ٻہ اکر: منھنجا خواب ــ منھنجو سچ
مان چاهيان ٿو هي ڌرتي محبتن جو وسيع گلزار بڻجي وڃي جتي چاهتن جا پوپٽ اڏامندا رهن، هر ڏسا خوشبوئن جا جهونڪا هجن، نفرتون آپ گهات ڪري ڇڏين، بم ۽ بارود مٽي جا کيڏوڻا بڻجي وڃن ۽ لبن تي مرڪن جا ماڪ ڦڙا جرڪي پون. مان چاهيان ٿو. ها! مان چاهيان ٿو ڪوئي ڳل ڳوڙهن سان آلو نہ ٿي ڪنھن بہ اک ۾ درد جو جهڙالو نہ ٿي، مان چاهيان ٿو....... پر! حقيقت ۾ محبت هڪ اهڙو امرت پيالو آهي جيڪو هر ماڻھو جي لب تي نہ پھچي سگهندو آهي. نفرت ٿوهر آهي، جيڪو جتي بہ ڦٽندو ڪنڊا ئي ڏيندو. امن جو بارود جي دونھين ۾ ساھہ ٻوساٽجي ويو آهي ۽ درد ڊنل ٻار وانگر اسان جي ڇاتي کي چنبڙي پيو آهي. اها ئي حقيقت آهي ۽ اهو ئي سچ آهي ۽ هڪ تخليقڪار سچ جي اکين ۾ ڌوڙ ڪڏهن بہ نہ ٿو وجهي سگهي..... مان بہ انھيءَ سفر جو پانڌيئڙو آهيان. مون پنھنجي لفظن ۾ محبت کي امرتا ڏيڻ ۽ نفرت جي ڪــُچلڻ جو ڪم ڪيو آهي. مون پنھنجي ڪھاڻين کي دل جي لھو مان ڦٽل روشني مان تخليق ڪيو آهي. اهڙي روشني جيڪا سچائي جي نيڻن ۾ پيوست ٿي زندگي جي سمورين باريڪين کي نروار ڪندي آهي. منھنجيون ڪھاڻيون زندگي جي انھن باريڪين جون ڪھاڻيون آهن..... مان هڪ لمحي لاءِ بہ ڪڏهن پنھنجي ان فرض ۽ ذميواري کان غافل نہ رهيو آهيان جنھن لاءِ ماريو ورگاس چيو آهي تہ:
“The writer’s job is to write with rigour، with commitments to depend what he believes, with all the talent he has. I think that is part of moral obligation of a writer” (Mario Vargas).
(هڪ تخليقڪار جو اهو فرض ٿئي ٿو تہ هو جيڪو ڪجهہ سرجي ٿو ان جو کيس نہ صرف پنھنجي پوري فڪري سچائيءَ سچيتائي ۽ سگهہ سان دفاع ڪرڻ گهرجي پر ان لاءِ عملي رت ست بہ ارپڻ گهرجي. منھنجي خيال ۾ هڪ ليکڪ جي اها ئي ادبي ۽ اخلاقي ذميواري آهي.)
منھنجون ڪھاڻيون منھنجي روح جو آواز آهن، اهي احساس جيڪي منھنجي اندر کي اُڏوهي جيان پورو ڪندا ويندا آهن، اهي پيڙائون جيڪي منھنجي وجود کي ڌوڏي ڇڏينديون آهن ۽ اهي لمحا جيڪي درد جي آنڌي سان ڀرپور هوندا آهن، انھن سڀني کي آئون پنھنجي ڪھاڻين ۾ اظھارڻ جي ڪوشش ڪئي آهي. مون رڳو ڪوشش ڪئي آهي، پنھنجي ڪھاڻين وسيلي سماج جي زخمي ۽ پروڻ ٿيل بدن تان چادر هٽائڻ جي. بس مون اهوئي ڪيو آهي.... هن ڪتاب ۾ شامل ڪِن ڪھاڻين ۾ سماجي حقيقت جون چٽيون تصويرون آهن تہ ڪن ۾ منھنجي روح جي اٿاھہ گهرائين ۽ احساسن جي انوکي دنيا کي پسي سگهجي ٿو. پر، لي آن سرميلين جي لفظن ۾ "ڪھاڻيءَ جي معنى هر ڪنھن پڙهندڙ لاءِ ڌار ڌار آهي. گهڻو ڪري فڪشن جو ڪو بہ ڪارنامو ٻن پڙهندڙن لاءِ بالڪل ساڳي ڪھاڻي نہ هوندو آهي، هر ڪو ان ۾ ڪجهہ مختلف ڏسي ٿو. هو منجهس اهو ئي ڏسندو جيڪو هن خود ۾ ڏسڻ جي اهليت هوندي. پڙهندڙ جي انھن مختلف رد عملن ۾ ايترو تہ وڏو فرق هوندو آهي، جو ڪھاڻي هڪ شخص لاءِ بي معنى ۽ ٻي لاءِ تمام بامعنى هوندي آهي." سو منھنجون هي ڪھاڻيون اوهان لاءِ ئي آهن ۽ اوهان ئي انھن کي معنى ڏئي سگهو ٿا.
