8
رومي اقتدار کان اڳ واري اٽلي ملڪ ۽ گهڻن ئي نسلن جا ماڻهو آباد هئا، جن جي رهڻي ڪهڻي توڙي گفتار ۽ سماجي صورتحال هڪٻئي کان مختلف هئي. انهن سمورن نسلن ۾ علائقائي توسيع پسنديءَ جو رجحان ڪارفرما هو. منجهن پاڙيسري رياست يونان جي ماڻهن جون خوبيون جهڙوڪ شان، شوڪت، علمي پختگي ۽ فنون لطيفه سان لڳاءُ پڻ موجود هو.
جيتوڻيڪ رومي سلطنت جي فتح کان پوءِ سموريون ڇوٽيون رياستون گڏيل شاهي رياست ۾ متحد ٿي ويون ۽ هڪڙو عاليشان متحد سياسي ثقافتي ۽ سماجي نظام برپا ٿيو هو. جنهن کي سال ۽ صديون ٿي ويون آهن. پر ماڻهن جي اڪثريت علائقائيت ۾ مبتلا آهي ۽ اهي قديم علائقائي ايڪائين جهڙوڪ: ليٽيم، ڪيمپينيا، اپوليا، بروٽيئم، لوڪانيه، سامينيئم، پائيسينيئم، امبريا، ايٽرويا، وينيٽيا، لگوريا وغيره سان واڳيل رهيا آهن.
اٽليءَ جي قديم ايٽرسڪن قوم جي مذهب جو بنياد يونان ۽ روم وانگر گهڻن ديوتائن ۽ ديوين تي مشتمل هو. زندگيءَ جي مختلف مسئلن جي حل لاءِ انهن ديوين ۽ ديوتائن جي پوڄا ڪئي ويندي هئي. مختلف قسم جا صدقا ۽ قربانيون ٿينديون هيون.
سندن عقيدي موجب ڪائنات 16 ڀاڱن ۾ ورهايل آهي. جتي مختلف ديوتائن جا الڳ الڳ آستانا آهن. مثلا مکيه ديوتا اوڀر طرف رهن ٿا. مادي ديوتا ڏکڻ طرف، ڪٺور ۽ جابر ديوتا اولهه طرف ۽ سڀ کان وڌيڪ طاقتور ۽ قادر ديوتا اتر طرف رهندا آهن. ايٽرسڪن ماڻهن جو اهو به عقيدو هو ته جاندار توڙي غير جاندار هر قسم جي مادي ۾ رهندڙ آهن. لاطيني ليکڪن سندن مذهبي عقيدن کي ڊسيپلينا ايٽرسڪا نالي ۾ مرتب ڪيو آهي.
سندن آسماني يا جنت مڪين عظيم ديوتا Tin يا ٽنيا Tinia آهي. ان جي حيثيت رومي ديوتا جپيٽر ۽ ديوتا زيئس واري آهي. هن وٽ کنوڻ وارا هٿيار آهن. عظيم ماءُ ديوي يوني Uni آهي. اها رومي ديوي هيرا ۽ جونو جي برابر آهي. سيٿلان رومي ديوتا ولڪين جي برابر آهي.
ٽرمس يوناني ديوتا هرمس ۽ رومي ديوتا وانگر مرڪي جي برابر آهي. اهڙي طرح يونانين ۽ رومين ايٽرسڪن ماڻهن وٽ پڻ وڏي ديومالا داستان قائم آهي. سندن ڪريه ڪرم پڻ رومين ۽ يونانين سان ملندڙ آهن.
ايٽرسڪن ماڻهو اوائل لاءِ لاشن کي ساڙي سندن رک مخصوص ٿانون ۾ محفوظ ڪري رکندا هئا. بعد ۾ قبرن ۾ دفن ڪرڻ شروع ڪيائون ۽ انهن کي تابوتن ۾ پڻ رکندا هئا ۽ انهن تي فوتيءَ جي تصوير ٺاهيندا هئا.
