6
رات ڪافي گذري چڪي هئي صبح جو سوير اٿڻو هو. تنهن ڪري ننڊ جي لبڙن کي چمي بيڊ ڀيڙا ٿياسين جت سڄي بيڊ تي منا گلاب جي ڪيترن رنگن جون پنکڙيون پکيڙي ڇڏيون هيون، جن جي سرهاڻ سبب روح کي راحت اچي وئي.
صبح جو سوير اٿياسين، ڇو ته اسان کي اڄ سڀ سامان پيڪ ڪرڻو آهي ۽ روم ڇڏي پنهنجي ٻي منزل فلورينس ڏانهن وڃڻو آهي. سو تڙ تڪڙ ۾ سڀ سامان پيڪ ڪري پنهنجي بئگن کي ڪمري جي ٻاهران رکي تيار ٿي هيٺ لهڻ کان اڳ نور ۽ ونود جي ڪمري ۾ وياسين ۽ سندن ڪٻٺ ۽ بيڊ پڻ چيڪ ڪياسين. متان ڪا شئي رهجي نه وڃي. اهو دستور سڄي ٽوئر ۾ هو. مون ناشتي ۾ فقط اورينج جوس پيتو. اسان جي بس جو ڊرائيور ۽ گائيڊ هيٺ تيار بيٺا هئا، ۽ اسان کي صرف بس ۾ ويهڻو هو ۽ بس ۾ ويٺاسين ته بس روم شهرن جي گهٽين ۾ هلڻ شروع ڪيو. اڄ اسان کي روم پرايو نه پر پنهنجو محسوس ٿي رهيو هو. جنهن کي اسان ٻن ڏينهن ۾ گهڻو ڪجهه گهميو.
اسان هڪٻئي کي ٻڌائي رهيا آهيون ته ڪالهه پاڻ هت هئاسين ٽيون ڏيهاڙي هت هئاسين، مطلب ته ڪافي تعداد ۾ گرجائون، محل، جڳهيون ۽ روڊ جن جا هاڻ اسان کي نالا به ياد ٿي ويا آهن. مثال :
پيازا وينيزيا Paizaa venezia
ڪيپٽولين هل Capitoline Hill
ڪيپٽولين وينس Capitoline venus
فورم
دنيا جي سمورن تاريخي شهرن ۾ روم جي اهميت ۽ افاديت سڀني شهرن کان وڌيڪ آهي. پوري دنيا جي شهرن جي ڀيٽ ۾ روم شهر ۾ تاريخي، مذهبي توڙي تهذيب جي لحاظ کان تمام گهڻيون جڳهيون قديم مذهبي ماڳ، محل محلات توري سوين ميوزم ڏسڻ ۽ گهمڻ وٽان آهن. هتي اڍائي هزار سالن کان به وڌيڪ جهونا يادگار ۽ نوادرات مختلف عجائب گهرن ۾ نمائش لاءِ رکيل آهن. روم جو شهر ڪنهن وققت به دنيا تي پکڙيل عظيم رومي سلطنت جي گادي وارو شهر هو. انهيءَ نرالي خصوصيت واري جهلڪ شهر ۾ اڄ به نمايان آهي. هي شهر اٽليءَ جي مثالي راڄڌاني ۽ اتر ڏکن وارن جاگرافيائي ڀاڱن جي وچ تي موجود آهي.