هن ڪتاب ۾ منھنجين ڪھاڻين جي حوالي سان خاص طور مھاڳ ۽ ٻين راين ۾ جيڪو ڪجهہ لکيو ويو آهي. ان کانپوءِ ڪجهہ بہ لکڻ جي ضرورت محسوس نہ ٿي ٿئي. پر لکڻ جي حوالي سان ايترو ضرور لکندس تہ مون لکڻ جي شروعات 80 واري ڏهاڪي جي پڇاڙڪن سالن کان شاعري سان ڪئي پر جلد ئي ڪھاڻي جي ڪاڪ محل منھنجي من کي اهڙو تہ مُنڊي ڇڏيو جو هن وقت تائين ان طلسم مان ٻاهر نہ نڪري سگهيو آهيان. ڪھاڻي سان ناتو نڀائيندي 15 سال گذري ويا آهن، پر منھنجي ڪھاڻين جو پھريون مجموعو اوهان جي هٿن تائين پھتو آهي. ان سموري عرصي ۾ تعداد جي لحاظ کان جيتوڻيڪ 80 کن ڪھاڻيون لکيون اٿم پر هن مجموعي لاءِ فقط ٻاويھہ ڪھاڻيون چونڊيون آهن. جن ۾ مختصر ترين ڪھاڻيون بہ شامل آهن. منھنجي خيال ۾ مختصر ترين ڪھاڻيون ٿورن لفظن ۾ گهڻو ڪجهہ محسوس ڪرائڻ جي سگهہ رکنديون آهن. اهي ڪنھن اهڙي طوفان جو پيش خيمو هونديون آهن، جيڪو من جي ويران ساحلن سان اچي ٽڪرائبو آهي.
ڪتاب ۾ بلڪل نڪور ڪھاڻيون بہ شامل ڪيون اٿم جن ۾ "خوشبو"، "بي سڪون خواب جو سچ"، "روپ ٻھروپ" وغيرہ قابلِ ذڪر آهن. جڏهن تہ ڪجهہ شروع واري زماني جون ڪھاڻيون بہ هن مجموعي ۾ شامل آهن. جن ۾ "دوزخ"، "لمحن جو درد"، "پيڙا جو پڙلاءُ"، ۽ "رانديڪو" وغيرہ ڳڻي سگهجن ٿيون. بھرحال منھنجو هي پھريون ڪھاڻي ڪتاب هڪ نماڻي ڪوشش آهي. جيڪو اوهان سڄاڻ پڙهندڙن لاءِ نھايت عاجزي سان پيش ڪيان ٿو.
آخر ۾ آئون انھن مھربانن ۽ دوستن فياض لطيف، اخلاق انصاري، محمد هاشم حامي، رياضت ٻرڙي، جھانگير عباسي ۽ سڪندر عباسي جو ٿورائتو آهيان جن هن ڪتاب لاءِ لفظن جي صورت ۾ مونکي محبت جو دان ڏنو آهي ۽ منھنجي رهنمائي ڪئي آهي. بي انتھا پيار، شفقت ۽ ٻاجهہ مونتي هميشہ منھنجي بابا جي رهي آهي جنھن کان سواءِ لکڻ جي سفر ڇا پر زندگي جي سفر ۾ بہ هڪ گام بہ کڻڻ جي قابل نہ ٿي سگهان ها.
Thanks Baba.
احسان دانش
2 اپريل 2005
7ـــ 2077 سميع آباد
لاڙڪاڻو 03003431374