8
”تون ڊڄين ته ڪونه پيو؟“
”نه........“ مون وراڻيو.
”منھنجو توسان وعدو آھي ته توکي رھڙ اچڻ به نه ڏيندس.“ اھو چئي ھن مون کي ھنڌ تي ليٽايو. جھڪي نس ڏٺائين ۽ اسڪوپ سان منھنجي تپاس ڪيائين.
”ھي ٿورو گھٻرايل ٿو ڏسجي، پر اسين ڪم شروع ڪري سگھون ٿا.“
اھو ٻڌي مون ڏاڍو گھٻرايو، جو ھو حرڪت قلب وسيلي منھنجي محسوسات سمجھي ويو ھو ۽ اھي ھڙئي تياريون منھنجي انھن خدشن جي تصديق ڪري رھيون ھيون ته ھو مون تي ”سچائيءَ جي دوا“ جو تجربو ڪرڻ لڳا آھن. چا انھن ئي سائنسي طريقن جو ذڪر ڪيو ھو. مون اڄ ڏينھن تائين اخبارن ۾ پينٽوٿل (Pentothal) بابت جيڪي ڪجھ پڙھيو ھيو، گذريل ڏينھن اھو سڀ ڪجھ ياد ڪرڻ جي ڪوشش ڪيم. ”جيڪڏھن مريض مضبوط ارادي جو مالڪ آھي ته کيس سندس مرضيءَ جي خلاف ڪجھ به چوڻ تي مجبور ڪري نٿو سگھجي.“ ڪنھن چيو: ”پھرين فقط پنج سينٽي ميٽر ڪيوب استعمال ڪج، جو ڪن تي اثر نه ٿو ٿئي.“
ھو اھو سوچي رھيو ھو ته ڪجھ ماڻھن تي دوائن جو اثر نٿو ٿئي. پر ان گھڙي مون سمجھيو ته ھن جو مطلب نفسياتي مزاحمت سان آھي ۽ فيصلو ڪيم ته مٿن ظاھر ڪندس ته مون ۾ مزاحمت ڪرڻ جي سگھ ڪونھي. مون سوچيو ته دوا جو گھٽ ۾ گھٽ مقدار ۾ وٺڻ جو اھوئي بھترين طريقو آھي.
آءٌ گھٻراھٽ ۽ سيءَ جي ڪري ڏڪي رھيو ھئس ۽ چيلھ تائين اگھاڙو ھئس، ڇوته منھنجي قميص اڃا مون کي موٽائي نه ڏني ويئي ھئي. اھو ڏسي ھڪ پارا منھنجي مٿان ڪمبل وڌو ۽ اسپتال جو نوڪر منھنجي ويجھو آيو ۽ منھنجي کاٻي ٻانھن جھلي رٻڙ جو ھڪ ٽڪرو ٻڌي نس ڪڍيائين ۽ سئي ٽنبي ڏنائين. مون ڪمبل جي ھيٺان پنھنجو بي حس ھٿ ساڄي پاسي جي پتلون جي کيسي ۾ وجھي سٿر ۾ زور ڏنو ۽ پاڻ کي محسوس ڪري اھو سوچڻ لڳس ته جيستائين اھو ڇھاءُ محسوس ڪري سگھندس، تيستائين خبر رھنديم ته آءٌ خواب ۾ نه آھيان ۽ اھڙي طرح ھوشيار رھي سگھندس.
ملازم پچڪاريءَ کي بنھ ھوريان ھوريان دٻائي رھيو ھو ۽ دوا جو ڦڙو ڦڙو ٿي منھنجي رت جي گردش ۾ شامل ٿي ويو.
”آھستي آھستي ڳڻ.“ ڊاڪٽر چيو.
”ھاڻي شروع ڪر......“
”ھڪ- ٻه- ٽي“ مون ڏھن تائين ڳڻيو ۽ پوءِ ائين بيھي رھيس ڄڻ ننڊ اچي ويئي ھجيم. ڪنڌ کان ٿورو مٿي مون کي ھڪ اھڙيءَ بي حسيءَ جو احساس ٿيو، جيڪو منھنجي سرير ۾ پکڙجي رھيو ھو ۽ مون کي بي ھوش ڪري رھيو ھو.