ڪنهن سياح لاءِ شهر جي تاريخي حيثيت وڏي آهي. ڇو ته مختلف تاريخي دورن جا يادگار سڄي شهر ۾ پکڙيل نظر اچن ٿا. مثال طور ڪولوزيئم، ربلي فورم ۽ پيليٽائين هل قديم تاريخي اهڃاڻ آهن، ته ٻئي طرف آڳاٽي مسيح يا دور جا پڻ ڪيترائي يادگار جيئن قديم باسيليڪا وغيره هتي مسيحي عبادتگاهن جي صورت ۾ ڪافي خوبصورت عمارتون موجود آهن. انهيءَ سان گڏ بروڪ Baroque طرز تعمير جا به ڪيترائي چرچ ۽ ڦوهارا اڏيل آهن.جيڪي گهڻو ڪري شهر جي مرڪزي علائقي ۾ موجود آهن. انهن مان اڪثر چرچ، برنني نالي جي ماهر تعميرات جي ڪاوش جو نتيجو آهن. مٿي بيان ڪيل سمورا يادگار شهر جي سمورن يادگارن جو هڪڙو ٿورڙو حصو آهي. ڇو ته انهن کان سواءِ ٻيون به ڪيتريون ئي عمارتون، چرچ، ڦوهارا ۽ شاهي پلازه پڻ تعمير ٿينديون رهيون آهن. انهن جو تعداد تمام گهڻو آهي. اهي سموريون عمارتون هڪٻئي کان چند قدمن تي موجود آهن. هاڻ اسان جي بس جنهن علائقي مان گذري رهي آهي اهو علائقو شهر جو حقيقي طور مرڪزي ڀاڱو سينٽرو اسوريڪو سڏجي ٿو. جيڪو شڪل ۾ ٽڪنڊي جهڙو آهي.
اوائلي رومي دور حڪومت ۾ اهو علائقو اصل شهر کان ٻاهر هڪڙو هيٺاهون پٽ هو، جتي لشڪر جي ڪيمپ لڳل هوندي هئي ۽ راندين جي ميدان طور ڪم ايندو هو. هتي هڪ مندر به هوندو هو. پوءِ هي علائقو روشني خياليءَ واري دور ۾ شهر جي دل سڏجڻ لڳو. هاڻ به اهو علائقو شهر جو اهو ڀاڱو آهي جتي ڏينهن توڙي رات زندگي جي تمام گهڻي چهل پهل آهي. هن سموري علائقي ۾ گهٽيون سوڙهيون آهن، جيڪي گهڻي تعداد ۾ آهن.
پر اسان جي بس جو ڊرائيور جيڪو پڻ اٽالين آهي ۽ سندس نالو جان ڪارلو آهي. سو اهڙين سنهڙين گهٽين مان ٿلهي متاري بس ڏاڍي سولائي سان ڪڍي ويندو آهي ٻيو ته هي ٽوئرسٽن جون بسون اهڙيون سهڻيون مضبوط ۽ ماڊرن نموني سان ٺاهين جو ننڍا وڏا گهٽ گهيڙ ڪراس ڪندي هنن کي ذري برابر تڪليف نه ٿئي. اسان هي قدامت ۽ جديديت جي ميلاپ وارو روم شهر ڇڏي هاڻ اٽلي جي موٽروي تي وڃي رهيا آهيون. بس ۾ دستور مطابق ڪي سياح ڪچهري ۾ ته ڪي ميوزڪ ٻڌڻ ۾ ته ڪي فوٽن ڪڍڻ ۾، ته ڪجهه وري اسان وانگر بس ۾ هلندي هلندي نوٽس وٺندي، اخبار يا رسالو پڙهندي نظر اچن ٿا ۽ هرڪو پنهنجي ايندڙ منزل جي انتظار ۾ آهي. اهوئي ساوڪ سان ٽمٽار پهاڙ، گلن سان ڀريل شاهراهون، سهڻن ٽاورن سان سينگاريل چوڪ، سرسبز کيت ۽ ٻنيون اڪاريندي نيٺ اسان جي بس ڊوڙندي ڊوڙندي اچي دنيا جي عظيم ڏاهن جي شهر فلورينس پهتي. دنيا جي عظيم ڏاهن جي پيدائشي شهر هئڻ ڪري اٽلي جا ماڻهو هن شهر جو وڏو احترام ڪن ٿا.انهيءَ احترام جي ڪري شهر جي اندر تمام وڏي حصي ۾ ڪنهن به قسم جي ٽريفڪ نه هلي، سياح، سيلاني ۽ شهر واسي پنڌ ئي پنڌ هي شهر گهمن ڦرن. توهان کي هتي ڪافي هنڌن تي ڪابه سواري ڪانه ملندي، اها آهي اٽلي وارن کي هن شهر لاءِ محبت ۽ مڃتا. هي ڏاها ڪير آهن، جنهن ڪري سڄي دنيا ۾ هن شهر کي ايڏي عزت ملي آهي، اهي آهن:
1- ليونارڊو ڍانونچي
2- گليلو
3- مائيڪل اينجيلو
4- ڊانٽي
جت اهڙا عظيم انسان فلورنس شهر ۾ پيدا ڪيا. ات ميڪاولي جهڙا شخص به هن ڌرتيءَ ئي پيدا ڪيا. ميڪاولي اهومفڪر آهي، جنهن پرنس prince ڪتاب لکيو.
