ابابيل هيٺ اڏامن ٿا
هو ٻيهر روانو ٿي چڪو هو. جيئن ته هو گهر ۾ ڪو نه هو، ان مان اهو مطلب نڪتو ٿي ته هو ٻيڙي ۾ هو. اهو چوڻ مشڪل هو ته هن جو اصل گهر ڪهڙو هو. ٻيڙي يا گهر، جتي سندس زال هن لاءِ اکيون وڇائي انتظار ڪندي هئي. جتي هن جي آجيان لاءِ نرم بسترو هر وقت تيار هوندو هو ۽ هن جي هر خواهش جو خيال رکيو ويندو هو.
هو واپس ورڻ جو وقت ڪو نه ٻڌائي ويندو هو.
سندس مڙس طرفان هر معاملي ۾ گهڻي خاموشي، هن ۾ دشمني جي بوءِ ڦهلائي ڇڏي هئي ۽ هوءِ فخر ۽ درد وچان چوندي هئي: ”مون کي خبر ناهي، مون کي ڪا خبر ناهي، ڇا هن مت جي موڙهيئي لاءِ وقت ڪا معنيٰ رکي ٿو؟ هو هاڻ ٽن ڏينهن لاءِ ويل آهي.“
”۽ تسيلا؟“
”مون کي خبر ناهي....آءٌ پنهنجي ڇوڪري لاءِ ڪجهه چئي نٿي سگهان.“ لڙڪ هن جي اکين مان وهي هلندا هئا.
”خدا حافظ“ مون چيو ۽ ٻاهر گهٽي ۾ نڪري ويس. آءٌ پهاڙ جي چوٽي کان ڊوڙيس ۽ ڪناري تي پهچي آهستي هلڻ لڳس. منهنجي پيرن ۾ پراڻا ڦاٽل جوتا پيل هئا، جن منهنجي پيرن کي پٿرن تي هلڻ مهل ڏاڍو ڏکايو ٿي.
آسمان بلڪل نيرو هو. سمنڊ صاف ۽ شفاف نظر اچي رهيو هو. چوڏس سانت ڇانيل هئي. آءٌ پنهنجي جذبن کي روڪي نه سگهيس ۽ مون کان وڏي رڙ نڪري ويئي. ڪناري تي پري پري تائين ٻيڙيون نظر آيون ٿي . پر چاچا جي ٻيڙي جو ڏور تائين به ڪو پتو نه هو.
هوا ۾ ڇانهين جي خوشبوءِ سمايل هئي. آءٌ هيٺ ويهي جوتن مان واري ڪڍڻ لڳس ۽ پاسي ۾ پيل پٿريون کڻي سمنڊ ۾ اڇلائي اُن جي مٿاڇري تي اُڀرندڙ گول دائرن مان مزو وٺڻ چاهيم. پر پٿر پاڻي ۾ ٻڏي ٿي ويا ۽ سمنڊ جي مٿاڇري تي ڪي به گول دائرا نٿي اُڀريا. مون کان بي اختيار رڙ نڪري ويئي.
”اڙي بد بخت!“ چاچا يورگئي رڙ ڪئي. هو پنهنجي تازي ٺاهيل مڇي خاني جيڪو هن سمنڊ جي ڪناري تي ٺاهيو هو، مان ٻاهر نڪتو ۽ مون ڏانهن نهاري وڏو ٽهڪ ڏنو.
”ليون ڪٿي اهي؟“ مون پڇيو
”تنهنجو مقصد آهي ته هو نالائق؟“
”تون خود به ته نالائق آهين!“
”رڙيون نه ڪر، ڪو به ٻوڙو ناهي. ڇا تون آهين.....؟“
”ليون ڪٿي آهي؟“
”ٺيڪ آهي، ٿڌو ٿي، جيڪڏهن شارڪ مڇين تنهنجي چاچي کي نه کاڌو هوندو ته هو يقينن واپس موٽي ايندو.“
”پر ڪڏهن؟“
”اها ته خدا کي خبر آهي“
”آءٌ بلڪل سنجيده آهيان.“
”ٿڌو ٿي، آخرڪار توکي ڪهڙي تڪليف آهي؟ توهان ٻنهي کي هڪ ٻئي سان ٻڌي ڇڏجي، ته پوءِ توکي سدائين خبرپيئي پوندي ته هو ڪٿي هوندو. جهنم ۾ به هنسان گڏ ويندين؟ هو پنهنجي انداز سان زندگي گذاري ٿو. پر تون اڃان ٻار آهين. تون ڇاجي لاءِ هنسان چهٽو پيو آهين. توکي هينئر اسڪول ۾ هئڻ گهربو هو.“
”مون کي هن سان پيار آهي ۽ افسوس پڻ“ مون چيو ۽ وري رڙيون ڪرڻ شروع ڪيون.
”خدا شاهد آهي ته تنهنجا نٽ بلٽ ڪجهه ڍرا آهن“
مون اُن کان پوءِ چاچا يورگئي سان وڌيڪ ڪجهه به نه ڳالهايو ۽ سڌو سمنڊ ڏانهن نهارڻ شروع ڪيو. مون ڪنارن ڏي حسرت مان نهاريو ۽ ٻيٽن جي فاصلي کي نظرن جي لهرن تي طئه ڪيو. هتي شهزادا ۽ گنالي ٻيٽ هئا. پر مون کي اُتي پرڪاز نظر نه آيو شايد لڪي ويو هو. پر اُتي گيپلي موجود هو جيڪو پاڻي مان جل ديوي جيان نڪري رهيو هو. سڙهه پردن جيان ڏيکائي ڏنا ٿي ۽ تقريبن پنجاهه فٽ پري ڪينو پکين جا ولر نظر آيا ٿي. بي آرام ۽ واجهائيندڙ ابابيل اُنهن جي مٿان ڪمان جيان لامارا ڏيئي رهيا هئا.
گهڙي پل لاءِ آءٌ مست ٿي ويس. هر ڪا شئي بدليل محسوس ٿي رهي هئي. هر ڪا شئي ڳائي رهي هئي ۽ کلي رهي هئي. سمند جو گيت، نيري وشال ۽ جادوئي سمنڊ جوگيت منهنجي اندر ۾ اُڀريو.
مون اُتي ڪيئن ڀيرا چڪر لڳايا.
