باب 21
هو ته قبطيءَ سان هيءَ گڏجاڻي ڄاڻ ختم ٿي، کانئس پڇيائين:
“ دشمنن بابت اوهان جي ڪهڙي راء آهي؟”
قبطيءَ وراڻيو:
سياڻا ماڻهو ڪنهنجي جيئڻ يا مرڻ تي ڪو ڏک ڪونه ڪندا آهن.
تنهنڪري، ان جنگ کي قبول ڪيو جيڪا ٻئي ڏينهن اوهان جو انتظار ڪري رهي آهي، ڇاڪاڻ جو اسين دائمي روح مان ٺهيل آهيون تنهنڪري ڪڏهن ڪڏهن اهو روح اسان لاءِ اهڙي قسم جون آزمائشون پيدا ڪندو رهندو آهي. اهڙن موقعن تي اجايا سوال پڇڻ نه گھرجن ڇاڪاڻ جو اهڙا سوال ويڙهاڪن جي جذبن کي پست ڪيو ڇڏين.
جنگ جي ميدان ۾ هڪ ويڙهو پنهجو ڀاڳ آزمائي رهيو هوندو آهي، کيس پاڻ کي ڀاڳ جي آڌار تي ڇڏي ڏيڻ گھرجي. حيرت آهي انهن تي جيڪي چوندا آهن ته مَرو يا مَاريو! پر روحاني قوت کي ڪڏهن به ختم نه ٿو ڪري سگھجي؛ اها ته صرف پنهنجي صورت مٽائيندي آهي.
پراڻي زماني جي ڪنهن سياڻي جو چوڻ آهي ته:
“ان ڳالهه کي هڪ اعلى مقصد سمجھي قبول ڪيو ۽ اڳتي وڌندا رهو ته، رڳو زميني جنگين سان انسان جي بهادريءَ جو اندازو نه ٿو لڳائي سگھجي، ڇاڪاڻ جو ڀاڳُ ۽ سوڀ به هوا جي رُخ جيان تبديل ٿيندا رهن ٿا. اڄ جو ناڪام شخص سڀاڻي جو ڪامياب شخص بڻجي سگھي ٿو، پر ان لاءِ مانَ سان وڙهڻ ضروري آهي.
جيئن ڪو نئون ويس پهريندو آهي ته پراڻي کي اُڇلائي ڇڏيندو آهي، تيئن ئي روح به پراڻن جسمن کان آجو ٿي نوان جسم پهريندو آهي. اها ڳالهه ذهن ۾ رکي ڪري اوهان ڪڏهن به پنهنجي جسم بابت ڪو اونو نه ڪيو.
هيءَ اها ئي جنگ آهي جيڪا اڄ رات يا سڀاڻي صبح اسانکي وڙهڻي آهي. جيڪي به ٿيو تاريخ ۾ لکجي ويندو. پر هاڻ جيئن ته اسين پنهنجي هيءَ گڏجاڻي ختم ڪرڻ وارا آهيون، انڪري اسين ان ڳالهه تي پنهنجو وقت ضايع ڪو نه ڪنداسين.
آءٌ اهڙن دشمنن بابت ڳالهائڻ چاهيان ٿو جيڪي اسانجي وچ ۾ آهن.
اسان سڀني کي زندگيءَ ۾ ڪيترن ئي دشمنن کي منهن ڏيڻو پوي ٿو، پر سڀ کان وڌيڪ مشڪل اهڙن دشمنن کي مات ڏيڻ آهي جن کان اسين ڀوءُ محسوس ڪندا آهيون.
اسانکي زندگيءَ جي هر ڪِرتِ ۾ هر موڙ تي دُشمَنَ ملندا. پر سڀ کان خطرناڪ ڳالهه اها آهي ته هي اُهي ئي آهن جن کي اسين پنهنجو سڄڻ سمجھندا آهيون.
