7
منا چيو ته، ڏس سامهون فليٽ نما جڳهه تي ڪيئن نه سهڻي نموني سان سموري جڳهه جي مهاڙيءَ تي سائي ۽ نازنگي رنگ جي ول چاڙهي وئي آهي ۽ وري خوبصورتيءَ سان ڪٽڻ ڪري وڌيڪ پرڪشش لڳي رهي آهي ۽ ول کي ڪيترو نه هيٺان کان مٿي چاڙهي ويا آهن. اسانجي بس جي ٽوئر وارا سياح آهستي اهستي واپس اچي رهيا آهن، جيڪي پري پري بينچن تي ويھندا پيا وڃن. اسانجي ڀرسان ٻه هانگ ڪانگ جون ڇوڪريون اچي ويٺيون جن هٿ لوڏي اسانکي هيلو هيلو ڪيو.منا چيو ته هٿ اهڙي تيز نموني سان ٿيون لوڏين متان سندن آڱريون نه ڪري پون، انهيءَ جملي تي سڀ کلياسين.
پري کان اسانجو گائيڊ پنهنجو نظر جو چشمو ٺيڪ ڪندي اسان ڏانهن اچي رهيو آهي. سندس ڪڇ ۾ ننڍو ٿيلهو لٽڪي رهيو آهي، جنهن ۾ ڪجهه پيسا ۽ ڪاغذ هر وقت وٽس حاضر هوندا آهن، اسان سڀني کي هٿ جو اشارو ڏنائين ته اسان سڀ سندس پٺيان روانا ٿي وياسين. پندرهن منٽن جي پنڌ کانپوءِ هڪ پهاڙيءَ تي اسانجي بس بيٺي هئي. جنهن جي چئوطرف تمام وڏي قسم جون ڀوري رنگ جون ڪونڊيون رکيل هيون، جنهنجي وچ ۾ هڪ سفيد رنگ جي ڌار هئي. ڪونڊين ۾ خوبصورت سفيد رنگن جا گل هئا.
اسانجي گائيڊ ٻڌايو ته اهو هميشه جو دستور آهي ته سڀ سياح هن جڳهه تي گروپ فوٽو ڪڍرائيندا آهن، جيڪو پوءِ سال به سال اسان پنهنجي رسالن ۾ شايع ڪرائيندا آهيون، جيڪو سڄي دنيا ۾ اسانجي آفيس مان مفت ۾ ملي پر هينئر توهان کي انهيءَ فوٽو جي لاءِ ڪجهه پيسا به ڏيڻا پوندا، پر فوٽو ڪڍرايو نه سا توهانجي مرضي. ٽئر وارن سڀني گروپ فوٽو ڪڍرايو، تنهن کانپوءِ اسان بس ۾ چڙهي پنهنجي رهائش جي هوٽل ڏانهن روانا ٿياسين، جيڪا شهر کان ٻاهر هئي. هوٽل جو نالو پونٽاسبيوو (Pontassieve) آهي، اسانکي هوٽل جي چاٻي پهريون ڀيرو اسان جي گائيڊ هٿ ۾ ڏني.تنهن کانپوءِ هوٽل رسيپشن واري کان چاٻي وٺندا يا ڏيندا هئاسين، ڪمري تي پهچي فريش ٿي ٻاهر هڪ پارڪ ۾ وڃي ويٺاسين. هت فلورنس ۾ ڏينهن جو تمام گهڻي گرمي هئي. جنهن بدن کي پئي ساڙيو پر هينئر ڪجهه ٿڌي هوا لڳي رهي آهي. اسان به ڪجهه وقت ان تي پوءِ هڪ شمعدان هيٺان پيل بينچ تي ويهي رهياسين. پارڪ جي چوطرف ڳاڙها گل جيڪي سهڻي نموني سان ڪٽيل هئا، وچ ۾ ساون گلن سان اٽليءَ جو نقشو ٺهيل هو. انهيءَ وچ ۾ چار پنج خوبصورت ڦوهارا هلي رهيا هئا. جيڪي روشنين ۾ ڏاڍا خوبصورت لڳي رهيا هئا. چئني ڪنڊن تي ٻاهران ڦٽ کن ڊگهيون ۽ تمام ويڪريون ڪونڊيون رکيل هيون، جن ۾ وڏا سهڻا گل ڏاڍي سهڻي نموني سان سجايل هئا ۽ انهن ڪونڊين تي وري هٿ سان سهڻا گل اڪريل هئا، جيڪي سونهري رنگ جا هئا، مطلب ته ڏاڍو سهڻو پارڪ هو. جنهن ۾ ڪافي دير گهمي ڦري اچي پنهنجي ڪمري ڀيڙا ٿياسين.