پيزا کان ٿوري ئي پنڌ تي رومي سمنڊ يا بحر روم آهي. جنهن جي ڪپرن سان گڏوگڏ هلندي اسان فرانس جي ملڪن مان ٿيندا نيس پهچنداسين، ٻنپهرن جي ماني هڪ ننڍڙي ڳوٺڙي Eze ۾ کائينداسين. هي رستو آئون سمجهان ٿ ته ٻه ٽي سئو ڪلوميٽر کن ٿيندو. رستي جي هڪ طرف رومي سمنڊ آهي، ته ٻي طرف وڏا وڏا پهاڙ آهن جيڪي قسمين قسمين وڻن سان ڍڪيا پيا آهن. ڪٿ ڪٿ وڏن جبلن تي برف به نظر ايندي ته ڪٿ ڪٿ پهاڙن تان هيٺ پاڻي به وهي رهيو آهي. هن رستي ٺاهڻ ۾ اٽليءَ ۽ فرانس جي حڪومت کي ڪئين سال لڳي ويا، ڇو ته هي سڄو رستو جبلن مان ٿو گذري، جنهن ڪري هنن کي ڪئين جبل ڪٽي انهن مان رستو تيار ڪرڻو پيو. هن رستي ۾ سون جي تعداد ۾ Tunnels سرنگهون آهن. هڪ سرنگهه ارڙهن ڪلوميٽر ڊگهي به هئي. اونهين سرنگهن ۾ ڏينهن جو به لائٽيون ٻري رهيون هيون.مون آمريڪا ۾ به هن جهڙو سهڻو نظارو يا موٽر وي ڪونه ڏٺو. هي سفر منهنجي زندگيءَ جو هڪ هڪ يادگار سفر هو. جنهن ۾ مون سان گڏ منهنجي گهر واري به آهي. جنهن جي ساٿ جي ڪري هي سفر مونکي سڄي زندگيءَ ڪونه وسرندو هنن سڄي موٽر وي تي هيءَ يادگار سياحت جو مرڪز قائم ڪري سڄي دنيا جي توجهه پاڻ طرف ڪري ڇڏي آهي. جيڪا انهن جي وڏي ڪاميابي آهي. ۽ اڄ سڄي دنيا جي سياحن جو لاڙو هن طرف آهي. هن رستي تي جيڪي پراڻي وقت جي بادشاهن جا ڦٽل ڪو به قلعا يا جيل هئا سي هاڻ شاندار ڪلين ۽ هوٽلن ۾ تبديل ٿي ويا آهن ۽ اتي دنيا جي وڏي ۾ وڏي عياشي ۽ بدمعاشي ٿئي ٿي. جنهن ڪري هاڻ سياري اونهاري اهي ڪوٽ قلعا دنيا جي سياحن سان ڀريا پيا آهن جيڪ ماڻهو هت ڪافي وقت رهڻ ٿا چاهين تن کي هت ڪيترا مهينا ايڊوانس بڪندگ ڪرائڻي ٿي پوي. هتي جي رهائش جون هوٽلون پئرس ۽ لنڊن جي شهرن کان به مهانگيون آهن.
