شاعري

ابيات سنڌي

ڪتاب ”ابيات سنڌي“ حضرت سلطان الاولياء خواجه محمد زمان رحه لواري وارو جي بيتن جو مجموعو آهي، جنهن جي شرح حضرت شيخ شهيد سعيد عبدالرحيم مڱريو گرهوڙي رحه ڪئي آهي ۽ ان ڪتاب جو مترجم و ممهد شمس العلماء ڊاڪٽر عمر بن محمد دائود پوٽو آهي. هي ڪتاب پهريون ڀيرو 1936ع ۾ ڇپيو، جڏهن ته شاهه عبدالطيف ڀٽ شاهه ثقافتي مرڪز ڪميٽي، ڀٽ شاهه، حيدرآباد سنڌ پاران ٽيون ڇاپو 1994ع ۾ ڇپايو ويو. اي ڪمپوزنگ عبدالجبار شيخ صاحب ڪئي آهي. اسان ٿورائتا آهيون سائين عبد الجبار شيخ جا جنهن ڪتاب جي سافٽ ڪاپي سنڌ سلامت تي پيش ڪرڻ لاءِ موڪلي ڏني.
Title Cover of book ابيات سنڌي

12. سندن ڪلام:

سندن ڪلام ٻن حصن ۾ وراهي سگهجي ٿو. ملفوظات يعني اهي قول، جي بروقت صوفياڻين نڪتن تي مريدن جي ارشاد لاءِ چيا اٿن. انهن مان ڪي فردوس العارفين ۽ مرغوب الاحباب ۾ درج ٿيل آهن ۽ ڪي چونڊ قول وري قول شيخ عبدالرحيم پنهنجي عربي ڪتاب فَتح الفَضل ۾ سمايا اهن. اهي ڪل 441 ٿيندا. انهن مان 243 جو ترجمو شرح خواجه گل محمد صاحب الورد المحمدي جي نالي سان لکيو آهي. جڏهن پڇاڙيءَ واري مقولي “ العارف بالله امام يعرفہ بالعالم او يعرف العالم بہ” تي پهتو. تڏهن ارجعي جو جام نوش ڪري واصل بالله ٿيو (1218هه ـ 1803 ع) باقي 203 جو شرح سندس خاص مريد سيد نور علي شاهه لکيو آهي. ۽ ان جو “ تکملہ الورد المحمدي” ڌريو اٿس. اهو ڪتاب پڻ مون کي پنهنجي تلميذ رشيد پير سعيد حسن صاحب وٽان مليو آهي. انهن ٻنهي ڪتابن مان ڪي ٿورا قول هيٺ ڏجن ٿا. واضح هجي ته خواجه صاحب جا مقولا اصل سنڌيءَ ۾ هئا. پر شيخ عبدالرحيم گرهوڙيءَ انهن کي عربي زبان ۾ آندو آهي. هن عذر سان ته “ ولا باس باختلاف للسان في اتحاد البيان” زبان جي اختلاف ۾ ڪا حرڪت ناهي. جڏهن بيان هڪڙو ئي آهي.
مراقبي جو نمونو ٻليءَ کان سکڻ گهرجي جڏهن ڪئي جي ٻر تي جوهه ماري وهندي آهي.
خلق جو عالم افضل آهي امر جي عالم کان، ڇاڪاڻ ته ظهور ان ۾ ئي حاصل ٿئي ٿو.
معراج جي رات، سواءِ انسانيت جي، ٻيو ڪو آخري پردو ڪونه رهيو.
خطرو (جيڪو انسان جي دل ۾ ايندو آهي) سو ايمان جي خلاف ناهي، بلڪ ان جو ڪمال آهي.
شرڪ کانسواءِ ايمان ڪو ٿورو لڀندو.
عام ماڻهو ڏسندا آهن پر جيڪي ڏسندا آهن ان جي منشا نه ڏسندا آهن. عارف (انهن جي برخلاف) ڏسنو آهي. ۽ منشا کي به ڏسندو آهي.
سخا هڪ ٽاري آهي جا سخيءَ کي جنت ۾ پهچائي ٿي. ۽ بخل هڪ ٽاري آهي جا بخيل کي دوزخ ۾ پهچائي ٿي.
فقير اهو آهي جنهن ۾ فقيرن جي خاصيت هجي ۽ نه اهو جو سندين رسم تي هلي.
حقيقي معشوق رات رمندڙ آهي ۽ تو وٽ اهڙي طرح ايندو جيئن تون ان کي ڏسي نه سگهين.