اسان کي صبح جو ناشتو ۽ رات جي ماني ٽُوئر ڪمپنيءَ وارن کان ملندي هئي. صبح جو ناشتو ته اسان سڀ گڏجي ڊائيننگ هال ۾ ڪندا هئاسين پر رات جي ماني آئون ۽ منا ڪمري تي گهرائيندا هئاسين، يا نور ۽ ونود کڻي ايندا هئا. يا ڪڏهن ڪڏهن اسان ماني ٻاهر وڃي هوٽل تي کائيندا هئاسين. پر جي روم باءِ نائيٽ يا پئرس باءِ نائيٽ ٽوئر وارن جو پروگرام هوندو هو ته پوءِ اسان به انهيءَ ٽوئر ۾ هوندا هئاسين ۽ انهن سان گڏ ئي ٻاهر رات جي ماني کائيندا هئاسون پر جيئن ته اڄ رات جو ٻاهر گهمڻ جو ڪوبه پروگرام ڪونه هو، تنهن ڪري اسان هوٽل تي ئي پنهنجي رات جي ماني گهرائي، جيڪا کائي ڪجهه وقت ٽي وي ڏسي، اخبار پڙهي سمهي رهياسين، صبح جو سوير تيار ٿي ناشتو ڪري بس ذريعي اسان پهرين جڳ مشهور پيزا ٽاور ڏانهن روانا ٿياسين.
فلورنس جي تاريخي اهميت جي هن حسين شهر سهڻين شاندارعمارت جو آخري ديدار ڪري رهيا آهيون. مون فلورنس گهمڻ کان پوءِ اهو رايو قائم ڪيو آهي ته فلورنس شهر ماڻهوءَ کي ترت متاثر نٿو ڪري پر اوڻيهين صديءَ جي شروعات کان وٺي هي شهر پنهنجي سونهن سوڀيا جي ڪري هڪ سهڻي مندر جي حيثيت اختيار ڪري چڪو آهي، فلورنس ۾ نئين تعميرات کان وڌيڪ دلڪش ۽ وڻندر پراڻي تعميرات آهي، جنهن جا محل محلاتون ۽ مندر ڏسڻ وٽان آهن. وري انهن تي سنگمرمر جو ڪم ته هڪ بيمثال ڪاريگريءَ جو شاهڪار آهي. فلورنس شهر پنهنجي زندگيءَ ۾ ڏاڍا نشيب ۽ فراز ڏٺا آهن، جنهن ۾ آسٽريليا، فرانس اٽلي جي حاڪميت شامل آهي. فلورنس شهر زياده ۾ زياده شان شوڪت ميڊيسي گهراڻي جي وقت ۾ حاصل ڪيو، جيڪو دور سڄا سارا ٽي سئو سال رهيو ۽ فلورنس انهيءَ ايامڪاريءَ ۾ تمام وڏي حيثيت ماڻي جيڪا اڄ تائين قائم آهي.