اسان هاڻ انهيءَ حسين موٽر وي تي پهچي ويا آهيون، عام زبان ۾ هن علائقي Italian Riviera اٽلين رويرا جي نالي سان ياد ڪيو ويندو آهي ۽ اسين هاڻ دنيا جي حسين ترين شاهراهه تي اڳتي وڌي رهيا آهيون. هيٺ آسماني رنگ جو رومي سمنڊ بلڪ خاموش آهي.ٿوري ئي پنڌ تي هڪ سهڻي ٽوئرسٽ پوائنٽ اهي. جنهن هيٺان سمنڊ ۾ ڪئين بوٽس هلي رهيون آهن ۽ منجهن سون جي تعداد ۾ سياح گهمي ڦري رهيا آهن. پر اسان جي بس سواءِ ڪٿ بيهڻ جي اڳتي وڌي رهي آهي. ڇو ته سندن منزل ڏور ۽ پنڌ گهڻو آهي.اسان جي بس جبلن تي ڪافي مٿي ٿي چڙهي وئي ۽ سمنڊ ڪافي هيٺ ٿي نظر آيو ۽ ڪٿ ڪٿ وري صفا سمنڊ جي برابر بس ٿي هلي.پر بس جي سموري رستي ۾ هڪ ئي اسپيڊ يعني تقريبن سئو ڪلوميٽر في ڪلاڪ ئي رهي. مون ڏٺو آهي ته پنهنجي ملڪ جي اڳوڻي وقت جا بادشاهه پنهنجي گاديءَ جو هنڌ، پنهنجا ڪوٽ، قلعا، محل محلاتون گهڻو ڪري سمنڊ يا درياءَ کان پري قائم ڪيا آهن. پر هت يورپ ۾ توهانکي اهي ڪوٽ قلعا ۽ محل محلاتون گهڻو ڪري ندين ۽ سمنڊ جي ئي ڪنارن تي نظر ايندا ۽ اهڙا ئي وڏي تعداد ۾ جبلن مٿان ننڍي سائيز جا ڪوٽ قلعا ۽ محل محلا تون ڏسندا اڳتي وڃي رهيا آهيون، پر اسانجو گائيڊ، اسانکي هر ڪوٽ، قلعي ۽ محل محلات جي باري ۾ باقاعدگيءَ سان ٻڌائي رهيو آهي ۽ پڻ هن اهو به ٻڌايو ته هت سياحت جي گهڻي رش کي ڏسندي هاڻ موجوده حڪومت اڳوڻي وقت جا جيل خانا به نائيٽ ڪلبن ۽ هوٽلن ۾ تبديل ڪري ڇڏيا آهن ۽ اهو به ٻڌايائين ته آئون گائيڊ جي نوڪري جي حيثيت ۾ سدائين سڄي دنيا پيو گهمان پر هيءُ جيڪو سمنڊ جو ڪنارو خاص ڪري فرانس جو حصو آهي. جنهن کي به هت اٽلين رويرا وانگر French Riviera فرينچ رويرا چون. جنهن ۾ نيس، موناڪو ۽ ٻيون لاجواب بيچون (سامونڊي ڪناري ) آهن، سو دنيا جو حسين ٽڪرو آهي ۽ واقعي ڏاڍو پرڪشش، روح پرور دل کي وڻندڙ سرسبز ۽ خوبصورت آهي، جنهن کي فرينچ حڪومت وڏي خرچ ۽ نفاست سان سياحت ۽ سيلانين لاءِ سينگاريو، سنواريو آهي. هن سمنڊ جي پٽي جي موسم ڪجهه گرم آهي. جنهن ڪري سڄو سال سياحن جي رش لڳي پئي آهي. هڪڙا پيا اچن ته ٻيا پيا وڃن ۽ سياحت جا ڄڻ ته ميلا متا پيا آهن.
اسان جي بس هڪ جڳهه تي بيٺي، ٻڌايائون ته اميگريشن پوائنٽ آهي. پر اسانکان نه پاسپورٽ ورتائون نه ئي ان تي اسٽئمپ لڳي نه وري فرينچ اميگريشن وارن جي، سواءِ ڪنهن به اميگريشن اسٽئمپ جي اسان فرانس جي ملڪ ۾ گهڙي پياسين، ۽ سواءِ ڪنهن اميگريشن اسٽئمپ جي ڪنهن ملڪ جي اندر داخل ٿيڻ سخت قانوني ڏوهه آهي. جيڪڏهن هن گروپ ٽوئر ۾ نه هجون ها يا هن کان جدا ٿي وڃون ها ته ملڪ ڇڏڻ مهل فرينچ اميگريشن وارا اسانکي غيرقانوني طور ملڪ ۾ داخل ٿيڻ جي ڏوهه ۾ گرفتار ڪري ٿي سگهيا، هت هر ڳالهه تي نو پرابلم No Problem ساري ساري Sorry sorry يو آر ويلڪم You are welcome لڳو پيو آهي سو اسان به کڻي چپ ڪئي ته جاڙي به جڳ سان.
