ڊائري
عذاب؟ ان لفظ کان اسين ھڙئي گھڻو اڳ واقف آھيون ۽ ھتي جا ايڪڙ ٻيڪڙ قيدي اھڙا آھن جيڪي ان کان بچيا ھجن، نه ته نوان آيل جڏھن گفتگو ڪرڻ جي قابل ٿين ٿا ته سڀ کان پھرين کانئن ھي سوال پڇيا وڃن ٿا.
”توکي ڪڏھن گرفتار ڪيو ويو؟“
”توتي تشدد ڪيو ويو آھي؟“
”اھو تشدد پارا (Para Troops) ڪيو آھي، يا جاسوسن.“
پر منھنجي ڪھاڻي ان ڪارڻ خصوصيت جي حامل آھي جو ان ماڻھن جو ڌيان ڇِڪايو آھي، جيتوڻيڪ اھا ڪا ايتري اھم ڪانھي. منھنجي عرضداشت ۽ ھي لفظ ان ظالم ۽ خوني جنگ جي عام رواج کي ھڪ مثال سان بيان ڪن ٿا.
مون کي گرفتار ٿيندي ٽن مھينن کان به وڌيڪ عرصو ٿي چڪو آھي ۽ اُن وچ ۾ آئون ايتري ذلت ۽ تڪليف مان لنگھيو آھيان جو، جيڪڏھن مون کي اھو ڀروسو نه ھجي ته اُن مان ھڪ مقصد حاصل ٿيندو ۽ حقيقت کي سامھون آڻي سگھان ته آءٌ شايد ٻيھر تڪليف وارن انھن ڏينھن ۽ راتين جو ذڪر ڪرڻ لاءِ ڪڏھن به تيار نه ٿيان ھا. سڄو سارو ھڪ مھينو مون سڄيون راتيون عذاب مان گذرندڙ ماڻھن جون رڙيون ٻڌيون آھن، جيڪي سدائين منھنجي يادگيرين ۾ گونجنديون رھنديون. مون قيدين کي ھڪ ماڙ تان ٻي ماڙ تائين ڦٽو ڪندي ڏٺو آھي ۽ ھو تڪليف ۽ مارڪٽ سان چُپ چاپ فقط ھڪ قديم عربي دعا جا شروعاتي ٻول ئي بڙ بر ڪري چئي ٿي سگھيا.
اُن کان پوءِ مون کي ٻين ظلمن بابت به خبر پئي. مون کي منھنجي دوست ”ماريس آؤن“ جي گمشدگي بابت ٻڌايو ويو، کيس مون کان چوويھ ڪلاڪ اڳ گرفتار ڪيو ويو ھو. جنھن کي ان ئي ٽولي ايذاءُ ڏنو ھو، جنھن پوءِ مون کي پنھنجي ھٿن ۾ ورتو ھو. ھو به، جميعت العلماءِ شيخ طبيسي جي صدر ڊاڪٽر شريف ظاھر ۽ ڪيترن ٻين جيان گُم ٿي ويو ھو. لوڊيءَ ۾ منھنجي ملاقات پنھنجي دوست ”ڊي ملي“ سان ٿي جيڪو ڪجھ وقت اڳ بلڊا جي اسپتال ۾ ملازم ھو ۽ کيس پڻ پارا ايذا رسايو ھو.
پنھنجي نئين ٽيڪنڪ موجب کيس لوھه جي ھڪ ڪرسيءَ سان اگھاڙو ٻڌي ان مان ڪرنٽ لنگھايو ويو ھو. ھن جي ٻنھي ٽَنگن ۽ سٿرن تي اڃا به سڙڻ جا وڏا نشان موجود آھن. ”پارا سان ٽيتاليھ ڏينھن، معاف ڪجو..... پر مون کي اڃا به تڪليف پئي ٿئي جو ھنن منھنجي زبان ساڙي ڇڏي ھئي.“
ديوار جي ٻئي طرف عورتن واسطي مخصوص ٿيل حصي ۾ ڪيتريون ئي جواڻ جماڻ ڇوڪريون قيد ۾ آھن، ھو ھڙئي بھادري ۽ وطن جي حُب ۽ جذبي سان سرشار آھن. منجھائن ڪنھن به ڪنڌ نه جھڪايو آھي. جميله بوھائرڊ، ايلائٽي لوپ، نسيمه ھيلال، لوسي ڪوسڪاس، ملڪه خين، ڪوليٽي گريگوري ۽ ٻيون ڪيتريون ئي ڇوڪريون آھن، جن کي اگھاڙو ڪري ماريو ويو. ۽ سندن عصمت دري ڪئي ويئي. انھن کي به پاڻي ۽ بجليءَ سان اذيتون ڏنيون ويون. ھتي اسان مان ھر ھڪ کي ”اينڪ ڪاسٽل“ جي شھادت جي خبر آھي، جنھن جي ھڪ پارا زوري عزت لُٽي ھئي ۽ ھن پاڻ کي حمل سان ڏسي آپگھات ڪري ڇڏيو.
اھو سڀ ڪجھ مان ڄاڻان ٿو، مون ڏٺو آھي، مون ٻُڌو آھي. ظلمن جي باري ۾ جيڪي مون ڏٺا آھن، تن بابت ٻيو ڪير ڇا ٿو ڄاڻي سگھي.
ھنن لفظن پڙھڻ مھل اوھين انھن ماڻھن بابت ضرور سوچيندا ھوندؤ جيڪي گُم ٿي ويا آھن، جن کي پنھنجي آزادي ماڻڻ جو يقين ھو ۽ جيڪي ھن گھڙيءَ به بي ڊپا ٿيو پنھنجي موت جي اوسيئڙي ۾ آھن. انھن بابت جيڪي ٽياس تي ٽنگيا ويا آھن، انھن جي باري ۾ جيڪي نفرت ۽ تشدد جي باوجود به فرانسيسي ۽ الجزائري ماڻھن جي وچ ۾ امن ۽ دوستيءَ تي يقين رکن ٿا، ڇوته ھي ڪتاب انھن مان ھر ھڪ جي ڪھاڻي به ٿي سگھي ٿو.