صبح ٿئي ٿو
[/b]
اسين ٽين منزل تي رهون ٿا. منهنجي ڪمري جي دري گهٽي ڏانهن کلي ٿي. هڪڙي لحاظ کان اها صحيح آهي ته ٻي لحاظ کان غلط.. صحيح انهي ڪري آهي جو آءٌ گهٽي ۾ بيٺل پنهنجي دوستن جي آواز کي آساني سان ٻڌي سگهندو آهيان ۽ سندن سڏ جو بروقت جواب ڏئي سگهندو آهيان. ۽ غلط انهي ڪري جو.....ان لاءِ ڪافي سبب آهن. خاص سبب اهو آهي ته ٻاهر جو گوڙ اندر اچڻ سبب صبح جو دير تائين سمهڻ تقريبن نا ممڪن آهي. منهنجي گهڻو ڪري نوين بجي اک کليو وڃي ۽ ڪنهن وقت ته رات ۾ به .....جيڪڏهن منهنجي اٺين وڳي اک کلي ويئي ته بابا جي نظرن کان ڪٿي ٿو بچي سگهجي. ۽ اُن وقت اڪثر اسانجي هن قسم جي گفتگو ٿيندي آهي.
”بابا! صبح جو سلام.“
”ايترو سويل اُٿيو آهين؟ بيمار ته ناهين؟“
”نه.“
”اڄ ڇاٿو ڪرڻ چاهين؟“
”سڀاڻي وانگي.“
”ڪهڙو ڪم؟“
”ڪلهه وانگي.“
”تون ڪجهه ڪرڻ جو ڇو نٿو سوچين؟“
”زندگي تمام مختصر آهي ۽ سوچڻ لاءِ وقت ئي ڪٿي آهي؟“
”اسانکي ساڳي گفتگو روزانو نه ڪرڻ گهرجي.“
آءٌ روزانه اٺين بجي اُٿڻ نٿو چاهيان پر اُنجي باوجود به مونکي مهيني ۾ هڪ ٻه دفعا اهي ليڪچر ٻڌڻا ٿا پون.
“ته تون بيوقوفي واريون حرڪتون ڪري پاڻ کي اڪابر ٿو سمجهين.“
”ٺيڪ آهي آءٌ کڻي اڪابر ناهيان پر توهان جيڪي ڪم ڪريو ٿا اُنهن سان به ڪو ماڻهو وڏو ڪونه ٿو بنجي وڃي.“
”بڪواس بند ڪر.“
امان صورتحال جي سنگيني کي سمجهي اچي وچان ٽپي پوندي هئي ”آريشاکيچڪ اچي ويو آهي” هوءَ چوندي هئي.“
کيچڪ منهنجي پي جو ڊرائيور آهي. امان جي ان ڳالهه جو مقصد اهو هوندو هو ته ڪار هيٺ تيار آهي، بابو اُن ۾ روانو ٿئي جيئن اسانجو بحث ٽٽي ۽ معاملو ٿڌو ٿئي. بابا کي ايترو وقت ئي نه هوندو هو ته هو ساڳئي معاملي تي وري اچي ٻيهر ڳالهائي. بابي جي وڃڻ کانپوءِ، آءٌ امان سان مختلف موضوعن تي ڳالهائيندو هوس، جن ۾ اول ذڪر ڪنهن ڇوڪري جو ايندو هو.
سدائين جيان هڪ صبح جو امان مونکي ڪافي آڻي ڏني. آءٌ هاڻي بسترو ڇڏڻ وارو ئي هوس جو دري مان هڪ وڏي ڪرين ڏيکائي ڏني. مون سمجهيو ته ڪرين ٿوري دير کانپوءِ هلي ويندي. پر ايئن نه ٿيو. اُنجو اُتي ڪافي دير کڙو رهڻ مون ۾ بوريت جو احساس وڌائڻ لڳو بلڪل ائين ئي جيئن سئنيما ۾ ڪارخانن جا سلائيڊ ڏسي آءٌ اکيون بند ڪري ڇڏيندو آهيان. مون نيٺ خفا ٿيندي دري بند ڪري ڇڏي.
ٻئي ڏينهن صبح جو به ڪرين اُتي بيٺي هئي. ڪيڏو نه عذاب هو. سدائين جيان آءٌ بستري ۾ ستي، اهو فيصلو ڪرڻ جي ڪوشش ڪري رهيو هوس ته اُٿان يا نه؟ مونکي هڪ بجي دوستن سان ملڻو هو ته پوءِ هاڻ اُٿي ڪريان به ڇا؟ جيڏي مهل آءٌ اهو سوچي رهيو هوس اوڏي مهل ڪرين هيٺ مٿي ۽ کٻي سڄي گهمي رهي هئي. اهو منظر ڪيڏو نه بور ڪندڙ هو. آءٌ جيئن ئي دري بند ڪرڻ لاءِ اُٿيس ته منهنجي نظر ڪرين هلائيندڙ ڇوڪري تي پيئي. هو سڌو مون ڏانهن نهاري رهي هئي. جيئن ته منهنجو بدن اُگهاڙو هو، انهي ڪري واپس وڃي بستري ۾ ڪريس. آءٌ ضرور مشڪرو نظر اچي رهيو هوندس، جو هنجون نظرون مونتي کپي ويون هيون. هوءَ ڪيڏي نه شوخ هئي ۽ مون ڪيڏي نه بي حيائي جو مظاهرو ڪيو هو. مون امان کي سڏيو. هن پردا بند ڪيا. پوءِ آئون اُٿيس ۽ ڪپڙا پاتم. سج ڪافي مٿي چڙهي آيو هو.
ٽيئين ڏينهن به اُتي ڪرين موجود هئي ۽ ڇوڪري پڻ. مون دري کولي ۽ اشارو ڪري هنجو ڌيان پاڻ ڏي ڇڪايو. هن هيٺ نهاريو هوءِ ڏاڍي خوبصورت هئي. مون اڳ ڇو هن کي مس ڪيو هو.
”اوءِ!” آسمان مان هيٺ لهي اچ. “ مون رڙ ڪئي.
ڇوڪري شيشي مان ڪنڌ ڪڍيو ۽ چيو ”آءٌ پنجين وڳي آسمان مان هيٺ لهنديس.“
آءٌ واعدي مطابق پنجين وڳي هيٺ لٿس. هوءَ پنج لڳي ڏهن منٽن تي هيٺ لٿي. آءٌ هن کي ڏسي کوئجي ويس. هن پنهنجا ڪپڙا تبديل ڪيا هئا ۽ هوءَ اُنهن ڪپڙن ۾ اڃا به وڌيڪ خوبصورت لڳي رهي هئي.
