گٽر تي ويٺل ڀڳوان
ڪڏهن گٽرن کي لوهه جا ڍڪڻ ڏنل هوندا هيا. لوهه سستو هيو ۽ هاڻي مهانگو آهي. شهر جي ڪارخانن ۾ لوهه مان نٽ بلٽ، گوليون ۽ ٻيو سنهو سڪو سامان جيڪو بم ۾ استعمال ٿيندو آهي، خودڪش بمبار چيلهه سان ٻڌي شهر ۾ گهمندا آهن ۽ پوءِ مسجدن امام بارگاهن، مذهبي ۽ سياسي دفترن جي سامهون پاڻ کي آرام سان اڏائي ڇڏيندا آهن. شهر ۾ لوهه ناياب آهي جيڪو دهشت گردن جي ويڻين ۾ هٿ ڪڙين جيان وجهي سگهي.
سٽي گورنمينٽ جي ٺيڪيدارن کي خيال آيو، جيڪڏهن لوهه جا ڍڪڻ چوري ٿا ٿين ته پوءِ اهڙا ڍڪڻ ٿا ٺاهيون جن جو سيمنٽ اسان چوري ڪري سگهون. انهن لوهه جي ڍڪڻ جي جاءِ گٽرن کي سيمنٽ جا ڍڪڻ ڏنا، جيڪي گٽرن مٿان رکڻ سان ڀڄي پيا.
شهر ۾ ضرور سوين گٽر کليل هوندا پر مان توهان کي جوهر ڪمپليڪس واري گٽر جو مثال ان ڪري ڏيڻ پئي چاهيو ته اهو اڪثر منهنجين نظرن سامهون هوندو آهي، ائين نه سمجهجو ته شهر جي حالتن کان متاثر ٿي منهنجين اکين ان گٽر ۾ پناهه ورتي آهي پر اهو خوني دهشت گرد گٽر ڪيترن ئي انسانن جون جانيون ڳڙڪائي ويو آهي. ٻن معصوم ٻارن جا لاش ته مون پنهنجين اکين سان نڪرندي ڏٺا. روڊ جو اهو حصو هيٺائينءَ طرف آهي، جڏهن مينهن وسندو آهي ته پاڻي هيڏانهن هوڏانهن ڊڪندو ايڏي ته تڪڙ مان ان ۾ داخل ٿيندو آهي جو گٽر جو منهن صفا بند ٿي وڌيڪ پاڻيءَ کي اندر وڄڻ جي اجازت نه ڏيندو آهي. پاڻي گٽر مٿان منجهي ائين جمع ٿي ويندو آهي جيئن شهر جي ڪنهن چوسول تي ٽريفڪ سنگل ٽوڙڻ جي عادت ۾ گاڏيون هڪ ٻئي ۾ ڦاٿل هونديون آهن.
جوهر ڪمپليڪس جو اهو گٽر هيٺائينءَ ڪري پري کان نظر نه ايندو آهي. روڊ تي گاڏيون تيز هلندي ان ۾ ڦيٿو لهي وڃڻ سبب ڦاسي پونديون آهن. شبير گبول ۽ بشير گبول جيڪي شهباز تڪا هائوس ٻاهران ويٺل هوندا آهن، گٽر ۾ ڦاٿل ڪنهن بي وس گاڏيءَ واري وٽ ايندا آهن ۽ چوندا آهن.
