لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

پھاڪن جي پيڙهه

پهاڪن کي لوڪ ادب ۾ تمام سُٺي اهميت حاصل آهي ۽ سنڌي پهاڪا ٻهراڙين جي ڪچهرين ۾ ورجايا ويندا آهن. هي پهاڪن جو ڪتاب ”پهاڪن جي پيڙھ” مسٽر ڀيرومل مهرچند آڏواڻيءَ جو لکيل آهي.
Title Cover of book پھاڪن جي پيڙهه

44. ٻاهر جا کائن، گهر جا گيت ڳائن.

اصل هندي؛ باهر ڪي کائين، گهر ڪي گيت گائين.
يعني؛ ٻاهريان يا ڌاريا اچي کائي وڃن ۽ گهر جا ڀاتي ويٺا گيت ڳائين.
بنياد:
پھاڪي جو بنياد هن طرح آهي.
رگهو ۽ چيتن نالي ٻه ڀائر، سانگي سان ڪنھن شھر ۾ ويا. هنن جي اتي ڪن ٽن ماڻھن سان دوستي ٿي، تن جي هڪڙي ڏينھن ماني موڪلايائون. هنن پنھنجي مھمانن لاءِ سانتيڪو پرساد ٺاهيو. اڃا دال رڌي لاٿائون ته مھمان آيا پر ڏهه ڄڻا ٻيا به پاڻ سان وٺي آيا. تڏهن چيتن چيو رگهوءَ کي ته؛ ”هاڻ ڪھڙي صلاح؟“
ان تي هندي واري به چيو آهي ته:
تين بلائي تيره آئي، سنو گيان ڪي باني،
رگهو چيتن ڪو ڪهي؛ ”ڇوڙ دي دال مين پاني.“
رگهوءَ چيس ته؛ ”ادا صلاح اها آهي ته دال ۾ کڻي پاڻي وجهو.“
انھيءَ تان هي به چوڻي آهي ته؛ ”تين بلائي تيره آئي ڇوڙ دي دال ۾ پاني.“
هنن پوءِ دال جو ديڳڙو، سڄو کڻي پاڻيءَ سان ڀريو ۽ ڍنڍ ڪري ويٺا مھمانن کي کارائڻ. اڳيان هو به ڪي ٿر جا ڏڪاريل ٿي ڀانيان، سو رڳو آڻ آڻ پئي پيئي. آخر سڀ اٽو ۽ دال مھمان کائي ويا ۽ هنن ٻن ڀائرن کي بک ماريائون. تنھن تي ٻئي چوڻ لڳا ته؛
”تين بلائي تيره آئي، ديکو يھان ڪي ريت،
باهر والي کا گئي اور گهر ڪي گاوين گيت.“
(مھراج جنگيرام مٿرا وارو)
ڏکيا لفظ:
گيت ڳائين يعني بک ڪڍن.
سانتيڪو پرساد معنيٰ دال روٽي.