”منهنجو نالو ميري آهي.“ هن ڳالهايو.
”۽ منهنجو نالو جئڪ“ مون هن کي پنهنجو اصل نالو ڪونه ٻڌايو. ظاهر آهي اهو منهنجي مزاج جي خلاف هو، ته آءٌ کيس صحيح نالو ٻڌايان ۽ ٻيو ته مون چاهيو ٿي ته آءٌ کيس اهڙو نالو ٻڌايان جيڪو سندس نالي سان خوب جچي سگهي.
هن مونڏانهن نهاريو ۽ مرڪي ڏنو.”هاڻي ڇا پروگرام آهي؟“
مون سئنيما هلڻ جي تجويز ڏني.
”آءٌ نٿي هلي سگهان. هي شام آءٌ واندي ناهيان“
”تو وٽ منهنجي لاءِ ڪا تاريخ خالي آهي؟“
”ها.“
”سڀاڻي بابت ڇا خيال آهي؟“
”ٺيڪ آهي سڀاڻي“
اسان ڪافي دير تائين هن جو انتظار ڪيو. اوچتو منهنجي نظر هن تي پيئي.
”ميري؟“
”هيلو جئڪ.“
دوستن ٺونٺ هئي. آرمين چيو ”چوويهن سالن جي لڳي ٿي.“
هن جو مطلب هو ته جئڪ منهنجو چوويهون نالو آهي. پر ڪا ڳالهه ناهي. هوءَ اڌ مڙي ۽ منهنجي اچڻ جو انتظار ڪرڻ لڳي.
”تون ڪٿان پئي اچين؟“ مون پڇيو.
”اتان جتان مونکي اچڻ گهرجي.“
”هٿ ۾ ڪهڙو ڪتاب اٿئي؟“
”سوڀارو سردار.“
”اوهه؟ مون ريمارڪيو کي ڪافي ڪجهه پڙهيو آهي. پر آءٌ حيران آهيان ته هڪ ڇوڪري سا به مشين آپريٽر لٽريچر ۾ ايڏي دلچسپي رکي ٿي!؟ تون شايد انهي ڪري پيئي پڙهين جيئن اُن تي تنقيد ڪري سگهين، ڇا ايئن ڪونهي؟ اهو غصو ئي آهي.“ اهي منهنجا پنهنجا نه پر هينري جا چيل لفظ هئا جيڪي هن مونکي ريمارڪيو جو ڪتاب ڏيندي چيا هئا.
”آءٌ هنجي لکڻ جي اسٽائل کي پسند ڪريانٿي“.
”ڇا تون مونکي پسند ڪرين ٿي؟“
هن اُن کي مذاق سمجهيو.
”جئڪ ڇا تون شاگرد آهين؟“
مون کي خبر ناهي ته مون ڇو چيو ته، ”آءٌ ڪونه آهيان.“
”ته پوءِ تون ضرور ڪو ڌنڌو ڪندو هوندين؟“
”ها.“
”تون پڪ رات جي شفٽ ۾ ڪم ڪندو هوندين تڏهن ته صبح جو دير تائين ستل هوئين.؟“
”بلڪل صحيح. آءٌ رات جي وقت ۾ ڪم ڪندو آهيان.“ مون چيو ،”ڊيوٽي تي وڃڻ کان اڳ آءٌ تازي هوا کائڻ لاءِ ٻاهر نڪري ويندو آهيان.“
”اهو هڪ سٺو خيال آهي.“ مون محسوس ڪيو ته هنجو مون ڏانهن ڏسڻ جو انداز تبديل ٿيندو پئي ويو. مون هن جي هٿ کي پڪڙي پنهنجي ويجهو آندو. هن اعتراز نه ڪيو.
”ڇا تون مونسان گڏ سڀاڻي سئنيما هلنديئين؟”
”ٺيڪ آهي.“
مون گهڻو ڳالهائڻ نٿي چاهيو. مون تارن ڏي نهاريو. مون سوچيو ته آسمان ۾ تارا انهي ڪري نٿا اُڀرن ته هو شاعري جي زبان ۾ واکاڻيا وڃن. پر هو ته شاعرن جي ڄمڻ کان به گهڻو پهرين آسمان ۾ موجود آهن ۽ آسمان ۾ تڏهن به کڙندا رهندا، جڏهن هن ڌرتي تي سونهن ۽ ٻاجهه ڀريا شاعر باقي نه هوندا.
آسمان ۾ تارا شايد انهي ڪري موجود آهن، جيئن هو کيس ڇوڪري سان ٻي ملاقات لاءِ سوچڻ ۾ مدد ڪري سگهن. ۽ پوءِ ميري ڳالهايو، ”مونکي گهر ڇڏڻ جي تڪليف نه ڪر اهو ڪافي پري آهي.“
”مون ڪجهه ڪونه ڳالهايو. آءٌ ڪري به ڇاٿي سگهيس؟ مون پنهنجي طريقي سان ڪم ڪرڻ چاهيو ٿي. ڇا ايئن نه هو؟ هوءَ بس ۾ چڙهي رواني ٿي ۽ آءٌ پنهنجي دوستن ڏانهن.
دوست اڃان سئنيما جي آس پاس بيٺا هئا.
”معاملو ڪٿي پهچايئي؟“
”هنکي ڪيستائين کو ٽيئي؟“
”هنجون ٽنگون ڏاڍيون خوبصورت آهن.“
”شايد هوءَ ميڊيڪل جي شاگردياڻي آهي.“
مون هنن کي ٻڌايو ته هوءَ ڪير هئي. ڪنهن به پهرين مونتي اعتبار نه ڪيو ۽ پوءِ هو کل ۾ ٻڏي ويا.
”ههڙيون خوبصورت ٽنگون هڪ ڊگهي ڪرين سان ڪيئن وڃي سگهيون ٿي.“ آرمين چيو.