اسان جي بس هڪ هنڌ بيٺي ۽ اسان جي گائيڊ اسان کي ٻڌايو ته، پاڻ پيرين پنڌ هت ڪئين ڪلاڪ گهمنداسين، توهان لنچ به هت ڪندا تنهن کان پوءِ پاڻ پنهنجي رهائش واري هوٽل تي هلنداسين، فلورنس شهر جيڪو ڪنهن وقت آزاد شهري رياست هو ته ڪڏهن تسڪيني Tuscany نالي رياست جو ۽ ڪڏهن وري اٽلي ملڪ جي گادي وارو هنڌ ٿي رهيو. اهو اٽلي واري اپٻيٽ جي تقريبن مرڪز ۾ روم شهر جي اتر اولهه طرف اٽڪل 145 ميلن جي پنڌ تي واقع آهي. اٽليءَ ٻولي ۾ هن شهر کي فائرينز Firenze ۽ لاطيني ٻوليءَ ۾ فلورينٽيا Florentia سڏيندا آهن. شهر جي چوڌاري موجد ٽسڪن ٽڪرين جي دامن ۾ ڪئين فارم ، انگورن ۽ ٻين ميون جا باغ باغيچا پوکيل آهن. شهر ۾ قديم سينگار جو سامان ۽ ڪيترن قسمن جا پردا وغيره شهر جي هنر ۽ خوبصورتي جو اهڃاڻ آهن.
آرنونديءَ تي موجود ٽن لانگهن يا پتڻن تي تسلط حاصل ڪرڻ لاءِ هي شھر اڏيو ويو. مگنون Mugnone ۽ آفريڪو Affrico نالن وارا به ننڍڙا واهڙ هن هنڌ واري ندي ارنو Arno river ۾ اچن ٿا. انهن مان آفريڪو واهڙ عام طور تي ماٺيڻي وهڪري وارو آهي. پر ڪڏهن ڪڏهن ان ۾ خطرناڪ ٻوڏ ايندي آهي. جنهن جو مثال ويجهڙ ۾ سن 1966ع واري ٻوڏ آهي جنهن شهر کي گهڻو نقصان رسايو. فلورنس شهر ۾ موجود عظمت جو سبب سندس ماضيءَ ۾ مضمر آهي. شهر جون عمارتون فن تعمير جو سهڻو نمونو آهن ته انهن جي آرائش ۽ سينگار ۾ به فنڪارن پنهنجي فني عظمت جي مهر هڻي ڇڏي آهي.
شهر جي انهي عظيم دماغن کي هتان جي امير ماڻهن جي سرپرستي حاصل رهي. انهن پنهنجي علم ۽ عقل سان شهر اڏيو. هنن ماڻهن جي خواهشن ۾ مذهبي لاڙو به هو، ته وري عمارت سازي ۽ سينگارجي فن ۽ ٻين علمن ۾ پڻ دلچسپي هئي. تنهن سان گڏوگڏ دولت توڙي طاقت سان پڻ لڳاءُ هو.
