي (ا- مذ- ): پيري
• پرهه جا پاڳي: پرهه جا پيري
• کرو ۽ لائو: مظبوط ۽ پختو ۽ لڏندڙ لمندڙ
• اُفق (ا- ذ- مث): سج اُڀرڻ وارو زمين ۽ آسمان ملڻ جو هنڌ
• شفق (ا- ذ- مث): سج لهڻ وارو زمين ۽ آسمان ملڻ جو هنڌ
• سگھيرو (صفت مشابهت): وڌيڪ سگھو- وڌيڪ مضبوط
• شاهه عنايت (اسم خاص): مشهور انقلابي اڳواڻ
• جھوڪ (ا- خ- مث): شاهه عنايت جو ماڳ جتي هُن پنهنجو انقلابي ڪم شروع ڪيو.
• مارئي (ا- خ- مث): ٿر جو حب الوطنيءَ جو نامور ڪردار
• ولر (اسم- مذ): مال جو ميڙاڪو جيڪو گڏ هلي. تصغير: ولرڙو،ولريو
• ڪرڙا (صفت): گڊي رنگ وارا- اڇا ڪارا
• دان (اسم): عطا- ڏات- ڏنل شئي، ڏان
• کُورو (اسم- مذ): ٿانون ۽ سرن پچائڻ جو هنڌ، جتي باهه ججھي هجي.
ج. کورا
• جانڊهه (اسم- ع- مث): جنڊ- پيهندڙ شئي
• ڍونگ (ا- ع- مذ): بهانو- ڪوڙو سانگ
• ڳجھ (اسم- ع- مث): هڪ پکي جنهن لاءِ ڊونڍي پسنديده کاڌو آهي. (ج): ڳجھون
• ڪپار (ا- ع- مذ): پيشاني- مٿان مرڪز وارو هنڌ.
سج ڪپار اچڻ- سج نيزي تي اچڻ.
• خمير (ا- ع- مذ): مواد جنهن مان ڪا شئي ٺاهي ويندي هجي.
• سرير (ا- ع- مذ): جسم ۽ روح- اندر ۽ ٻاهر سمورو
• وسيهر (صفت- مذ): وهه وارو- زهريلو
• ڪنٺلا (ا- ع- مذ- خ): ڳچيءَ جا زيور. و. ڪنٺلو. مث. ڪنٺي.
ج. ڪنٺيون (اياز)
• گورلا (ا- ع- مذ- خ): ڪراين جا زيور. و. گورلو. (اياز)
• ڪُرَ (ا- ع- مذ): ڪنن جا زيور (اياز)
• ڦوڪارو (ا- ع- مذ): ساهي
• ڪاڇي مينهن: ڏکڻ مينهن (اياز).
• لُٻرڪا: برسات جو اهو به هڪ اُهڃاڻ آهي ته نانگ ڄڀ ٻاهر ڪڍي لُٻرڪا ڪندو آهي (اياز)
ڏکڻ مينهن نه وسڻا، وسي ته ٻوڙي. چوڻي (اياز)
• ڦونهار: سنهي بُوند (اياز)