اسان جڏهن اٽلين بارڊر ڪراس ڪري فرينچ رويرا جي حدن ۾ داخل ٿياسين ته مونکي يڪدم ڪنهن جي شعر جي هي مصرع خودبخود زبان تي اچي وئي ته:
خدا جب حسن ديتا هي،
تو نزاڪت آهي جاتي هي.
واقعي ڪنهن ڏاهي چواڻي ته پيسا بولتا هي، سو سائين فرانس ۾ پير پائڻ شرط هر شيءَ ۾ نکار جرڪڻ لڳو. روڊ رستا شاهراهون، جن تي پوکيل وڻ ٽڻ، پليون، پيچرا، گهرگهاٽ، محل محلاتون، قلعا ڪنگريون، مرٽر ڪارون، بسون، ويگنون، پکي پکڻ، مرد عورتون، گلن جهڙا ٻارڙا مطلب ته هر شيءَ ۾ حُسن ۽ هٻڪار جي ورکا هئي. فرانس جهڙو سونهن ۽ حسين دنيا ۾ ٻي هنڌ ڪٿي به نظر نه ايندو. فرينچ ڇوڪري جهڙي سهڻي ڏينهن جو تهڙي رات جو. سندن مڌماتي لبڙن جي لالاڻ انسان جي صدي جي اڃ مٽايو ڇڏي.
پر هن دفعي، جڏهن فرانس جي حدن ۾ داخل ٿياسين ته چپن تي خودبخود هي بيت اچي ويو:
اب ڪي دن بهار ڪي ڀي،
يون هي گذر گئي.
اسان جنهن فرانس جي وادين مان گذري رهيا آهيون، تنهن جو تعارف ڪجهه هن ريت آهي.
هي شاندار سوني چادر وارو رومي سمنڊ وارو فرينچ ڪنارو جنهن کي آسماني رنگ وارو ڪنارو چوندا آهن. تمام گهڻين تفريح گاهن جو مجموعو هئڻ سبب خوبصورت عمارتن سان ڍڪيو پيو آهي. ايتري قدر جو انهن تفريح گاهن جي نالن ۾ به وڏو شان ۽ شوڪت سمايل آهي. جهڙوڪ:
1- ڪينسCannes
2- سينٽ ٽروپيز St: Tropez
3- ڪيپ ڊي اينٽبس Cap d’ Antibes
4- سينٽ جپن ڪيپ فيريٽ St: Jean cap ferrat
جولاءِ ۽ آگسٽ ۾ هت سياحن جي تمام گهڻي رش هوندي آهي پر بهار ۽ خزان ۾ به هتي لطف اچي ٿو. هن سموري ڪناري جي سير لاءِ بنيادي جڳهه نائيس يا نيس Nice شهر بهترين آهي. پر حقيقي طور هن سمور ي علائقي ۾ مکيه حيثيت جو حامل شهر ماناڪو (Manaco) آهي. جيڪو هڪ چورس ميل کان ڪجهه گهٽ ايراضيءَ تي محيط آهي. ڪناري جو ڪجهه ڀاڱو وارياسو آهي، پر وڏو حصو ٽڪرين ۽ ڪڪرين تي مشتمل آهي. نيم عريان غسل هتي عام آهي. خصوصن سينٽ ٽروپيز ۾ ۽ ڪجهه هوٽلون ته مشهور پراڻن فوجي قلعن ۾ قائم ڪيون ويون آهن.جتي حياءُ کان حياتي تائين گهڻو ڪجهه کپيو وڃي. يعني نيڪڊ بينچون، هي ماڳ فنڪارن ۽ مصورن لاءِ خصوصي حيثيت جو حامل ناهي پر هتي ڪيترن ئي فنڪارن ۽ سندن سرپرستن طرفان عالمي معيار جا ميوزم ۽ گيلريون قائم ڪيون ويون آهن.