اها ڳالهه اڃا تائين عالمن لاءِ اتساهه جو باعث آهي ته وياج خورن ۽ ڪورين واري هن ننڍڙي شهر، سموري يورپ تي عجيب اثرات مرتب ڪيا. فلورنس شهر جي رهواسين جي ٻولي پوري اٽلي جي زبان ٿي وئي ۽ شهر جو اصل سڪو فلورن Florin دنيا جو معياري سڪو ٿي ويو. فلورنس وارن علم توڙي فن ۾ پنهنجي نرالائي قائم ڪئي. هتان جي فلورنٽائين اديبن، پينٽرن، معمارن ۽ ٻين ڪاريگرن روشن خيالي واري دور ۾ پنهنجي پنهنجي فيلڊ ۾ محنت سبب سموري دنيا ۾ پنهنجي هستي مڃائي.، فلورنس جي جڳ مشهور سامونڊي سياح ۽ مهم جو شخص اميريگو ويسپيوڪي ٻن کنڊن کي پنهنجو نالو ڏياريو.
فلورنس شهر اصل ۾ رومي لشڪر جي رهائش لاءِ ڪالونيءَ جي صورت ۾ اٽڪل پهرين صدي ق-م ڌاري ٽڪري جي اڏيل شهر فيسيولاءِ Faesuale جي دامن ۾، چورس ۾ شهر پناهه جي صورت ۾ اڏيو ويو. جنهن کي فلورينٽيا چوڻ لڳا. شهر جون گهٽيون چورس بلاڪن جي وچ ۾ ٺهيل هيون جن جي ملڻ واري هنڌ چوڪ ٺهيل هئا. شهر جي وچ ۾ هڪ فورم ۽ هڪ مندر اڏيل هو. ٽئين صدي عيسوي ۾ فلورنس شهر رومي سلطنت جي هڪڙي صوبائي راڄڌاني هو ته اٽليءَ واري سموري اپٻيٽ جي رياستن ۽ شهرن جومکيه گذرگاهه يا لنگهه پڻ هو ته ان سان گڏ فلورنس مستحڪم تجارتي مرڪز به هو. گوٿن، باذنطينين ۽ لومبارڊن جي بيٺڪي عرصي دوران ديولن ۽ گرجائن قديم ثقافتي عناصر کي سنڀاليو هو، مرڪيرولنجئين حڪومت کان وٺي يعني اٺين عيسوي صديءَ جي پڇاڙي کان وٺي شهر سڌرڻ لڳو. جنهن ۾ تعمير نو شروع ٿي. يارهين صديءَ جي آخر ۾ شهر تي ٽسڪيني وارن جرمن اميرن جي حڪومت ۽ مهاپادرين جي اثر وڌڻ سان شهر کي مقدس رومي سلطنت کان وڌيڪ خودمختياري حاصل ٿي. انهيءَ دور ۾ رومي عمارت سازيءَ ۾ فلورنس فن تعمير جو اثر نمايان ٿيڻ لڳو. سي 1197ع ۾ ٽسڪين ليگ فلورنس واري ڪميون کي جاگيردارن جي خرچ سان حاصل ٿيل هئي، تڏهن شهر کي نئين ڪوٽ سان معروضي طور وڌيڪ مضبوط ڪيو ويو.
