مولوي ۽ شيطان
مولويءَ جي عمر ايڏي وڏي نه هئي، سندس سونهاريءَ ۾ هڪ وار به اڇو نه هيو، باقي ٻيو نوجوان هيو جنهن کي ڀوريون مڇون وات تي وريل هونديون هيون. اسان ٻن گروپن ۾ ڪم ڪندا هياسين. هڪ گروپ ۾ مان ۽ ٿريسا هياسين جڏهن ته ٻئي گروپ ۾ مولوي منور ۽ شوڪت هيا. صبح کان شام تائين ايترا مصروف هوندا هياسين جو ڪڏهن منجهند جي ماني نصيب نه ٿيندي هئي. اسپتال ۾ جيڪي به آپريشن ٿيندا هيا ته مريضن جا بيمار حصا ڪٽي موڪليندا هيا، اسان انهن کي جاچي خوردبينيءَ ۾ ڏسڻ لاءِ سلائيڊون تيار ڪرائيندا هياسين. اهي سلائيڊون پاڻ ڏسي پروفيسرن کي پيش ڪندا هياسين. پروفيسر وري جاچي رپورٽرن ۾ درستگيون ڪري اسان جي تربيت ڪندا هيا.
هر طرف فارملن جي بوءِ ڦهليل هوندي هئي. شيشي جي بوتلن ۾ فارملن اندر جسم جا ڪٽيل ٽڪرا ڪمري اندر ڇت تائين سٿيل هوندا هيا.
ٿريسا سڊول جسم واري سانوري عورت هئي جنهن جو مڙس دبئيءَ ۾ هيو ۽ ٻن ٻارن سان فليٽ ۾ رهندي هئي، سندس اکيون تيز ۽ خوبصورت هيون. هن جي چپن تي هڪ پراسرار مرڪ پئي رقص ڪندي هئي. اسان ٻئي ڪلاڪن جا ڪلاڪ ڊائسيڪٽ روم ۾ ٽشوز ڪٽي سيڪشنز وٺڻ ۾ رڌل هوندا هئاسين. ان جي وڃڻ کان پوءِ منهنجو وقت مولويءَ ۽ منور سان گذرندو هيو. ليبارٽريءَ پويان هاسٽل هئي جنهن ۾ رهيل هياسين. مولوي منور پهريون دفعو زال کان الڳ ٿيو هيو جنهن ڪري سندس اداسي ڇانيل هوندي هئي. باقي شوڪت ڪنوارو هيو ۽ سدائين هشاش بشاش ڏسبو هيو. ڪڏهن هاسٽل جي ميس ۾ فرمائش تي ڪڙهائي پچرائي دوستن سان کائيندو هيو. ان اچڻ کانپوءِ ٻه نرسون پنهنجي قبضي ۾ ڪيون ۽ رات جو دير تائين انهن سان ڪچهريون ڪندو رهندو هيو.
مولوي منور وقت ڪڍي اسپتال اندر ٺهيل مسجد ۾ ڪنڊ وٺي ڪلام پاڪ پڙهندو هيو ۽ هٿ کڻي خدا کي ٻاڏائيندو هيو “اي رب پاڪ منهنجي ٽريننگ مقرر وقت اندر پوري ڪر، مون کان اڪيلائيون برداشت نه ٿيون ٿين.”