”هن ننڍڙي بيوقوف کي ڏسو“. چاچي يورگئي چيو. ۽ پوءِ اوچتو ئي مون کي ڄڻ ڪنهن ڌڪو ڏنو. آءٌ هن جي ڇاتي سان چهٽي پيس ۽ کيس چمي ڏنم.
”اڙي هي ته ڏينهن جيان بلڪل صاف آهي.“ هن مڇن تي هٿ ڦيرائيندي چيو.
”پهريان هو روئي ڏيندو آهي، پوءِ کلندو آهي ۽ اُن کان پوءِ هو هر هڪ کي چمي ڏيڻ چاهيندو آهي. آءٌ ساک سان چئي سگهان ٿو ته تو ۾ ليون جو ڪجهه نه ڪجهه اثر ضرور آهي.“
”چاچا! آءٌ رات کان هتي رهيل آهيان جڏهن ته امان مون کي سڏي پيئي. ڇا توهين ڪو نه ٿا ٻڌو؟“
”اسڪول جو ڇاٿيو؟“
مون اسڪول ڇڏي ڏنو. آءٌ هاڻ سمنڊ کي پيار ڪريان ٿو کلي آسمان کي، توکي ۽ آزادي کي!“
ٺيڪ آهي ته پوءِ آئون تو لاءِ مڇي پچايان ٿو ۽ اُن جو حساب ليون جي کاتي ۾ لڳايان ٿو. وودڪا گهر ۾ پيل آهي.“
”ڇا تو...... تسيلا بابت ٻڌو آهي؟ چاچا تو ٻڌو آهي؟“
مٿان ڪجهه ڪانگ ڪان ڪان ڪندا اُڏاڻا.
هن مونڏي نهاريو ۽ لڙڪ منهنجي اکين ۾ تري آيا.
”او ڇوڪر! ڇا تون ليون جو ياتسيلا جو انتطار ٿو ڪرين؟“
مون جواب نه ڏنو.
”تسيلا جي ڪا خبر ڪونهي. اُن کان پوءِ ڇا ٿيو. ليون مڪمل طور تي....“ چاچا پيشاني تي هٿ ڦيرائيندي چيو.
”لعنتي ڪانگ“
”پر هو ويو ڪيڏانهن؟“
هن پٽاٽا، ٿانءُ، ڇڙ، ڇهه بوتلون وودڪا جون ٿوري ماني ۽ ڪجهه سگريٽ ساڻ کنيا. هن جي ڪل پونجي هڪ قميص ۽ گوڏ هئي ۽ توهين چئي سگهو ٿا ته هو ڪو چريو به نه هو ۽ توهين اهو به سوچي سگهو ٿا ته هو پنهنجي ماءُ ڏي ويو هوندو يا شايد هو ڪنهن وارياسي ٻيٽ تي جيون جو مزو ماڻي رهيو هوندو. ۽ جيڪڏهن هو مري ناهي ويو ته، ذرا سوچيو، هن پنهنجو دڪان بند ڪيو، روزگار کي تياڳي مڇي جي شڪار لاءِ نڪري ويو. ڇا ائين هڪ سالم حواسن وارو ماڻهو ڪري سگهيو ٿي؟ جيڪڏهن توهان واڍا هجو ها ته يقينن ائين ڪريو ها ۽ توهان پنهنجي زال کي پيار ڪيو ها. هن کي ساڻس چريائپ جي حد تائين پيار هو. هن کيس جڏهن هن جو اباڻو وطن آيو ته ٻيڙي مان لاٿو ۽ ساڻس شادي ڪئي ۽ هاڻ اُهو ڏينهن خالي ڪونهي جڏهن هو هن کي مار نه ٿو ڪڍي. ڪمينا تو هن کي ٻيڙي مان ڇو لاٿو؟ توکي ڪنهن منٿ ڪئي هئي. تو هن سان پنهنجي مرضي پٽاندر شادي ڪئي هئي ۽ هاڻ تو ٻنهي جون زندگيون برباد ڪري ڇڏيون. هو پنهنجو جيون سمنڊ تي گذاري ٿو ۽ پيئندو رهي ٿو ۽ اُتي... هوءِ سندس اوسيئڙو ڪندي رهي ٿي ۽ دکي گذاري ٿي. ڪنهن ان بابت سوچيو هوندو؟ پهرين ماڻهو جو سٺو رويو هجي ۽ پوءِ....؟ جيڪڏهن آءٌ تنهنجو پيءُ هجان ها ته منهنجا پٽ! آءٌ توکي هڪڙي ٺاهوڪي مار ڏيان ها ۽ توکي چوان ها ته هنن رستن تي ڪجهه دير لاءِ بيهه، مون کي ڌيان ڏيئي ٻڌ؟ ڪجهه ترس! آءٌ شرط رکي سگهان ٿو ته تون تسيلا جي ڳالهه ٿو ڪرين. هي ڏس ٻي به ڳالهه آهي. آءٌ هن ڏي جلدي ڇو ٿو نهاريان؟ ٺيڪ آهي. ٻڌ پٽڙا گهر ڏي وڃ. سڀني سان جهنم ۾ به وڃڻ لاءِ تيار رهه. هُن کي مٿي ۾ اڪثر سور رهي ٿو. هاڻ ته سال به ٿي چڪو آهي. ڪهڙي خبر ته ڪنهن ڪتي جي پٽ حصو پتي ورتو هجي!؟
”هاڻ بس ڪر چاچا يورگئي.“ مون رڙ ڪئي.
”آءٌ سمجهان ٿو. ڇو آءٌ هن ڏانهن جلدي ڪو نه ٿو نهاريان؟ هو سچ پچ ته پيار جو ماريل آهي. هن جي نموني مان به ظاهر آهي ۽ ها-- آءٌ پوڙهو ٿيندو ٿو وڃان. مون اهو وساري ڇڏيو آهي ته هو ڪيئن هو“.
