پيڙا جو پڙلاءُ
هڪ دفعي ڪنھن انٽرويو ۾ پڇيس "توهان وٽ لفظن جو ڪيترو تقدس آهي؟“
چيائين "مون لاءِ سڀ کان مقدس چيز لفظ ئي آهن. اهي ئي لفظ جيڪي بي ستا هجڻ باوجود طوفان بہ برپا ڪري ڇڏيندا آهن، پر لفظن جي صحيح استعمال جو فن هجڻ کپي، ڇو تہ انھن جو غلط استعمال دنيا جو وڏي ۾ وڏو گناھہ آهي."
پڇيائينس "محبت جي باري ۾ ڇا خيال اٿوَ؟"
چيائين "محبت زندگي جو منشور آهي، جنھن کانسواءِ حياتيءَ جو تصور ئي ڌنڌلو آهي، محبت هڪ ڏيئو آهي جيڪو دل جي تاريڪ قبر کي هميشہ روشن رکي ٿو يا وري دل جي لھوءَ مان ٽڙيل سرخ گلابن جو گلدستو، جنھن جي سڳنڌ سرير ۾ سمائجي امرتا بخشي ڇڏيندي آهي. محبت ڪائنات جو گيت آهي جنھن کي اهي ئي پَرشَ ڪَنائيندا آهن جن جي روح ۾ ڳولا، اضطراب ۽ تڙپ هوندي آهي."
هن جون ڳالھيون، فڪر ۽ فلسفي سان ڀرپور..... پر سندس اهي سموريون ڳالھيون هاڻي کيس فضائن ۾ تحليل ٿيل محسوس ٿين ٿيون. ائين ٿو لڳيس ڄڻ هاڻي هن جي سوچن کي ڪنھن ذهن جي ڪال ڪوٺڙي ۾ سنگهر وجهي قيد ڪري ڇڏيو آهي. لفظَ بي وفا محبوب جيان کانئس رُسي ويا آهن..... ماڻھو سندس آواز جي گونج ٻڌڻ چاهين ٿا. هن کي چاهيندڙ سندس ڪردارن ۽ مڪالـمن جي حصار مان نہ ٿا نڪرڻ گهرن. پر هو تہ خود پاڻ کي پنھنجي ئي حصار ۾ جڪڙيل محسوس ڪري ٿو ۽ پنھنجي ڪنھن ڊرامي جو پيڙيل ڪردار ٿو ڀانئي پاڻ کي. هو هر لمحي پنھنجن گهٽيل احساسن کي اندر جي زندان مان آزاد ڪرائڻ جي ڪوشش ڪري ٿو پر هر ڀيري ان حسرت کي پنھنجي اکين مان لڙڪن جي صورت ۾ وهائي ٿو ڇڏي. هو پل پل پنھنجي وجود کي ڪنھن گهري ڌٻڻ ۾ لھندي محسوس ڪري ٿو ۽ ڪجهہ ڪُڇي بہ نہ ٿو سگهي، ڇو تہ سندس چپن کي تالو لڳل آهي. جڏهن کان فالج جو اٽيڪ ٿيو اٿس تڏهن کان اظھار جا سمورا دڳ بند ٿي ويا اٿس. هن جي وجود جو اڌ حصو ان فالج جي اٽيڪ اڏوهيءَ جيان کائي کوکلو ڪري ڇڏيو آهي. ها! زندگي جي ٽاريءَ کي سائو رکڻ لاءِ جسم جو باقي اڌ حصو ڪم ڪري رهيو اٿس.