ٽن مهينن کانپوءِ ٽي ڏينهن موڪل جي اجازت هوندي هئي. اهڙي موقعي جو فائدو وٺي مولوي منور ڳوٺان ٿي ايندو هيو. هن جا ٻه ڏينهن سفر ۾ گذرندا هيا. باقي ٻه راتيون ۽ هڪ ڏينهن زال سان ملڻ نصيب ٿيندا هيا. جڏهن موٽندو هيو ته سندس ڳٽن ۾ رت ڀريل هوندو هيو. چهرو تازو توانو ۽ صحتمند ڏسبو هيو. ان جو ڊگهو ۽ سنهو جسم ائين ڦڙت ٿي ويندو هيو جيئن ڳوٺ کان نئين توانائي حاصل ڪري آيو هجي. دوستن سان ڳالهائيندو هيو ته مٿي تي رکيل اڇي ٽوپيءَ کي هر هر هٿ سان اڳتي پوئتي ڪندو هيو. خوردبين اڳيان اسٽول تي ويهي ڄنگهه ڄنگهه تي چاڙهي لوڏيندي هيو. جيئن جيئن وقت گذرندو هيو، مولوي وري الڳ ٿلڳ ٿي صفا چپ ٿي ويندو هيو ۽ هر هر ٽوپي لاهي مٿو کنهندو هيو، سندس جسم سخت ٿيندو ويندو هيو. منهن تي اهڙا گهنج ظاهر ٿيندا هيا جيئن هر شيءِ کي نفرت جي نگاهه سان ڏسندو هجي. هن جا ڪلها مٿي ۽ ڪن ڳاڙها ٿي ويندا هيا. گهمندو هيو ته ڄڻ سندس ڄنگهون ڪنهن وزن کان اڳتي نه وڌنديون هجن. ٻن مهينن کانپوءِ اها حالت هوندي هيس جو جيڪڏهن ڀرسان ويهي ڳالهائبو هيس ته کيس ڳالهه سمجهه ۾ نه ايندي هئي ۽ وائڙن جيان ڏسي صرف ايترو چوندو هيو “ڇڏ يار طبيعت ٺيڪ نه آهي.” پوءِ نڪ کي مٿي سئوٽ ڏيندو هيو جيئن کيس زڪام ٿي پيو هجي. هن جو ٽيون مهينو عذابناڪ ٿي ويندو هيو ۽ گهمڻ مهل ائين لڳندو هيو جيئن پيرن ۾ ڦيٿا لڳل هجن ۽ ڪو کيس پويان ڌڪا ڏيندو هجي.
هڪ دفعي شوڪت ۽ مون صلاح ڪئي ته آخر ان مولويءَ جو مسئلو ڪيئن حل ڪجي، ان جي اهڙي عذابناڪ حالت اسان ٻنهي کان ڏٺي نه ٿي وئي. مون شوڪت کي چيو “ڪڏهن ڪا نرس ڦاسائي مولويءَ حوالي ڪر ته متان ڪو چاڙهو ٿئي.”
شوڪت مون کي اهو ٻڌائي حيران ڪري ڇڏيو ته هو اهو حربو آزمائي چڪو آهي. هن ٻڌايو ته هڪ دفعي هو مولويءَ وٽ ڪمري ۾ ويو ۽ کيس ان ڳالهه تي راضي ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ته “جيڪڏهن پرديس ۾ ڀاڄائي نصيب نه ٿي ٿئي ته اسپتال جون نرسون آهن جيڪي سندس خدمت ڪري سگهن ٿيون.” پر مولوي راضي نه ٿيو ۽ هن جواب ڏنو ته “مذهب ان ڳالهه جي اجازت نه ٿو ڏئي، هو اهڙو گناهه ڪري رب کي ناراض نه ڪندو.”
شوڪت وڌيڪ ٻڌايو ته هڪ دفعو نه، گهڻا دفعا مولويءَ کي سمجهائڻ جي ڪوشش ڪئي آهي ته “جنگ جي ڏينهن ۾ گهوڙو حلال هوندو آهي.” پر مولويءَ کي منهنجي ڳالهه سمجهه ۾ نه ٿي اچي. مان چپ ٿي ويس، آخر سوچيوسين ته جيڪڏهن مولوي نرس کي قبول نه ٿو ڪري ته پوءِ هڪ وچين راهه ٿا ڪڍون.
اسان هڪ ڏينهن مولويءَ وٽ ڪمري ۾ وياسون، هو خالي بستر تي ٻه وهاڻا رکي دعا گهري رهيو هيو “اي رب هن ٻئي وهاڻي کي منهنجي زال سان آباد ڪر.”
اسان ٻنهي کي ڪمري ۾ ايندو ڏسي مولوي هڪ وهاڻو ٻئي تي چاڙهي ٽيڪ ڏئي ويهي رهيو، اسان سندس سامهون ڪرسين تي ويٺاسين. حال احوال وٺڻ کانپوءِ شوڪت ڳالهين ئي ڳالهين ۾ ٻڌايو ته “اڄڪلهه هن کان نرسون ناراض آهن ڇو جو پگهار جي حياتي مهيني جا پهريان ويهه ڏينهن هوندي آهي. باقي ڏهه ڏينهن پگهار جي لاش تي گذر ڪرڻو پوندو آهي.” آخري تاريخن ڪري هن وٽ ايترا پئسا نه آهن جو نرسن جون فرمائشون پوريون ڪري سگهي، ان لاءِ هن وچون طريقو استعمال ڪيو آهي.