جنهن کي محبت ناهي تنهن کي ايمان ناهي ۽ جنهن کي طاعت ناهي تنهن کي ذڪر ناهي.
جيڪي ڪي ڏسجي يا ڄاڻجي ٿو نفيءَ جو لائق ناهي.
نفي صيفل آهي (جو دل کي ماسوا جي ڪٽ کان صاف ٿو ڪري).
روح کي ڪا خاص صورت ناهي، بلڪ سڀ صورتون اٿس. جنهن ۾ وڻيس تنهن ۾ ظاهر ٿئي.
انسان آهي مخلوقات جو جوهر، عالم انسان روشن آهي، نه پنهنجي ڪري.
انسان قائم آهي خيال تي، خيال گم ٿيو ته انسان به گم ٿي ويندو.
جڏهن فڪر تمام ٿيندو (قلب جي فنا سان) تڏهن ئي خدا حاصل ٿيندو.
ظاهري امور جو اصل آهي قلب ۾،نه ته هوند ظاهر نه ٿين. جيئن ڪوريئڙي جا تاندورا جي سندس پيٽ مان نڪرن ٿا، جن جو اصل ان ۾ ئي آهي.
شين جي خوبي ۽ خرابي شرعي آهي نه حقيقي يا خدا! اسان کي شيون ايئن ڏيکار جيئن حقيقت ۾ آهن.
ايلچيءَ کر پڪڙيو، اهوئي سڪندر اٿو.
فنا ۽ بقا جو مثال آهي پيسجڻ ۽ پچڻ.
ماني مٿي تي اٿئي ۽ درن تي پيو ڌڪا کائين.
سوئي ماري سو مرون، سوئي ڀڳو جاءِ.
اوها ماري ان کي، اوهي ويٺو کاءِ.
23.جو جيئري نٿو مري تنهن جو موت اجايو آهي.
24.الله جو عارف يا ان کي عالم جي رستي ڄاڻي ٿو يا عالم کي ان جي رستي(اصل نمبر 243)
25.سڄي جي طلب ڪرڻ آهي سڄو وڄائڻ.
26. مومن جر نشاني آهي ته الله کانسواءِ ڪنهن جن ۽ بشر کان نه ڊڄي.
27. جڏهن خدا ساڻ آهي تڏهن جيڏانهن وڻيئي تيڏانهن وڃ.
28. سچي طالب جو حجرو ساڻس آهي (يعني خلوت در انجمن)
29. راڳ ٻڌڻ فسق آهي ۽ اُن جي لذت ماڻڻ ڪفر.
30.جڏهن خاڪ جي وصف کي پهچندين تڏهن ڀانئج ته سير ۽ سلوڪ پورو ٿيو.
31.ظهور تي موهجي نه وڃجي، ڇاڪاڻ ته جبل ويجهو ڏسڻ ۾ ايندو آهي، اگرچه حقيقت ۾ پري هوندو آهي.
32. ٽاريوناگرچه چوڌاري پکريل آهي. تڏهن به سڀ اصل ڏي موٽ کائين ٿيون.الله تعاليٰ فرمايو آهي ته “ الي مرجعکم” مون ڏي ئي اوهان جو موٽڻ
آهي.
33. ڪامل نه ڪي مري ٿو نه ڪي فنا ٿئي ٿو ( يعني سندس قلب ڇاڪاڻ ته سندس ظاهر ٻين وانگر)
34.پساهه آهن ذات جو مظهر ۽ اُن کان مٿي ٻي ڪهڙي فضيلت آهي؟
35.حقيقت موجود آهي باقي ٻيو سڀ حباب ( جر ڦوٽي) وانگر آهي جو پيو اچي ۽ وڃي.
36.دنيا ئي حياتي آهي چئن طبيعتن جو صلح، تنهنڪري عارف ڪامل جو لقب ساڻس نٿو لڳي.
37.دين قائم آهي حق جي ماڻهن سان ۽ نه لٺ ۽ لڙائيءَ سان.
38.انسان خدا جي ٻن آڱرين وچ ۾ ايئن آهي جيئن بازيگر جي هٿ ۾ ڀولڙو.
39.مرشد آهي کوهه وانگر ۽ مريد آهي ٻوڪي وانگر. جيڪڏهن پهرئين ۾ پاڻي نه هوندو ته ٻئي ۾ ڪيئن پوندو؟
40. طريقت جو مثال آهي لوڙهه وانگر. لوڙهه ڳوليندڙ پنن کان وٺي پاڙ تائين ويندو آهي.۽ ٻيون سڀ پارون ڇڏي وڏيءَ کي وٺندو آهي. جنهن مان ئي پنهنجو مقصد ملندو اٿس.