”او چاچا!“ مون ڪرڪندي چيو“ مون توهان کي پهرين ئي ٻڌايو آهي ته آءٌ ليون کي ڳولڻ آيو آهيان.“
هن مون ڏي ائين چتائي نهاريو ڄڻ منهنجو هر طرح کان جائزو وٺڻ چاهيندو هجي ۽ پوءِ مون کي مخاطب ٿيندي چيو ”آءٌ تنهنجي لاءِ مڇي پچايان ٿو تيستائين تون وودڪا جا ٻه ٽي پيگ هڻي گرم ٿي وٺ. ۽ ها مٿان مڇي چٻاڙي کائڻ سان تنهنجي وات جي بوءِ ختم ٿي ويندي ۽ تنهنجي ماءُ کي ذري برابر به شڪ نه ٿيندو.“
”مون توهان کي اڳي ئي ٻڌايو آهي ته آءٌ هتي رات ٽڪڻ آيو آهيان. امان کي به ان جي سڌ آهي.“
”جيڪڏهن ليون اڄ نه موٽيو ته پوءِ؟“
”آءٌ هن جو انتظار ڪندس“
”نه منهنجا پٽ. آءٌ نٿو سمجهان ته تون ائين ڪري سگهندين. منهنجي صلاح مڃ ۽ سڀاڻي وري اچجانءِ.“
”نه چاچا! مون کي تنگ نه ڪر.“
”تون جنوني آهين.“
”چاچا مون کي اڪيلو ڇڏي ڏي. مڇي ڪٿي آهي؟“
”آءٌ نٿو سمجهان ته توکي اُن جي ڪا ضرورت به آهي.“
”ڇو نه؟“
”هوڏانهن ڏس!“ هن سمنڊ ڏانهن ڌيان ڇڪرايو ”ڇا هو ڪونهي؟“
”ها، هوئي آهي!“ آءٌ ڊوڙندو سمنڊ جي ڪناري ڏانهن ويس.“ چاچا ليون، چاچا ليون اچي ويو!“
چاچا يورگئي منهنجي مٿي تي ٺونگو هنيو.
ٿوري دير بعد آءٌ ليون سان گڏ هلي رهيو هوس. منهنجي ڪلهي تي مڇي جو ٽوڪرو هو ۽ اسين هن جي گهر ڏانهن وڃي رهيا هئاسين. هن جي هٿ ۾ لٺ هئي ۽ هو وڏيون وکون کڻي هلي رهيو هو.
”ڇوڪر! تون آرام ڪر.“ هن گهر وٽ پهچندي چيو، ”تنهنجي اڃان عمر پئي آهي. اسين جيڪڏهن خدا گهريو ته سڀاڻي هلنداسين. تنهنجو ڇا خيال آهي؟“.
”منهنجو ڇا خيال آهي؟ اهو ته سانڍڻ جهڙو خواب هو؟ ”آءٌ هن کي ڇا ٻڌايان ته مون کي ساڻس مڇي جي شڪار ڪرڻ جي اجازت لاءِ امان سان ڪيترو نه مٿو هڻڻو پيو هو.؟
هن پنهنجيون ڳاڙهيون اکيون مون تي کپائي ڇڏيون ۽ گهڙي پل ترسي پوءِ چيو ”تون به جنوني آهين ۽ ڪنهن جي پرواهه نٿو ڪرين ڇوڪر! ۽ توکي ڪنهن ڳالهه جو فڪر به ڪونهي. تون مون وانگر ئي آهين. ها بلڪل مون وانگر، هوبهو منهنجي ڪاپي، فقط عمر ۾ مون کان ننڍو ۽ جوان آهين“.
گيهه جي ٽڙڪڻ جو آواز رڌڻي ۾ ڦهلجي ويو.
چاچا رڌ پچاءُ لاءِ هدايتون جاري ڪرڻ لڳو.
”انتاشيا مڇي کي صاف نه ڪجان!“
”جي سائين!“ هن ڪرڪندي چيو، ”هيل تائين ڪنهن ٻڌو ته مڇي بنا صاف ڪئي ڪنهن کاڌي هجي؟“
”توکي ڪهڙي خبر“ ليون رڙ ڪئي ”چريا تازي ماريل مڇي ائين ئي کائڻ گهرجي. تنهنجي ستياناس ٿئي. مڇي کي صاف ڪرڻ جي ڪوشش نه ڪر“.
”تون سمجهين ٿو ته تون ڇوڪري جي منهن تي زبان هلائي پاڻ کي سرخرو پيو ڪرين؟ ڇوڪري جي موجودگي ۾ اجائي بڪ بڪ نه ڪر.“
”هي ڇوڪرو سڀاڻي وڏو ماڻهو ٿيندو. منهنجو مطلب آهي ته هڪ سچو پچو انسان، اهڙو ماڻهو جنهن کي خبر هوندي ته ڪيئن سچي ڪم جي شروعات ڪجي، پيڙا ڇا ٿيندي آهي.“ ليون مون کي وارن کان جهليندي پنهنجي ويجهو آندو ”هليا اچ ته تنهنجي ڇاتي ڏسان.“
”نه چاچا نه.“ مون منجهندي ۽ ٿڌو ساهه کڻندي چيو.
”هليا ته ڏسان.“ هن مون کي حڪم ڪيو ۽ منهنجي قميص ڇڪي لاٿي. ”ان ۾ شرمائڻ جي ڪهڙي ڳالهه آهي؟ “ ڏس! انتاشيا! اسان وٽ هڪ سچو پچو مثال موجود آهي. جيتوڻيڪ هي اڃان ٻارڙو آهي پر هن جي ڇاتي وارن سان ڀريل آهي. تڏهن ته مان چوان ٿو ته هي ٻارڙو سڀان جو هڪ وڏو ماڻهو ٿيندو. جڏهن تون وڏو ٿين ۽ بٽڻ واريون قميصون پائڻ لڳين ۽ جڏهن تنهنجا وار ڪنڌ تائين اچن ته منهنجا ڇوڪرا هڪ ماڻهو هئڻ جي ناتي پيڙا سهڻ ضرور سکجانءِ ۽ منهنجي هڪڙي ڳالهه ضرور ياد رکجانءِ ته جيون جيڪي ڪجهه توکي آڇي اُن کي قبول ڪجانءِ ۽ اُن کان گهٻرائجانءِ قطعي نه. جيون جي هر پل مان مزو وٺجانءِ ۽ منهنجا ڇوڪرا جڏهن توکي انهن ڳالهين جي خبر پئجي ويندي ته توکي محسوس ٿيندو ته انهن ڪمن لاءِ جيون ڪيڏي نه ٿوري آهي....“.
”اهو ٻار سان ڳالهائڻ جو ڪهڙو طريقو آهي؟ هن جي ماءُ کي جيڪڏهن خبر پوي ته؟“ انتاشيا اهو چوندي ٿڌو شوڪارو ڀريو.
