ماتلي جي ڊاڪٽرياڻي ملاڪا ۾
ڊاڪٽر عطا جيتوڻيڪ ان ڳالهه کي ناممڪن تصور ڪيو جو اڄ ڏينهن تائين ملاڪا شهر ۾ نه ڪو فون سسٽم (نيٽ ورڪ) خراب ٿيو آهي ۽ نه وري ڪنهنجو چوري ٿيو آهي. بهرحال منهنجي چوڻ تي هن اي ميل ذريعي پنهنجي گهر ۽ آفيس جو لينڊ نمبر ۽ ائڊريس سان گڏ ٻه ٻيا موبائل نمبر به موڪليا، هڪ سندس پٽ مير غلام محمد جو ۽ ٻيو سندس ڪزن مير سعيد ٽالپر جو. ملاڪا پهچڻ تي ڊاڪٽر عطا کلي چيو ”مون پئي سوچيو ته توهان اجايو ايترو خبردار ٿا رهو هڪ فون نمبر ئي ڪافي آهي پر خبر اٿانوَ ته ڪالهه منهنجو سڄو ڏينهن فون خراب رهيو ۽ آئون اهو ئي سوچيندو رهيس ته ٻيو نمبر وٺي توهان عقلمندي ڪئي نه ته منهنجو سڪون به چٽ هجي ها. پنهنجي پٽ غلام محمد کي به ان ڪري گڏ کڻيو پئي هليس ته جيئن توهان جو فون اچي ته توهان کي وٺڻ لاءِ ان هنڌ تي پهچي وڃون.“
”سائين ماٺ اٿانوَ ڀلي“ مون ڊاڪٽر عطا کي چيو، ”ان قسم جي ننڍڙين ڳالهين ڪري ڪيترن کي مون پرديس ۾ پريشان ٿيندي ڏٺو آهي.“
جيتوڻيڪ ڪيترا ماڻهو ان تي کلندا آهن پر مون سياڻن سياحن کي، خاص ڪري گورن انگريزن کي ڏٺو آهي ته هو پرديس ۾ پنهنجو پاسپورٽ گنجيءَ ۾ زپ وارو کيسو ٺاهي ان ۾ رکندا يا قميص هيٺان سنهي ڪپڙي جو کيسي وارو ويڪرو بيلٽ ٻڌي ان ۾ رکندا. پئسا هڪ ئي کيسي ۾ رکڻ بدران انهن کي ٻن يا ٽن حصن ۾ ورهائي مختلف کيسن ۾ وجهندا. چوندا ته برو وقت ايندي دير نٿي لڳي. ڪو شاهينگ کيسو ڪٽي وڃي ته سڀ ڪجهه ته هليو نه وڃي. پرديس ۾ وڌ ۾ وڌ ڪو رستو ٻڌائيندو پئسا ته نه ڏيندو. ٻي ڳالهه اها سياڻا ٽوئرسٽ جنهن شهر يا ملڪ ۾ ويندا ان ۾ رهندڙ پنهنجن دوستن ۽ مائٽن جا فون نمبر ٻن پنن تي ڪري لکندا. هڪ پنو ڪوٽ جي ٻاهرين کيسي ۾ هڪ قميص يا پتلون جي کيسي ۾ جيئن هڪ گم ٿي وڃي ته ٻيو موجود هجي.
ڊاڪٽر عطا سان ملي خبر چار ڪرڻ بعد جڏهن مانيءَ لاءِ هڪ ريسٽورنٽ ۾ اچي ويٺاسين ته مون کي اوچتو ياد آيو ته ڊاڪٽر عطا پنهنجي ڪزن جو به فون نمبر ڏنو هو ته هو به ملاڪا ۾ رهي ٿو.
”سعيد ٽالپر به توهان وانگر ڊاڪٽر آهي ۽ توهان سان رهي ٿو؟“ مون ڊاڪٽر عطا کان پڇيو، ”يا هتي گهمڻ لاءِ آيو آهي.“
”نه هو آءِ ٽي ۽ ڪمپيوٽر جو پروفيسر آهي ۽ هتي جي ملاڪا انٽرنيشنل اسڪول ۾ پڙهائي ٿو.“ عطا ٻڌايو.