“صاحب مدد گهرجي؟”
بي وس گاڏيءَ وارو جيڪو افسوس مان ڪنهن مدد لاءِ واجهائيندو آهي، اهو انهن ٻنهي گبولن جي منهن ۾ ائين ڏسندو آهي جيئن ظالم شهر جي قاتل روڊ تي ڪي اهڙا فرشتا بيٺل هجن جن کي ڪلهن وٽ خوبصورت پرن ۽ نوراني چهرن بجاءِ وڏيون مڇون ۽ ڏاڙهيءَ جا کهرا وار هجن، جيڪي ان ڳالهه جي گواهي ڏيندا هجن ته دهشتگرديءَ جي ڏينهن ۾ فرشتا روپ بدلائيندا آهن. وقت جو تقاضو آهي ته هاڻي انهن نوراني چهرن ۽ اڇن کنڀن وارن فرشتن جو دور نه آهي، فرشتا به اهڙا هجڻ گهرجن جن کي ڏسي يقين ٿئي ته اهي ظالم وقت جا فرشتا آهن. فرشتن جا کنڀ کسي چڪا آهن. ڏاڙهيون وڌي چڪيون آهن. بي ترتيب مڇون هيٺ لڙڪي رهيون آهن. انهن جا منهن ڌوتل نه آهن. ڪپڙا ميرا ۽ پراڻا ٿي ڦاٽي چڪا آهن. ظالم شهر جا فرشتا يتيم ٿي چڪا آهن، انهن جو پيءُ مري چڪو آهي.
عزرائيل وٽ وقت نه آهي، جو هر هر رت هاڻان پر ڌوئي سگهي. اهو شهر جي روڊن تان زخمي روح ڍوئي ٿڪجي چڪو آهي.
گٽر ۾ ڦاٿل گاڏين کي بشير گبول ۽ شبير گبول ئي ڪلهو ڏئي ٻاهر ڪڍي سگهندا آهن، ٻئي کي طاقت نه آهي. ڀلا جبرائيل جو ڪم ازرائيل ڪيئن ڪري سگهي ٿو.
گاڏي ٻاهر ڪڍڻ کان پوءِ جڏهن گٽر ۾ ڦاٿل گاڏيءَ جو مالڪ پرس ۾ هٿ وجهي ڳاڙها نوٽ ڪڍندو آهي ته بشير گبول پوتڙي سان ڪلهو اگهندي چوندو آهي.
“صاحب ڳاڙهن جو وقت ويو، ٿورو نيرن جو نظارو ڪراءِ”
گاڏيءَ جو مالڪ ڦڪي مرڪ مرڪندو آهي، اهو دل ۾ خوشي محسوس ڪندو آهي ته شڪر ٿيو مصيبت وقت ڪو ته مدد لاءِ پهتو نه ته گاڏيءَ کي گٽر مان ڪير ڪڍي ها؟ جوهر ڪمپليڪس اڳيان ڪِرين ته گهرائي نه ٿي سگهجي، ڇو جو سڀ ڪرينون بندرگاهه تي پاڻيءَ جي جهاز مان دهشتگردن لاءِ اصلحو لاهڻ ۾ مصروف آهن.
“اڙي بابا، هيءُ وٺ نيرو نوٽ... هاڻي خوش” گاڏيءَ وارو چوندو آهي.
بشير گبول اداس منهن هيٺ ڪري چوندو آهي “سائين شبير گبول کي ڏنو اٿوَ باقي بشير گبول ڏوهه ڪيو؟”
“نه، وڌيڪ نه” گاڏيءَ جو مالڪ چوندو آهي. “وڃو ورهائي کڻو”
جوهر ڪمپليڪس جو اهو خوني گٽر جنهن کان بچندي وري ڪڏهن تيز رفتار گاڏيون اوچتو ٽرن ڪٽيندي پويان ايندڙ گاڏين سان ٽڪرائجي پونديون هيون ته وڏو گوڙ مچي پوندو هيو.
“تنهنجو ڏوهه آهي” هڪ گاڏيءَ وارو چوندو هيو.
“نه، تنهنجو ڏوهه آهي” ٻيو گاڏيءَ وارو چوندو هيو.
“اڙي بابا نه هن جو ڏوهه آهي، نه تنهنجو ڏوهه آهي، ڏوهه هن گٽر جو آهي.” ڪلن ڪاسائي ڇري لهرائيندو لڙڪندڙ رانن واري دوڪان تان لهي روڊ تي ايندو هيو ۽ ائين ڇري هوا ۾ لهرائي ڳالهائيندو هيو جيئن لفظن سان تلوار بازي وڙهندو هجي.