اسين سڀ ان وقت سخت تڪليف محسوس ڪندا آهيون جڏهن ڪير اسانجي مَانَ مرتبي کي ڇيهو رسائيندو آهي، پر اصل تڪليف جو ڪارڻ اُهي بڻبا آهن جن کي مثال بڻائي اسين سندن هر عمل جي پيروي ڪندا آهيون.
اسان مان ڪير به اهڙن ڌوڪيباز ۽ بهتان بازن کان بچي ته نه ٿو سگھي، پر، اهڙي قسم جي پيدا ڪيل صورتحال کان بچي سگھجي ٿو.
حد کان وڌيڪ مُخلص رويو رکندڙ ڪنهن وقت پٺ ۾ ڇُريءَ جو وار ڪري سگھي ٿو.
مخلص مرد يا عورت کي سندس خُلوص ڏيکارڻ جي ضرورت نه پوندي آهي، ڇاڪاڻ جو اڳيون مخلص شخص سندن خوبين ۽ خامين کان چڱيءَ ريت واقف هوندو آهي.
ڪنهن اهڙي شخص کان به محتاط رهڻ گھرجي جيڪو هر وقت اوهانکي خوش ڪرڻ جي ڪوشش ۾ هوندو آهي.
ان تڪليف کان به محتاط رهڻ جي ضرورت آهي جنهن جو باعث اوهانجي بزدل ۽ مڪروھ دل بڻجي ٿي، جيڪا اوهانجي دنيا جو حصو اوهانجي مرضيءَ سان ئي بڻي. هيڪر ڪو ڪُڌو ڪم ٿي ويو ته پوءِ ڪنهن تي به ان جو الزام نه ٿو هڻي سگھجي، ڇاڪاڻ جو گھر جو دروازو ته گھر جو مالڪ ئي کوليندو آهي نه.
بهتان باز جيترو ڪمزور هوندو آهي اوترو ئي خطرناڪ هوندو آهي. اهڙن ڪمزور انسانن جي آڏو پاڻ کي عاجز نه بڻايو جن ۾ مضبوط انسانن سان منهن ڏيڻ جي همت نه هجي.
جيڪڏهن ڪير اوهانجي خيالن کي شَھَ ڏيڻ جي ڪوشش ڪري ته ان سان اڙجي وڃو ۽ جھيڙي کي قبول ڪيو، ڇاڪاڻ جو جھيڙا ته اسانجي زندگين جي هر لمحي ۾ موجود آهن.
پر اهو جھيڙو پاڻ کي صحيح ثابت ڪرڻ لاءِ ۽ پنهنجا خيال ٻين تي مڙهڻ لاءِ نه ڪيو. صرف ان ڳالهه کي ثابت ڪرڻ لاءِ اڙجي وڃو ته اوهانجي نيت صاف ۽ روح پوتر آهن. پوءِ جڏهن جھيڙو ختم ٿي ويندو ته ته ٻئي ڌُريون فاتح بڻجي وينديون ڇاڪاڻ جو ٻنهي پنهنجي حدن ۽ قابليتن کي آزمايو.
ڀلي انهن مان ڪير به اڳرائي ڪري چوي ته، “منهنجي جيت ٿي،” ۽ ٻيو ٿورو نراس ٿي سوچي ته ، “مون هارايو.” هاڻ ڇاڪاڻ جو ٻنهي هڪٻئي جي همت ۽ روشن خياليءَ جو احترام ڪيو ۽ هاڻ اهو وقت ضرور ايندو جنهن ۾ هو ٻئي پاڻ ۾ کير کنڊ ٿي ويندا، پوءِ ڀلي ان گھڙيءَ لاءِ کين هزار سال انتظار ڇو نه ڪرڻو پوي.
پر ان دوران جيڪڏهن ڪير اوهانکي ڀڙڪائي رهيو آهي ته ان تي ڌيان نه ڌريو ۽ اڳتي وڌو. ۽ ڪنهن قابل دشمن سان جنگ جوٽيو، ڪنهن اهڙي شخص سان جنگ نه جوٽيو جيڪو بس هيلن بهانن سان ختم ٿيل ڳالهه کي وڌائي رهيو آهي. اهڙيون حماقتون انهن ويڙهاڪن کان به نه ٿينديون آهن جن کي پنهنجي جنگ ۾ هجڻ جو صحيح مقصد معلوم هوندو آهي، هي ته انهن جا ڪم آهن جن کي ڪاميابي ۽ شڪست جي معنى جي به خبر ناهي هوندي.