تيرهين ۽ چوڏهين صدين دوران فلورنس شهر وڳوڙن ۽ جنگين جي نذر رهيو. جنهن دوران گئليف (Ghubellines) نالن وارا گروهه هڪٻئي سان وڙهندا ۽ شهر تي واري واري سان حڪومت ڪندا رهيا. رومي پوپن ۽ پرڏيهي طاقتن سان اتحاد، اٽليءَ جي ٻين شهرن سان لڙائين، سازش، قتل عام ۽ ڪڏهن ڪڏهن عوامي حمايت سان عارضي اقتدار لاءِ واري واري سان مختلف مخالف پارٽين جي ڪاميابين سبب اقتدار جي منتقلي، شهري ۽ علائقائي حڪومت، اميرن ۽ ٻين مکيه گروهن ۾ طاقت جي توازن پيدا ڪرڻ ۾ تمام گهڻا مونجهارا پيدا ٿيا. پر باوجود جنگي آکاڙي هجڻ جي به فلورنس شهر اٽلي جي ٻين سمورن شهرن تي پنهنجي فلورنس شهر جو سڪو فلورن پهريون ڀيرو تيرهين صديءَ ۾ جاري ڪيو ويو ۽ ترت ئي فلورنس جا بينڪر پوري يورپ ۾ طاقتور ترين ٿي ويا. هتي چرچ ۽ ديول نئين گوٿڪ طرز، تعمير موجب اڏجڻ لڳا. هتي جي مورخن ۽ شاعرن جهڙوڪ ڊانٽي، پيٽراڪ ۽ بوڪاشير وغيره ٻين ٻولين تي پنهنجو ٽسڪين لهجو (Tuscan Dialect) مقدم رکيو، سميابيو (Cimabue) ۽ گيوٽو (Giotto) جهڙن مصورن، روشن خياليءَ واري دور جي فنون لطيفه جي دائري ۾ ويزوئل، آرٽ پڻ شامل ڪيو. انهن کانپوءِ فن تعمير ۾ برونيلسڪي ۽ البرٽي ۽ سنگتراشيءَ ۾ ڊوناليٽو ۽ گهرٽي وغيره پنهنجو نالو روشن ڪيو.
ميڊيسي گهراڻو فلورنس شهر جي نهايت طاقتور بينڪاري پس منظر جو حامل هو، گيوواني ڊي بيس (Givvnni Di Bicci) کانپوءِ سن 1421ع ۾ ڊي ميڊيسي فلورنس جو چيف آربٽر (Chief Arbiter) چونڊيو ويو. تيرهن سالن کان پوءِ سندس پٽ ڪوسيمو (Cosimo) پنهنجي جلاوطني ختم ڪري آيو ڇو ته کيس عوام جي حمايت حاصل ٿي. فلورنس ٽسڪيني ۽ هن ميڊيسي خاندان جو پاڻ ۾ پورين ٽن صدين تائين گهرو واسطو رهيو.
ميڊيسي خاندان هڪ صديءَ کان به وڌيڪ عرصي تائين فلورنس شهر تي راڄ ڪيو. جنهن دوران هن خاندان پنهنجا سمورا اقتصادي وسيلا واضح فراخدليءَ سان پنهنجي سفارتڪاريءَ لاءِ ڪتب آندا. ته جيئن شهر ترقي ڪري ۽ منجهس فنڪارانه صلاحيتون نمايان نظر اچن. انهيءَ روشن خياليءَ واري دور ۾ ٿيل ترقيءَ جا اثرات اڃا تائين موجود آهن. هن خاندان جي حڪمراني ڪوسيمو جي پوٽي لورينيزو (Lorenzo) جي دور حڪومت ۾ عروج کي رسي جيڪو سن 1449ع کان 1492ع تائين حڪمران رهيو.
البت سن 1494ع ۾ مذهبي انتهاپسند اڳواڻ نالي گيرو لامو ساوو نارولا (Girolamo Savonarola) هتي مذهبي حڪومت قائم ڪئي، جنهن سبب ميڊيسي گهراڻي جي راڄ ۾ رخنو ٿيو. پر سن 1498ع ۾ گيرولامو کي گرفتار ڪيو ويو ۽ هي خاندان وري اقتدار ۾ آيو. سن 1527ع ۾ ريپبلڪ يعني فلورنس ۾ جهموري حڪومت جي قيام جو اعلان ٿيو. ڪوسيمو اول سن 1519ع کان 1574ع تائين حڪومت ڪئي. هن سن 1569ع ۾ شاهي ڊيوڪ واري حڪومت قائم ڪئي. سفارتڪاري ۽ شادين وسيلي پوري يورپ جي حڪومتن سان اتحادي ناتا پيدا ڪيا ويا ۽ وڏي عرصي تائين امن امان قائم رهيو.