“اڙي پري ٿيو، ڇا جو گوڙ مچايو اٿوَ؟” ٽريفڪ سپاهي وچ ۾ اچي چوندو هيو، پويان ٽريفڪ جام ٿي وئي آهي، پري ڪيو گاڏيون”
اهو سيٽي وڄائيندو هيو، ڪجهه ڏي وٺ کان پوءِ وري ٽريفڪ روان ٿي ويندي هئي، پوءِ ٽريفڪ پوليس وارو وچ روڊ تي بيهي ملير کان ايندڙ ڪنهن سوزوڪيءَ واري کي اهو چئي چالان جي ڌمڪي ڏيندو هيو ته “کير جا دٻا ايڏا ته رکيا اٿئي جو گاڏي اورلوڊ آهي، ويهه روپيا ڏي ته ڇڏيانءِ”
سوزوڪيءَ وارو منٿ ڪندو هيو.
“صاحب ڏهه روپيا وٺ، مان واڙي وارو نه پر واڙي واري جو ملازم آهيان.”
ٽريفڪ سپاهي ڪاوڙجي پوندو هيو.
“اهي ڏهه روپيا پيءُ کي ڏجانءِ ته ڀڳڙا وٺي کائيندو”
“وٺ ڀلا وٺ” سوزوڪيءَ وارو کيس چالان ڪٽيندي ڏسي تڪڙ مان چوندو هيو.
ان گٽر ۾ هڪ دفعي ساڳي سوزوڪيءَ واري جي گاڏي تيز رفتاريءَ ڪري ٽڪرائجي ڪلٽي ٿي پئي، کير جا دٻا هيٺ ڪري کُلي ويا ۽ کير ائين هارجي ويو جيئن اهڙي عورت جي ٿڻن مان وهيو هجي جنهن جو ابهم بيماريءَ جي حالت ۾ ڪنهن وڏي اهلڪار جي اچڻ سبب بند ڪيل ٽريفڪ سگنل جي روڊ ڪناري ڦاٿل ايمبولنس ۾ اسپتال ويندي دم ٽوڙي ويو هجي. ٻار جي فوت ٿيڻ کانپوءِ ڪجهه عرصي اندر عورت جا ٿڻ کير سان ڀرجي دلن جيان روڊ تي ڀڄي پيا هجن. روڊ تي ڪلٽي ٿيل سوزوڪيءَ مان هاريل کير ڪري ڪتن ۽ ٻلن جي عيد ٿي وئي هجي. ان کان اڳ جو کير ڊوڙندو گٽر جو رخ ڪري رستي ۾ ئي چٽ ٿي ويو. ماڻهن کي خبر نه هئي ته ڪو ان علائقي ۾ ايڏا ڪتا ۽ ٻلا موجود آهن. ڏسندي ئي ڏسندي سوين ڪتا ۽ ٻلا کڏن کٻن، پريان بيٺل جهاڙين، پيٽرول پمپن، ڪاسائيءَ جي ڪاٺ جي دوڪان هيٺان پيل ويران کوکن، سبزي فروش جي خالي ڳوڻين، بقالڪي دوڪان جي ظاهر نه ٿيندڙ وٿين، حجمن جي سيلونن ٻاهران پيل وارن جي دٻن مان نڪري کير پيئڻ لڳا. اهڙي ماجرا ڏسي اتان لنگهيندڙ بس ۾ ويٺل هڪ ڪولهڻ هنج ۾ سمهيل ڪڻڪ رنگي ابهم کي ايڏو ته سيني سان چهٽائي ڇڏيو جو ابهم روئڻ لڳو. بس جي ڪنڊيڪٽر ڳٽڪو چٻاڙيندي چيو.
“ڇا ڪولهڻ، ڇا ٻار جي چمڙي”
“ها... ها... ها...” بس جي دريءَ مان هڪ ٺوڙهو منڍي ڪڍي کِلڻ لڳو، ڪتا ۽ ٻلا قطارن ۾ کير پيئندا هيا.