”زبردست، ڏاڍي خوشي ٿي ته هتي جي تعليمي ادارن ۾ پاڪستاني پڙهائين ٿا ۽ ملاڪا شهر ۾ انٽرنيشنل اسڪول به کلي ويو آهي.“
ڊاڪٽر عطا کي ٻڌايم ته 80 واري ڏهي ۾ جڏهن آئون ملاڪا ۾ اچي رهيس تڏهن سڄي ملاڪا رياست ۾ ڪي ڏهه ٻارهن ڌاريان مس هئاسين. ان وقت جي چيف منسٽر تان سري رحيم تامبي چِڪ (Tan Seri Rahim Tamby Chik) کي ڏاڍو فڪر هو جو انٽر نيشنل اسڪول نه هجڻ ڪري ڪيترا فارينر نوڪري ڇڏي هليا ويا ٿي. پوءِ هن اسان جي ٻارن لاءِ عارضي طرح ملاڪا هاءِ اسڪول ۾ ٻن ڪمرن جو بندوبست ڪيو، جتي ڌارين ملڪن جي ٻارن کي انهن جي ملڪ جي سليبس مطابق پڙهايو ويو ٿي. ايترو ضرور آهي ته هن پڙهائڻ وارا بيحد محنتي، ڄاڻو ۽ ايماندار رکيا هئا. انهن ۾ ٻه چيني مِسون هيون ۽ ٻه انڊين تامل ڪرسچن مسٽر ليان (Lion) ۽ مسٽر ٿامسز بيحد مشهور هئا. ليان هتي جو تامل هندو هو، ٿامسز اپوح جو ڳنڊين عيسائي هو. هنن جيڪا محنت اسان جي ٻارن تي ڪئي، ان جو جواب ناهي. مون کي پنهنجي ڪاليج جو پوڙهو انگريز پرنسپال ڪرنل ڪومس، ڪمانڊر اسرار الله ۽ جنرل (انهن ڏينهن ۾ ڪئپٽن) عالم جان محسود ياد اچي ويندو هو، جن اسان کي محنت سان پڙهايو هو.
ڊاڪٽر عطا ٻڌايو ته سندس ڪزن سعيد ٽالپر جو وڏو ڀاءُ فاروق احمد سندس ڀيڻويو ٿئي ۽ اهي ٽنڊوڄام جي مير باغ علي ٽالپر جا پٽ ۽ مشهور سماجي ورڪر، سنڌي ليکڪ، ڪامريڊ مير محمد ٽالپر جا ڀائٽيا ٿين.
”سعيد کي ڀلا هيءَ نوڪري ڪيئن ملي؟“ مون ڊاڪٽر عطا کان پڇيو.
”دراصل ملاڪا انٽرنيشنل اسڪول کي ڪمپيوٽر پڙهائڻ واري جي ضرورت پئجي وئي ۽ هنن هتي جي اخبار ۾ اشتهار ڏنو“ عطا ٻڌايو، ”مون کي يڪدم سعيد ڌيان ۾ اچي ويو. هن جي نه فقط ان سبجيڪٽ ۾ ڊگري هئي پر هو ان ۾ ڄاڻو هو. هو محنتي ۽ سخت حالتن ۾ به رهي سگهيو ٿي ۽ ايمانداري سان ڊيوٽي ڪرڻ کان هن جي هرهڪ تعريف ڪئي ٿي.“
عطا ٻڌايو ته انهن ڏينهن ۾ سعيد ناروي جي شهر برگن ۾ نوڪري ڪري رهيو هو. مون کيس فون تي هن نوڪريءَ بابت ٻڌايو، هن پنهنجي رضا ڏيکاري. ان بعد آئون هن اسڪول جي پرنسپال ميڊم شمس النساءِ اسحاق سان ملڻ ويس. ملاڪا شهر ۾ رهڻ ۽ شهر ۾ ٿيندڙ ڪيترين ئي دعوتن ۾ ساڻس سلام دعا ٿيڻ ڪري ساڻس ٿوري گهڻي واقفيت هئي، مون کيس سعيد بابت ٻڌايو ۽ اهو به چيومانس ته منهنجو مائٽ پنهنجي جاءِ تي آهي پر تون ڀلي هن جو انٽرويو وغيره وٺي هن کي ڏس ته هو واقعي تنهنجي اسڪول لاءِ لائق آهي يا نه.