”اها تنهنجي روايت ناهي. اهو ئي سبب آهي جو اسان جا ڇوڪرا ڪجهه بنجڻ چاهين ٿا. آءٌ اسان جن آرمينيئن ڇوڪرن بابت ڳالهائي رهيو آهيان نه ڪه يوناني ڇوڪرن بابت. توکي اُنهن جو ڏک محسوس ڪرڻ گهرجي“. هن ائين چوندي مون ڏانهن نهاريو.
پوءِ هن ٽيبل تي سامان رکڻ شروع ڪيو. هن شراب جا گلاس ٽيبل تي رکيا. هن وودڪا جي بوتل کولي ۽ ڪجهه ٽماٽا ۽ بصر ڳترا ڪري پليٽ ۾ وڌا ۽ ٽيبل تي رکيا. هو پنهنجي مستي ۾ گم ٿي چڪو هو.
”انتاشيا! منهنجي پياري لوڻ ڪٿي آهي؟“
سندس زال مڇي آڻي اڳيان رکي.
اسان پنهنجين جڳهين تي ئي ويٺا رهياسين. هن ٻانهن جا ڪف مٿي کنيا ۽ کاڌي تي وحشين جيان ڪري پيو.
”تنهنجي کائڻ کي ڏسي هر ڪو ائين چوندو ته تون چاليهارو ڏينهن کان لانگهي تي آهين“. انتاشيا ڪرڪندي چيو.
منهنجي هٿن ۾ گراهه رڪجي ويو ۽ منهنجي نظر چاچا ڏانهن کڄي ويئي.
”کاءُ.“ هن مون کي چيو ”آءٌ چوان ٿو ته کاءُ زندگي جيڪي خوشيون توکي آڇي ٿي اُنهن کي نه موٽائي ۽ خدا جي واسطي انهن فضول ڳالهين تي ڌيان نه ڏي، جيڪڏهن تو ڪجهه ڳوليو آهي ته اُن کي ضرور ماڻ. ڪنهن به شئي کان انڪار نه ڪر. هي تازي تريل مڇي جيڪا وودڪا ۽ بصر سان تون کائين، ٿو سچ پچ ته تو لاءِ جيون جي هڪ وڏي نعمت آهي.“
”ڏسوس!“ انتاشيا وچان ڳالهه کي ڪٽيندي چيو ”هن کي دنيا داري جو ڪو خيال ڪونهي ڄڻ هن کي ڪا زال ئي نه هجي ۽ ڄڻ ته هن جي ڌي کي ڪجهه به نه ٿيو هجي. هن کي ته هر وقت پيئڻ ۽ کائڻ جو اونو رهي ٿو. هي ته جانورن کان ڀي بدتر آهي“.
ليون جي چهري جو رنگ اُڏامي ويو. هن کائڻ بند ڪيو. هن جي زال اڃان به ڪجهه چوڻ تي هئي جو هن جا وارن سان ڀريل سگهارا هٿ ٽيبل تي گهميا ۽ گلاس درد ڀريون دانهون ڪندو پٽ تي ڪريو ۽ ٽڪرا ٽڪرا ٿي ويو. وودڪا بوتل مان پٽ تي وهڻ لڳو ۽ منجهائنس گڙگڙ جو آواز اُڀرڻ لڳو. ليون جي اکين ۾ رت ڀرجي آيو. هن جي زال کي ڪجهه سمجهه ۾ نه آيو ته هو ڇا چئي؟ هن تڙتڪڙ ۾ ڳالهايو. ”مون کي خبر نه هئي ته تون گذريل ٽن ڏينهن ۾ زندهه به هوئين يا مري ويو هوئين. منهنجي ڇوڪري جو ذرو به خيال نه ڪيئي. منهنجي تسيلا جو......“.
”بڪواس بند ڪر!“ چاچي زوردار رڙ ڪئي. مون کي محسوس ٿيو ته مهاڻي جي جهوپڙي ۾ کنوڻ ۽ گجگوڙ ملي ڌماڪو پيدا ڪري رهيون هيون. مون پنهنجيون اکيون ڪمري جي هڪ پراهين ڪنڊ ۾ کپائي ڇڏيون ۽ جيڪي ڪجهه هاڻ ٿيڻ وارو هو اُهو سوچي ڏڪي ويس.
ليون اُٿيو
”وڃ پنهنجي ڪمري ۾ وڃي سمهي رهو.“ هن مون کي چيو ”آئون توکي صبح جو اُٿاريندس. هينئر وڃي آرام ڪر.“
آءٌ نافرماني ڪري نٿي سگهيس. هن جي آواز ۾ پٿر جهڙي سختي هئي. آءٌ ٻئي ڪمري ۾ ويس. آءٌ جڏهن به هنن جي گهر ۾رهندو هوس ته هو مون کي سمهڻ لاءِ اهو ڪمرو ڏيندا هئا. اهو تسيلا جو ڪمرو هو ۽ اُنهن جي ڪمري جي ڀرسان هو. جڏهن تسيلا گهر تي هوندي هئي تڏهن به مون کي هن جو ڪمرو ڏنو ويندو هو ۽ هن کي ڀرواري ڪمري ۾ سمهاريو ويندو هو. چاچا جي خيال ۾ عورتن جي مقابلي ۾ مرد وڌيڪ بهتر هئا.
چوطرف سانت ڇانيل هئي. ميز مٿي تسيلا جو فوٽو رکيل هو. جيئن ئي مون تسيلا جي فوٽو ڏي جهڪي نهاريو جو هڪ زوردار چماٽ جو آواز منهنجي ڪنن تائين پهتو ۽ اُن سان گڏ انتاشيا جي روئڻ جو آواز. منهنجي اندر ڌچڪو کاڌو. منهنجي اندر ۾ درد ۽ پيڙا جو احساس اُڀريو. مون دري جي سوراخ مان نهاريو ۽ نه ڄاڻ ڇو مون کي ان عمل ۾ پنهنجي ڪميڻائپ محسوس ٿي. آءٌ دري کان پري هٽيس ۽ ڪپڙا بدلائي بستري ۾ اچي ڪريس. اُن ڏينهن جي خيالن مون کي جهنجهوڙي ڇڏيو.