رومي سمنڊ ۾ موجود ٽيون نمبر وڏو جزيرو جيڪو فرينچ سماج جي مکيه ڌارا کان ڪٽيل فرينچ گهٽ ۽ اٽلين وڌيڪ لڳي ٿو. تنهنجو نالو ڪورسيڪا آهي، هي جابلو باراني جزيرو آهي ۽ انهيءَ جوشيلي قومپرست تحريڪ سان وابسته آهي، جيڪا پيرس جي حڪم کي نٿي قبولي ۽ خود اختياري جو پرچار ڪري ٿي. رومي سمنڊ جي تاريخ ۾ ٿيل مڪروهه خونزيري جو باعث به بڻيل آهي. اجيشيو (Ajaccio) جتي نيپولين ڄائو هو. هن صوبي جي گادي آهي. سڀ کان وڏو بندر باسٽيا (Bastia) شهر ۾ آهي. حقيقي قدرتي سونهن پهاڙين ۽ انهن جي دامن ۾ قائم ننڍن ڳوٺن ۾ ڏسڻ ۾ اچي ٿي. جتي صدين جي تبديليءَ جي باوجود به سماجي تبديلي گهٽ ٿي آهي. علحدگي پسندن جي ڪارروائين سبب آمريڪن هتي گهٽ اچن. باقي سڄي جهان جا سيلاني سڄو سال پيا اچن ۽ وڃن. جن لاءِ سڀئي رونقون هر وقت ۽ هر هنڌ دستياب آهن ۽ اسان به انهيءَ رونق جي رنگن مان هڙ حاصل ڪرڻ فرانس آيا آهيون.
منا ٻڌايو ته مون ستر کن سرنگهون ڳڻيون جن مان پاڻ لنگهياسين، پوءِ ڳڻڻ ڇڏي ڏنم هيڏي وڏي تعداد ۾ سرنگهن مان گذرڻ جو هي پهريون ڀيرو اتفاق ٿيو، لطف به پئي آهيو ته حيرت به پئي ٿي ته جبلن کي ٽوڙي هي سوَن جي تعداد ۾ سرنگهون ٺاهيون اٿن ته جيئن سمنڊ سان لڳو لڳ موٽر وي ٺاهجي ته سياح انهن رونقن مان لنگهن ۽ هت وڌ ۾ وڌ رهن. اسان هاڻ پنهنجي منزل يعني Eze پهچڻ وارا آهيون. پري کان اشارو ڪري اسانجي گائيڊ ٻڌايو ته مٿي ٽڪريءَ تي هي جيڪو ننڍو شهر يا ڳوٺڙو ڏسي رهيا آهيو، اهو Eze جو ڳوٺ آھي. ان جي بس هاڻي مٿي ور وڪڙ کائي نانگ وانگر جبلن تي مٿي چڙهي رهي آهي. اسان ڏاڍي شوق سان اهي ور وڪڙن وارا رستا ڪراس ڪري اڳتي وڃي رهيا آهيون. موٽروي کان پوءِ وارو رستو ون وي نه پر سنگل وي آهي پر ڪافي ويڪرو آهي. جنهن ڪري ٻه طرفي ٽرئفڪ هوندي به ڪابه رنڊڪ محسوس ڪانه ٿي رهي آهي. اسانجي بس جبلن تان چڙهندي چڙهندي نيٺ هڪ خوبصورت بلڊنگ جي اڳيان اچي بيٺي جنهن جي اڳيان ۽ چئوطرف ڏاڍا سهڻا پارڪ، سهڻي سليقي سان سينگاريل هئا، جن کي ڏسندي هٿ خودبخود ڪيمرائن ڏانهن ۽ مووي ڏانهن هليا ويا ۽ بس مان لهڻ شرط تقريبن سڀني سياحن هت فوٽو ڪڍيا ۽ فلمون ڀريون. اسان به هڪٻئي جا ڪافي فوٽو ڪڍيا ۽ فلم ڀري. پهاڙن کان هيٺ کليل وادين ۾ وڏا ساوا وڻ ڏسي دل کي راحت اچي وئي.
