10. ڏهون حصو

وطن جي دفاع سويت يونين جي قوت جي جوڙجڪ ۽ سوشلزم جي اڏاوت ۾ هر وقت رُڌل رهڻ جي باوجود به لينن جو رابطو مزدورن، هارين ۽ ٻين سوشلسٽ پارٽين جي وفد سان برابر قائم رهيو. هو عوام جي ڀلائيءَ کان ڪڏهن به غافل نه رهيو. شفاخانن جي اڏاوت هجي يا اسڪولن ۽ ٻارڙن جي تربيت گاهن کي بهتر بنائڻ، انهن سڀني ڪمن ۾ سندس عملي دلچسپي برقرار رهي، هن پارٽيءَ جي ڪارڪنن کي تعليم ڏني ته هو پورهيت عوام جا ٿورائتا رهن، ۽ اهڙيطرح پورهيت به لينن ۽ پارٽي جا شڪر گذار رهيا. کاڻين ۾ ڪم ڪندڙ مزدور، ريلوي جا مزدور ۽ ڪپڙي سازي جا ڪارڪن جلوسن جي شڪل ۾ هن وٽ پهتا ۽ سندس تقريرن مان نئون ولولو حاصل ڪيو، “باڪو” جي تيل جي چشمي جي هڪ مزدور پوءِ ان دور کي ياد ڪندي چيو: “اسين سمجهندا هئاسين ته ولادي مير ايليچ عجيب ۽ غريب شين جو ذڪر ڪندو، پر هُنَ بلڪل عام شين جو بنهه سادي سودي نموني ذڪر ڪيو، ائين ٿي لڳو ته هو به اسان جيان زندگي گهاري رهيو آهي. اسانجي تڪليفن کان واقف آهي ۽ اسانجي ڪمزورين کان ڀليءَ ڀت واقف آهي، سندس سادگي ۽ گرمجوشي اسانجي لاءِ خوشگوار حيرت جو باعث بڻيون، ڪجهه گهڙيون ساڻس گذارڻ کانپوءِ اسين ساڻس اهڙي ته بي تڪلفيءَ سان ڳالهائڻ لڳاسين جو ڄڻ سالن کان اسانجي گهاٽي ياري هئي.” پنهنجي انهن خاصيتن جي ڪري ولادي مير ايلڇ لينن مزدورن طبقي جي استاد دوست ۽ اڳواڻ جو ڪردار ادا ڪيو ۽ کيس پيار مان “اسان جو ايلچ” چيو وڃڻ لڳو. لينن کي عوام جي تخليقي قوتن تي پورو ڀروسو هو، تنهنڪري هو پارٽيءَ جي ڪم ۾ وڌيڪ ماڻهن کي شريڪ ڪندو هو. کيس عورتن کي عملي ڪم ۾ شريڪ ڪرڻ جي ضرورت جو به احساس هو ته جڏهن لکين ڪروڙين عورتون به مردن جي ڪلهو ڪلهي ۾ ملائي شريڪ ٿينديون، تڏهن ئي سوشلسٽ سماج قائم ٿي سگهندو، تنهنڪري هن اڪثر صنعت ۽ زراعت جي ميدان ۾ ڪم ڪندڙ زائفن جي ميڙن کي خطاب ڪيو ۽ کين ٻڌايو ته سويت اقتدار ٿورڙي عرصي ۾ عورتن جي ڀلائيءَ لاءِ جيڪي ڪجهه ڪيو آهي، اهو سرمائيداري نظام ۾ سوين سالن تائين نه ٿي سگهيو هو ۽ نه ٿيندو. سندس سڏ تي عورتن جو وڏو حصو سوشلسٽ سماج جي اڏاوت ۾ وڌي چڙهي حصو وٺڻ لڳو. اهڙيطرح نوجوانن کي به لينن سان گهڻو لڳاءُ هو، نوجوانن جي انجمن سان سندس ويجهو لاڳاپو هو، پارٽيءَ جا ميمبر انهن ڪارروائين ۾ حصو وٺندا هئا ۽ نوجوانن ڇوڪرن ۽ ڇوڪرين جي سياسي ۽ فڪري تربيت ڪندا هئا. سندس ڪوششن جو نتيجو “ينگ ڪميونسٽ ليگ” جي قيام جي شڪل ۾ سامهون آيو. عوام جي مختلف طبقن ۽ گروهن سان ويجهن لاڳاپن کان علاوه لينن جي اها ڪوشش به لڳاتار جاري رهي ته روسي انقلاب مان فائدو وٺي عالمي سطح تي ڪميونسٽ تحريڪ جي تنظيم ڪئي وڃي، اهو ڪم، سندس دور جي ٻين سڀني ڪمن جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ اهميت وارو آهي. انقلاب جي عمل ۾، روس جي مزدور طبقي ۽ بالشويڪ پارٽيءَ کي جيڪو وسيع تجربو حاصل ٿيو ۽ انقلابي نظريا لينن جي ذهن ۾ تجربي جي بٺيءَ مان وگهري جڙندا رهيا، تن مڙني جي بنياد تي پورهيتن جي هڪ بين الاقوامي تحريڪ جو قيام عمل ۾ آڻڻو هو ۽ ٻي ڪميونسٽ انٽرنيشنل جي نئين سر تنظيم ڪاري ڪرڻي هئي. ان وقت دنيا جي بي شمار ملڪن ۾ ڪميونسٽ پارٽيون قائم هيون. مثلاً: جرمني، آسٽريا، هنگري، فنلينڊ، پولينڊ وغيره. جنوري 1919ع ۾ لينن ٽين انٽرنيشنل جي اجلاس ۾ جيڪو ماسڪو ۾ ٿيو. لينن بورزوا ڊيموڪريسي ۽ پرولتاري طبقي جي آمريت تي هڪ رپورٽ پيش ڪئي، هُن سويت اقتدار جي اهميت ۽ پرولتاري طبقي جي آمريت جو مفهوم سمجهايو ۽ ٻڌايو ته پورهيت طبقي جي حڪومت کان وڌيڪ جمهوريت پسند ٻي ڪا حڪومت نه هوندي آهي ۽ اهڙي حڪومت ئي عوام کي وڏي کان وڏي طاقت جي مقابلي ۾ سوڀارو ڪري سگهي ٿي. روس جي مزدور طبقي ۽ سوويت حڪومت جو مثال سڀني جي سامهون هو. جنهن محض پنهنجي نظام جي ٻل تي سڀني رجعت پسند قوتن کي شڪست ڏني. جنهن ۾، سامراجين جي هٿياربند جارحيت به شامل هئي ان ڪانگريس ۾، ٽين ڪميونسٽ انٽرنيشنل جي قيام جو اعلان ڪيو ويو، تنهن کانپوءِ 1920ع ۽ 1921ع ۾ تنظيم جي ٻي، ٽين ۽ چوٿين ڪومنٽرن ڪانگريسون منعقد ٿيون. انهن سڀني ۾، ڪامريڊ لينن شرڪت ڪئي ۽ هاربن جي مسئلن، قوميتن جي مسئلن، سامراجي ملڪن جي محڪوم عوام انهن رويي ۽ ڪميونسٽ پارٽين جي حڪمت عمليءَ تي وقت بوقت خيالن جو اظهار ڪيو. ائين پرولتاري بين الاقواميت جي تصور جي وضاحت ٿي ۽ ايندڙ ڏينهن ۾ انقلاب جو هڪ ملڪ کان ٻين ملڪن ۾ پکڙجڻ جا امڪان پيدا ٿيو. ان سلسلي ۾ لينن ڪميونسٽ پارٽين جي باهمي اتحاد ۽ فڪري يڪجهتيءَ تي خاص زور ڏنو ۽ پرولتاري تحريڪ جي بين الاقوامي ڪردار جي اهميت ٻڌائي.
لينن هڪ سچو محب وطن هو، کيس روسي عوام، روسي زبان ۽ روسي تهذيب سان گهرو لڳاءُ هو. پر هن جي حب الوطني ڪڏهن به انڌي قوم پرستيءَ ۾ تبديل ٿي نه سگهي. هن بالشويڪ پارٽيءَ جي مفاد لاءِ ڪم کي سدائين روس جي پورهيت مفاد جي تابع سمجهيو ۽ انهن جو رشتو، پورهين جي بين الاقوامي تحريڪ ۽ بين الاقوامي ڪميونسٽ تحريڪ سان جوڙيو. انهن تحريڪن سان لينن جو رابطو سدائين ويجهو رهيو، هن جي انهن جي اڳواڻن سان جيڪا خط ۽ ڪتابت ٿي سا پڙهڻ وٽان آهي، لينن جون نظرون سدائين بين الاقواميت طرف لڳل هونديون هيون. هن روس جي انقلاب کي سدائين بين الاقوامي تحريڪ جو حصو ٿي سمجهيو. 