سفرناما

سفر بخير

هن سفر نامي وسيلي مٺل، ملڪ جي گهڻن ئي ماڳن جو نه رڳو سير ڪرايو آهي، پر مختلف تعليمي ۽ کوجنائي ادارن جي سير وسيلي، هن معلومات جو به ونڊ ڪرايو آهي. عام طور اسان وٽ سفرنامن ۾ معلومات گهٽ، ذاتي تشهير وڌيڪ هوندي آهي، پر مـٺل به الطاف شيخ جي پوئواري ڪندي، سفرنامي کي ذاتي تشهير بدران، معلومات جو وسيلو بڻايو آهي.
  • 4.5/5.0
  • 2417
  • 818
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • مٺل جسڪاڻي
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book سفر بخير

• صدين جو سفر ڪلاڪن ۾: پاڪستان جي فطري سونهن ۽ تاريخ...

سنڌ يونيورسٽي ڄامشورو جي تر (احاطي، علائقي) ۾، ”سنڌ جو سير هڪ ڪلاڪ ۾“ وارو بورڊ اوهان به پڙهيو هوندو، پر اهو ممڪن آهي به ۽ ناهي به، ته ڪو اوهان به، مون وانگر، هڪ ڪلاڪ ۾ سنڌ جو سير ڪيو، نه ڪيو هجي! ساڳئين صورت، پاڪستان جي اتر کان ڏکڻ ۽ اوڀر کان اولهه جي جاگرافيائي ۽ فطري سونهن ۽ صدين تي مبني تاريخ، چند ڪلاڪن ۾ پنهنجي اکين سان ڏسي، پسي، معلوم، محسوس ڪري سگهجي ٿي. ان لاءِ اوهان کي اسلام آباد وڃي ”پاڪستان جي فطري تاريخ وارو ميوزيم“ (Pakistan Museum of Natural History (PMNH))، جيڪو پڻ پڪ سان اوهان به، نه ته ٻين ضرور ٻڌو هوندو، پر اهو ميوزيم ڏسڻ کان رهجي ويل به ڪي ٿورا نه هوندا. ڪيترن کي ته خبر به نه هوندي، ته ڪو اهڙو به ميوزيم آهي!
هيءُ ميوزيم گارڊن اوينيو، شڪرپُڙيان، اسلام آباد ۾، پاڪستان حڪومت جي سائنس ۽ ٽيڪنالاجيءَ واري وزارت پاران، پاڪستان سائنس فائونڊيشن جي ذيلي اداري طور، 1976ع ۾ قائم ڪيو ويو، جنهن جون چار مکيه شاخون، هر هڪ نباتاتي سائنس ڊويزن، حيواناتي سائنس ڊويزن، ڌرتي سائنس ڊويزن (Earth Sciences Division) ۽ عوامي خدمتن واري ڊويزن (Public Services Division) آهي. پهريون ٽي ڊويزن پاڪستان ۾ ٻُوٽن، جانورن ۽ معدنيات جا نمونا گڏ ڪرڻ، انهن جي سڃاڻپ ڪرڻ ۽ سندن مختلف پهلوئن تي تحقيق ڪرڻ لاءِ مختص آهن، جڏهن ته چوٿين ڊويزن، ٽنهي ڊويزنن جي حاصلات کي عام ماڻهو تائين پهچائڻ جو ڪم ڪري ٿي.
هن ميوزيم وسيلي بايوڊائورسٽي گيلري، ميرين اڪوسسٽم ۽ اڪو گيلريز ذريعي مخلتف طريقن ۽ وسيلن سان، ماڻهن کي ملڪ مان ختم ٿيندڙ 1000 کان وڌيڪ قسم ۽ نسل جي جانورن، 2500 کان وڌيڪ قسم ۽ جنس وارن ٻوٽن ۽ وڻن بابت آگاهي ڏيڻ ۽ انهن جي خاتمي جي هاڃيڪار اثرن متعلق معلومات مهيا ڪرڻ سان گڏوگڏ آباديءَ ۾ واڌ، گدلاڻ (آلودگي)، صنعت سازي، سوڪهڙي، ٻيلن جي تباهي، زميني کاڌ، خوشڪسالي، پکين، جانورن ۽ مڇين جي بي جا شڪار ۽ اهڙيءَ طرح جي ٻين منفي عملن جي اُگرن نتيجن جي ڄاڻ ڏيڻ جو ڪم به ڪيو وڃي ٿو.
