9
_______
(1) اھا ڪميشن ڊي سائو گارڊ (Commission de sawe Garde)ھئي جنھن جو مک جنرل ذيلر ھو.
_______
تنھن ڪري مون کي ٻي عمارت ۾ لڪايو ويو، جيڪا اصل ۾ سينٽر ڊي ٽري جو حصو ھئي.
ھنن ھڪ ڀيرو وري به مون کان سوال پڇڻ جي ڪوشش ڪئي. پھرين چا ۽ پوءِ ڊي. ساڻن ھڪ ٻيو شخص به گڏ ھو، جنھن کي مون نه سڃاتو. ھنن ساڳي منزل تي مون کي آفيس ۾ گھرايو. آءٌ سندن سامھون ويٺو ھئس ۽ ھنن ڪيترا ڀيرا مون کان ساڳيا سوال پڇيا، پر اڳ جي ڀيٽ ۾ نرمي ۽ خوش اخلاقيءَ سان: ”ان سوال جو جواب آءٌ اذيت دوران اڳ ۾ ئي ڏيئي چڪو آھيان،“ مون کين چيو.
”۽ منھنجو جواب آھي ته آءٌ نه ٻڌائيندس.“
ھو مُرڪيا پر زور ڪونه ڀريائون. پوءِ ڊي مون کي چيو: ”تنھنجي گھر جو مسواڙ نامون تنھنجي ئي نالي تي آھي نه؟ ان سوال جو جواب ته تون ڏيئي سگھين ٿو. پر جي تون نه ٻڌائيندين ته اسين خود به پتو لڳائي سگھون ٿا. اھو ته تون به سمجھين ٿو ته اھو سوال ايترو اھم ڪونھي.“
”جيڪڏھن اوھان خود خبر وٺي سگھو ٿا ته پوءِ مون کان پڇڻ جو مطلب؟ بھرحال آءٌ توھان جي ڪابه مدد نه ڪندس.“
ان ڳالھ ٻولھ ۾ ٻه ٽي منٽ مس لڳا ۽ پوءِ چا مون کي کوليءَ ۾ ڇڏي ھليو ويو.
ڪجھ ڏينھن کان پوءِ جنرل ايم جو ڊي ڪيمپ ’ليفٽيننٽ ما‘ مون وٽ آيو ۽ اچڻ شرط سواءِ ڪنھن ٽوڪ ۽ چٿر جي مون کي چيائين ته کيس منھنجي سٺي حالت ڏسي ڏاڍي سرھائي ٿي آھي. ھو گھٽ ڳالھائو ھو ۽ مون کي الجيريا تي قبضي جي باري ۾ فوج جا سياسي خيال ٻڌايائين.
مون کي ڳالھين ۾ منجھڻ جي ڪابه ضرورت نه ھئي. مون کيس فقط اھو چيو ته خوش قسمتيءَ سان فرانس جا ٻيا به نمائندا ۽ عظمت جا نشان آھن ۽ ائين مون کيس سندس بيٺڪن واري ردي دليلن جو ٽوڪ سان جواب ڏيڻ مناسب سمجھيو. پوءِ ھن پنھنجي اچڻ جو مقصد ٻڌايو ۽ مون کي ھڪ نئين پيشڪش ڪرڻ لڳو:
”ھو توکي ٻيھر پنھنجي سوالن جا جواب ڏيڻ لاءِ زور نه ڀريندا، پر تون پنھنجي راءِ موجب الجيريا جي موجودہ سياسي حالتن ۽ مستقبل جي باري ۾ ھڪ ڪتابڙو لکي ڏي، تنھن کان پوءِ توکي آزاد ڪيو ويندو.
مون سندن اھا آڇ ٿڏي ڇڏي.
”ڇو--؟“ ھن پڇيو.
”توکي ڀؤ آھي ته اھو اسين تنھنجي خلاف استعمال ڪنداسين.“
”ھڪ ته اھا ڳالھ آھي.“ مون وراڻيو. ”ٻيو ته آءٌ اوھان جي مدد ڪرڻ جو ڪوبه ارادو نه ٿو رکان. پر جيڪڏھن اوھين الجزائر جي حالتن جي باري ۾ منھنجي ۽ منھنجي سنگتين جي راءِ ڄاڻڻ گھرو ٿا، ته الجير ريپبليڪن جا پراڻا پرچا ڏسي سگھو ٿا. ھونئن به ھاڻ اسان جي آفيس تي اوھان جي اخبار لي- بلڊ (Le Bled) جي قبضي کان پوءِ اھي اوھان وٽ ضرور ھوندا.“
ھن مون تي وڌيڪ زور بار نه وڌو ۽ ھڪ ٻئي موضوع طرف ايندي چٽي طرح چيائين:
”ھا! مون وٽ تنھنجي زال ۽ وڪيل آيا ھئا. ھنن مون کان تنھنجي جيئري ھئڻ جي باري پڇيو، مون وراڻيو، اڃا ته تون جيئرو آھين.“
کن ترسي وري چيائين: ”اھا ڏاڍي افسوس جوڳي ڳالھ آھي ۽ مون کي تون پسند آھين، آءٌ تنھنجي مزاحمت کي تحسين لائق ٿو سمجھان ڇوته توکي شايد ٻيھر ڪڏھن به ڏسي نه سگھان.“ انھن الودائي ٻولن سان گڏ ھو ھليو ويو.