”ھڪ ٻه ٽي .......“ ڊاڪٽر وري مون کي ڳڻڻ جي لاءِ چيو.
”ڳڻيندو رھه .......“ آءٌ سندس چيل انگ ورجائڻ لڳس.
”چوڏھن ...... پندرھن ...... سورھن ......“ ۽ پوءِ مون ڄاڻي واڻي ٻه ٽي انگ ڇڏي وري اوڻيھن کان ڳڻڻ شروع ڪيو.
”ويھ ...... ايڪيھ ......“ ۽ پوءِ خاموش ٿي ويس ۽ کين چوندي ٻڌم.
”ھاڻ ٻي ٻانھن ۾.“
ڪمبل جي ھيٺان کيسي ۾ ھٿ وجھڻ لاءِ مون ھوريان ھوريان ٻانھن سرڪائي ته جيسين منھنجا ننھن گوشت ۾ لڳل ھوندا، تيسين حقيقت سان وابسته رھندس، پر پنھنجي مڙني ڪوششن جي باوجود به سمھي رھيس.
ڊاڪٽر ھوريان ھوريان منھنجي ڳل تي ٿڦڪي ھنئي ۽ ڀڻاٽ ڪندي ڏاڍي پنھنجائپ واري انداز ۾ چيو: ”ھينري، ھينري! آءٌ تنھنجو دوست مارسل آھيان ..... تون ٺيڪ ته آھين نه؟“
مون اکيون کوليون ۽ ڏاڍي ڪوشش کان پوءِ آھستي آھستي مون کي واقعي جو احساس ٿيو. ڪمري ۾ اوندھه ھئي جو ھن پردا ڇڪي ڇڏيا ھئا. منھنجي ھنڌ جي چوڌاري پارا آفيسر ويٺل ھئا، جيڪي پڪ سان تجربو ڏسڻ لاءِ آندا ويا ھوندا. ھو ماٺ ڪري ٻڌي رھيا ھئا. مون ڊاڪٽر جي ھٿ ۾ ڪاغذ ڏٺو ۽ سمجھي ويس ته انھن سوالن جي فھرست آھي، جيڪي ھو مون کان پڇڻ گھري ٿو.
پوءِ ھڪ بلڪل ڄاتل سڃاتل آواز مون کان پڇڻ شروع ڪيو، ڄڻ ڪو پراڻو دوست مون سان ڳالھائي رھيو ھجي. ھن مون کان اخبار ڪڍڻ دوران پيش ايندڙ تڪليفن بابت پڇڻ شروع ڪيو. ظاھري طرح ته اھو بلڪل عام سوال ھو ۽ مون ڏاڍي سولائيءَ سان پنھنجو پاڻ کي جواب ڏيندو محسوس ڪيو. مون اخبار ڪڍڻ جي سلسلي ۾ ايندڙ سڀني تڪليفن جو بيان شروع ڪيو ۽ پوءِ اھو به ٻڌائڻ لڳس، ته اخبار جا صفحا ڪيئن لکبا آھن. مون کي ائين لڳو ڄڻ آءٌ نشي ۾ ڌت ھجان ۽ منھنجي جاءِ تي ڪو ٻيو ڳالھائي رھيو ھجي، پر مون ۾ ايترو شعور ضرور ھو ته آءٌ اذيت ڏيندڙن جي ھٿ ۾ آھيان ۽ ھو چاھين ٿا ته آءٌ پنھنجن سنگتين سان دغا ڪريان. پر اھو ته رڳو تعارف جيان ھو. پوءِ ڊاڪٽر پنھنجي نائب کي ڀڻاٽ ڪندي چيو:
”ڏٺئه، دوا اثر ڪري پئي نه؟...... ڪم ڪرڻ جو اھوئي طريقو آھي.“
ھن منھنجو بيان اڌ ۾ ڪَٽيندي مون کي آھستي چيو:
”ھينري! مون کي ايڪس سان ملڻ لاءِ تو وٽ اچڻ لاءِ چيو ويو آھي..... ھاڻ ٻڌاءِ ته آءٌ ڇا ڪريان.“
ھن دوستاڻي ويس ۾ اھوئي سوال ڪيو جيڪو ڪيترا ڀيرا اڳ ۾ به اذيت ڏيندڙ مون کان ڪري چڪا ھئا. منھنجي مدھوش ذھن ۾ ھزارين تصويرون ڦرڻ لڳيون.