اسين انهيءَ ايام جا محل محلاتون ڏسندي ڏسندي دنيا جي هن تاريخي شهر کي سلام ڪندي اٽليءَ جي حسين موٽر وي تي هلندي دنيا جي اٺين عجوبي پيزا ٽاور ڏانهن وڃي رهيا آهيون. چئوطرف وڻن ۽ گلن جي مهڪ نظر اچي رهي آهي ۽ اسان انهن گلن ۽ وڻن جي سڳنڌ ۾ پنهنجي منزل ڏانهن وڃي رهيا آهيون. صبح هئڻ ڪري رش ڪي قدر گهٽ آهي. اسانجو گائيڊ اسانکي مختصر نموني سان پيزا ٽاور جي باري ۾ ۽ اڄ جي سڄي پروگرام جي باري ۾ سمجهائي رهيو آهي ته پاڻ ٻه ٽي ڪلاڪ پيزا ٽاور جو ديدار ڪنداسين، تنهن کانپوءِ هڪ ڳوٺڙي ايز (Eze) ۾ پرفيوم فيڪٽري ڏسنداسين ۽ لنچ به اتي ئي ڪنداسين، تنهن کانپوءِ فرانس جي حسين ترين شهر نيس (Nice) پهچنداسين، تنهن کانپوءِ ٻيا ڪافي پروگرام آهن، اسان اٽلي جي موٽر وي تي هلندي هلندي اچي پنهنجي منزل پيزا پهتاسين. پيزا ٽاور بنيادي طرح سان هت قائم تمام پراڻي گرجا جي گهنڊ وڄائڻ لاءِ ٺاهيو ويو هو ته جيئن هن وڏي ٺهيل ٽاور جي مٿان گهنڊ لڳائجي.جيڪو پري پري تائين ٻڌڻ ۽ ڏسڻ ۾ اچي پر پيزا ٽاور جي اوچائي انفراديت ۽ سونهن سوڀيا ايڏي ته سرس ٿي جو ماڻهن کان گرجا وسري وئي ۽ ڏسندي ڏسندي هي پيزا ٽاور سڄي دنيا ۾ مشهور ٿي ويو، جيڪو اڄ تائين هلندو اچي. اسان جي بس ٽاور ۽ گرجا کان ڪافي پري بيٺي ۽ اسان هڪ هڪ ٿي بس مان لٿاسين. اسان جي گائيڊ ٻڌايو ته توهان ٻه ٽي ڪلاڪ هت گهمو ڦرو. پوءِ هتان ئي آئون توهان کي وٺڻ ايندس. جنهن کانپوءِ پاڻ اڳتي هلنداسين اسان پيزا ٽاور گهمڻ کان اڳ هر هڪ شيءَ جو جائزو ورتو. ٽاور ۽ گرجا ڀرسان هڪ تمام وڏي بازار هئي جت ڪئين دڪان ۽ هوٽلون هيون. انهن دڪانن تي ٽاور جي شڪل جهڙا ڪئين ننڍڙا ٽاور رکيل هئا، جيڪي سياحن گهڻي تعداد ۾ ٿي ورتا. انهن کانسواءِ شرٽن تي به پيزا ٽاور جا ڪيترن ئي قسمن جا فوٽا پرنٽ ٿيل هئا. باقي شوپيس جو ته ڪو ڪاٿو ئي ڪونه هو جيڪي سون جي تعداد ۾ مختلف قسمن رنگن جا ٺهيل هئا.
مون گهڻو ڪري هر سياح جي هٿ ۾ ڪانه ڪا شيءَ خريد ڪيل ڏٺي. پهريائين جڏهن اسان هت بس مان لٿاسين ته صرف ٻه چار بسون بيٺل هيون. پر هاڻ سياح ۽ سيلانين جي بسن جي اچڻ جي اصل لائين لڳي وئي آهي. ڏسندي ڏسندي سڄو علائقو سياحن سان ڀرجي ويو. اسان پيزا ٽاور کي ڏسڻ کان اڳ پهرئين ڪافي تعداد ۾ فوٽا ڪڍيا. نور مووي ڀري ونود به فوٽا ڪڍيا ۽ ڀرسان ئي هڪ ريسٽورانٽ تان گرما گرم ڪافي به پيتي. جنهن کان پوءِ هن عظيم ڪيٿڊرل ۽ تاريخي ٽاور کي ڏسڻ لاءِ اسان ان طرف وياسين.