مون کي لڳو ته منهنجي اڳيان عجيب و غريب ۽ غير رواجي فلمون سئنيما سلائڊ جيان گهمي رهيون آهن، جن جي هر سين اڳين سين کان وڌيڪ خوفناڪ ۽ ڀيانڪ هئي. مون کي ياد نه آهي ته آءٌ ڪيترو وقت ائين ئي بستري تي ڦٿڪندو رهيس ۽ اچانڪ سرگوشين جي آواز منهنجي خيالن کي ٽوڙي ڇڏيو. منهنجي من ۾ خواهشن ڪر کڻي اُڀري ۽ بستري ۾ اُٿي ويٺس ۽ اُنهن ڌيمن آوازن کي ڌيان سان ٻڌڻ جي ڪوشش ڪرڻ لڳس. اهو ليون جو آواز هو. پر اهو ڪيترو نه تبديل ٿيل هو. لفظ جيڪي هن ڳالهايا ٿي ڪيترا نه غير رواجي هئا. اهي پيار ڀريا لفظ هئا، جن ۾ اڻ مئي محبت ۽ چاهت جو ذڪر هو. هن جي ڀر ۾ ستل هن جي زال انتاشيا سڏڪا ڀري رهي هئي ۽ پوءِ هو ٻيئي خاموش ٿي ويا. گهڙي پل کان پوءِ وري ڀڻ ڀڻ جو آواز منهنجي ڪنن تائين پهتو. مون کي خبر ناهي ته اهو هڪ خواب هو يا جهوپڙي جي حقيقت. باهه جو مچ ٻري رهيو هو ۽ هر شئي اُن ۾ جلي رهي هئي. مون ڊوڙي ڀڄڻ جي ڪوشش ڪئي. پر ڀڄي نه سگهيس. منهنجون ٽنگون جواب ڏيئي بيٺيون. مون رڙيون ڪرڻ چاهيون ٿي پر منهنجو آواز نڙي ۾ ئي ڦاسي ٿي پيو. منهنجون دانهون ڪير ٻڌي نٿي سگهيو.باهه جا شعلا منهنجي بلڪل ويجهو ٿي رهيا هئا.
”ڇوڪرا ڇا ڳالهه آهي؟“ منهنجي چاچي مون کي زور سان ڌونداڙيندي چيو ”ڇا تو ڪو خراب خواب ڏٺو آهي؟ اُٿي سفر تي اُسهڻ جو وقت مٿي اچي پهتو آهي. سمنڊ اسان جو انتظار ڪري رهيو آهي“.
رات هاڻ ختم ٿي چڪي هئي. آءٌ اُٿيس ۽ ڪوشش ڪيم ته جيترو جلد ٿي سگهي گهر کي ڇڏجي. مون ڪپڙا بدلايا. ليون اڃا تائين نلڪي جي هيٺان وهنجي رهيو هو. آءٌ نلڪي جي هيٺان هنجو آواز ٻڌي سگهيس ٿي. مون گهڙي پل لاءِ هن جي ڪمري ۾ جهاتي پاتي. ڏٺم ته انتاشيا پرسڪون ستي پئي هئي. هن جي چهري تان اوڇڻ لٿل هو. سندس گلابي چهري تي هڪ ابدي خوشي جي مرڪ ڦهليل هئي.
تسيلا جي تصوير پٽ تي پيل هئي. مون اُن کي کنيو ۽ واپس ٽيبل تي رکي ڇڏيو. مون کي دل ۾ ڪجهه چڀندي محسوس ٿيو ۽ هاڻ محسوس ڪري سگهيس ٿي ته آئون هن جي ڪمري ۾ ستل هوس.
پرڀات جي ول سبب موڳو لڳس. ٿي. ليون معمول جيان ديو جيڏا قدم کڻي رهيو هو ۽ لٺ هن سان ساڻ هئي. اسين جلد ئي ڪناري تي پهتاسين. آءٌ خاموش ۽ منجهيل منجهيل نظر اچي رهيو هوس.
”ڇڪ!“ ليون چيو. اسان ٻيڙي پاڻي ۾ لاٿي. ”ڏس وڃي ٿي!“
چاچا يورگئي جو شراب خانو اوندهه ۾ گم ٿي ويو هو. ڏور پنڌ تي جهڪي روشني ۾ ٻيڙيون نظر اچي رهيون هيون.
”ٻيڙي چاچا يورگئي جي پاسي کان لڳائي، اسان کي کائنس رڇ وٺڻي آهي“.
اسان ٻيڙي چاچا يورگئي جي شراب خاني جي ويجهو لڳائي. ليون پنهنجو ننڍڙو چاقو ڪڍيو ۽ کڏ کوٽي اُن مان ڳها ڪڍڻ لڳو. هن ڪئين کڏون کوٽيون ۽ اُن مان ننڍڙا ننڍڙا نرم ۽ ملائم ڳها کوٽي ڪڍيا.
”اسان کي دير ٿي ويئي آهي. ڇوڪرا سمنڊ جهاڳيندڙن جو نه ته ڪو گهر هوندو آهي نه خاندان ۽ نه ئي ٻار. اهي رشتا توکي منجهائي ڇڏيندا. اهي تو کان هر شئي ڀُلائي ڇڏيندا ۽ توکي منزل کان پري ڪري ڇڏيندا.“
اناڙي هئڻ جي باوجود آءُ پاڻي ۾ گهڙي ٻيڙي تي چڙهيس. منهنجون اکيون چاچي جي سگهارن پٺن ۽ طاقتور ٻانهن تي کپي ويون، ونجهه پاڻي ۾ هيٺ مٿي ٿي موسيقي پيدا ڪري رهيو هو ۽ آءٌ هن جي چيل لفظن تي سوچڻ لڳس.
”سمنڊ جهاڳيندڙ جو نه ته ڪو گهر هوندو آهي نه خاندان ۽ ئي ٻار....“ سمنڊ جهاڳيندڙ، زال، ٻار، پيار، مقصد....“ پر پيار هن لاءِ ڪهڙي معنيٰ رکي تي ۽ ڪهڙي مقصد جي هن وڪالت ڪئي ٿي؟ چاچا يورگئي وٽ يقينن ليون لاءِ ائين چوڻ جو ڪو سبب هو ته هو ٿورڙو جنوني آهي“.
هاڻي به آءٌ پاڻ کي دنيا جو خوش نصيب ماڻهو سمجهان ٿو.
ڪانءُ وري زور سان ڪان ڪان ڪري رهيا هئا.
سج اُڀرڻ ۾ ڪافي دير هئي. ناقابل برداشت سردي منهنجا سنڌ سڪائي ڇڏيا هئا. منهنجون ڄاڙيون وڄڻ لڳيون.
”توکي سيءُ پيو ٿئي ڇوڪر! تنهنجي بدن تي پاتل سئيٽر ناڪافي آهي. ائين نه؟“
”ها“ مون پاڻ کي ڦڪو ڦڪو محسوس ڪندي جواب ڏنو.