اسان صبح جو اٺين بجي روانا ٿياهئاسين ۽ هينئر ساڍا ٽي ٿيا آهن. يعني پورن ساڍن ست ڪلاڪن جو هي سفر بس ذريعي جنهن دوران رستي ۾ هڪ بيچ تي فقط ڏهن منٽن لاءِ بيٺا هئاسين. هيڏي ساري ڊگهي سفر کان پوءِ به تربرابر ٿَڪ نه پيا محسوس ڪريون. جهڙو ٻنپهرن جي آرام کانپوءِ ماڻهو اٿي اچي لان ۾ ويٺوآهي. اسانکي هت پهرئين هڪ پرفيوم (Perfume) فئڪٽري گهمايائون، تنهن کان پوءِ ڀرسان ئي ريسٽورانٽ تان ڪجهه کائي پي پوءِ اڳتي سفر لاءِ اسهڻو آهي. اسان وٽ ترسڻ لاءِ هت صرف هڪ ڪلاڪ آهي. سو پهرئين پرفيوم فئڪٽريءَ ۾ وياسين. جت فئڪٽري ۾ رسيپشن تي ويٺل هڪ ڇوڪريءَ اسانکي سڄي فئڪٽري گهمائي ۽ پهرئين کان آخري مرحلي تائين پرفيوم ٺهڻ کان اڳ ڪهڙن مرحلن مان گذري، پوءِ ٿو پرفيوم ٺهي، سو سڀ ڏيکاريائين ۽ سمجهايائين، سمجائڻ جي شروعات گلن جي انهن پنکڙين سان ڪيائين،جيڪي ننڍڙن ڪنٽينر (Container) ۾ پيسي رهيون هيون.
تنهن کان پوءِ ڪري ڦل وانگر ٿانون ۾ ٺهي رهيا هئا ۽ ائين سمجهائيندي سمجهائيندي بلڪل آخر ۾ اسان سڀني کي هڪ هڪ تمام ننڍي سائيز جي پرفيوم جي شيشي گفٽ طور پڻ مفت ۾ ڏنائين.
اسانجي گائيڊ ٻڌايو ته هن پرفيوم ۾ جيڪي گل ۽ جڙي ٻوٽيون استعمال ٿيون، سي تقريبن دنيا جي ويهه پنجويهه ملڪن مان هتي اچن ٿيون، جنهن ۾ هندستان به شامل آهي. هندستان مان چندن جي وڻ جي ڪا جنس پي ٻڌايائون. مون انهيءَ جي باري ۾ گائيڊ کان ٻيهر پڇيو پر ڳالهه سمجهه ۾ نه آئي. پاڻ ٻڌايائين ته اسانجي هن فئڪٽري جا نقل پرفيوم سڄي دنيا ۾ ملن ۽ اسان اهو ڏسيو به ماٺ ڪريو ويٺا آهيون، ڇو ته اسان ڪجهه ڪري ڪونه ٿا سگهون. پوءِ شريف ماڻهو وانگر ته ادا چپ آهي ڀلي. سو هي همراهه به انهيءَ اصول تي گامزن آهن. ٻڌايائون ته اسان جون اهڙيون ٻيون به ٻه فئڪٽريون آهن. اسان جي هيڊ آفيس پئرس ۾ آهي. اسان سان گڏ ٻيا سياح به ڪافي تعداد ۾ هئا، آخر ۾ سياحن وڏي تعداد ۾ هتان پرفيوم جي خريداري ڪئي. اسانکي ٻڌايائون ته توهان جي هن خريداري ۾ لوڪل سيلز ٽيڪس شامل آهي. پوءِ جڏهن توهان فرانس ڇڏيندا ته ات قائم ڪسٽم چيڪ پوسٽ تي هيءَ پرچي ڏيکاريندا ته توهانکي لوڪل سيلز ٽيڪس جا پئسا اهي چيڪ پوسٽ وارا واپس ڪندا، اسانکي نقلي پرفيوم جي خريداريءَ کان بچڻ لاءِ هڪ ڪتابچو به ڏنائون، ڪافي سمجهاڻي به ڏنائون پر اسان ان طرف ڪوبه ڌيان ڪونه ڏنو. ڇو ته اسان هن قسم جو پرفيوم پهريون ڀيرو ٿي خريد ڪيو، نه ته پنهنجي ملڪ ۾ هرڪو ماڻهو استعمال ٿيل يا ٻڌل سڻيل ئي پرفيوم خريد ڪري، سو ڪير ويٺو نالا ياد ڪندو.