هو، جيڪو سھارن کي عارضي ۽ رشتن کي ڪاغذي تصور ڪندو هو. اڄ پنھنجي ئي خيال تي پشيمان آهي. جيون جي هنن اذيت ناڪ لمحن ۾ سندس چند دوستن کان سواءِ هن جو ٻيو ڪو بہ نہ آهي.... عظمى جنھن سان هن روح جي اٿاھہ گهرائين سان محبت ڪئي هئي ۽ سندس نشيلن نيڻن جي سحر ۾ پاڻ کي گم ڪري ڇڏيو هو! ان جي وڇوڙي جي غم هن جي وجود کي ڀڃي ڀورا ڀورا ڪري ڇڏيو هو. زندگي ۽ ان جي رونقن تان اعتبار ئي کڄي ويو هوس، پر حياتيءَ جي تند کي ڇنڻ بجاءِ هن آهستي آهستي پنھنجي وجود کي وقت جي ناو حوالي ڪري ڇڏيو پر هاڻي کيس ماضي جون اهي سموريون يادون پل پل جهير ڏئي رهيون آهن.
سامھون ڀت تي لڳل خوبصورت وال ڪلاڪ ميوزڪ وڄائڻ شروع ڪئي آهي، رات جا ڏھہ ٿيا آهن. هي سندس چڪن ڪارن سوپ پيئڻ جو ٽائيم آهي پنھنجي هٿ کي سوري پريان رکيل گهنٽي جي بٽڻ کي دٻائي ٿو. ٿوري دير بعد ڪمري جو دروازو کولي نوڪر اچي سندس آڏو بيھي احترام سان چوي ٿو. "سر سوپ آڻيان؟" هو ڪنڌ کي آهستگيءَ سان هاڪار ۾ لوڏي ٿو. چند ئي لمحن ۾ نوڪر سوپ کڻي ڪمري ۾ حاضر ٿئي ٿو ۽ پوءِ ان مان چمچا ڀري آهستہ آهستہ کيس پئاريندو وڃي ٿو. ڪجهہ سوپ پيئڻ کان پوءِ نوڪر کي هٿ جي اشاري سان روڪي ٻاهر وڃڻ لاءِ چوي ٿو ۽ سوپ پيئڻ ڪري پنھنجي جسم ۾ گرمي محسوس ڪرڻ لڳي ٿو.
بيڊ سان اٽيچ ٽيبل جي هڪ پاسي ڪاري رات ۾ ليمپ جي جهيڻي روشني ڪمري کي اداسيءَ جو ويس پارائي ڇڏيو آهي. هر شيءِ ڌنڌلي ۽ ميرانجهڙي ٿي نظر اچي. هو ڪمري جي هر ننڍي وڏي شي تي نظر ڦيرائي وڃي ٿو، ڪتابن جي شيلف ۾ رکيل ڪتاب، رائيٽنگ ٽيبل تي ننڍڙي ليمپ، شوڪيس ۾ خوبصورت شو پيس، کيس مليل ايوارڊ، هڪ پاسي کان رکيل ٽي ــ وي ۽ ان جي مٿان گلدستو، ٽرالي ۾ پيل وي ــ سي ـــ ڊي، آڊيو وڊيو سي ڊيز هر شي پنھنجي پنھنجي جڳھہ تي ڏسي ٿو. پاڻ کي صحيح جاءِ تي نہ ڏسي اُٿڻ جي ڪوشش ڪري ٿو، پر ناڪام.
کن پل لاءِ اکيون پوري سوچن جي صحرا ۾ ڀٽڪي وڃي ٿو. پنھنجي چوڌاري ڪيئي ماڻھو ڏسي ٿو، کيس چاهيندڙ ماڻھو. ڪي هن کان آٽوگراف پيا وٺن تہ ڪي وري سوکڙيون پيا ڏين. انھن مان هڪ آرٽسٽ خوبصورت فريم ۾ بند ٿيل هڪ پينٽنگ ڏيندي چويس ٿو.
"ڪافي ڏينھن پيڙا ڀوڳڻ کانپوءِ مون هي پينٽنگ مڪمل ڪئي آهي. اوهان کي ان ڪري پيش ڪري رهيو آهيان تہ ھھڙين شين جو فقط اوهان جھڙن تخليقڪارن وٽ ئي قدر هوندو آهي. مون کي پڪ آهي تہ توهان منھنجي دل جي لھو، احساس ۽ پيڙا کي هنAbstract تصوير ۾ ضرور محسوس ڪندﺂ. ڇو تہ جيون بہ خود هڪ Abstract art ئي تہ آهي."