”يار هاڻ هلو ته هلي گهٽيون ماپيون.“
اسان ابو ڊين گهٽي ۾ هلڻ شروع ڪيو. مون هن گهٽي ۾ واقع اسڪول مان تعليم حاصل ڪئي هئي. ۽ مان مڃانٿو ته آءٌ گذريل ٻن سالن کان هن گهٽي ۾ کڙ ڪتر ٿيندو رهيو آهيان. مان مڃان ٿو ته اها ڪا تفريح جي جاءِ به ڪونه هئي، پر ٻيو ڪو مشغلو به ته ڪونه هو. شهر ۾ اهڙي ٻي ڪا سٺي جڳهه به ڪونه هئي، جتي ڪا چڪي پي ڊانس ڪري وقت ڪاٽي سگهجي. ٻي ڳالهه ته اسان هر رات هڪ ٻئي جي گهر ۾ دعوتون ڪري به ڪونه ٿي سگهاسين. تنهنڪري اسان گهٽين ۾ پيا رلندا هئاسين. هلي هلي منهنجا بوٽ به گسي ويا هئا. گهٽين ۾ ميڙا لڳا پيا هوندا هئا. مون ميڙ ۾ نهاريو. مونکي ڪو به اهڙو ماڻهو نظر نه آيو، جنهن کي چاهڻ تي دل گهري. مون پاڻ کي ماڻهن جيان سمجهڻ جي ڪئين ڀيرا ڪوشش ڪئي آهي ۽ هر ڀيري ناڪام ويو آهيان. بنيادي طور آءٌ تبديلي پسند آهيان. ڪافي ماڻهو مونکي فضول نظر آيا آهن. جيڪڏهن اُنهن جو وجود نه هجي ها ته ڪر سئنيما ۾ ٽڪيٽ وٺڻ تي ايڏي رش ۽ تڪليف نه ٿئي ها، بسن ۾ چپ چپان نه هجي ها ۽ مونکان ڪو به اهو پڇڻ وارو نه هجي ها ته ”آخر تون ڪو ڌنڌو يا ڪارائتو ڪم ڇو نٿو ڪرين؟“
آءٌ دوستن جي گفتگو تي ڌيان ڪونه ڏيئي رهيو هوس. مونکي اڳي ئي خبر هئي ته هو اُهو ئي ڪجهه چوندا جيڪو آءٌ ابو ڊين گهٽي ۾ ڪافي وقت کان ٻڌندو آيو آهيان. پر منهنجي ڪجهه ڪرڻ لاءِ اُتي هو به ڇا؟ ٽاور ڪرين ۾ ڪو به مزو نه هو. هر چيز بيڪار ۽ بي سبب نظر آئي ٿي. فقط تارن ۾ نهارڻ ۾ ئي مزو آيو ٿي.
”مون نئون رڪارڊ خريد ڪيو آهي. هلو ته منهنجي جڳهه تي هلي ٻڌون.“ ٽم چيو.
اسين هن جي جڳهه تي وياسين. جيتوڻيڪ اڃا آڌي رات ڪونه ٿي هئي ته به ڪافي درين ۾ اوندهه هئي. تم رڪارڊ پليئر تي هٿ رکيو. ”تون هتان تارا ڏسي نٿو سگهين تنهنڪري بهتر آهي موسيقي کي ٻڌ.“ اها ڏاڍي دل کي سرور پهچائيندڙ هئي. “ڇا آهي؟” ڪوئي دروازي تي ٺڪ ٺڪ ڪري رهيو هو، تم دروازو کولڻ لاءِ ويو.
ڏاڪڻ تي هيٺ هڪڙو بيمار ٻار بيٺو هو، ”ڇا توهان سڀاڻي تائين موسيقي بند ڪري سگهو ٿا؟“
”سڀاڻي تائين؟“ هنن هر شيءِ کي سڀاڻي تائين ملتوي ڪرڻ چاهيو ٿي پر ڇا ٻار جي بيماري سڀاڻي تائين ملتوي ٿي نٿي سگهي؟
آءٌ گهر ڏانهن روانو ٿيس.
”ڇا تون ڪڏهن بور محسوس ڪندي آهين؟“ اهو پهريون سوال هو جيڪو مون ميري کان ٻي شام جو ڪيو. هن مونڏانهن حيرت مان نهاريو، ”ڪنهن ڪنهن وقت“
”اُن وقت ڇا ڪندي آهين؟“
”مثال جي طور جيئن هاڻي آءٌ بوريت مٽائڻ لاءِ فلم ڏسڻ چاهيانٿي.“ائين چوندي هن مونڏانهن ويجهو ٿيندي گهوري نهاريو، ”تون چاهين ته هر نموني پاڻ کي مشغول رکي سگهين ٿو.“
منهنجيون نظرون هاڻ آسمان ۾ کپي ويون هيون. پر اڃا ته فقط ست ٿيا هئا. تارا اڃان ڪونه اُڀريا هئا. اسين سئنيما ۾ وياسين. پهرين ته مون پردي ڏي نهاريو ئي ڪونه. جڏهن بتيون وساميون ته مون ۾ ميري کي ڇهڻ جي خواهش ڪر کڻي اُٿي. مون اوندهه ۾ سندس هٿ ڳولڻ جي ڪوشش ڪئي. اهو ڏاڍو ٿڌو هو.
”ڇا توکي ٿڌ ٿي پوي؟“ مون ڀڻڪيو.
”نه.“ هن چيو. پر هن پنهنجو هٿ پري نه ڪيو. آءٌ هن کي آرمين جي جڳهه تي وٺي ويندس مون فيصلو ڪيو. هو اڄ گهر ۾ اڪيلو آهي.
ميري منهنجو هٿ ويجهو ڪري ورتو. ”اهو تمام گرم آهي.“
منهنجيون اکيون هاڻ اوندهه ۾ ڏسڻ لڳيون هيون. مون هن ڏي وري نهاريو، ”آءٌ يقينن هن کي آرمين جي جڳهه تي وٺي ويندس“
”پردي ڏانهن ڏس ۽ پنهنجو هٿ پري ڪر.“ مونکي سندس حڪم جي بجا آوري ڪرڻي پيئي.
آءٌ ان خيال جو آهيان ته ڇوڪري جي معاملي ۾ سلسلو ڪنهن ننڍڙي ڳالهه کان شروع ڪجي ته هوءِ جلدي ڦاسي پوندي.
جيئن ئي سئنيما ڇڏيسين، اسان مان ڪنهن به فلم تي ايترو گهڻو نه ڳالهايو. ميري فقط اهو چيو، ”اها بيڪار فلم هئي“
”آءٌ توسان پنهنجي خوش مزاج سنگت کي ملائڻ چاهيان ٿو.“ مون چيو ”ا ُتي اسان موسيقي ٻڌنداسين ۽ تون بور به نه ٿينديئين.“
آءٌ بور نٿي محسوس ڪريان. پر ها توکي ڊيوٽي تي پهچڻ ۾ دير ٿي ويندي.“
”بيشڪ.“ مون هنکي ٻڌايو هو ته منهنجي شفٽ ساڍي ڏهين وڳي شروع ٿيندي. وردي پوش سيٽي هنئي.