مولوي ٻڌي ٽهڪن ۾ مچي ويو ۽ ائين ٿي محسوس ٿيو جيئن هو مصنوعي ٽهڪ ڏيندو هجي، سندس منهن شرم ڪري رت سان ڀرجي ويو ۽ گهنج ائين ظاهر ٿي رهيا هيا جيئن رستا هڪ ٻئي ۾ وچڙي پيا هجن. ٽهڪ ڏيندي مولويءَ پڇيو “اهو وچون طريقو ڪهڙي بلا جو نالو آهي؟”
شوڪت کيس سنجيدگيءَ سان ٻڌايو “هٿ جو استعمال”
مولويءَ نڪ کي مٿي سئوٽ ڏني ۽ پوءِ چيو “آهي ته ڏوهه، وڌيڪ جيڪا تنهنجي مرضي”
“اڙي بابا ڏوهه ڇا جو آهي” شوڪت چيو “ان ۾ ڪنهن جو ڪهڙو ٿو نقصان ٿئي؟”
اسان ٻنهي پوءِ کيس سمجهائڻ جي ڪوشش ڪئي، جيڪڏهن هو اهو طريقو اختيار ڪري ته سندس طبيعت ۾ بهتري ايندي، ڇو جو اسان کان سندس اهڙي حالت ڏٺي نه ٿي وڃي. ٻيو ته جيڪڏهن دماغ تي ڪو ٻوجهه نه هوندو ته کيس ٽريننگ دوران ڳالهه سمجهه ۾ ايندي ۽ امتحان پاس ڪرڻ ۾ ڏکيائي نه ٿيندي.”
مولوي نه مڙيو ۽ آخر تائين اڙيل هيو ته “مذهب ڪنهن به غير فطري فعل جي اجازت نه ٿو ڏئي.”
وقت گذرندو ويو ۽ ٽريننگ جا آخري ڇهه مهينا بچيا، امتحان ويجهو هجڻ ڪري سختي وڌي وئي، هيڊ آف ڊيپارٽمينٽ آرڊر ڪڍيو ته “هرڪو وقت اندر ريسرچ مڪمل ڪري ٿيسيز جمع ڪرائي، ڪو به غير حاضر نه رهندو، موڪلون بند آهن.”
اهو آرڊر مولويءَ لاءِ موت جو پيغام کڻي آيو، سندس ٽن مهينن کانپوءِ ڳوٺ وڃي زال سان ملڻ جي حسرت ختم ٿي وئي.
هڪ ڏينهن ٽشوز ڪٽڻ واري ڪمري ۾ اوچتو وڃڻ ٿيو ته مون ڏٺو، مولوي مايوس ويٺو هيو، سندس اکيون ڳوڙهن سان ڀريل هيون. مون کي ڏسي ڪنڌ هيٺ ڪري گدود وڍڻ لڳو. مون سندس ڀرسان بيهي ڏک ونڍڻ چاهيو.
“پلا اهي ڳوڙها فارملن جو اثر آهي يا ڀاڄائيءَ جي ياد جو؟”
دراصل فارملن اهڙي دوا آهي جيڪا اکين تي اثر ڪندي آهي ۽ هڪدم ڳوڙها ڀرجي ايندا آهن. اسان ڊاڪٽر ته نرڄو ٿي چڪا هياسين، ڪو عام ماڻهو اندر ايندو هيو ته نڪ تي هٿ رکي ڀڃي ويندو هيو. منهنجي ڳالهه تي منور سڏ ڪيو ۽ چيائين “ڳوٺ ۾ منهنجي زال ڀت تي زور ڪوئلي سان لڪير پائي ڏينهن ڳڻيندي آهي، ڪمري جون ڀتيون انهن لڪيرن سان ڀرجي چڪيون آهن. ان کي منهنجي واپس اچڻ جو انتظار آهي، خبر نه آهي هاڻي موڪل نه ملڻ ڪري جدائيءَ جا ڏينهن ڪيئن گذرندا؟”
مون کيس تسلي ڏني.
“وقت ۽ حالتن کي مڙس ٿي منهن ڏبو آهي.” روئڻ مسئلي جو حل نه آهي.”
گدود ڪٽڻ وقت مولوي منور جا هٿ ڏڪي رهيا هيا، مون ڏٺو هو جسم ۾ سنهو ۽ ڪمزور ٿي چڪو هيو.