سن 1737ع ۾ هن خاندان جي حڪومت ختم ٿي ته فلورنس جي گرانڊ وارو شاهي خطاب آسٽريا جي راڻي ماريا ٿريسا (Maria Theresa) جي مڙس ڊيوڪ آف لورين (Duke of Lorraine) کي حاصل ٿيو.
فلورنس شهر تورين جي گرانڊ ڊيوڪن واري دور حڪومت يعني ارڙهين صديءَ دوران حڪومت اقتصاديات بابت وڌيڪ جديد تبديليون ڏٺيون ۽ رياست ۽ مذهبي ادارن جي لاڳاپن ۾ جدت پيدا ٿي. پر اوڻويهين صديءَ ۾ نيپوولين طرفان مسلط ڪيل جنگين شهر کي سياسي توڙي اقتصادي طور تي نهايت گهڻو نقصان رسايو.
پر پوءِ جڏهن صنعت ۽ حرفت جي ترقي ٿيڻ جا آثار نظر آيا ته ان سان شهر کي عالمي حيثيت حاصل ٿيڻ لڳي ۽ ساڳئي وقت هي شهر فنڪارن، عالمن، اديبن توڙي جلاوطن انقلابين جي پناهه گاهه ٿي پيو. فلورنس شهر سن 1865ع کان 1871ع تائين ملڪ جي عبوري راڄڌاني ٿي رهيو،. هنن ڪجهه پوءِ وارن ورهين دوران فلورنس شهر جي ماضيءَ وارن يادگارن کي تمام گهڻو نقصان رسيو. ڪيترين ئي عاليشان عمارتن جي بناوت ۾ تبديلي آڻي سندن اصلوڪو حسن ۽ جمال ميساريو ويو. وچئين دور ۾ اڏيل ڪوٽ مسمار ڪيو ويو ۽ اصل شهري مرڪز اجڙي ويو.
ويهين صديءَ ۾ جڏهن سڌاري ۽ واڌاري لاءِ سنجيده ڪوشش جو آغاز ٿيو، انهيءَ وقت شهر جي آبادي توڙي سرحدون ڳڻتي جوڳيءَ حد تائين وڌي چڪيون هيون. تنهن کانسواءِ ٻيا به ڪيترائي پيچيده مسئلا حائل هئا. انيڪ محرومين کانسواءِ شهر قدرتي آفتن جهڙوڪ آرنونديءَ جي ٻوڏن جي پڻ نشاني تي رهيو، شهر ۾ هن نديءَ تي اڏيل سموريون پليون ٻارهين صديءَ وارين ٻوڏن دوران ڊهي ويون هيون. سن 1333ع ۾ ائين ٿيو. سن 1557ع واري ٻوڏ دوران وڏي پل بچي وئي. باقي ٻيون سموريون تباهه ٿي ويون. سن 1944ع دوران جرمن فوجن وڏي پل کانسواءِ باقي ٻيون پليون ڀڃي ڇڏيون. ان کانسواءِ وڏي پل جا ٻئي پاسا ڀڃي ڇڏيائون جن جي بعد ۾ مرمت ڪرائي وئي. سن 1966ع واري ٻوڏ شهر کي سڀ کان وڌيڪ نقصان رسايو، سڄو شهر پاڻيءَ سان ڀرجي ويو. گهٽيون توڙي گهر پاڻي، گپ ۽ گند ڪچري سان سٿجي ويا. جنهن ڪري شهر جو قديم ثقافتي خزانو جيڪو يادگار شاهڪارن جي صورت ۾ موجود هو، تباهه ۽ برباد ٿي ويو. ڪن ڪن هنڌن ۽ عمارتن ۾ پاڻي ويهن فوٽن کان به وڌيڪ اوچائي تي پهچي ويو. جنهن سبب ڪئين نادر تصويرون، پينٽنگس، مورتيون ۽ ڪتبخانن ۾ رکيل لکين ناياب ۽ انمول ڪتاب سڙي برباد ٿي ويا.