هن جون اکيون کلي وڃن ٿيون، ڪنڌ کي آهستگيءَ سان کٻي پاسي لاڙي ٿو، سامھون ڀت تي ٽنگيل ساڳي خوبصورت فريم ۾ بند ٿيل تصوير ۾ اکيون اٽڪائي ٿو ڇڏي.... وري ياد ٿو اچيس.....
آرٽسٽ کي Thanks چئي تصوير وٺي گهر اچي جڏهن کولي ڏٺي هئائين تہ ڏاڍي چڙ آئي هئس ۽ ائين پئي لڳس ڄڻ آرٽسٽ ساڻس ڪا ڪـُڌي مذاق ڪئي هجي.
"هي بہ ڪا تصوير آهي، هون!" هٿ ۾ جهليل تصوير کي بيڊ تي اڇلائيندي چيو هئائين "ماڻھو ٺاهيو اٿئين جو پيو ڊيڄاري ٿو..... اف هي تہ ڪو وحشي ٿو لڳي، ڏند تہ ڪيڏا ٻاهر نڪتل اٿس، ائين ٿو محسوس ٿئي ڄڻ واڇون چيريل هجنس ۽ اکين مان تارا نڪتل." ڪوٽ جا بٽڻ کولي لاهي هينگر ۾ وجهندي چيو هئائين "هن آرٽسٽ کي دنيا ۾ ڪو حسن ئي نظر نٿو اچي جو هن بدصورت انسان جي تصوير ٺاهي اٿائين، جنھن کي ڏسندي ئي ڀوِّ ٿو ٿئي، هن جي بجاءِ ڪنھن نازنين جو حسين چھرو ٺاهي فريم ۾ مڙهي ها تہ ڪيڏو نہ سندر لڳي ها." بيڊ جي ڀرسان ڪرسيءَ تي ويھي جهڪي بوٽ جون ڪَنھيون کوليندي تصوير جي فريم کي ڏسندي چيو هئائين "ايڏي بي ڊولي تصوير لاءِ ڪيڏو تہ خوبصورت فريم سيڙايو اٿائين پاڳل....." پينٽ مان بيلٽ ڪڍيو هيائين تہ دروازي تي ناڪ ٿي هئي “yes” چوڻ تي سندس گهاٽو دوست فريد اندر گهڙي آيو هو.
"يار ناڪنگ جي ڪھڙي ضرورت هئي..... هليو اچين ها، اچ ويھہ." صوفي تي ويھڻ جو اشارو ڏيندي چيو هئائينس.
فريد بيڊ تي رکيل تصوير ڏانھن گهوري ڪجهہ مرڪندي چيو هو "هي ڇا رکيو اٿئي؟"
"بس سائين...." ٿڌو ساھہ ڀريندي چيو هيائين "گفٽ آهي!"
"ڪنھن ڏنئي؟"
"انھيءَ آرٽسٽ جنھن اها تصوير ٺاهي آ، نالو لکيل اٿئيس ڪُنڊ تي."
فريد تصوير کڻي چپن ۾ نالو پڙهيو هو "رضوان." هڪ دفعو ٻيھر تصوير کي گهوريندي چيو هيائينس "پوءِ ڪٿي هڻندين هي تصوير؟"
"نہ بابا.... تون سمجهين ٿو تہ مان هيءَ تصوير پنھنجي گهر ۾ هڻندس! مون تہ سوچيو آهي هن جي خوبصورت فريم ۾ ٻي ڪا سھڻي تصوير سجائيندس."
"نہ يار اها زيادتي آهي، هن آرٽسٽ نھايت محبت سان توکي هي تصوير ڏني آهي. گهر جي ڪنھن نہ ڪنھن ڪنڊ ۾ ضرور لڳاءِ، ڇو تہ سوکڙي ڪھڙي بہ هجي ان جي پنھنجي اهميت هوندي آهي...."
"چڱو يار هاڻي ليڪچر نہ ڏئي ڪٿي نہ ڪٿي لڳائي ڇڏيندس."