اسين سڄي واٽ ڳالهائيندا هلياسين. ميري چيو، ”هو ڏس!؟ هو اسان ڏي نهاري رهيو آهي.“
“اوهه” مونکي مذاق سجهي آيو، ”اسان کي به ايئن ئي ڪرڻ گهرجي جيئن اهو ڪري ٿو.“
”صبح جو سلام! جئڪ شفٽ ڪيئن رهي؟“
”بلڪل ٺيڪ. جيتوڻيڪ آءٌ ڪافي ٿڪجي پيو آهيان.“ مون بستري مان ئي جواب ڏنو.
هن مون ڏانهن نهاريو ۽ ڪرين کي ڪنٽرول ڪيو. ڪرين جي ٻانهن هڪ ڀت کي مٿي کڻي رهي هئي. رات جو گهڻو دير سان پهچڻ سبب گهڻو ٿڪ محسوس ڪري رهيو هوس. اسانجو ماضي جيڪو دوستن ۽ ڇوڪرين (جن مان ڪن کي سڃاڻندو هوس ته ڪن کي نه) سان گهاريو هو ڪيترو نه سٺو هو.
اسان گڏجي پيئندا هئاسين ۽ نچندا هئاسين ۽ بحث ڪندا هئاسين. مون ٽن يا چئن ڇوڪرين کي چميو ۽ ٻن سان ملڻ جي تاريخ به رکي. هڪڙي جو نالو آلا هو. هوءَ ڏاڍي خوبصورت هئي. ”آءٌ هن کي آرمين جي گهر وٺي ويندس“ ڪنهن چيو. ”اچو ته اُنهن جي نالي پيون جن کي خبر آهي ته جيون ڪيئن گهارجي.“ اُن کان پوءِ آلا مونڏي جهڪي ته جيئن آءٌ هنجي چولي ۾ ڇلڪندڙ جوڀن کي پسي سگهان. ”هن اڳي به ڪئين ڀيرا اسانتي جوڀن لٽايو آهي“ مون چپن ۾ سس پس ڪئي ۽ پوءِ چپن تي وسڪي جو گلاس آڻيندي نڄاڻ ڇو ميري بابت سوچڻ لڳس. ”ڇا ميري بابت به اها راءِ رکي سگهجي ٿي؟ “ ڇا هن کي خبر ناهي ته حياتي جو مزو ڪيئن وٺجي؟ ”هي واقعي حقيقي زندگي آهي.“ آلا چئي رهي هئي. منهنجو هڪ هٿ هنجي چيلهه تائين ڦهليل هو ۽ ٻئي هٿ ۾ شراب جو پيالو”ڇڏينس کڻي.“ آءٌ ته ميري بابت سوچي رهيو هوس، ڇو هوءَ ڪرين کي ڇڏي نٿي ڏي؟ ڇو هوءَ حقيقي زندگي نٿي ماڻي؟ هڪ خوبصورت ٽنگن واري ڇوڪري آسمان تي چڙهڻ کان سواءِ ٻيو ڪو بهتر ڪم ڇو نٿي ڪري!؟، آلا ريمارڪيو جي ڪتاب سوڀارو سردار بابت ڳالهائڻ لڳي. ”آءٌ عام انسان کان هٽي ڪري ريمارڪيو جي هر برانڊ جي شراب کي واپرائڻ جي طريقي کي پسند ڪريانٿو.“
آءٌ جڏهن گهر پهتس ته نشي ۾ وٺجي چڪو هوس. مون پاڻکي ننڊ جا گهيرٽ ايندي محسوس ڪيا. ميري مون ڏانهن ڏٺو مونکي اُٿي ڪپڙا پائڻا پئجي ويا.
هاڻي مونکي ميري نظر ڪونه ٿي آئي. پر آءٌ اڃان به اڌوري ٺهيل گهر ڏي نهاريندو آهيان جڏهن اُن ۾ اسان شروع ۾ داخل ٿيا هئاسين، ته گهٽي ۾ ڪو به گهر نه هو ۽ هاڻي اُتي ڪيترا نه گهر ٺهيل هئا. هاڻي آءٌ آساني سان ماڻهن جي ڳالهائڻ جا آواز ٻڌي سگهيس ٿي ۽ ميري جي گهر مان ايندڙ مترڪن جي ٺڪ ٺڪ جا آواز پڻ. اِهي آواز مونکي چڙ ڏيارڻ لاءِ ڪافي هئا. پر مون ڄاڻڻ چاهيو ٿي ته ماڻهو ڇا بابت ڳالهائي رهيا هئا. مون اُنهن کي ويجهڙائي کان ٻڌڻ جي ڪوشش ڪئي ۽ ڪافي جملا منهنجي پلئه پيا. ۽ اُن مهل منهنجي ڪنن تي امان جو آواز پهچندو هو. ”آئون توکي ڪافي اندر ڏيئي وڃان يا ٻاهر اچي پيئندين؟“
آءٌ ماني کائڻ جي ڪمري ۾ ويس.
مونکي هر ڪا شيءِ سست لڳي، ڪافي پيئڻ ۽ گهر ٺاهڻ. هاڻي هڪ وڳو هو. مونکي اڃان چار ڪلاڪ گذارڻا هئا. آءٌ سئنيما ڏي روانو ٿيس. ٽم ۽ ويل اڳي ئي موجود هئا. اُهي ٻاهريئين پلر وٽ بيٺا نهاري رهيا هئا. مونکي مٿن حيرت آئي ’هو ڇا سوچي رهيا هئا ته اهي پلر ماڻهن جا ٺهيل ڪونه ٿي ٿي سگهيا؟‘
هر ڪا شئي بور ڪندڙ هئي.
”بون جور!“ ٽم رڙ ڪئي.
”بون جور!“ مون ورندي ڏني.
اُهي منهنجي لاءِ جڳهه ٺاهڻ لاءِ ٿورڙو هٽيا. اسان خوبصورت ڇوڪرين کي لنگهندي ڏٺو لازمي ٻيا ماڻهو به اُتان لنگهي رهيا هئا، پر اسان اُنهن تي ڌيان ڪو نه ڏنو. اسان اُنهن کي شاعرن ۽ وردي وارن لاءِ ڇڏي ڏنو.
”هنن جي چيلهه ته ڏس“ ويل چيو.
ٽم چتائي نهاريو ۽ چيو ”اسان کي اڄ ڇا ڪرڻو آهي؟“
”اهو ڪو مسئلو ناهي.“ ويل اسان ڏانهن ايندڙ ڇوڪري کي ڏسي اشارو ڪيو. ”مون اڄ رات لاءِ ڪم ڳولي ورتو.“
”بون جور ڇوڪرا“
”بون جور! اسان سر ۾ سر ملايو.