پاڻي ۽ گپ سبب نوادرات جي نقصان جي ازالي لاءِ عالمي ڪاريگرن جو هڪڙو جٿو پهتو جنهن عالمي امداد سان ڪم شروع ڪيو ۽ وڏي پئماني تي مقصد ۾ ڪاميابي ماڻي. اهو تعمير نو جو ڪم ڏهاڪو سالن کان وڌيڪ وقت تائين جاري رهيو.
اٽليءَ ملڪ جي راڄڌانيءَ واري حيثيت فلورنس شهر کي راس نه آئي. شهر لاءِ اختيار ڪيل انهن بچاءُ وارين تدبيرن فلورنس جي عملدارن جي صدين تي مشتمل تجربي کي دنيا آڏو پڌرو ڪيو. جنهن موجب جيڪي ميوزم، محل، محلاتون ۽ ڪانوينٽ وغيره دفترن، اسڪولن، فوجي بيرڪن ۽ اسپتالن ۾ تبديل ڪيا ويا هئا. انهن کي اصلي حالت ۽ صورت ۾ آڻڻ لاءِ پئسو ئي ڪونه هو. ٻيو ته ٺهيو پر انهن عمارتن جي عمومي سار سنڀال لاءِ گهربل ڏوڪڙ به ڪونه هئا. لائبررين ۽ قومي دستاويزن وارن ادارن ۾ ڪارڪن ۽ گهربل سامان نه هئڻ سبب لکن جي تعداد ۾ ڪتاب ۽ ناياب اهم قومي دستاويز پٽ تي پئي سڙيا.
چند سائنسي ۽ ثقافتي ماهرن پنهنجون بي لوث خدمتون پيش ڪيون. انهن نالي ماتر معاوضي سان، ڇنڊڇاڻ، تحقيق، صفائي ۽ سنڀال جو تمام گهڻو ڪم ڪيو.
آئينده متوقع ٻوڏن کان شهر جي بچاءُ خاطر خاص اپاءُ ڪونه ورتا ويا آهن. البت درياءَ جي ڪپرن تي بچاءُ واريون ديوارون نئين سر ۽ ڪجهه اوچيون ڪري اڏيون ويون آهن. شهري انتظاميه پراميد آهي ته شهر کي الڳ صوبائي حيثيت حاصل ٿيڻ سان پنهنجي ترقي لاءِ صحيح منصوبه بندي ڪرڻ ۾ سولائي ٿيندي ۽ هي شهر وري اوج ماڻيندو.
فلورنس شهر هن وقت 39.54 چورس ميلن تي پکڙيل آهي. ۽ اهو فائرينز (Firenze) صوبي جي راڄڌاني آهي. شهر جي آبادي اٽڪل ٻه لک کن ٿيندي. هڪ سال ۾ اٽڪل ستر لک سياح هتي ايندا آهن، جيڪي شهر جي 350 وڏين هوٽلن کان سواءِ سوين ٻين يوٿ هاسٽلن ۽ مذهبي مهمان سرائن ۽ مسافرخانن ۾ رهندا آهن.