پيزا شهر وارو جهڪيل ٽاور ڪنهن جي به نظر کان اوجهل ٿي نٿو سگهي. هي وچئين دور ۾ تعمير ٿيل شاهي گهنڊ وارو ٽاور دنيا جو عجوبن مان هڪ آهي. جنهن جي بناوت پڻ حيران ڪندڙ آهي. هي ٽاور هتي جي جڳ مشهور عمارتن ڊومو ۽ بيپٽسٽري جي ڀر واري سبز ميدان تي اڏيل آهي. انهيءَ سبز ميدان کي ڪيميو ڊي مائريڪولي (Compo Dei Miracloi) يعني ڪرشمن وارو ميدان سڏيندا آهن. هن علائقي ۾ اڪثر عمارتون پيزا شهر جي عروج واري دور جنهن کي مقامي طور سنهري دور سڏيندا آهن، ۾ تعمير ٿيل آهن. پيزا جي تاريخ موجب اهو دور ٻارهين ۽ تيرهين عيسوي صدين تي مشتمل هو. انهيءَ دور ۾ پيزا شهر هڪ بندر جي حيثيت ۾ رومي سمنڊ جي وڏين طاقتن مان هڪڙو هو.
مذڪوره جهڪيل ٽاور سان هي ناگهاني حادثو، سن 1173ع ۾ پيش آيو، ٿيو هيئن ته ٽاور جي منصوبي موجب ڪل اٺن طبقن يا ماڙن مان جڏهن شروعاتي ٽي ماڙ اڏجي تيار ٿيا ته ٽاور جو ڪجهه حصو زمين اندر ويهي رهيو ۽ اهو هڪ طرف جهڪي پيو. تنهن کان پوءِ لڳاتار 180سالن تائين انهيءَ جي جهڪاءُ کي درست ڪري ان کي سڌو ڪرڻ لاءِ دنيا ڀر جي ڪئين ڪاريگرن کي گهرايو ويو. نيٺ سن 1350ع ڌاري هڪ ماهر تعميرات، نالي ٽوماسو ڊي اينڊيا ڊا پونٽينڊيرا (Tomasso di Andrea da pontedra) هي ڏکيو ڪم ڪرڻ قبول ڪيو ۽ ٽاور جوڙي راس ڪيائين. گذريل اٺن صدين کان وٺي اڄ تائين اهو پنهنجو جهڪاءُ برقرار رکيو اچي. جنهن سبب ماڻهو سدائين ائين سمجهن ٿا ته ٽاور هاڻي ڪرڻ وارو آهي. ڇو ته منجهس پنجن ميٽرن جو جهڪاءُ موجود آهي. ۽ انهيءَ ۾ واڌ ٿيندي رهي ٿي. جنهن سبب گذريل ٻن سالن کان انهيءَ ۾ ماڻهن جي داخلا ۽ سير ڪرڻ جي بندش آهي ۽ اهو بند ڪيو ويو آهي. هتي جي ڪليسا جي عظيم عمارت ڊومو (Duomo) ٽاور کان هڪ صدي اڳي تعمير ٿي هئي. هن گرجا گهر جي ٽڪنڊي مهاڙي ۾ اڇي ۽ ڪاري سنگ مرمر جو دلڪش تناسب ۽ مهرابي پلرن جون قطارون رومي طرز تعمير جو سهڻو نمونو پيش ڪن ٿيون. عمارت اندر اڇي ۽ ڪاري سنگمرمر جو ڪم ۽ اندرين پلرن جون مهرابي قطارون وري مشرقي طرز تعمير جي جهلڪ ڏيکارين شيون. گرجا گهر ۾ چٽسالي ۽ سونهن ۽ سينگار جو گهڻو ڪم روشن خياليءَ واري دور ۽ ان کان پوءِ جو ٿيل