ويل روانو ٿي ويو. اسين بيٺا رهياسين. سادين ۽ سٻاجهين اکين سان نهاريندڙ ڇوڪرين ۽ ماڻهن سان گهٽي ڀريل هئي. مون ڏٺو ته ڪجهه ماڻهو خوش نظر اچي رهيا هئا ته وري ڪي اُداس. هڪڙو ماڻهو پنهنجي منهن وڦلي رهيو هو. هڪڙي ڇوڪري رڙيون ڪري رهي هئي.
”ڇا آءٌ هتان لنگهي سگهان ٿو؟“
مون ٻنهي پلرن تائين ٽنگون ڦهلائي رستو بند ڪري ڇڏيو هو. اهو نوجوان جي ڳالهائڻ جو آواز هو. هن کي سادا ڪپڙا پهريل هئا ۽ ايئن لڳو ٿي ته هن ٻن ٽن ڏينهن کان ڏاڙهي به ڪو نه لاٿي هئي. هنجي بغل ۾ هڪ ڪتاب هو.
”گستافي معاف“ آءٌ هن ڏي ڇو نهاري رهيو هوس؟ آءٌ سمجهي نه سگهيس. مون ٽنگون هٽائي هنکي گذرڻ ڏنو. هو ٽم ۽ مونڏانهن خالي پيلي نظرن سان نهاريندو هليو ويو.
مونکي پنهنجي ڪاري قميص ۾ گرمي ٿي رهي هئي. مون اُنجي شڪايت جڏهن ٽم سان ڪئي ته هن چيو،”پيرس ۾ انکي ڏاڍو شوق سان پاتو وڃي ٿو.“ مون جڏهن کائنس پڇيو ته ”هنکي ڪيئن خبر پيئي؟“ ته هن ان سوال جو جواب ڏيڻ جي بجاءِ چيو ”مون اڄ جي لاءِ ڪجهه نوان رڪارڊ اُڌارا ورتا آهن ۽ اسان ڇو نه هلي هنجي جڳهه تي اُهي ٻڌون.“
آءٌ ميري سان پنجين بجي مليس.
”ڇا تون مونکي پاڻ سان وٺي هلندين؟“ هن چيو، ”تون مون کي اڃان اهو به ڪو نه ٻڌايو آهي ته تون ڪٿي ڪم ڪندو آهين؟“
آءٌ گهڙي پل لاءِ ته سراپجي ويس ۽ پوءِ منهنجا چپ چريا، ”اها فوجي راز جي ڳالهه آهي“
”تون مونکي نه ٻڌاءِ جيڪڏهن ٻڌائڻ نٿو چاهين.“
هڪ موالي هيٺ گهٽي مان لنگهي رهيو هو ۽ ڳائي سڀني جو ڌيان ڇڪائي رهيو هو. جيتوڻيڪ اهو صبح جو وقت هو پر هو، چانڊوڪي جي منظر سان لاڳاپيل گيت جهونگاري رهيو هو. مون هن ڏي نهاريو ۽ پوءِ پارٽي ۾ مليل ڇوڪري بابت سوچڻ شروع ڪيو، جنهن ريمارڪيو بابت ڳالهايو پي.
”آءٌ دعويٰ سان چئي سگهان ٿو ته هن سڀ ڪجهه وودڪا کي ئي سمجهيو ٿي.“ مون چيو، ”نه ڪِ ريمارڪيو جي ڪردارن وانگيان جيڪي هر قسم جو برانڊ واپرائين ٿا.“
ميري حيرت مان نهاريو ”ريمارڪيو ڪو طعامن جي لسٽ جو نالو ناهي. مونکي خبر ناهي ته هو ڇا پيئندا هئا. پر آءٌ ريمارڪيو کي ڏاڍو پسند ڪريان ٿي.“ هوءِ اوچتو خاموش ٿي ويئي. ايئن ڄڻ هوءِ پنهنجن ئي لفظن ۾ گم ٿي ويئي هجي.
اونهاري جي شام اسان تي مهربان هئي. اسين سئنيما پهتاسين. دوست هميشه جيان اُتي موجود هئا. ويل، آرمين ۽ ٽم.
”بون جور ڇوڪرا!“ ٽم چيو.
مون پنهنجو هٿ لوڏي هن کي کيڪاريو.
”ڇا تون هنن کي سڃاڻين ٿو؟“ ميري پڇيو.
”ها پر ڇو؟“
ميري مون ۾ ڏسي رهي هئي ۽ آءٌ فرش ۾ ڏسي رهيو هوس، جيڪو لاتعداد بوٽن جي کڙين جي گسڪڻ سبب پالش ٿي ويو هو.
”هي هتي ڏينهن ۾ ڪيترا ڪلاڪ چڪر لڳائيندا رهندا آهن؟“
”ڪنهن وقت ته سڄو ڏينهن به“. مون نهايت سوچي سمجهي جواب ڏنو، ڇاڪاڻ جو ميري اِهو سوال سڌو مون کان ڪيو هو.
”اهو ڏاڍو سٺو ڌنڌو آهي.“ هن ساڳئي لهجي ۾ چيو ”منهنجي خيال ۾ هنن هٿ مهٽي مهٽي پلرن تي به نشان ڪري ڇڏيا آهن.“
آءٌ پنهنجي خاموشي تي پاڻ حيران ٿيس ۽ منهنجون نظرون پلرن تي پنهنجن ڪيل نشانن کي ڏسڻ لاءِ گهميون.
”هو ڇا ڪندا آهن؟“ هن حقارت ڀرئي لهجي مان پڇيو.
”هو انسان آهن؟“
”مون ڌنڌي بابت پڇيو آهي؟ اهو ته ڪو ڌنڌو ته نه ٿيو!“
”ڇو نه؟“ مئڪسم گورڪي چوي ٿو: دنيا ۾ سٺي ۾ سٺو ڌنڌو آهي انسان ٿيڻ.“
ميري کلي ڏنو ”تون هنن مفت خورن لاءِ سٺو بچاءُ جو وڪيل ٿي سگهين ٿو.“
ڪنهن به هيلتائين مونکي مفت خور نه ڪوٺيو آهي ۽ آخر ڪنهن کي حق به ڪهڙو آهي؟ ڇا اهڙو ڪو قانون آهي جنهن تحت لازمي طور تي هرهڪ کي ڪم ڪرڻ لاءِ مجبور ڪري سگهجي؟
”تون اُنهن کي مفت خور ڇو ٿي ڪوٺين؟“ مون آپي کان ٻاهر نڪرڻ کان پاڻ کي روڪيو ۽ جيتري نرم لهجي ۾ ممڪن هو ڳالهائڻ جي ڪوشش ڪئي. مون کي بزرگن جون نصيحتون ڪو نه وڻن. هو ڪڏهن به نٿا چاهين ته ڪو ماڻهو سڪون سان جيون گهاري.