”هان هي وٺ“ هن ائين چوندي مون کي وودڪا جي بوتل ڏني. ”ڪجهه ڍڪ ڀر“
مون ڇهه يا ست ڍڪ مس ڀريا جو منهنجو جسم ايڏو گرم ٿي ويو ڄڻ آڳ اوتي رهيو هجان.
”پنهنجا چپ ٻانهن سان اُگهه، ڏسون ته اڄ مڇي جو شڪار ڪيئن ٿو هلي.“
ليون پنهنجي قميص لاٿي ۽ ٻيڙي تيز هلائڻ لڳو. جڏهن اسان ڪناري کان ڪافي پري نڪري وياسين ته هن سڙهه چاڙهيو ۽ هڪ هٿ ۾ ونجهه جهلي پاسي ۾ ويهي رهيو.
”هاڻ اسان سورج ۽زندگي ڏانهن سفر ڪنداسين. هميشه اڳتي رهو منهنجا ڇوڪرا! سدائين هل، هل اُتي جتي ماڻهو اسان کي سمجهندا هجن ۽ اُتي جتي اسان کي سچا دوست ملن.“ پر آئون ڪيترو نه بيوقوف آهيان جو اهو سڀ ڪجهه هڪ ننڍڙي ٻارڙي کي پيو چوان.
منهنجو ذهن مونجهاري کان آجو هو. آءٌ ڏاڍو خوش هوس جو آءٌ سمنڊ جو سير ڪري رهيو هوس. منهنجي مٿان ابابيل اُڏري رهيا هئا. وودڪا مون کي گرم رکيو هو. آءٌ پنهنجي مستي ۾ گم ٿي چڪو هوس. جيتوڻيڪ مون کي منهنجي چاچي جي سڄي گفتگو سمجهه ۾ ڪو نه ٿي آئي، ته به هن جي لفظن مون کي سرور پهچايو ٿي. اهو سوچيندي ته ڪنهن نه ڪنهن جڳهه مون کي سچا دوست ملندا، اُنهن جي اڻ ميي پيار مون کي خوشي ۾ گم ڪري ٿي ڇڏيو. آءٌ هن جي چريائپ کي قبولڻ جي ڪوشش ڪري رهيو هوس. مون پنهنجي چاچي ڏانهن ڊپ ۽ عزت جي نگاهن سان نهاريو.
ٻيڙي تيز هلي رهي هئي. مون کي پنهنجي زندگي ۾ ڊپ محسوس ٿيڻ شروع ٿيو.
سڙهه هوا جي ڪري زور لڳائي رهيو هو. هوا وحشيت مان حملو ڪري رستو پيدا ڪرڻ ٿي چاهيو ۽ منهنجي چاچي پنهنجي پوري سگهه سان سڙهه جي رسي کي هٿن ۾ جهلي ڇڏيو هو. ائين ٿي لڳو ته ڄڻ اُن جنگجو گهوڙي کي روڪڻ چاهيندو هجي، جيڪو اسان کي نهايت بي رحمي مان قسمت جي منهن ۾ ڌڪي رهيو هو. پر اهو سمورو منهنجو وهم هو، جيڪو مون کي پريشان ڪري رهيو هو!؟
”اوهه!“ چاچا رڙ ڪئي
هن جي چهري تي ڊپ نالي ڪو به نشان نه هو. هو پنهنجي وجود ۾ کوئجي چڪو هو ۽ ڪنهن حسين پرين جي ڪهاڻي جو شهزادو لڳو ٿي. هن سمنڊ جو لوڻاٺيل پاڻي پنهنجي چپن تي هنيو ۽ زوردار لفظن ۾ ڳالهائڻ شروع ڪيو، جيڪي منهنجي ٻاراڻي دماغ ۾ نه ويٺا ۽ مون کلي ڏنو. مون کي ڊپ ۽ سردي وڪوڙي ڇڏيو هو. هو جيتوڻيڪ پنهنجي ئي ڌن ۾ مگهن هو ۽ هن کي آسپاس جو ڪو پتو ڪو نه ٿي پيو تڏهن به هن منهنجي بي چيني کي ڄاڻي ورتو.
”ڇوڪر! ڊڄ نه.“ هن رڙ ڪئي.”آئون ٻيڙي کي سڌو ڪريان ٿو.“ هن پنهنجو جسم کاٻي پاسي لاڙي ڇڏيو. هن جون فقط ٽنگون ئي ٻيڙي ۾ رهي ويون. ائين ڪرڻ سان به ڪجهه نه وريو ۽ اسين لڳاتار لهرن ۾ لڙندا رهياسين. ٻيڙي لڳاتار ساڄي طرف اولار ٿي رهي هئي.
”هيڏانهن اڄ“ هن رڙ ڪئي
خدا ڄاڻي ٿو ته آئون ههڙي چريائپ لاءِ نه ڄائو هوس. بهرحال آءٌ اُٿي بيٺس ۽ سنڀالي قدم کڻڻ جي ڪوشش ڪيم ئي مس جو هڪ طاقتور لهر منهنجي مٿي سان اچي ٽڪرائي ۽ مون کي واپس پنهنجي جڳهه تي ڌڪي اُڇلايائين.
”نالائق!“ ليون ائين چوندي پنهنجو ڪنڌ لوڏيو.
آءٌ فراموشي جي عالم ۾ هوس. منهنجي چاچي کي ڇڏي اهو منهنجي لاءِ هڪ نئون تجربو هو. منهنجي اندر ۾ انيڪ خيال اُڀرڻ لڳا ۽ نيٺ مون کي محسوس ٿيڻ لڳو ته آءٌ هيڻائي ۽ دهشت سبب مري رهيو آهيان. مون کي پڪ ٿي ويئي ته ڌرتي تي اهي منهنجون آخري گهڙيون هيون ۽ آءٌ زندگي جا پويان پساهه کڻي رهيو هوس.
مون کي خبر ناهي ته ڪيترو وقت گذري چڪو هو جو ليون رسي کي جهٽڪو ڏنو ته جيئن سڙهه کي سڌو ڪري سگهجي ۽ پوءِ هن سڙهه تي قابو پائي هڪ وڏي رڙ ڪئي. گهڙي پل ۾ ٻيڙي پنهنجي جڳهه تي اچي ويئي ۽ هاڻ آهستي آهستي هلڻ لڳي. ليون سڙهه کي تيزي سان ڇڪيو. هو هڪ فاتح ويڙهاڪ جيان ڏيک ڏيئي رهيو هو. هن جنگ کٽي ورتي هئي ۽ هاڻ ٻي جنگ تائين تلوارون وري مياڻ ۾ هليون ويون ۽ جهنڊا ويڙهيا ويا.