آهي. فقط هڪڙو اسم داڻيدار چٽام (Mosaic) جنهن ۾ ڪرائيسٽ ان ميجيسٽي (Christ in Magesty) رنايسينس پيرڊ کان اڳ جو جڙيل آهي. اهو چرچ جي اوڀر طرف واري مهراب ۾ اهي. اهو سيمابيو (Cimabue) نالي فنڪار جو ٺهيل آهي. ڇو ته اهو پنهنجي دور جي عظيم ترين معمار جو ٺهيل آهي، جنهن جو نالو گيرواني پسانو (Giovanni Pisano) هو. انهيءَ معمار بابت اسٽيج تي هڪ نوٽ لکيل آهي ته گيووانيءَ کي سنگتراشيءَ جي اهڙي ته ڏات حاصل هئي جو سندس چاهڻ جي باوجود هن ڪڏهن به ڪا بدصورت مورتي ڪانه تراشي. فيلڊ آف مائريڪلس علائقي ۾ ٽيون نمبر مکيه عمارت چرچ جي بيپٽسٽري آهي. هيءَ گول عمارت جتي مختلف مذهبي رسمون ادا ڪيون وينديون آهن. رومي ۽ گوٿڪ فن تعمير جي امتزاج جو عجيب مثال پيش ڪن ٿيون. هن عمارت کي مذڪورا عظيم سنگتراش گيوواني ۽ سندس پيءُ نڪولا جي گهڙيل مجسمن ۽ مورتين سان آراسته ڪيو ويو آهي.
هن عمارت ۾ هڪڙو ممبر نڪولاسن 1260ع ۾ مجسمن سان تيار ڪيو هو. جيڪو سندس پهريون عظيم شاهڪار ڄاڻايو وڃي ٿو.
هن علائقي جي اتر ۾ ڪيمپو سانٽو (Camposanto) نالي قبرستان جيڪو چرچ سان وابسته آهي. تيرهين عيسوي صديءَ جي آخر ۾ تعمير ٿيو. هن قبرستان ۾ اڏيل ڇين جي ديوارن تي ٿيل نريسڪو پلاسٽر آرٽ گهڻي ڀاڱي ٻي عالمي لڙائي دوران اتحادي ملڪن طرفان ڪيل بمباريءَ سبب تباهه ٿي ويو، پر انهيءَ جا به شاهڪار ٿرمف آف ڊيٿ (Triumph of Death) ۽ لاسٽ ججمينٽ (Last Judgement) جيڪي چوڏهين ۾ ٺهيا هئا. ڪجهه بچي ويا آهن. ذڪر ڪيل نقش ڪيپيلا امانيٽي (Cappela Ammanati) نالي هڪڙي گوشي ۾ اڪريل آهن، جنهن کي خوف ۽ حراس ورو هنڌ سڏجي ٿو. هتي نڪولا پسانو جا ڳچ مجسما ۽ پٿر تراشيل آهن، جن مان سندس فني ڪمال جو حقيقي تاثر ملي ٿو.
ڪرشمن واري ميدان جي ڏکڻ اوڀر ڪنڊ تي ڪيٿڊرل ۽ سبيپٽسٽري جي فنپارن کي ترتيب ۾ رکيو ويو آهي. انهن ۽ ٻين فني شاهڪارن جو زبردست ذخيرو ميوزيو ڊيل ڊومو (Museo dell’ Opera dell Duomo) عجائب گهر ۾ نمائش لاءِ رکيل آهي. هتي موجود شاهڪارن جو وڏو تعداد پسانو خاندان جي فنڪارن جي ڪاوش ۽ ڪاريگري آهي، جنهن ۾ پٿر جا مجسما توڙي ڪاٺ جي اڪر يا چٽسالي شامل آهي.