هي حسين ڳوٺڙا ايز ۽ ٽربي (Eze and Trabie) هڪ نه پر ٻه جدا جدا ڳوٺ آهن، جن جي پنهنجي جدا جدا حڪومت ۽ سڃاڻپ آهي. اهو توهانکي سڄي يورپ ۽ آمريڪا ۾ نه صرف ڳوٺن ۾ پر شهرن ۾ به نظر ايندو. بظاهر شهر ته هڪ آهي پر خبر پوندي ته اهو هڪ نه پر ٻه شهر آهن. مثال طور آمريڪا ۾ سئن فرانسسڪو شهر ۾ ئي برڪلي جو شهر به آهي. پاڻ وٽ سنڌ ۾ اهڙو صرف هي مثال آهي، يعني حيدرآباد ۽ ڪوٽڙي ٻنهين شهرن جي وچ ۾ صرف سنڌو درياءَ جي پل آهي. اهڙيون پليون ته ڪافي ٻين شهرن جي وچ مان گذرن ٿيون پر هت شهر به ٻه ٿي ويا. سو هي ايز ۽ ٽربي به ائين آهن.
هي ننڍڙا ڳوٺ هڪٻئي کان چار ميل پري هئڻ جي باوجود منجهن وڌ ۾ وڌ هڪجهڙائين جي بنياد تي فرينچ ٽوئرسٽ ڪامورن طرفان هڪ ڳوٺ جي صورت ۾ متعارف ڪرايا ويندا آهن. اهي ڳوٺ پيرس کان 585 ميل ڏکڻ طرف ۽ نيس (Nice) شهر جي اتر اوڀر ۾ 7 ميلن جي مفاصلي تي نهايت سهڻين ٽڪرين جي چوٽين تي جاگيرداري مورچابند ڪوٽن جي صورت ۾ يورپي تاريخ جي وچئين دور ۾ سامونڊي ڌاڙيلن جي حملن کان بچاءُ وٺڻ لاءِ اڏيا ويا هئا. هتان پراويس شهر جو ساحل چڱي طرح ڏسي سگهجي ٿو.
هنن ڳوٺڙن جي چوڌاري موجود ننڍين ٽڪرين تي ملڪ جي سرد علائقن جي رٽائر ڪامورن نهايت دلڪش جايون جوڙايون آهن، جيڪي سن 1950ع کان پوءِ تعمير ٿينديون رهيون آهن، هي ڳوٺڙا مالي ۽ ثقافتي طور شهر موناڪو سان منسلڪ آهن. هتي ٻنهي ڳوٺن جي آبادي 3000 کن مس ٿيندي. سندن مکيه علائقن ۾ آرٽ گيلريون ۽ عجائب گهر پڻ قائم ڪيل آهن. هنن ڳوٺن ۾ مختلف ڪاريگرن جا دڪان پڻ قائم ڪيل آهن. جتان پرفيومن کانسواءِ ٻيو به گهڻو ڪجهه خريد ڪري سگهجي ٿو.