هاڻي هن جون نگاهون نھايت باريڪي سان ان چتر ۾ چٽيل ماڻھو جي چھري ۾ گم ٿي ويون آهن، هن جا نرڙ وٽان کٿل وار، ڇڪيل ڪاريون ڀِرون ٿلھو نڪ ۽ ها! اکيون جن مان تارا نڪتل آهن، ڏسڻ کانپوءِ هن جون نظرون سندس ٽيڏن ڦڏن ڏندن، ڪٽيل چپن ۽ چچريل واڇن تي پون ٿيون. جنھن تي هو ڇرڪي ٿو پوي. هاڻي هو ماڻھو، جي سڄي چھري ۾ چتائي ڏسي ٿو، جنھن تي ڳاڙها، نيلا، پيلا، ساوا رنگ بي ترتيب وکريل آهن.... ڪجهہ گهڙيون اڃا تصوير ۾ اکيون اٽڪائي رکي ٿو. هاڻي سندس تارا ڦاٽندا وڃن ٿا.... هن کي ان ماڻھوءَ جي چھري ۾ لڪل اصل پيڙا، نظر اچي وڃي ٿي. ان ماڻھوءَ جي چھري تي ڦھليل رنگَ سندس پريشانين ۽ ڳنڀير مسئلن جا بدزيبا رنگ ٿا لڳن، هن جا کُٿل وار، ڇڪيل ڀرون ۽ تارن نڪتل اکيون کيس زماني پاران مليل اذيتن جا نشان ٿا ڀاسن ۽ ها! سندس ڪٽيل چپن ۽ چچريل واڇن تي نظر پوندي ئي هن جو ڌيان هڪ پاسي ڇڪيل پنھنجي واڇ ڏانھن هليو وڃي ٿو. کيس ائين ٿو لڳي ڄڻ ڀت تي لڳل تصوير هن جي پنھنجي ئي تصوير هجي. هن کي ماڻھو جي مک ۾ لڪل سمورين پيڙائن جون ريکائون چٽيون ٿيون نظر اچن. هن جون اذيتون ۽ درد سندس سامھون صاف صاف ٿي بيٺا آهن. هو پنھنجو جسم ٿڙڪندي محسوس ڪري ٿو ۽ چَپَ کولي ڪجهہ چوڻ چاهي ٿو پر نڙي ۾ ڄڻ ٿوهر جا ڪنڊا ٿا لڳنس.
ڪجهہ گرم لڙڪ هن جي اکين مان نڪري ويھاڻي ۾ جذب ٿي ويا آهن. پنھنجي کاٻي پاسي ڏانھن رکيل ٽيبل تان پيڊ ۾ ڦاٿل ڪجهہ اڇا پنا ۽ پين کڻي پنھنجي سامھون ڪري ٿو ۽ چاهي ٿو پنھنجي زندگي جي هڪ يادگار لکڻي سرجڻ. قلم پنھنجي ساڄي فالج زده هٿ ۾ پڪڙڻ جي ڪوشش ڪري ٿو... پر سندس هٿ ۾ سگهہ نہ هجڻ ڪري قلم بار بار بيڊ تي ٿو ڪري. هو پنھنجي بي وسي تي لڙڪ لاڙي ٿو. کيس ائين ٿو محسوس ٿئي ڄڻ سندس ذهن جي ساگر ۾ اٿندڙ خيالن جي تيز ڇولين جي آڏو ڪنھن وڏو ۽ مضبوط بند ٻڌي ڇڏيو هجي. هو پنھنجي چاهيندڙ کي ڪو ڊگهو ليڪچر ڏيڻ ٿو چاهي، پر سندس اها آس بہ من ئي من ۾ دٻجي ٿي وڃي. هو واڪا ڪري پنھنجي من جي پيڙا ٻاهر ڪڍڻ ٿو گهري پر ائين بہ نٿو ڪري سگهي، ڇو تہ سندس زبان تي تالو لڳل آهي. اندر ئي اندر ۾ سڏڪا ڀرڻ لڳي ٿو ۽ سندس من ۾ "پيڙا جو پڙلاءُ" پيو گونجندو رهي ٿو.