هن علائقي کان پري ٻئي طرف يونيورسٽيءَ وارو علائقو وري اڳئين کان بلڪل مختلف تصوير پيش ڪري ٿو. جيڪو شاگردن ۽ ٻين عالم اديب قسم جي ماڻهن جو آماجگاهه آهي، هيءَ علائقو پڻ ڪافي چهل پهل وارو آهي. جتي خصوصن رات جي وقت گهڻي پيهه هوندي آهي. هن علائقي ۾ رومي فن تعمير جا ڪيترائي چرچ ٺهيل آهن ۽ هتي جون گهٽيون اڪثر ونگن وارن پلرن مٿان ڇانيل آهن. اورنو نديءَ جي ڪناري تي ڪيترائي سهڻا محل محلات اڏيل آهن. جيڪي اٽليءَ جي روايتي فن تعمير جو نمونوآهن پيازا ڊي ڪيوليئري (Piazza dei Cavaliari) هن علائقي ۾ پهريون مشهور اسٽاپ آهي. اهو هڪڙو زبردست اسڪوائر آهي. جيڪو وچيئن دور ۾ پيزا شهر جو مرڪز هو. انهيءَ کانپوءِ نئين جوڙجڪ سان سينٽ اسٽيفن جي سپاهه لاءِ هيڊ ڪوارٽر مقرر ڪيو ويو. اسٽيفن جو محل سين اسٽيفانو چرچ جي سامهون آهي. انهيءَ ۾ ميڊيسيءَ جا مجسما سينگاريل آهن. نديءَ جي لڳ اوڀر طرف ڪجهه مفاصلو اڳتي ميوزيو نيشنل ڊي سان ماٽيو نالي عجائب گهر قائم آهي. اهو ٻارهين عيسوي صديءَ ۾ تعمير ٿيل موناسٽريءَ يعني رهبائن جي رهڻ واري جڳهه ۾ قائم ڪيل آهي. هتي ٻين نوادرات سان گڏ قديم وقت جي ڊرامن ۽ ناٽڪن ۾ ڪم ايندڙ هٿيارن جي پڻ نمائش ٿيندي آهي.
اسان ڪافي وقت دنيا جي هن عجوبي ۾ گذاريو ۽ ڪيترائي سارا فوٽا پڻ ڪڍياسين. جنهن کانپوءِ اچي هڪ هنڌ بيٺاسين، جيستائين اسانجي بس اچي، آئون ڀرسان موجود هڪ باٿ روم ۾ ويس. جتان واپسي بعد حساب ڪيم ته تقريبن پنجويهه روپيا پاڪستاني ان جي استعمال ڪرڻ جا ورتائون. ڏاڍو عجب ٿيو ته ايتري رقم مان اسان جهڙي غريب ملڪ ۾ ٻه ماڻهو ماني کائي پيٽ ڀرين ها. ٻاهر آيس ته منا چيو ته پيپسي پيئنداسين. پوءِ اسان هڪ ريسٽورانٽ ۾ ويهي پيپسي پيتي. جت باٿ روم پڻ هو. هوٽلن ۽ ريسٽورانٽ ۾ باٿ داخل ٿيڻ لاءِ پئسا ڪونه وٺن، سو اڳ ۾ خوامخواهه پيسا ڀرڻ تي ڏاڍو افسوس ٿيو. اسان پيپسي وٺي هوٽل کان ٻاهر اچي پيتي. اندر ڪافي رش هئي. پري کان ٻين بسن سان گڏ اسانجي بس به بيٺل نظر آئي. اسان پيپسي جو خالي ٽن (Use Me) واري لکيل دٻي ۾ وجهي اڳتي پنهنجي بس ڏانهن روانا ٿياسين. جت اسان جي ڳڻپ جي تصديق ٿيڻ کان پوءِ بس هلي. گائيڊ هر هڪ ٽوئرسٽ کان جدا جدا پيزا ٽاور جي باري ۾ پڇيو ۽ هر ڪنهن کيس پنهنجا پنهنجا تاثرات ٻڌايا ۽ پاڻ به اسانکي پنهنجا تاثرات ٻڌايائين ته هڪ گائيڊ جي پيشي طور کيس زندگيءَ ۾ ڪهڙا ڪهڙا ماڻهو ملن ٿا ۽ آئون انهن کي ڪهڙي نموني ڊيل ڪندو آهيان. واقعي انسان محنت ۽ عقل سان هر ڪم سٺي نموني نڀايو وڃي، پر چوندا آهن ”ڪم پوي ڪل پوي“ سو ماڻهو سان ملڻ ۽ ڳالهائڻ کان پوءِ ئي کري کوٽي جي خبر ٿي پوي.