ايز ڳوٺ جي مکيه خوصوصيت هتي ٻاهرين وڻن ۽ ٻوٽن جو سهڻو باغ آهي. جيڪو ڳوٺ جي سڀ کان وڌيڪ اوچي ٽڪري. جن چوٽيءَ تي بيحد خوبصورت انداز ۾ پوکيل آهن. انهيءَ باغ کي (Jardin Exotique) سڏيو وڃي ٿو. اتي هڪ تمام وڏي پرفيوم فيڪٽري به آهي.
لاٽر بي ڳوٺڙي ۾ رومي شهنشاهه آگسٽس (Augustus) جي فتح جي يادگار Trophee des Alps جا کنڊر موجود آهن. اها يادگار سن 6 ق. م ۾ تعمير ڪئي وئي هئي.
هن يادگار جي ويجهو ئي هن يادگار بابت عجائب گهر پڻ قائم ڪيو ويو آهي. سڄي يورپ ۾ پوءِ اهو وڏو شهر هجي يا ننڍڙو ڳوٺڙو پر توهانکي آرٽ گيلري، عجائب گهر، راندين جا ميدان ۽ وڏا سهڻا پارڪ ضرور ملندا. اسان جيڪي هي شهر گهمي رهيا آهيون، سي تمام ننڍڙا ڳوٺڙا آهن پر هت به توهانکي عجائب گهر ، آرٽ گيلري، راندين جا ميدان ۽ لاجواب باغ باغيچا چوطرف نظر ايندا. يورپ ۽ آمريڪا ۾ توهانکي شهر ۽ ٻهراڙيءَ ۾ ڪوبه فرق نظر نه ايندو. پر پاڻ وٽ سنڌ ۾ شهر وڃن ڏينهون ڏينهن ترقي ڪندا ۽ ٻهراڙيون وڃن ويران ٿينديون. روڊ رستا ٽٽن ته سالن جا سال مرمت ئي ڪونه ٿئي. پاڻ وٽ شهرن جي ماڻهن کي روڊ، بجلي، اسڪول، ڪاليج، اسپتال ۽ صاف پاڻي مطلب ته هر سهولت ڄائي ڄمندي حقي حاضر ملي، پر انهيءَ جي ابتڙ اسانکي ٻهراڙي ۾ انهن گهرجن جي حاصلات لاءِ سڄي زندگي صرف ٿي ڪرڻي پوي. انهن سهولتن جي فرقن جي ڪري اسان جون گهرجون هڪ محدود دائري تائين بيهي رهن. ۽ اسان جي ننڍڙِي سوچ جي عڪاسي ٿو ڪري. ڳوٺ جي ڪنهن سادي سودي الله لوڪ انسان کي ڪنهن ٻڌايو ته فلاڻي شوگر مل جو مالڪ ڪروڙين روپيا ٿو ڪمائي. انهيءَ ڳالهه ٻڌڻ تي ان همراهه تمام گهڻي سوچ ۽ فڪر کان پوءِ چيو ته ابو پوءِ ته هو کائيندو به رڳو ڳڙ هوندو. غريب مسڪين مارو ماڻهو جنهن لاءِ ڳڙکائڻ به حد درجي جي عياشي آهي.
سو اسان وٽ ٻهراڙيءَ ۾ غربت وڃي ڏينهون ڏينهن وڌندي. پر آمريڪا ۽ يورپ ۾ شهر ۽ ٻهراڙي جو هاڻ ڪو تصور ئي ڪونه رهيو آهي.
آمريڪا ۾ ته هاڻ شهرن جي آدمشماري وڃي گهٽجندي ۽ ٻهراڙين جي آدمشماري وڃي وڌندي. توهان ٽيهه سال اڳ جا انگ اکر ڏسندا ته انهيءَ جي ڀيٽ ۾ اڄ نيويارڪ شهر جي آدمشماري گهٽ آهي. پر پاڻ وٽ ٽيهه سال اڳ جيڪا ڪراچيءَ جي آدمشماري هئي، انهيءَ کان اڄ ٽيڻي آهي.