باب 14
“اوهان ته اهي خوبصورت لفظ ڳالهائڻ لاء علم حاصل ڪيو آهي. پر اسان وٽ ته ايترو علم ناهي ڇاڪاڻ جواسانکي ته پنهنجي ٻچن جي گذر سفر لاء مزدوري ڪرڻي آهي.”
قبطيءَ وراڻيو:
خوبصورت لفظَ شاعرَ ئي لکندا آهن. هڪ ڏينهن، ڪير نه ڪير ائين لکندو:
زندگي آ هڪ خوشي، اهو خواب هو مون ڏٺو .
اک کُلي ته مون پَسيو زندگي ته هڪ فرض آ.
اهو فرض جڏهن ادا ڪيم، تِهان پوء ملي زندگيء جي خوشي.
محنت مزدوري به محبت جو هڪ ڏيک آهي جيڪو ماڻهن کي هڪٻئي سان ڳانڍاپي ۾ رکي ٿي. ان جي ذريعي اسان تي اهو واضح ٿئي ٿو ته اسين ٻين ماڻهن کانسواءِ زندگي نه ٿا گذاري سگھون، کين اسانجي ۽ اسان کي انهن جي سخت ضرورت آهي.
محنت مزدوريءَ جا ٻه قسم آهن. هڪ ته اها محنت مزدوري جيڪا اسان کي پنهنجي پيٽ گُذر لاءِ هر حال ۾ ڪرڻي آهي. ۽ ان جي ڪري ماڻهو پنهنجو وقت وڪرو ڪندا رهن ٿا، اهو سوچڻ جي بغير ئي ته اهو وقت ٻيهر خريد نه ٿو ڪري سگھجي. هو پنهنجي سموري حياتي ان آسري ۾ گھاريو ڇڏين ته کين به هڪ ڏينهن سُڪون نصيب ٿيندو. جڏهن اهو ڏينهن ايندو آهي ته، هو ان وقت ايترا ته ضعيف ٿي چڪا هوندا آهن جو زندگيءَ جا مَزا ماڻڻ سندن هٿ وَسَ ناهي رهندو. اهڙا ماڻهو ڪڏهن ان ڳالهه جي ذميواري قبول نه ڪندا آهن ۽ چوندا آهن ته، “ مونکي موقعو ئي نه مليو.”
جڏهن ته هڪ ٻئي قسم جي مزدوري پڻ آهي جنهن ۾ ماڻهو پيٽ گذرسان گڏوگڏ پنهنجي زندگيءَ جو هر لمحو ٻين لاءِ محبتون پکيڙڻ ۾ پڻ گھاريندا آهن.
ان ٻئي قسم جي محنت مزدوريءَ کي ٻليدانُ پڻ سڏيو وڃي ٿو. مثال جي طور تي جڏهن ٻه ماڻهو هڪئي وقت ساڳي نموني جو رَڌُ پَچاءُ ڪري رهيا هجن، پر انهن مان هڪ ان ۾ چاهت جي چَسَ استعمال ڪري رهيو آهي ٻيو وري رُڳي پنهنجو پيٽ ڀرڻ لاءِ هِيلو ڪري رهيو آهي، ته نتيجو هميشهه مختلف نڪرندو، ان هوندي به ته چاهتَ يا محبت اهڙي شئي آهي جنهن کي ڏسي يا ان جي پيمائش نه ٿي ڪري سگھجي. ٻليدان ڏيڻ وارو شخص هميشهه سُرخُرو ٿيندو آهي. جيترو هو پنهنجي پريت کي ونڊيندو رهي ٿو، اوتري ئي سندس پريت وڌندي رهي ٿي.
جڏهن روحاني قوت ڪائنات جي تخليق ڪئي، تنهن وقت سڀ گرھ ۽ تارا، سمنڊ ۽ ٻيلا، نديون ۽ جبل ان تخليق جو حصو بڻايا ويا هئا. ساڳيو ئي عمل وري انسانذات سان پڻ ٿيو.
هڪڙن چيو: “نه، اسين اهو نه ٿا ڪري سگھون. اسين غلط کي صحيح يا انصاف کي ڦاهي نه ٿا چاڙهي سگھون.”
ٻين چيو: “پنهنجي ڀِرُن مان ٽِمندڙ پگھر سان آءٌ ڌرتيءَ کي ريج ڏيندس، ۽ اپائڻهار جا ٿورا پل پل ڳائيندو رهندس.”