”اُٿي منهنجا ڇوڪرا“ هن هڪل ڪئي، ”لنگر لاهه“
آءٌ اڃا تائين منجهيل ۽ پريشان هئس ۽ هن جي حڪم جي بجا آوري ڪرڻ جي حالت ۾ نه هوس.
”هليا، اُٿي هيڏي اچ ڪهڙو مسئلو اٿئي؟ ڇا ماڻهو ائين ڪندو آهي؟“
هن رڇ گڏ ڪيو. ۽ ڦيرائي ٻيڙي کان پنجن ڇهن ميٽرن جي مفاصلي تي اُڇليو ۽ پوءِ هو منهنجي ڀر ۾ اچي ويٺو.
هن هڪ ڀيرو وري وودڪا پيئڻ شروع ڪيو ”تون به ڪجهه پي. هن چيو“ جيتوڻيڪ اهو تو لاءِ .... گهڻو آهي پر ٻي ڪا مزي جهڙي شئي به ته ڪونهي. هي شيطاني پاڻي ڪمزور ۽ نٻل ماڻهن ۾ به مڙسي ۽ همدردي پيدا ڪري ٿو.“
هن مون کي ڪافي زور ڪيو ته آءٌ وات کي کوليان ۽ ٻه ٽي ڍڪ ڀريان.
”توکي ڊپ ڇو ٿو ٿئي؟ آءٌ ته توکي هڪ سچو انسان سمجهان ٿو.“
اُن وقت آسمان ۾ سج اُڀري رهيو هو. سج جي ڪرڻن منهنجي جسم جي ڏکندڙن حصن کي عجيب نرالي انداز ۾ چميو ۽ گرم ڪيو. اها ڪيڏي نه ناقابلِ بيان شفقت هئي.!“.
مون جيئن ئي سج ڏي منهن ڪيو ته مون کي هوا جون سر گوشيون ٻڌڻ ۾ آيون.
”اچ ته سج جي لاءِ پيون منهنجا ڇوڪرا تون سمنڊ ۾ اُٿندڙ ڇولين جي موسيقي ڪو نه ٿو ٻڌين؟ جيڪڏهن تون انهي پل کي محسوس ڪري سگهين ٿو ۽ جيڪڏهن تون اهو سڀ ڪجهه ٻڌي سگهين ٿو ۽ سمجهي سگهين ٿو ۽ جي توکي خبر آهي ته اها ئي زندگي آهي ته پوءِ هن ڌرتي تي اُن کان مٿي ٻي ڪا به زندگي ناهي.“.
مون پنهنجي چاچي ڏانهن نهاريو. آءٌ هن کي سمجهي نه سگهيس.
اسين اٿاهه سمنڊ جي وچ ۾ هئاسين جنهنجو ڪو به انت نه هو. چوطرف ڪو به ساهوارو نظر نٿي آيو ۽ نه ئي ڏور تائين ڪو ڌرتي جو نالو نشان. فقط سمنڊ هو، مٿان سورج ۽ هيٺ اسان ٻه ۽ اسان سان ساڻ هو رڇ ۽ ٻيڙي جنهن کي مون ڪناري تائين پهچائڻ جي اڪيلي اُميد ڄاتو ٿي.
آءُ شوخي مان ويٺو هوس ۽ مون تي اُنهن جذبن جو غلبو ٿي چڪو هو جيڪي آءٌ وري ڪڏهن به انهي زوردار قوت سان ماڻي نه سگهندس؟
۽ پوءِ منهنجي جنوني چاچي فلاسافي جي انداز ۾ ڳالهائڻ شروع ڪيو.”تون ايترو ننڍڙو آهين بلڪل رڇ جي ٻچي جيان. تون منهنجي تصوير آهين، هڪ مخلص، وفادار ۽ سچائي سان ڀرپور. توکي اڃان ڪافي ڪجهه ماڻڻو آهي. توکي پيار کي ڄاڻڻو آهي. پيڙا کي پائڻو آهي. تون خواب لهندين ۽ تنهنجي اندر ۾ خواهشون ڪر کڻي اُٿنديون ته تنهنجا خواب ساڀيا پائن، پاڻ وڃائڻ کان نه گهٻراءِ، ڪا ڳالهه ناهي جي تنهنجي ٻيڙي طوفان جي نظر ٿي وڃي، سڙهه ٽڪرا ٽڪرا ٿي وڃي. ڪا ڳالهه ناهي جي طوفان اچي وڃي، تڏهن به ڪنارن تي نه رهجان ۽ نه ئي ٻيڙي کي ڇڏجان. سدائين سمنڊ جي گهرائي ۾ وڃجان ۽ سج جي ڪرڻن ۾ سنان ڪجان. جيڪڏهن توکي تنهنجي انتاشيا ملي وڃي، ڇا به ٿي پوي هن کي پيار ڪجان. ۽ جيڪڏهن هو توکان تنهنجي ڌي تسيلا کسي وٺن ته به هن جو عڪس سج جي ڪرڻن ۾ پسڻ نه وسارجان. اوه! پر آءٌ ڇو ان قسم جي بڪ بڪ ڪري رهيو آهيان؟ آئون پوڙهو به ڪيترو نه چريو آهيان. تون اڃا ته ننڍڙو ڇوڪرو آهين ۽ مون کي ڪنهن به حالت ۾ ڪو نه سمجهي سگهندو هوندين.“
سورج ۾ تسيلا کي ڏسجان؟ ها. مون پوءِ هن کي سورج جي ڪرڻن ۾ ڏٺو. هن جا سونهري وار کليل هئا ۽ ڏاڍا خوبصورت هئا. منهنجي خوابن جي راڻي تسيلا، مون هن کي فقط هڪ ڀيرو ڏٺو ڇاڪاڻ جو تسيلا نالي ڪا به سندري هن ڌرتي تي موجود نه هئي. تسيلا سورج جي تپش جي ڄائي هئي.