نديءَ جي ڪناري تي آباد هي شهر محلق ٽڪرين وٽان پنهنجي قديم وقت واري عظمت جو نظارو پيش ڪري ٿو. شهر جو سڀ کان وڌيڪ اوچو ٽاور تيرهون صديءَ عيسوي جي آخر ۾ عوامي حڪومت جي قيام واري يادگار طور تعمير ٿيو. انهيءَ کانسواءِ ڪيٿڊرل وارو منارو پڻ ڪافي اوچو آهي. اهو پندرهينءَ صديءَ جي تعمير آهي. شهر جو اندريون ڀاڱو رومي طرز تعمير تي مشتمل آهي. شهر جو قديم تجارتي ۽ سماجي مرڪز اڃا تائين ساڳي حيثيت جو مالڪ آهي. البت هن وقت انهيءَ کي پيازا ڊيلاريپبليڪا سڏجي ٿو. هتان کان نڪرندر سمورن رستن تي فٽ پاٿ ٺهيل آهن، جيڪي ماضيءَ جا يادگار آهن.
فلورنس شهر جا هزارين شهري آسپاس ۾ موجود صنعتي علائقن ۾ ڪم ڪندا آهن. مگر شهر جي آبادي جي گذر جا مکيه وسيلا شھر ۾ موجود هنرن ۽ ڌنڌن تي مشتمل آهن. انهن ۾ سڀ کان وڌيڪ آمدني سياحت مان حاصل ٿئي ٿي. تنهن کان سواءِ هٿ جون ٺهيل شيون جن ۾ شيشي جو سامان، چيني، ڪاشي، چمڙي جو سامان قيمتي ڌاتن جهڙوڪ سون، چاندي، پلاٽينم وغيره جا زيورات، فيشني بوٽ ۽ فينسي ڪپڙا وغيره شهري آباديءَ کي روزگار مهيا ڪن ٿا.
شهر ۾ واپار ۽ وندر جي سلسلي ۾ ڪئين ميلا توڙي موسيقيءَ جا پروگرام ۽ ناٽڪ سدائين چالو آهن.
فلورنس وارن جي ذاتي اقتدار کي ختم ٿيندي گهڻو عرصو گذري چڪو آهي، پر هتي جي ماڻهن جو روايتي تلوار بازي ۽ گهوڙي سواري واري مخصوص لباس سان اڃا تائين نفسياتي طور لڳاءُ آهي. هيءَ ماڻهو ٽولن جي صورت ۾ گهمندي ڦرندي انهيءَ مردانگيءَ جو اظهار ڪافي جوش ۽ جذبي سان ڪندا آهن.
اسانجي گائيڊ اسانکي هڪ استاد وانگر پورا ٽي ڪلاڪ هي قديم شهر گهمايو ۽ اسانکي ڪيتري ساري معلومات ٻڌائي. واقعي ٽوئر ۾ جيڪڏهن سٺو گائيڊ آهي ته ماڻهو گهمڻ ڦرڻ ۽ تفريح سان گڏ گهڻو ڪجهه پرائي ۽ هڙ حاصل ڪري ٿو. اسانجي گائيڊ ٽُوڊ ٻڌايو ته مون تاريخ سان گڏ ٻن ٻين سبجيڪٽن ۾ به ماسٽرس ڪئي آهي. پاڻ آمريڪن هو، پر هن ڪاسموس ڪمپنيءَ ۾ جيڪا سوئيزرلينڊ جي ملڪيت آهي. تنهن ۾ ملازمت اختيار ڪئي اٿس. اسان هن سان گڏ:
1- بيلجيم
2- لگزمبرگ
3- سوئيزرلينڊ
4- اٽلي
5- فرانس
جا ملڪ گهمي چڪا هئاسين، پر روم ۽ اٽليءَ جي باري ۾ جيڪا معلومات هن کي هئي، ان مان اسان گهڻو ڪجهه پرايو. روم شهر جي ته هن کي هڪ هڪ سر جي تاريخ برزبان ياد هئي.ڄڻ ته هن اٽليءَ تي ماسٽرس ڪئي هئي.