تنهن کانپوءِ شيطان اچي سندن ڪنن ۾ پنهنجي مٺڙي آواز ۾ سرٻاٽ ڪندي چئي ٿو ته،”توکي هڪُ پٿر ٽَڪريءَ جي چوٽيءَ تائين پُڄائڻو آهي، ۽ جڏهن تون اتي پهچي ويندي ته اهو پٿر ٿِڙي رڙهندو اچي واپس هيٺ پوندو.”
۽ اهي سڀ جن جو شيطان تي يقين هو تن چيو، “زندگيءَ جو اصل مقصد ساڳئي ئي ڪم کي ورجائڻ ۾ آهي.”
۽ اهي جن جو شيطان تي يقين نه هو، تن وراڻيو، “ائين آهي ته پوءِ آءٌ ان پٿر سان محبت ڪيان ٿو جيڪو مون کي جبل تي کڻي پُڄائڻو آهي. اهڙي طريقي سان ان سان گڏ گھاريل هر لمحو ڪنهن محبوب سان گھاريل لمحي جيان ٿي پوندو.”
ٻليدان بنا ڪڇڻ جي عبادت آهي. ۽ هر عبادت وانگي ان لاءِ به ضابطي جي ضرورت پوي ٿي -غلاميءَ وارو ضابطو نه بلڪه پنهنجي مرضي جو ضابطو.
اهو چوڻ جو ڪو جواز ناهي ته، “منهنجي قسمت ئي خراب هئي. جنهن وقت ٻيا پنهنجي خوابن جي ساڀيان ماڻي رهيا هئا، ان وقت آءٌ صرف ڳڀي جي ڳولا ۾ هئس.”
قسمت ڪڏهن ڪنهن سان به ناحق ناهي ڪندي. اسين سڀ محبت ۽ نفرت ڪرڻ لاءِآزاد آهيون.
جڏهن اسين محبت ڪندا آهيون ته اسانکي روز مرھ جي ڪِرت مان اهو ئي لُطف ملندو آهي جيڪو پنهنجي خواب جي ساڀيان پويان ڊوڙڻ وارن کي ملندو آهي. ۽ انهن جي عظمت جو اندازو ڪير به نه ٿو لڳائي سگھي. ۽ ان ۾ ئي ٻليدان جي راز جي حقيقت موجود آهي. هي اهو ئي مقصد آهي جيڪو اسانکي سونپيو ويو، ۽ نتيجي ۾ اسانکي به ان مقصد جو مان رکڻو آهي.
هاري پوکي ته ڪري سگھي ٿو پر ڪڏهن به سج کي اهو نه ٿو چئي سگھي ته، “اڄ ٿوري وڌيڪ روشني ڪجانءِ.” ڪَڪَرَن کي به اهو نه ٿو چئي سگھي ته، “اڄ شام سَجھي وسڪارو ڪجو.” هاريءَ کي ته رڳو پنهنجي ڪرت ڪرڻي آهي، جيئن، زمين کي هَرُ ڏيڻ، ٻج ڇَٽَڻ ۽ صبر سان انتظار ڪرڻ. ان دوران جڏهن هو پنهنجي لاباري کي تباھ ٿيندو ۽ پنهنجي محنت ضايع ٿيندي ڏسي ٿو ته کيس نا اُميديءَ کي پڻ منهن ڏيڻو پوي ٿو. پر اهو شخص جيڪو پنهنجي خوابن جي ساڀيا جي ڳولا ۾ نڪتل آهي اهو به ڪڏهن نه ڪڏهن پنهنجي فيصلي تي پشيمان ضرور ٿئي ٿو، ۽ ان کان پوء هو واپس وَري پنهنجي گُذر سَفر لاءِ ڪو نه ڪو بندوبست ڪري ٿو.
پر ٻئي ڏينهن ان هاري يا مزدور يا مهم جُو جي دل ٻيهر ان اعتماد ۽ جذبي سان ڀرجي ويندي آهي ۽ هو ٻليدان جي نتيجي ۾ مليل ميوو ڏسي خوش ٿيندا آهن، ڇاڪاڻ جو هو سڀ سندن مقصد جي ڳولا دوران خوشيءَ جو هڪ ئي گيت ڳائي رهيا هوندا آهن.
جي ڌنار نه هجن ته شاعرَ بُکَ وِگھي مَري وڃن، ۽ جي شاعر نه هجن ته ڌنارَ ويڳاڻپ وگھي هلاڪ ٿي وڃن.
ٻليدان جي ذريعي اوهان پاڻ کي ٻين لاءِ محبت جي قابل بڻايو ٿا ۽ محبت جو سبق ڏيو ٿا.
***