جوهر ڪمپليڪس جو گٽر ڪنهن دهشت گردي کان گهٽ نه هيو. ان ڪيترائي ماريا، ڪيترائي زخمي ڪيا، ڪو پڇاڻو نه ٿيو. گٽر کي ڪير گرفتار ڪندو؟ اهو ته پوءِ به گٽر هيو، شهر جي روڊن تي جيئرا جاڳندا دهشتگرد آزاد گهمي رهيا آهن، ڪيرڪُڇي سگهيو آهي؟ شهر ۾ روز گهٽ ۾ گهٽ ڏهه ويهه ماڻهو مرن ٿا. وڌ ۾ وڌ خدا کي خبر، ڇو جو خدا هر شيءِ ڏسي ٿو. شهر جو رپورٽر هر شيءِ نه ٿو ڏسي سگهي، خدا جي خبر ٽي ويءَ تي نه ٿي هلي. خدا ماڻهن کان ناراض آهي يا ماڻهو خدا کان ناراض آهن؟
هڪ ڏينهن بشير گبول ۽ شبير گبول جوهر ڪمپليڪس وارو علائقو ڇڏي کارا در مٺي پاڻيءَ جي ڳولها ۾ ويا ۽ رت ۾ ٻڏي مئا. جوهر ڪمپليڪس جو گٽر يتيم ٿي ويو. گاڏيون ڦاسنديون هيون ته ڪو ڪڍڻ وارو نه هوندو هيو. عوام لاءِ عذاب وڌي ويو. ڪنهن همت ڪئي ۽ هڪ وڏو پٿر کڻي کليل گٽر ڪناري رکي ڇڏيو. جيئن ايندڙ ويندڙ کي خبر پوي ته اتي گٽر آهي.
اهو پٿر، جنهن پٿر جهڙن ٻين پٿرن جي ڪراچيءَ ۾ ڪمي نه آهي. گلستان جوهر اڌ کان وڌيڪ پٿرائين پهاڙين تي بيٺل آهي. هر طرف پٿر ئي پٿر آهن. ڪراچي ڪوهستان جو حصو هيو. پٺاڻ ماني گهٽ پٿر وڌيڪ کائيندا آهن. ڪوهستان ٽڪجي ويو. اڏوهيءَ ڪاٺ کائڻ کان توبهن ڪئي آهي، روڊن تي لاشن جا ٽڪرا ڪنڪريٽ جيئن پيل آهن. پهاڙن ۾ ڌماڪو ٿئي ٿو ۽ شهر جي روڊن تي ڌماڪو ٿئي ٿو. ڪٿي پٿر اڏامن ٿا، ڪٿي ماڻهوءَ جي جسم جا ذرا وکرجي وڃن ٿا.
شهر جا روڊ، رستا، عمارتون، مسجد، مدرسا، سياسي دفتر ۽ جوهر ڪمپليڪس سامهون کليل گٽر سڀ دهشت گردن جو روپ ڌاري چڪا آهن.
پر کليل گٽر جي پاسي کان پيل پٿر ڀڳوان آهي. ڀڳوان، جنهن جو چچريل چهرو گاڏيءَ وارن، موٽرسائيڪل ۽ چنگچيءَ وارن کي پري کان نظر اچي ٿو. اهو گٽر مٿان ڪنهن گارڊ جيان بيٺل آهي. پوري ٽريفڪ پاسو ڪري لنگهي ٿي. ان راهه جي پٿر ڪئي جانيون بچايون. ٻار اسڪول کان موٽندي پٿر ڏسي پاسو ڪن ٿا. مينهن وسڻ کانپوءِ اهو پٿر پاڻيءَ ۾ ظاهر هجڻ ڪري گٽر جي نشاندهي ڪري ٿو، راهگير پاسو ڪن ٿا.
شهر ۾ ماڻهو ماڻهوءَ کي ماري وجهي ٿو. جوهر ڪمپليڪس سامهون روڊ تي گٽر مٿان پاسي سان پيل پٿر جانيون بچائي ٿو. پٿر جي عظمت کي سلام آهي.