”ڇا تون اُنهن کان به خراب آهين جو اُنهن جي وڪالت ٿو ڪرين؟ پر تون ته جلدي هليو ويندين ۽ وڃي سڄي رات پورهيو ڪندين!“
ڇا آءٌ اُنهن کان خراب هئس؟ نه بلڪل نه. اهو ئي سبب هو جو جيئن اُنهن ڪيون ٿي مون به ڪيو ٿي پر ميري تون جلدي گهر وڃي سمهي پونديئين، ڇاڪاڻ جو توکي صبح جو سويل ڇهين بجي اُٿڻو آهي، جيئن ڪم تي دير نه ٿئي. تون حقيقي زندگي گهارڻ لاءِ گهڙي پل رڪجي نٿي سوچين. تون معمول جيان روزانه اُٿين ٿي ۽ ڏسين ٿي ته وقت جا هٿ رات جي يارهن ڏانهن اشارو ڪن ٿا، تو وٽ فقط هڪ ڪلاڪ باقي هوندو آهي. پر آءٌ توکي ورندي ڏيڻ لاءِ کوڙ سارو وقت چاهيان ٿو.
”ڇا تون سمجهين ٿي ته هرڪو ڪم سولو آهي؟“
”نه.“
مون سمجهيو ته هوءِ چوندي ته هنجو ڪم وندر جيان هو. پر هن ايئن ڇو نه چيو؟
”تون ڪاليج ڇو نٿي وڃين؟“
”آءٌ امتحان پاس ڪري نٿي سگهان. مون ڪجهه ڏينهن ٿيندا ٽيون ڀيرو امتحان ڏنو آهي.“
”۽ هاڻي؟“
........
مون گذريل ٽن ڏينهن کان دري ناهي کولي. آءٌ وڌيڪ سمهڻ چاهيان ٿو، ته جيئن عجيب و غريب اڻ هريل خيالن کان جند ڇڏائي سگهان. ڀلا هر هڪ کي ڇو ڪم ڪرڻ گهرجي؟ جي ڪڏهن سڀني اوچتو ڪم ڪرڻ ڇڏي ڏنو ته ڇا ٿيندو؟ اهو سڀ ڪجهه سوچڻ هڪ بور ڪندڙ عمل هو. اهي سوال فلاسافي ڏانهن کڻي ٿي ويا. مون ڳاڙهي شراب کي پيئڻ ئي بهتر سمجهيو.
آءٌ ٻاهر نڪتس. ڏاڍي گرمي هئي. مون ڇو پنهنجون اکيون گهٽي جي ٻئي پاسي کپائي رکيون هيون. ڇا آءٌ ميري لاءِ واٽ نهاري رهيو هوس؟ مون پنهنجو پاڻ مرڪي ڏنو. اهو خيال ڪرڻ به حيرت ۾ وجهندڙ هو ته هڪ لوهه جو راڪاس (ڪرين) هنجو وفادار غلام ٿي سگهيو ٿي. ميري جا ڪتاب ڪرين جي سيٽ ۾ پيل هئا. مون شهر کي اڳي ايترو اوچائي کان ڪڏهن نه ڏٺو هو. منهنجي ٽماڙ واري دري مان اُهو سڀ ڪجهه جيڪو اوهين به ڏسي سگهيا ٿي، سو هو گهٽي جو سامهون وارو پاسو جنهن ۾ هنن ڏينهن فقط گپ ئي گپ هئي......... آءٌ هوٽل ۾ ويس. اهو ڏينهن جو وقت هو ۽ بيرن کي سواءِ پاڻ ماني کائڻ جي ٻيو ڪو به ڪم نه هو. اڪيلي گراهڪ جيڪا هوٽل ۾ هئي، سا هئي گرمي. مرڪن منهنجو آڌر ڀاءُ ڪيو. آءٌ سيٽ تي وڃي ويٺس. آءٌ دري مان هر لانگهائو کي ڏسي سگهيس ٿي. هڪ ڇوڪري گل وڪڻي رهي هئي.
...................
ميري رڪارڊ پليئر تي مڙي
مونکي خبر ناهي ته ڇو پر اُن ڏينهن شام جو بلڪل پوري پنجين وڳي گهر مان ٻاهر نڪتس. مون هنکي ٻڌايو ته ڪارخاني ۾ نئين ڊيوٽي شيڊول سبب آءٌ گذريل ٽن ڏينهن ۾ هڪ پل به واندو ٿي نه سگهيس. پر هي رات مونکي بلڪل ڇٽي آهي.
۽ هاڻي آءٌ ميري جي گهر ۾ هوس.
هنجي ماءُ ٻئي ڪمري ۾ هئي. هنجو ڀاءُ جيڪو شاگرد هو پنهنجي فيلڊ ورڪ تان ايندڙ هفتي پهچڻو هو. مونکي حيرت لڳي ته آخر انهن سڀني ۾ مونکي دلچسپي ڇو هئي؟ ڪوئي وائلن تي عام رواجي گيت ڳائي رهيو هو.
”ڇا توکي وائلن پسند آهي؟“
”نه.“
”آءٌ ان کي پسند ڪريان ٿي.“ ميري فخر مان چيو. مونکي ڊپ هو ته هوءِ وري واعظ ڪرڻ شروع ڪندي. گيت وڄي رهيو هو. منهنجي دل کي اوچتو جهٻي آئي. پر جلد ئي گيت ختم ٿي ويو. ميري ٻيو گيت لڳايو.
”ڇا تون ڊانس ڪرڻ پسند ڪندين؟“
آءٌ اڃان اوٻاسي ڏيئڻ تي ئي هوس جو ڪمري ۾ اوچتو زندگي موٽي آئي. مون سوچيو اهو ساڳيو وائلن هو جيڪو ٽم وٽ به هو. ڇا ميري ۽ ٽم جي پسند هڪڙي آهي؟ ميري گيت جي ڌن تي پير لوڏي رهي هئي ۽ مسڪرائي رهي هئي.
”اسانکي نچڻ گهرجي.“ مون چيو ”ڇا توکي اها پسند آهي. منهنجو اشارو موسيقي ڏانهن آهي.“
”ها.“
”وائلن بابت ڇا خيال آهي؟“
آءٌ وائلن کي پڻ پسند ڪريان ٿي.
”ٽم کي يقينن حيرت ٿيندي.“
”ٽم ڪير آهي“
”ٽم؟“ مونکي سمجهه ۾ نه آيو ته مون ٽم جو ڇو ذڪر ڪيو. ”اوهه ٽم! هڪ ماڻهو آهي جنهن کي آءٌ سڃاڻانٿو. هو چوندو آهي....“
اسان هڪ ٻئي کي چميو. مونکي خبر ناهي ته ايئن ڪيئن ٿيو. مونکي ايئن لڳو ته ڄڻ هن کان اڳ مون ڪنهن ڇوڪري کي نه چميو هجي. رڪارڊ ختم ٿي ويو. مون چاهيو ٿي ته وائلن مان نرم ۽ مٺڙو سر اُٿندو رهي.