آئون پنهنجي سڄي زندگيءَ جي تجربي جي بنياد تي انهيءَ نتيجي تي پهتو آهيان ته :
No one can harm you except yourself
يعني، اهو ئي دنيا ۾ ڪامياب زندگي گهارڻ جو هڪ راز آهي. جنهن کي بنياد بنائي انسان اڳتي وڌي ته هروڀرو ڏکيو ڏينهن ڪونه ڏسندو.
هي جيڪي سنڌي، اردو ۽ انگريزيءَ ۾ انسان لاءِ چوڻيون ۽ مثال آهن، انهن ۾ به صدين جي فڪر ۽ سوچ شامل آهي. اٽليءَ جي سرزمين تي هاڻ اسانجو آخري سفر آهي. اسان تقريبن هڪ هفتو کن اٽلي ۾ رهياسين ۽ گهڻو ڪري اٽليءَ جا سڀ مشهور شهر ۽ انهيءَ شهرن جا ماڳ مڪان ڏٺاسين.
اسانجي هن کانپوءِ اڳتي جي منزل دنيا ۾ فيشن جي ڌرتي سڏجندڙ فرانس چون ٿا ته دنيا ۾ هر نئين فيشن جي گادي پئرس آهي.آمريڪا هيڏي ترقي ڪئي آهي پر سونهن سوڀيا، فيشن، نفاست ۽ نزاڪت ۾ اڄ به فرينچ قوم کان پٺتي آهي. چون ٿا ته جڏهن هٽلر پئرس فتح ڪرڻ لاءِ مٿس بمباري ڪئي، تڏهن پئرس وارن کيس چيو ته توهان ڇو ٿا پئرس تي بم وسايو، اسان مفت ۾ ٿا پئرس توهانجي حوالي ڪريون، ۽ ائين فرينچ پنهنجون سڀ فوجون پئرس مان ڪڍي ويا ۽ پئرس شهر جرمن جي حوالي ٿي ويو. يا ائين چئجي ته فرينچ پنهنجي هن حسين ترين شهر کي ڏاڍي عقلمنديءَ سان بمن ۽ گولن کان بچائي ويا.
اسانجي بس اٽليءَ جي سرزمين تي ڊوڙندي اڳتي وڃي رهي آهي ۽ آئون اٽليءَ جي ماضي ۽ حال تي سوچي رهيو آهيان.
يورپ کنڊ جي هن مشهور ۽ اهم ملڪ جو نقشو اٺ جي مشهور وڏين کڙين واري بوٽ جي شڪل سان مشابهت رکندو آهي ۽ اهو گهڻو ڪري رومي سمنڊ ۾ موجود آهي، جنهن سان لڳولڳ سسلي ۽ اولهه طرف سرحد کان 160 ميلن جي پنڌ تي سارڊينيا نالي ٻيٽ پڻ سندس ملڪيت آهي.
ايلپ جبلن جي شاهي قطار اٽليءَ جي اترئين سرحد جوڙي ٿي ۽ ڌارين جي حملن کان بچائيندڙ آهي. اها جابلو قطار اٽليءَ کي فرانس، سوئيزرلينڊ آسٽريا ۽ يوگوسلاويا کان جدا ٿي ڪري، اها قطار اٽليءَ واري اپٻيٽ ۾ ڏکڻ ڏانهن وڌندي ۽ اوچائي ۾ گهٽجندي وڃي ٿي. انهيءَ حصي کي اپينائين سڏين ٿا. بيضوي شڪل وارو PO واديءَ جو ميداني علائقو ملڪي پکيڙ جو فقط 23 سيڪڙو آهي. جڏهن ته ڪل ملڪي پکيڙ هڪ لک سورهن هزار چورس ميل آهي. جنهن ۾ 77 سيڪڙو جابلو ايراضي آهي. سمورو ڪوهستاني علائقو ڪجهه وڌائي سان مجموعي طر گرم آبهوا وارو علائقو آهي. توهان BBC يا CNN ۾ موسم جي احوال ۾ گرميءَ جي موسم ۾ ڏسندا ته توهانکي اٽلي ۽ اسپين پنهنجي ملڪن جهڙا گرم ملڪ معلوم ٿيندا.