هو خوردبين سامهون ٻانهون ٻڌي اڪڙيل جسم سان ويٺل هوندو هيو جيئن ميڻ جو مجسمو هجي ۽ اندر جي ڪنهن آتش کان ٽيپو ٽيپو ٿي وهڻ وارو هجي. ڪڏهن هن ڏانهن شڪي نظرن سان ڏسبو هيو ته هو ڦڪي مرڪ سان جواب ڏيندو هيو، مولوي ميس ۾ اڪثر دال کائيندو هيو ڇو جو چوڻ هيو ته کيس گوشت کائڻ سان خارش ٿئي ٿي. هو سدائين مسجد مان نماز پڙهي رات جو سمهڻ کان اڳ مصلو وڇائي دعا گهرندو هيو ۽ سڄي رات پلنگ تي تڙپندو رهندو هيو، گهڻي تانگهه ڪري سندس ٽريننگ جا نتيجا سٺا نه هيا. پروفيسر کيس خبردار ڪيو ته “طور طريقو سڌار نه ته ٽريننگ ۾ ٻن جي جاءِ تي ٽي سال به لڳي سگهن ٿا.”
مولويءَ جي پريشاني ڏينهون ڏينهن وڌندي وئي، ٽي مهينا گذريا ته مولوي ڏئي وٺي بيهي رهيو، هڪ ڏينهن ٻڌايائين ته “هو ٽريننگ ڇڏي ڳوٺ واپس وڃي رهيو آهي. حالتون هن جي برداشت کان ٻاهر آهن.”
مون ۽ شوڪت کيس سمجهايو “مولوي اسان جي صلاح تي غور ڪر، وچون طريقو استعمال ڪر، اجايو ڇو ٿو پاڻ کي تڪليف ۾ وجهين، اهو ڪو گناهه نه آهي. ڳوٺ واپس وڃي پاڻ کي نقصان ۾ وجهندين، هيڏي ساري ڪيل ٽريننگ پاڻيءَ ۾ هلي ويندي، ٿوري همت ڪر، ٻه چار مهينا ٻيا به گذري ويندا.”
مولوي صفا ڪاوڙجي ويو ۽ ساڳيو جواب ڏنائين ته “هيءَ ٽريننگ پنهنجي جاءِ تي پر اجايو هٿ هڻي پنهنجي قيامت ڪاري نه ڪندس.”
مولوي نه مڙيو، نه وچون رستو اختيار ڪيائين، نه ڪنهن نرس کي ميريءَ نظر سان ڏٺائين ۽ نه ڪنهن ٻئي گناهه جو تصور ڪيائين.
هڪ رات نماز پڙهي ڪمري تي آيو، مصلو وڇائي ڳوٺ واپس وڃڻ کان اڳ آخري دعا گهريائين.
“اي رب سڻائي ڪر، ڪو رستو کول، ٽريننگ جا آخري ٽي مهينا آهن، مايوسي دور ڪر، ناڪامين جا رستا روڪ، منهنجي حال تي رحم کاءُ.”
ان رات سندس دعا قبول پئي، مولوي ڳوٺ نه ويو.
صبح سان ڊيپارٽمينٽ ۾ آيو ته هشاش بشاش هيو، سندس جسم ڍلو ۽ منهن شفاف هيو، سونهاريءَ وٽ ڳٽن ۾ رت ڀريل هيو. هن جي چال ۾ اعتماد ۽ ڳالهائڻ ۾ رواني هئي. ائين پئي محسوس ٿيو جيئن ڳوٺان ٿي آيو هجي. هو خوردبين اڳيان اسٽول تي ويٺو ۽ ڄنگهه ڄنگهه تي چاڙهي لوڏي هٿ سان پاتل توپيءَ کي اڳتي پوئتي ڪرڻ لڳو. شوڪت ۽ مان حيرت ۽ تجسس مان هن جي هر حرڪت جو جائزو وٺي رهيا هياسين. شوڪت سيٽ تان اٿي سندس ڀر ۾ وڃي ويٺو ۽ پڇيائينس
“ڇا ڳالهه آهي مولوي اڄ ته ڏاڍو خوش ۽ فرحت ۾ ٿو ڏسجين؟”
مولوي پهريون هڪو ٻڪو ٿي ويو پر پاڻ سنڀالي شوڪت جي ڪن ۾ ڳالهيائين، مون ڏٺو شوڪت کان ذري گهٽ ٽهڪ نڪري ويو. هو اتان اٿي اچي منهنجي ڀرسان ويٺو، مون کيس سواليه نظرن سان ڏٺو، هن ويجهو اچي وات تي هٿ ڏئي آهسته چيو
“رات مولويءَ کي شيطان آيو آهي.”
مون ٻڌي، ٻئي هٿ کڻي منهن تي ورائي ڇڏيا.