منھنجي گرفتاريءَ کان ھڪ مھينو پوءِ، ھڪ شام جو ”لو ڊي“ وٺي ھلڻ لاءِ مون کي ھيٺين منزل تي ھڪ آفيس ۾ آندو ويو، جتي پارا جو ھڪ ڪپتان جنھن کي فارن ليجن فوج جو سائو Beret پاتل ھو، منھنجي اوسيئڙي ۾ ھو. ھن جو منھن چاقوءَ جي ڌار جيان ڊگھن نشانن سان ڀريل ھو. اکين ۾ نفرت جا اُلا ۽ چَپ ٿلھا ھئس. مون کي ھن جي سامھون ويھاريو ويو، اڃا آءٌ ويٺس ئي مس، جو اھن اٿي منھنجي منھن تي ھڪ مُڪ وھائي ڪڍي ۽ آءٌ پٽ تي ڪري پيس ۽ منھنجي عينڪ کي ٿڏو ھڻي پري ڪيائين جيڪا اڃا ڪجھ ڏينھن اڳ مون کي موٽائي ڏني ويئي ھئي.
ان مھل ”لو“ اندر داخل ٿيو ۽ سامھون دريءَ وٽ بيھي رھيو. ھن ماھر جي موجودگيءَ ۾ مون کي خيال ٿيو ته شايد اڃا ڪجھ اذيت باقي آھي. پر آءٌ پٽ تان اٿيس ته ڪپتان ويھي رھيو.
”سگريٽ پيئندين .......؟“ اوچتو ھن پنھنجو طريقو بدلائيندي چيو.
”نه، آءٌ سگريٽ ڪونه پيئندو آھيان ۽ آءٌ ”توھان“ سان مخاطب ٿيڻ کي وڌيڪ ترجيح ڏيندس.“ مون کيس ڇيڙي، اھو ڄاڻڻ ٿي گھريو ته ھو اڳتي ڇا ٿو ڪرڻ چاھي ۽ اھا اذيت آھي يا دوستاڻي ڳالھ. مون کي ائين محسوس ٿيو ته ھو ڇا به ڪري پر منھنجي قسمت جو فيصلو اڳ ۾ ٿي چڪو آھي. ھن وراڻيو: ”اھو اھم ڪونھي.“ تنھن کان پوءِ ھن مونکي ”توھان“ ڪري ئي مخاطب ڪيو. مون کانئس پڇيو:
”آءٌ پنھنجي عينڪ کڻي سگھان ٿو؟“ ھن سمجھيو ته منھنجو مقصد سندس منھن کي چڱي طرح ياد رکڻ آھي، ”جيڪڏھن تون چاھين ته مون کي چڱي طرح ڏسي سگھين ٿو. آءٌ مشھور ايس- ايس ڪپتان ”فا“ آھيان ..... تو منھنجو نالو ته اڳ ۾ ٻڌو ھوندو؟“
آءٌ ولا- ايس- ايس ۾ ايذاءَ ڏيندڙن جي سربراھه فا سان گڏ ھئس، جيڪو خاص طور تي خوني مشھور ھو.
ائين پي لڳو ته کيس ان ڳالھ جو افسوس ھو ته نفرت کيس لوڙھي ويئي. ھن اطمينان سان گفتگو ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ۽ پھريون تاثر ختم ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ۽ پھريون تاثر ختم ڪرڻ لاءِ بيئر جون ٻه بوتلون گھرايائين. آءٌ ھوريان ھوريان پيئندو ۽ کيس ڌيان سان ڏسي رڳيو ھئس ته ڪاوڙ ۾ اچي ھو بوتل منھنجي ڏندن ۾ نه ھڻي ڪڍي.
”تو وٽ مون بابت گھڻي ڄاڻ ھوندي. جيتوڻيڪ آءٌ خطرن ۾ پوڻ ڄاڻان ٿو پر ٻڌاءِ ته جيڪڏھن حالتون بدلجي ويون ته پوءِ تون مون سان ڇا ڪندين.“ پوءِ ھو انھيءَ انداز ۽ لھجي ۾ آزادي پسند اديبن، مصورن ۽ صاحب ادراڪ ماڻھن جي باري ۾ تقرير ڪرڻ لڳو. سندس سڄي ڳالھ ٻولھ انھن موضوعن کان اڻ ڄاڻائيءَ سان ڀريل ھئي ۽ منجھس ايتري ته نفرت ھئي، جو سندس ھئڊي چمڙيءَ جون ليڪون ڇڪجي کل جھڙيون ٿي ويون ھيون. مون کيس ڳالھائڻ ڏنو، البت ڪنھن ڪنھن مھل اھو خيال ايندي مداخلت ٿي ڪيم، ته اذيت لاءِ ڏنل وقت کي گھٽائي سگھان. ڇوته منھنجي خيال ۾ مون کي اڃا به ايذاءُ ملڻو ھو.
ھن مون کان ساڳيائي سوال پڇيا پر جوابن لاءِ زور ڪونه ڀريائين. پوءِ ھو وري سياست تي آيو ۽ ڪمري ۾ چرين جيان اچ وڃ ڪندو ڪيڏي مھل تيز ته ڪيڏي مھل آھستي ڳالھائيندو رھيو. کيس پڪ ھئي ته مراقش جي لڙائي تيونس ۾ به پکڙجي ويندي، کيس ان ڳالھ جو افسوس ھو ته نھر سوئيز جي جھڳڙي چئني طرفن باھه ڇونه لڳائي.
”ڪيڏو نه چڱو ٿئي ھا ۽ اسين آمريڪين جي خلاف وڙھون ھا ...... جنھن سان گھٽ ۾ گھٽ اصل حالتون ته سامھون اچي وڃن ھا.“