هن جابلو علائقي اٽليءَ جي سياست ۽ معيشت تي دائمي طور گهرا اثرات مرتب ڪيا، جنهن ۾ ننڍين آزاد رياستن جو قيام پڻ شامل آهي، هن ايراضي ۾ زراعت نالي ماتر ٿئي ۽ اناج کاڌي جيترو مس پيدا ٿئي ٿو. زراعت ۾ توسيع ٻيلن جي تباهيءَ جو سبب ٿي پئي آهي. ملڪ جي گهڻي ايراضي جابلو هئڻ جي باوجود هتي آباديءَ جو تناسب وڌيڪ آهي. مثلا 466 ماڻهو في چورس ميل آبادي آهي. البت انهيءَ ۾ في سال واڌارو محتاط يعني 0.7 سيڪڙو في سال آهي. ٻي عالمگير لڙائي کان وٺي اٽليءَ جا رهواسي ٻهراڙين ۾ قائم ٿيندڙ صعتي علائقن ۾ آباد ٿيندا ويا. جنهن سبب زندگيءَ جي روايتن ۽ رواحن ۾ ڪافي تبديلي رونما ٿي آهي.
اٽليءَ جي اقتصاديات دنيا ۾ ستين نمبر تي آهي. جنهن ۾ ميلا، ٽورز ۽ جينوئا صنعتي شهرن تي مشتمل ٽڪنڊي جو مکيه ڪردار آهي. اهي شهر 1900ع کان وٺي عمل پيرا آهن. اٽليءَ جو ڏاکڻو حصو ۽ سسلي ۽ سارڊينيا وارا ٻيٽ معاشي طور پسمانده علائقا آهن. جيڪي رياستي امداد تي تڳي رهيا آهن.
زراعت نالي ماتر هئڻ سبب قومي پيداوار جو فقط 12 سيڪڙو صنعت پيدوار قومي پيداوار جو 42 سيڪڙو آهي. قومي پيداوار جو باقي 46 سيڪڙو سرڪاري ۽ خانگي شعبي جي خدمتن مان حاصل ٿئي ٿو. انهيءَ جو مکيه حصو سياحت مان حاصل ٿئي ٿو.
ضروت آهر اناج ڀاڄيون ۽ ميوا پڻ پيدا ٿين ٿا، چوپائي مال جي افزائش نه هئڻ جي برابر آهي، تنهن ڪر ي گوشت ۽ کير ڏيساور کان گهرايو وڃي ٿو.
اٽليءَ جي صنعت ۾ تقريبن هر شيءَ پيدا ٿئي ٿي. صنعت لاءِ گهربل ڪچو مال ٿورو هئڻ سبب ٻاهران گهرايو وڃي ٿو. ٻي مهاڀاري لڙائي کان وٺي هيستائين فولاد جي صنعت ۾ ڪافي ترقي ٿي آهي. ڪيميائي شين واري صنعت پڻ ترقي حاصل ڪئي آهي. پر ڪپڙي جي صنعت ۾ اٽلي يورپ کان ڪجهه قدر پوئتي آهي.
خدمتون خصوصن سياحت سان وابسته تمام گهڻي اهميت رکن ٿيون ۽ انهيءَ جي واڌاري ۽ سڌاري لاءِ سمورا گهربل اپاءُ ورتا وڃن پيا. هن عالمي پيماني واري سياحت ملڪ جي ادائگين جي توازن کي مناسب رکڻ ۽ مکيه ڪردار ادا ڪيو آهي.