آئون ھڪ گھٽيءَ ۾ ھئس .... ھڪ گھر ۾..... ھڪ چوواٽي تي ..... سدائين ان مارسل سان گڏ جيڪو منھنجو پيڇو ڪري رھيو ھو ۽ مون کان سوال مٿان سوال پڇي رھيو ھو.
مون ڏاڍي ڪوشش ڪري اکيون کوليون ۽ ايتري دير تائين حقيقت تي قابو پائي ورتم جو ٻيھر نيم بيھوشي ۾ ٻڏي ٿي سگھيس. ھن جواب حاصل ڪرڻ لاءِ مون کي آھستي آھستي لوڏيو.
”ايڪس ڪٿي آھي؟“
مون بي معنيٰ جملو چيو.
”مون کي حيرت آھي.“ مون کيس چيو.
”ته توکي مون وٽ موڪليو ويو آھي، پر مون کي خبر ڪونھي ته ايڪس ڪٿي آھي.“
”جڏھن ھو توسان ملڻ چاھيندو آھي، ته پوءِ ڇا ڪندو آھي؟“
”ھو مون سان ڪڏھن به ملڻ نه چاھيندو، ھن جو مون سان ڪوبه واسطو ڪونھي.“
”ھا بلڪل! پر پوءِ به جيڪڏھن ھو تو سان ملڻ چاھي ته ڪھڙو طريقو اختيار ڪندو.“
”ھو پڪ سان مون کي خط لکندو، پر وٽس ائين ڪرڻ جو ڪو سبب ته ڪونھي.“
دوا جي باوجود به مون کي ضرورت موجب پنھنجو پاڻ تي ڪنٽرول ھو ۽ آءٌ ھنن وحشين سان ڳالھائڻ دوران ھر ممڪن ڪوشش ڪري رھيو ھئس ته محتاط رھان.
”ٻڌ ...... !“ ھو وري چوڻ لڳو.
”مون وٽ ايڪس جي فائدي جو ھڪ ڪم آھي، تنھن ڪري مون کي ساڻس ضروري ملڻو آھي، جيڪڏھن ھو توکي مليو ته ڇا تون ھن ۽ منھنجي وچ ۾ ڪو رابطو قائم ڪري سگھندين.“
”آءٌ ڪو وعدو ڪري نه ٿو سگھان.“ مون کيس چيو: ”پر جيڪڏھن ھن مون سان ملڻ گھريو ته مون کي ڏاڍي حيرت ٿيندي.“
”ٺيڪ آھي! پر اتفاق سان جيڪڏھن ھو اچي ويو ته آءٌ توسان ڪيئن ملان؟“
”تون رھندو ڪٿي آھين؟“ مون کانئس پڇيو.
”26- ريو مچلٽ، ٽين ماڙ جي کاٻي پاسي، مارسل جي پڇا ڪج.“
”ٺيڪ آھي.“ مون وراڻيو.
”آءٌ پتو ياد رکندس.“
”اھو بھتر طريقو ڪونھي، جو مون توکي پتو ڏنو آھي، ۽ تون به پنھنجو پتو مون کي ڏي ..... ڀروسو رک.“
”ٺيڪ.“ مون کيس چيو.
”جيڪڏھن تنھنجي مرضي اھا ئي آھي ته ٺيڪ ٻن ھفتن کان پوءِ ڇھين وڳي تون ’پارڪ ڊي گلئڊ‘ جي اسٽيشن واري پل وٽ مون سان ملين سگھين ٿو. ھاڻ مون کي وڃڻ کپي، گھٽيءَ ۾ ائين بشنين جيان ھلڻ مون کي پسند ڪونھي.“
”تون پارڪ ڊي گلئڊ وٽ رھين ٿو..... پنھنجو پتو مون کي ڏي.“
آءٌ ٿڪي چڪو ھئس ۽ وڌيڪ ڳالھائڻ نه ٿي گھريم سو تيز ٿيندي چيم:
”تون منھنجو وقت پيو زيان ڪرين ..... چڱو الله ٻيلي.“
”الله ٻيلي.“ ھن وراڻيو.