”امان هتي آهي...“ ميري ڀڻڪيو.
آءٌ هنکي چمندو رهيس. هڪ خيال منهنجي دماغ ۾ اُڀريو پر مونکي اُن جي مناسبت سان ڪو به شعر ياد نه آيو. مونکي ويل ياد آيو، جيڪو هڪ ڀيرو پيار ۾ ڦاسي پيو هو ۽ اسان کيس ڏاڍو پريشان ڪيو هو. پوءِ مون محسوس ڪيو ته ٿي سگهي ٿو ته ميري مونکان منهنجي ڊيوٽي جي جاءِ بابت پڇي. منهنجون ٽنگون ڪنبڻ لڳيون. آءٌ دري ڏي وڌيس ۽ سگريٽ دکايم ميري چيو ،”امان کي پڪ ننڍ اچي ويئي هوندي.“
وري ساڳي دل کي گرمائيندڙ موسيقي جاري هئي پر هاڻ آءٌ نچيس ڪو نه ٿي. آءٌ شهر ڏي ڏسڻ لڳس، جيڪو جيتوڻيڪ سانت هو پر مونکي ٽيپ رڪارڊ جيان وڄندڙ لڳو. مون کي لڳو ته مونکي بابا سڏي رهيو هو. ”تون سڀاڻي ڇا ڪندين؟“ ۽ مون محسوس ڪيو ته آءٌ اُن جو موزون جواب ڏيڻ جي ڪڏهن به لائق نه ٿي سگهندس. ۽ شايد منهنجو اُهو ئي جواب هوندو، ”ڪلهه جيان ساڳيو.“
”ڇا تون واقعي پيار.....؟“
ميري شرم وچان مرڪي ڏنو. هوءِ سمجهي نه سگهي هئي.
”منهنجي مراد موسيقي سان.“
”ها.“
”اُهي چون ٿا ته هي مفت خورن جي موسيقي آهي.“
”موسيقي تي اُنجو ڪو به فرق نٿو پوي.“
آءٌ گهٽي ۾ هلڻ لڳس ۽ چاهيم ته اها ڪڏهن به ختم نه ٿئي. گهٽي ننڍي هئي ۽ مونکي گهڻو ڪجهه سوچڻو هو. آءٌ سوچي رهيو هوس، موسيقي جي لئه، وائلن جي ورلاپ ۽ اکين بابت. جڏهن هن چيو، ”امان کي پڪ ننڍ اچي ويئي هوندي.“ هن ڪيئن نه ڌڪار وچان منهنجي دوستن کي مفت خور سڏيو هو ۽ منهنجين چمين جي هوءِ ڪيئن نه پيار ڀري موٽ ڏيئي رهي هئي. ڇو مون هنکي پنهنجي اصليت بابت ڪو نه ٻڌايو؟ ۽ مون هي شروع کان ڇا ڪيو؟ آءٌ مفت خور آهيان؟ اوهه هي دوست اچي ويا.
”بون جور ڇوڪرا!“
مون مشڪل سان ڪنڌ لوڏيو.
”هليا.“
مون کان ڪنهن به نه پڇيو ته آءٌ ڪيڏانهن ويو هوس ۽ ڪنهن به هڪ اکر نه ڳالهايو ته اسان ڪيڏانهن وڃي رهيا هئاسين. پر اسين هئاسين. فقط گهٽين ماپڻ لاءِ نڪتا هئاسين. اسين ڄاتل سڃاتل گهٽي ۾ هلي رهيا هئاسين ۽ آءٌ هرهڪ لانگهائو کي ڏسندو رهيس. ڇا آءٌ هنن کان خراب هئس! ڇاڪاڻ جو مون ڪم ڪرڻ نٿي چاهيو؟ پر ڇا ايئن ڪرڻ ضروري هو. بابا آخر جنگ ۾ ڪنهن جي لاءِ وڙهيو؟ هن ڇو پنهنجون ڏينهن ۽ راتيون هڪ مشن جي تڪميل لاءِ جاڳندي گذاريون؟ ۽ ڇو ڪڏهن به هن اِهو ڪو نه چيو: ”تو ڪافي ڪم ڪيو آهي. صحيح زندگي گهارڻ لاءِ واقعي تو صحيح وقت جو تعين ڪيو آهي.“
”اسين سڀاڻي ملنداسين. هن کي به پاڻ سان وٺي اچجانءِ.“ ويل چيو.
”ڪرين آپريٽر“. ٽم سر ۾ سر ملايو. مون ڪنڌ لوڏيو. هوءِ ڇوڪري ڪٿان آئي هئي؟ آءٌ هن سان ايترو وقت ڇو گڏ رهيس؟ ۽ ڇو منهنجي لاءِ گذريل ڏينهن کي ذهن تان ميسارڻ ڏکيو ٿي پيو هو؟
”هل ته اندر هلون“. ڪنهن چيو ۽ اسين هوٽل ۾ داخل ٿياسين.
.......
”صبح جو سلام! جئڪ شفٽ ڪيئن رهي؟“
هوءِ مون سان آسمان مان ڪونه ڳالهائي رهي هئي. هوءِ مونسان گڏ فٽ پاٿ تي بيٺي هئي. اها رات منهنجي لاءِ بيڪار هئي جو آءٌ ستين بجي کان ٻاهر هوس ۽ هاڻ ميري ساڻ هئي.
”ڇو ايترو سويل؟“
”گرمي هئي. “
”ڇا تون آسمان ڏي هلڻ چاهيندين؟“ هن وري ڳالهايو.
مون پاڻ ۾ مذاق جي سگهه ساري.
”فلائي راڪيٽ ۾ سفر ڪندڙ بيلڪا ۽ اسٽريلڪا ڪتن وانگر.“
”نه صرف مون سان گڏ ڇهين ماڙ تائين“
”مون سمجهيو. آسمان مان زندگي تي هڪ نظر وجهڻ جو موقعو ملندو. هتي ته هرڪا شئي ٻئي کان بد ترين آهي.“
اسين ڪئبن ۾ ٿي ويٺاسين. ماڻهن سڀني طرفن کان ميري کي هٿ لوڏي کيڪاريو.
”اڄ توسان نئون شاگرد ٿو ڏسجي؟“ ڪنهن پڇيو.
ميري مونڏانهن فخر مان نهاريو.