”سعيد ٽالپر نه فقط هن نوڪري لاءِ چونڊجي ويو پر هو سندس محنت ۽ ڄاڻ ڪري هتي جي دلپسند شخصيت مڃيو وڃي ٿو.“
ٻئي ڏينهن رات جي مانيءَ لاءِ اسان سعيد ٽالپر جي گهر وياسين جيڪا سندس ڪنوار ڊاڪٽر اِرم ياسمين تيار ڪئي. ڊاڪٽر اِرم ملاڪا جي جنرل هاسپٽل ۾ نوڪري ڪري ٿي.
ڊاڪٽر عطا ٻڌايو ته ملاڪا اچڻ وقت سعيد اڪيلو هو. سال کن نوڪري ڪرڻ بعد هو پاڪستان ويو ۽ ڊاڪٽر ارم سان شادي ڪري هتي آيو. پوءِ هتي رهي ڪري هوءَ نوڪريءَ لاءِ Apply ڪندي رهي ۽ 6 مهينا کن ٿيندا ته هن کي هتي جي وڏي اسپتال ۾ نوڪري ملي آهي. مون کين ٻڌايو ته 80 واري ڏهي ۾ جڏهن آئون ملاڪا ۾ نوڪري ڪري رهيو هوس ته ٽن سالن لاءِ هڪ پاڪستان جو ڪئپٽن عرفان فاروقي منهنجي اداري ۾ نوڪري لاءِ آيو هو. هن جي زال نرگس قاضي (سابق وزير اعليٰ سنڌ اختر قاضي صاحب جي ڀيڻ) ڊاڪٽر هئي. هوءَ پهرين پاڪستاني چئي سگهجي ٿي، جنهن کي هن ملاڪا جنرل اسپتال ۾ نوڪري ملي، جنهن ۾ هينئر ڊاڪٽر ارم ڪم ڪري ٿي.
ڊاڪٽر ارم نظاماڻي غلام شاهه نظاماڻي جي ڌيءَ آهي، غلام شاهه نظاماڻي 1942ع ۾ ماتلي ۾ ڄائو ۽ اڄڪلهه حيدرآباد ۾ رهي ٿو. پاڻ اڪو پنڪچر جي ڄاڻ کان به مشهور آهي. سندس والد (يعني ارم جو ڏاڏو) حاجي محمد خان جو تعلق ڳوٺ ڪڙيو گهنور سان آهي، جيڪو ڳوٺ محمود فقير جي درگاهه کان مشهور آهي. غلام شاهه نظاماڻيءَ جهڙن ماڻهن کي اهو ڪريڊٽ ضرور ڏيڻ کپي ته هنن ڳوٺ ۾ رهي ڪري به پنهنجن پٽن توڙي نياڻين کي اعليٰ تعليم ڏني ۽ کين وڏيرڪي ذهنيت کان پري رکيو ۽ کين سست ۽ ڪاهل ٿيڻ نه ڏنو. اهو ئي سبب آهي جو ڊاڪٽر اِرم ننڍي عمر ۾ پرديس ۾ نه فقط دل لڳائي نوڪري ڪري رهي آهي پر بنا ڪنهن ماسي يا نوڪرياڻيءَ جي گهر جي ٺاهه جوڙ ۽ رڌ پچاءُ به ڪري رهي آهي.