ساڳئي وقت منهنجو چاچو چئي رهيو هو ته ”جيتريون گهڻيون ٻيڙيون سمنڊ ۾ ڏسين سمجهه ته اوترو ئي چريا سورج کي پائڻ لاءِ نڪتل آهن ۽ اوترو ئي بهتر ۽ سچائي سان ڀرپور زندگي تنهنجي آجي ڪندي.“
”آءٌ ائين ئي ڪندس چاچا“
هن مون کي ڀاڪرن ۾ ڀري پنهنجي ويجهو آندو ۽ منهنجي پيشاني کي چميو.
”تون اسان جي خاندان ۾ واحد فرد آهين جيڪو منهنجو جانشين بنجي سگهين ٿو ۽ توکي اڳتي هلي خبر پوندي ته زندگي ڪيڏي نه پراسرار ۽ حيرت سان ڀريل آهي“.
ليون خاموش ٿي ويو. هن جي خاموشي اندر ۾ چڀڻ لڳي ۽ اها سندس پورالي طبيعت کان وڌيڪ خوفناڪ لڳي ٿي.
ڪجهه ابابيل اسان جي مٿان اُڏاڻا، اُهي ايترو هيٺ اُڏامي رهيا هئا جو اُنهن جي پرن جي ڦڙڪڻ سبب پيدا ٿيندڙ هوا به اسان کي ڇهي رهي هئي.
”هاڻي برسات پوڻ واري آهي.“ چاچا چيو ”آءٌ سمجهان ٿو ته ڪلاڪ کن ۾ بارش اچي ويندي.“
هو اُتر ڏانهن مڙيو ۽ هٿ مٿي کڻي اشارو ڪيو. ”هو ڏس برساتي ڪڪر؟ ڏاڍي خراب موسم آهي. هوا اسان جي فائدي ۾ نه آهي. اسان کي واپس ٿيڻو پوندو“.
”پر مڇي جي شڪار جو ڇا ٿيندو؟“ مون کي اهو ڄاڻي ڏاڍي خوشي ٿي ته اڄ صحيح رخ جي هوا نه لڳندي.
“اڄ مڇي جو شڪار ڪارائتو نه ٿيندو ۽ واپس هلڻ ئي بهتر آهي. منهنجي اها پيشن گوئي آهي. هيٺ تري ۾ ٿي ويهه“.
مون کي ياد ناهي ته اسين ڪيئن ڪناري تي پهتاسين. هن لاءِ اهو روز جو معمول هو. مون کي فقط اهو ياد آهي ته آءٌ بخار ۾ وٺجي پيو هوس. جڏهن مون اکيون کوليون ته مون پنهنجي ماءُ انتاشيا کي پاڻ مٿان بيٺل ڏٺو. آئون گاڏي وٺي اچان ٿي ۽ هن کي گهر وٺي وڃان ٿي. منهنجي ماءُ چيو.
”منهنجو چاچو ڪٿي آهي؟“
”آءٌ هن بابت وري ٻڌڻ به نٿي چاهيان.“ امان ڪاوڙ مان چيو.
”هو ڪٿي ٿي سگهي ٿو، سمنڊ تي؟ هو ٻن ڏينهن کان اوڏانهن ويل آهي“ انتاشيا ٿڌو شوڪارو ڀريو.
”ابابيل تمام هيٺ اُڏامي رهيا هئا.“ مون چيو.
منهنجي ماءُ خوف مان مونڏانهن نهاريو.
”انتاشيا. “ هو وري ساڳيا لفظ ورجائي رهيو هو. هو وڦلي رهيو هو ”خدايا! مون کان منهنجو ٻچو نه کس، تو اسان کان تسيلا کسي ورتي. هاڻ گهٽ ۾ گهٽ ڇوڪري کي ته اسان وٽ رهڻ ڏي.“
آءٌ اُهو سڀ ڪجهه جيڪي هو چئي رهيا هئا ٻڌي رهيو هوس. پر آءٌ ڏاڍو ڪمزور ٿي ويو هوس ايترو جو پنهنجي ٻانهن به چوري نٿي سگهيس.
آءٌ ڪافي ڏينهن تائين بي سرتيو پيو رهيس ۽ پوءِ آهستي آهستي ٺيڪ ٿيڻ لڳس.
منهنجو چاچو هاڻي هن دنيا ۾ ناهي ۽ نه ئي منهنجي ماءُ. مون کي خبر ناهي ته انتاشيا جو ڇا ٿيو. تسيلا نيٺ گهر موٽي آئي ۽ هن محسوس ڪيو ته هن سان دوکو ٿيو هو. ماڻهن هن جي بي غرض پيار، اعتبار سچائي ۽ خلوص مان ناجائز فائدو ورتو هو. تسيلا جي موٽڻ کان پوءِ ڪافي افواهه اُٿيا ته هن کي وراثت ۾ پي کان اصول، رستا ۽ مقصد مليا هئا. بهرحال مون کي خبر ناهي ته اهو صحيح هو به يا نه.
مون کي خبر ناهي، پر جڏهن به آءٌ ابابيل پکين کي هيٺ اُڏامندي ڏسندو آهيان، مون کي منهنجو چاچا ليون، سمنڊ، سج ۽ زندگي ڏاڍي ياد ايندي آهي ۽ جڏهن اُهي هيٺ لامار هڻندا آهن ته آءٌ هڪ ننڍڙي ٻارڙي جيان خوشي محسوس ڪندو آهيان. ۽ پوءِ آءٌ سوچيندو آهيان ته آسمان منهنجي چاچي جي نامعلوم قبر تي لڙڪ لاڙي هن لاءِ روئي رهيو آهي. هن جا هاڻ ڌرتي تي ڪي به مٽ ۽ مائٽ نه رهيا هئا ۽ هن آسمان، سج ۽ سمنڊ ۾ مُڪتي پاتي هئي. آسمان، سج ۽ سمنڊ....... ۽ شايد ابابيل پکي.
چاچا يورگئي جيڪڏهن تون اڃا تائين زندهه آهين ته، آئون توکي ٻڌائڻ چاهيان ٿو ته مون هميشه ليون جي عزت ڪئي ۽ مون هن سان هميشه پيار ڪيو. ۽ مون هن جي ياد ۾ ڪڏهن به پنهنجي ٻيڙي کي سڪي تي ناهي آندو ۽ هر مشڪل ۽ تڪليف کي خوشي سان منهن ڏنو آهي. مون ٻيڙي کي هميشه کلي سمنڊ، ها وشال ۽ بي انت سمنڊ ۾ هلايو آهي ۽ هن کي هميشه پاڻ سان گڏ پاتو آهي.
***