دشمن اهو ناهي جيڪو اوهانجي آڏو تلوار جھليو بيٺو آهي. دشمن ته اهو آهي جيڪو پويان خنجر لڪايو اوهان سان گڏ موجود آهي.
اهم جنگ اها ناهي جيڪا وڏي هوڏ سان وڙهي وڃي يا ڀاڳ سمجھي وڙهي وڃي. پر اهم جنگ ته اها آهي جيڪا هن وقت هلي رهي آهي جڏهن اسين ڳالهائي رهيا آهيو، جنهن ۾ جنگ جو ميدان اسانجا جذبا آهن جتي نيڪي ۽ بدي، مردانگي ۽ بزدلي، محبت ۽ ڊپ هڪٻئي جي آمهون سامهون ٿين ٿا.
ڪدورت جي بدلي ڪدورت نه پر انصاف سان پيش اچو. دنيا دشمنن ۽ دوستن ۾ نه پر هيڻن ۽ سگھارن ۾ ورهايل آهي، جتي سگھارن کي هميشهه ڪاميابي ملي ٿي. جڏهن ته هيڻا بزدلن جي گروھ تي ٻڌل هجن ٿا، ۽ ان ڳالهه کان بي خبر رهن ٿا ته شڪست ته هڪ عارضي شئي آهي. انهن بزدلن مان وري اهڙا ماڻهو چونڊيا وڃن ٿا جيڪي لاچار هجن ٿا. پر جيڪڏهن اوهان ان گروھ ۾ هجو ته ڇا اوهان اهڙن عتابن کي قبول ڪيو ها؟
جيڪڏهن جواب “ها” آهي ته اوهان پنهنجي ان چونڊ مان پوري حياتي آجا ٿي نه سگھندئو ۽ همت وارن فيصلن ۾ منهن ڏيڻ دوران اوهان پاڻ شڪار بڻجي پوندئو. اوهان ڀلي پوءِ هڪ فاتح جيان ڳالهايو، پر اوهانجي اکين ۾ شڪست هر ڪنهن کي نظر ايندي.
جيڪڏهن جواب “نه” آهي ته، پوء جُٽي وڃو. مقابلو ڪرڻ ئي بهتر آهي ڇاڪاڻ جو مقابلي دوران آيل زخم جلد ڀرجيو وڃن، پوءِ ڀلي ان ۾ ڪجهه وقت لڳندو هجي.
اوهان ڪجهه راتيون اوجاڳا ڪري اهو سوچيندي گذاريندئو ته، “مون سان ائين ٿيڻ نه گھرجي ها.”
يا اهو سوچيندا رهندئو ته هيءَ دنيا ڪيڏي نه بيڪار آهي، ڇاڪاڻ جو ان اوهانجو اهو آڌر ڀاءَ نه ڪيو جنهن جي اوهان اميد رکي ويٺا هئائو، ۽ دوستن، محبوب ۽ مائٽن جي آڏو اوهانکي شرمندگيءَ کي منهن ڏيڻو پيو.
جيڪڏهن اوهان ثابت قدم رهيا ته چَراخَن جو جُهڳٽو اوهان کان اڳتي نڪري ڪنهن ٻئي شڪار جي ڳولا ۾ لڳي ويندو. ۽ اهڙن شڪارن کي به پنهنجي ڪِيتَي مان سبق سکڻو پوندو، ڇاڪاڻ جو کين ان مشڪل مان ڪڍڻ لاءِ ڪير به سندن ويجھو نه ايندو.
حقيقي دشمنَ ته اوهانجي بهادريءَ جي پرک ڪندا آهن، پر هي ته بزدل آهن جيڪي اوهانجون ڪمزوريون ڳوليندا رهن ٿا.
***