پڪ سان ھو گھڙي کن مون کي ڏسڻ لاءِ بيٺو ھوندو ته آءٌ سمھي رھيو آھيان يا نه، ۽ پوءِ مون پنھنجي ويجھو ڪنھن کي ڀڻاٽ ڪندي ٻُڌو؛
”ھاڻي وڌيڪ ھي اکر به ڪونه ڪڇندو.“
تنھن کان پوءِ سڀئي اٿي دروازي ڏانھن ويا، جيئن کيل ختم ٿيڻ کان پوءِ ٿيندو آھي. ھڪ ڄڻي ويندي ويندي بجلي ٻاري ۽ اوچتو آءٌ بلڪل ھوش ۾ اچي ويس. ھو ھڙئي دروازي جي ويجھو ھئا. ڪجھ ٻاھر نڪري چڪا ھئا ۽ ڪجھ اڃا اندر ھئا، جن ۾ ار ۽ چا به ھئا ۽ اڃا تائين مون ڏانھن ڏسي رھيا ھئا. کين ڏسي مون پوري سگھ سان رڙ ڪئي:
”اوھين برقي تار ٻيھر آڻي سگھو ٿا، آئون بلڪل تيار آھيان ۽ اوھان کان ڊڄان ڪونه ٿو.“
ان کان اڳ جو اھي ٻه پارا مون کي پنھنجي تحويل ۾ وٺن جن مون کي ھتي آندو ھو، اسسٽنٽ منھنجي زخمن جي ملم پٽي ڪئي، ۽ منھنجي ڇاتي ۽ دُن وٽ پلستر ھنيو ۽ پوءِ ھو مون کي سھارو ڏيئي ٻيھر پنھنجي کوليءَ ۾ وٺي ويا. اتي ھڪ ڄڻي پنھنجي کيسي مان ٻه گوريون ڪڍي مون کي ڏنيون ۽ کائڻ لاءِ چيو. مون اھي وٺي زبان ھيٺان رکيون ۽ پاڻيءَ جو ڍُڪ پي چيم: ”ھاڻي ٺيڪ آھي.“
دروازو بند ٿيندي ئي مون اھي ٿُڪي ڇڏيون، شايد اھي اسپرين جون گوريون ھيون، پر ھاڻي ته آءٌ ٺيڪ نموني سان سوچي به نٿو سگھان ۽ ھر نئين شيءِ جي خلاف سخت مزاحمت محسوس ڪري ھئس، جو سمجھيم ته متان ڪنھن نئين علاج جي شروعات نه ٿئي. مون سوچيو، مون کي محسوس ٿيو ته منھنجي حالت نارمل نه آھي، منھنجي دل ۽ نس تيزيءَ سان حرڪت ڪري رھيون ھيون.
منھنجي مارسل سان ملاقات ٿي ھئي. پينٽوٿل جو ڀوت گوشت جو ڍڳ بڻجي ويو. ھن ڀيري ته آئون سندس سوالن جا جواب نه ڏيڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو ھئس پر ٻئي ڀيري کيس ڪيئن شڪست ڏيئي سگھندس. مون کي خبر آھي ته آءٌ بدحواسيءَ جي عالم ۾ آھيان. مون اھو يقين ڪرڻ لاءِ پاڻ کي چھنڊڙي وجھي ڏٺو ته ڪٿي آءٌ خواب ته نه پيو ڏسان. پر ھر ڀيري جڏھن آئون حقيقت ڏانھن ٿي موٽيس، پر دوا جي ڪري پيدا ٿيل خدشن کي دور نه ڪري سگھيس.
”اچ، اسين وڃون پيا.“
اھي ٻئي منھنجي شفاخاني جا سرواڻ ھئا. ان وقت گھڻي دير ٿي چڪي ھئي، شايد رات جا يارھن ٿيا ھئا. اسين ڏاڪڻيون چڙھي رھيا ھئاسين، جو مون کي خيال آيو ته ھو مون کي آپگھات ڪرائي رھيا آھن. پر انھيءَ وقت منھنجي حالت اھڙي ھئي جو ان خيال جو مون تي ذرو به اثر نه ٿيو.
”مون کي عذاب ڏنا ويا پر مون ھڪ اکر به نه ٻڌايو. دوا جو مون تي ڪوبه اثر نه ٿيو- اھا پڄاڻي ھئي.“