هتي اهو به لکندو هلان ته پرديس ۾ نوڪري ڪرڻ ڪو سولو ڪم ناهي. ظاهر آهي هو پئسو خرچ ڪري ڪنهن کي گهرائين ٿا ته ان کان ڪم به چڱي طرح وٺن ٿا. ڪيترن سالن کان اسان جي ملڪ ۾ No work ڪلچر هجڻ ڪري اسان جا ماڻهو ڊاڪٽر توڙي ماستر، سرڪاري ڪامورا ته خاص طور، اهو سمجهن ٿا ته جتي ڪٿي ڪا آرام جي زندگي آهي. هنن کي رڳو پگهار کڻڻو آهي. اهو ئي سبب آهي جو ٻين ملڪن جي مقابلي ۾ اسان جي ملڪ جا ماڻهو ولايت ۾ نوڪري ڪرڻ لاءِ ته وڏي شوق سان اچن ٿا، پر پوءِ سخت ڊيوٽي ۽ وقت جي پابندي ڏسي ڀڄيو وڃن يا ڪينجهندي، ڪُرڪندي ۽ ماڻهو کلائيندي وقت گذارين ٿا. پنج ئي آڱريون برابر نه آهن. اسان جي ملڪ جا ڪيترائي سعيد ٽالپر ۽ ڊاڪٽر ارم ياسمين جهڙا ماڻهو به آهن، جيڪي سخت کان سخت ڊيوٽي به مرڪندي ڪن ٿا ۽ هو پنهنجي پروفيشن جي ڄاڻ رکن ٿا ۽ پنهنجي ڊيوٽي اعتماد ۽ ايمانداريءَ سان ڪري پنهنجو ۽ پنهنجي ملڪ جو نالو روشن ڪن ٿا ۽ ساڳي وقت ٻين جي لاءِ به راهه کولين ٿا جو اهڙن ماڻهن کان متاثر ٿي ڌارين ملڪن جا ادارا اسان جي ملڪ جي ماڻهن کي نوڪري ڏين ٿا. بهرحال اسان جي ماڻهن کي معلوم هئڻ کپي ته ڌارئين ملڪ جا ادارا نه فقط توهان جي ڊگري ڏسن ٿا پر توهان جي پنهنجي ڪم بابت ڄاڻ، ايمانداري سان سمورو وقت ڊيوٽي ڏيڻ، جيڪڏهن توهان ڊاڪٽر يا ٽيچر آهيو ته توهانجو پنهنجن مريضن، شاگردن ۽ آفيسرن سان روا رکيل سٺي اخلاق کي به نظر ۾ رکن ٿا. ڊاڪٽر نرگس (قاضي) فاروقي جيڪا اسان جي ڏينهن ۾ ملاڪا جي هن اسپتال ۾ ڪندي هئي، ٻڌائيندي هئي ته هن کي ڪڏهن ڪڏهن ڊيوٽي جا اٺ ئي ڪلاڪ بيٺي پير ڪم ڪرڻو پوي ٿو.
پاڻ هتي ماتلي جي بلڪ ڳوٺ ڪڙيو گهنور جي غلام شاهه نظاماڻي جي ڳالهه ڪري رهيا هئاسين، جنهن پنهنجي سڀني ٻارن کي تعليم لاءِ همٿايو ۽ مشڪلاتن کي منهن ڏيڻ لاءِ تربيت ڏني. اهو ئي سبب آهي جو سندس هيءَ ڌي ڊاڪٽر اِرم (نظاماڻي) ٽالپر اڄ هتي اڪيلي سر گهر ۽ نوڪريءَ کي منهن ڏيو ويٺي آهي. ارم جي وڏي ڀيڻ روحي نگار به ڊاڪٽر آهي. هن پڻ لياقت يونيورسٽي ڄامشورو مان ايم بي بي ايس ڪئي ۽ ان بعد ايف سي پي ايس ڪيائين. سندس مڙس پروفيسر اڪرام اڄڻ پڻ ڊاڪٽر ۽ لياقت يونيورسٽي جو گريجوئيٽ آهي.
ڊاڪٽر روحي کانپوءِ سندن ڀاءُ رشيد مهراڻ يونيورسٽي مان بي اي ڪئي آهي، ان بعد ڀيڻ شاهين آهي، جنهن جو گهوٽ راڄوخاناڻي جو علي احمد ٽالپر انجنيئرنگ ڪرڻ بعد پوليس ڊپارٽمينٽ ۾ آهي. ڊاڪٽر ارم چوٿين نمبر تي آهي ۽ پنجين ۽ آخري نمبر تي ڀاءُ ياسر آهي، جنهن تازو ڪامرس ۾ ماسٽر ڪئي آهي.