”هن کي پنهنجا ڪئين شاگرد آهن. توهان کي خبر آهي ته هي ڪٿي ڪم ڪندو آهي؟“
جيئن ئي هن اِهو چيو مون پاڻ کي بي يارو مددگار ڄاڻي مرڪي ڏنو. ڇاڪاڻ جو هن کي منهنجي ڪم ڪرڻ جي جڳهه جي خبر ڪو نه هئي. ميري پنهنجي آفيسر سان ڳالهايو ۽ مونکي هن سان مٿي چڙهڻ جي اجازت ڏني ويئي. منهنجون ٽنگون ۽ ٻانهون خود به خود لڏڻ لڳيون ۽ هاڻ اسان آسمان ۾ هئاسين. منهنجي هيٺ منهنجو اباڻو ڳوٺ هو. مونکي لڳو ته مون اُنکي ڪڏهن به ڪو نه ڏٺو هو. مون درجن کن ڪرينون ڏٺيون. مونکي لڳو ته هو مونڏي پنهنجون ٻانهون ڊگهيري رهيون هيون. ۽ اهي نوان گهر مٿي وڃي رهيا هئا ۽ ميري مشين جي ڪنٽرول ڪئبن ۾ ويٺي هئي.
”آءٌ هيٺ لهڻ چاهيان ٿو. تو پنهنجا ڪتاب ڪٿي رکيا آهن؟“
”تون هيٺ لهڻ چاهين ٿو؟ هو ڏس!“ اُن کانپوءِ هن مونکي آرسي ڏسي جيڪا لوهه جي ديوار تي ٽنگيل هئي ”اها منهنجي ڊرسينگ ٽيبل آهي. تون ٿڪي پيو هوندين؟“
جيئن مون آرسي ڏي ڏٺو ته پنهنجي مرڪ کي لڪائي نه سگهيس. ميري چيو ”مون هن وقت تائين پنج گهر ٺاهيا آهن... منهنجو مطلب آهي ته اسان.“
”پنج گهر!“ ۽ مون؟ مون هن شهر ۾ جي ڪم ڪيو هو ته، اهو ته پاڻ پيدا ٿيو هوس ٻيو ڪجهه به نه.
.......
هڪ نوجوان سئنيما جي ٻاهران اسان وٽ آيو.
”مونکي افسوس آهي ته مونکان دير ٿي ويئي.“
”مونکي توکي پنهنجي ڀاءُ سان ملائيندي خوشي ٿي ٿئي.“ ميري چيو.
”جئڪ“ هن مونڏي چتائي نهاريو ۽ پوءِ هن مونڏانهن پنهنجو هٿ وڌائيندي چيو ”ميري مونکي تنهنجي بابت ٻڌايو هو.“
”منهنجو نالو آرسن آهي“ مونکي خبر ناهي ته مون آهستي ڳالهايو يا رڙ ڪئي. مونکي لڳو ته آءٌ اُها ساڳي هوا کائي رهيو آهيان. جيڪا هو ٻيئي، جن سڀني تي اعتبار ٿي ڪيو ۽ هر شئي ۾ پختو يقين هئن. مون محسوس ڪيو ته ميري جي چهري جو رنگ هيڊو ٿي ويو. هنجي ڀاءُ سندس هٿ پري هٽايو. هن جو هٿ ڪرين جو ٽاور جيان هوا ۾ لٽڪيو رهيو.
”جئڪ ڪو خراب نالو ناهي.“ هن لحاظ واري انداز ۾ ڳالهائڻ شروع ڪيو. ”جئڪ لنڊن منهنجو پسنديده ليکڪ آهي. ڇا توکي هنجو ڪم پسند آهي؟“
مونکي مجبور ٿي ها ڪرڻي پيئي. ايئن پڇي رهي هئي ڄڻ ته مون هنجو ڪتاب پڙهيو هجي ۽ هوءِ منهنجي ان بابت راءِ ٻڌائڻ لاءِ بيچين هجي.
هوءِ اڃان به اُن بابت ڄاڻ حاصل ڪرڻ لاءِ بي چين هئي. تنهنڪري هوءِ مشڪل سان جهيڻي آواز ۾ چئي سگهي ”هل ته اندر هلون! اسانکي دير ٿي ويئي آهي.“
”مونکي اُميد آهي ته تون مونکي معاف ڪنديئين جو آءٌ توکان بغير فلم جو اڳيون شو ڏسي چڪو آهيان.“
”ميري منهنجي هٿ کي ڇهيو، ”توکي ڊيوٽي تي وڃڻ ۾ اڃان ڪافي وقت آهي.“
”آءٌ ڪنهن به جڳهه تي ڪم ڪو نه ڪندو آهيان.“ مون ڏاڍيان سڄي حقيقت بيان ڪئي ۽ اُن کانپوءِ چيو، ”ميري خدا حافط..“
آءٌ ٽريفڪ جي گوڙ مان هلڻ لڳس ۽ پنهنجن دوستن کي پلر وٽ انتظار ڪندي ڏٺم.
”بون جور!“ ٽم رڙ ڪئي.
”بون جور!“ ٻين سر ۾ سر ملايو.
پر ماڻهن جي ميڙ مونکي اڳتي ڌڪيو. مون ڏٺا ڪيئي پلر جيڪي ماڻهن ٺاهيا هئا ۽ مون فقط هڪڙو ئي ڪم ڪيو هو اُهو، هو، ”پاڻ کي پيدا ڪرڻ، مون مٿي نهاريو. اُڀ ۾ تارا هئا. اُهي چمڪي رهيا هئا انهي ڪري نه ته شاعر اُنهن تي قصيدا لکن. اُهي اُتي تڏهن به نظر اچن ٿا، جڏهن ڪير ڪنهن تي اعتبار ڪو نه ٿو ڪري. ٿي سگهي ٿو ته، ڪير ڪنهن کي منهن ته آساني سان ڏيئي وڃي ۽ پوءِ دير سان اندر ۾ جهاتي پائي پنهنجو پاڻ کي ڏسي. ٿي سگهي ٿو، ايئن بلڪل ٿي سگهي ٿو ته ڪو ئي دير سان پنهنجي روح جي آسمان ۾ تارا ڏسي وٺي.
آءٌ گذريل ٽن هفتن کان صبح جو سويل اُٿندو آهيان. نه ئي مون کي بابو ملندو آهي ۽ نه ئي ميري کي سڏيندي ٻڌندو آهيان. ”صبح جو سلام جئڪ! تنهنجيون راتيون ڪيئن ٿيون گذرن“
۽ ها رات ته ڪڏهوڪي گذري چڪي. هاڻ ته صبح ٿي چڪو آهي.
***