1919ع جي بهار جي مند ۾، هنگري ۽ بوهريا ۾ سوويتون قائم ٿيون ۽ لينن انهن کي ڀليڪار چئي، بيلاڪن، جيڪو هنگري جي ڪميونسٽ تحريڪ جي اڳواڻي ڪري رهيو هو ۽ ڪلارازٽيڪن ۽ فرانز مهرنگ جيڪو جرمنيءَ جي تحريڪ جي اڳواڻي ڪري رهيو هو، لينن جي حمايت سان ئي پنهنجي تحريڪن کي منظم ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿيا. تنهن کانسواءِ سڄي دنيا جي انقلابين کي لينن جي حمايت حاصل هئي، جيڪو هنن جي لاءِ اٽل ارادا ۽ همت جو پيغمبر هو. بين الاقوامي سطح تي ڪميونسٽ تحريڪن جي پاڻ ۾ اتحاد کانسواءِ هن مارڪسي فلسفي کي مسخ ڪرڻ ۽ بگاڙي پيش ڪرڻ وارن نالي ماتر سوشلسٽن جو به نوٽيس ورتو، انهيءَ موضوع تي سندس تمام گهڻيون لکڻيون ملن ٿيون. تحريڪ جو بين الاقوامي سطح تي اتحاد صحيح فلسفي جي بنياد تي ئي ممڪن هو. تنهنڪري لينن نين قائم ٿيندڙ ڪميونسٽ پارٽين جي رهبري لاءِ “کاٻي ڌر جو ڪميونزم ۽ لاحاصل انتشار” جي نالي سان هڪ ڪتاب لکيو، جنهن ۾ هن بالشويڪ پارٽيءَ جي ارتقا جي تاريخ بيان ڪئي ۽ انهن سببن تي بحث ڪيو، جيڪي نيٺ هن پارٽيءَ جي ڪاميابيءَ جو ذريعو بڻيا. هن زور ڀريو ته بالشويڪ پارٽيءَ جي تاريخ نين ڪميونسٽ پارٽين جي لاءِ مشعل راهه جو ڪم ڏيئي سگهي ٿي، ۽ صحيح مارڪسي فڪر کي لاڳو ڪرڻ ۾ بنيادي اهميت جي حامل آهي. بالشويڪ تحريڪ جي سڄي تاريخ موقع پرستيءَ جي خلاف جدوجهد سان ڀري پيئي آهي. منشويڪ، سوشل انقلابي ۽ اهڙيون ئي مزدور دشمن پارٽيون انقلاب جو ويس اوڍي بار بار حملي آور ٿينديون رهيون. پر صحيح مارڪسي فڪر سان هٿياربند هئڻ سبب پارٽيءَ جي سگهه برقرار رهي ۽ ڪاميابيءَ سندن قدم چميا، کاٻي ڌر جي موقعي پرستيءَ کي لينن سدائين مزدور طبقي جي تحريڪ جي لاءِ اول خطرو سمجهيو ۽ انهن نالي ماتر سوشلسٽ اڳواڻن تي ڇتي تنقيد ڪئي، جيڪي ڪميونسٽ پارٽين جي ڪردار جي باري ۾ غلط فهميءَ جو شڪار هئا، بورزوا پارليامينٽرين ۽ ٽريڊ يونين ۾ ڪم ڪرڻ کان نابري واريندا هئا. ۽ ٻين پارٽين سان معاهدن ۽ ٺاهن تي راضي نه ٿيندا هئا. اهڙن عملن جو نتيجو عوام کان دوري جي شڪل ۾ نڪرندو آهي ۽ انقلابي عمل جي جاءِ انقلابي ڪچهري اچي والاريندي آهي، پرولتاريه جي ان عظيم اڳواڻ جو چوڻ هو: “ڪميونسٽن کي هر انهيءَ هنڌ تي ڪم ڪرڻ جي لاءِ آباد هئڻ گهرجي، جت عوام موجود هجي.” هو انهيءَ ڳالهه تي زور ڏيندو رهيو ته ڪميونسٽن جي حڪمت عملي لچڪيدار هوندي آهي. عمومي سچاين جو ٺوس صورتحال تي زبردستي لاڳو ڪرڻ غلط هوندو آهي. سندس اهو ڪتاب “کاٻي ڌر جو ڪميونزم ۽ لاحاصل انتشار” سڀني ڪميونسٽ پارٽين جي عملي ڪم جي لاءِ هڪ “رهبر” دستاويز جي حيثيت رکي ٿو. اُن جي روشنيءَ ۾ پڪين پختين مارڪسي پارٽين جي جوڙجڪ تي، جن اڳتي هلي دنيا جي ٻين ملڪن ۾ انقلابي تحريڪن کي اڳتي وڌايو. اڄ به انهي ڪتاب جو اُڀياس ڪميونسٽ ڪارڪنن جي لاءِ گهڻو فائديمند ثابت ٿئي ٿو.
*

شخصيتون ۽ خاڪا

لينن : جنهن تقديرون مٽايون