هن ميوزيم ۾ انيڪ قسم جي ٻوٽن، وڻن، جانورن، پکين، پٿرن، معدني ۽ ڌاتوءَ جي نمونن کي، عام سُڌ ٻُڌ لاءِ محفوظ ڪري رکيو ويو آهي.
اشاعتي وسيلن ۽ ملڪ جي مختلف شهرن ۾، مختلف تربيتي ڪورسز ۽ نمائشون منعقد ڪرڻ وسيلي، ماڻهن ۾ سجاڳي پيدا ڪرڻ لاءِ، وقت به وقت پروگرام ڪرڻ، مختلف نمونن جي سڃاڻپ لاءِ معاونت ڪرڻ، ٽيڪنيڪل ڄاڻ ڏيڻ وارو ڪم پڻ، لاڳيتو جاري ۽ ساري آهي.
ڊاڪٽر محمد خان لغاري هن وقت پاڪستان جي فطري تاريخ واري ميوزيم اسلام آباد جو ڊائريڪٽر جنرل آهي. جيڪو مشهور ۽ معروف شخصيت ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ جي ساڳئي ڳوٺ جو هڪ ٻيو ”هيرو“ آهي. ڊاڪٽر نبي بخش خان بلوچ سنڌي ٻولي، علم، ادب، ثقافت ۽ تاريخ جي حوالي سان، امتيازي ڪم ڪري پنهنجو نالو روشن ڪيو. جڏهن ته ڊاڪٽر محمد خان لغاري، ميرين سائنس ۾ پنهنجون خدمتون انجام ڏيندي، هاڻ ملڪ جي هن اهم ۽ تمام وڏي اداري جو منتظمِ اعلى آهي.
لوڪ ورثه لڳ، شڪر پُڙيان، اسلام آباد ۾، جنهن به پاڪستان جي فطري تاريخ وارو ميوزيم نه ڏٺو آهي، ان کي گهٽ ۾ گهٽ هڪ دفعو، هيءُ ميوزيم ضرور ڏسڻ گهرجي. ڇاڪاڻ ته هن ميوزيم معرفت، چند ڪلاڪن ۾، ماڻهو ملڪ جا مختلف ماڳ، مختلف ٻوٽا، وڻ، جيت جڻا، پکي ۽ جانور، معدني شيون، ڌاتو، آبي شيون، آبهوا جي لحاظ کان مختلف علائقن ۾ زندگيءَ جا اهڃاڻ ڏسي، پسي، ٿوري وقت ۾ تمام گهڻي معلومات حاصل ڪري سگهي ٿو. هيءُ ميوزيم اڱاري کان آچر تائين، روزانو صبح ساڍي نوين کان شام ساڍي چئين وڳي تائين، هر عمر ۽ هر جنس جي ٻار، نوجوان ۽ ٻڍي لاءِ کليل هوندو آهي. هيءُ ميوزيم گهمڻ لاءِ تعليم يافته هجڻ به ضروري نه آهي. اڻ پڙهيل ۽ اڻ گهميل ماڻهن لاءِ ته هيءَ بهترين جاءِ آهي، جتان ملڪ بابت تمام گهڻو ڪجهه ڄاڻي سگهجي ٿو. پر ياد رهي ته سومر وارو ڏينهن، هيءُ ميوزيم بند هوندو آهي، ۽ ڪم وارن ڏينهن ۾، ڏينهن جو هڪ کان ڏيڍ وڳي تائين، نماز جو وقفو ڪيو ويندو آهي.
مون کي هيءُ ميوزيم ڏسڻ ۽ ان مان پرائڻ جو ڀرپور موقعو نصيب ٿيو. ميوزيم جي دوري ۾ سهڪار ڪرڻ لاءِ، آئون اداري جي انهن سمورن ڪارڪنن جو ٿورائتو آهيان، جن اسان جي قافلي کي نه صرف ميوزيم جا سڀ حصا گهمايا، پر لاڳاپيل ڄاڻ به ڏيندا رهيا.