سگا جي تاريخ سهيڙيندڙ خالد حسين چنا : عبدالحميد بلو
70 واري ڏهاڪي جي شروعات تائين ملڪ اندر ۽ خاص طور تي سنڌ ۾ رياست جو ڪم اڃان عوامي سطح تي شروع نه ٿيو هو، جنهن سبب هڪ طرف سنڌ جي شهرن سميت اڪثر علائقن ۾ تعليمي ادارن جي اڻهوند، صحت جي سهولتن جي کوٽ، پيئڻ جي پاڻيءَ جي عدم دستيابي ۽ روڊ رستن جي شديد کوٽ جهڙا تمام گهڻا مسئلا درپيش هئا ته مٿان وري سگا جي قيام جي ڪجھه سالن اندر 5 جولاءِ 1977 تي ان وقت جي فوجي آمر جنرل ضياءُالحق پاران ملڪ جي اڳوڻي وزيرِ اعظم ذالفقارعلي ڀٽو جي اقتدار جو تختو اونڌو ڪري ملڪ ۾ مارشل لا لاڳو ڪري ڇڏي ۽ بعد ۾ سنڌ هڪ عظيم فرزند جناب ڀٽو کي ڦاهي تي چاڙهي ڇڏيو . ملڪ ۾ ايندڙ اهڙي سياسي تبديليءَ سگا تي به گهرا اثر ڇڏيا، ان دوران سنڌ ۾ ٻولي ، ادب ، ثقافت ۽ تعليمي ادارا به ضياءَ آمر جي عتاب هيٺ آيا ۽ انهن جي وجود کي شديد خطرا لاحق ٿي پيا. جيتوڻيڪ ان وقت سگا جي عمرپنج سال هئي، جيڪا هڪ ٻارڙي جيان اڃان بانبڙا مس پائي رهي هئي پر پنهنجي ڌرتي، ٻولي ۽ انجي ثقافت جي وجود کي خطرا درپيش اچڻ سبب وقت ۽ حالتن ان ننڍڙي عمر ۾ ئي سگا لاءِ وڏو امتحان ۽ ساڳي ريت هڪ موقعو پڻ پيدا ڪيو . بعد ۾ تاريخ گواھ آهي ته سگا جي ساٿين جي اڻٿڪ محنت ۽ عظيم جدوجهد جي نتيجي ۾ سنڌ واسي سرخرو ٿيا. ان ئي وقت ۾ سنڌ ۾ سگا تنظيم جي تيزيءَ سان واڌ ويجھه پڻ ٿي ۽ سنڌ جي مختلف شهرن، ڳوٺن ۾ سگا جي شاخن ۾ واڌارو ٿيو. شهدادڪوٽ شاخ جو شمار به انهن شاخن ۾ ٿئي ٿو، جيڪي هڪ ته اوائلي شاخون هيون ۽ ٻيو ان جو شمار به انهن شاخن ۾ ٿئي ٿو، جيڪي سگا جي هر مشڪل وقت ۾ اداري سان ٻانهن ٻيلي ٿي بيٺيون رهيون.
شهدادڪوٽ جو نالو ذهن تي ايندي ئي شهيد ذوالفقار علي ڀٽو، مگسي ۽ چانڊيا سردارن جا نالا ذهن تي تري اچن ٿا، جيڪي هن علائقي جي سڃاڻپ بڻيل آهن پر ٻئي پاسي بلوچستان سان ڪلهوڪلهي ۾ ملائي بيٺل اتر سنڌ جي هن ضلعي جي پسماندگي اسانکي پريشان ڪري رکيو آهي. منهنجون هن ضلعي سان ڪيتريون ئي ذاتي يادگيريون جڙيل آهن، جن جو تفصيلي ذڪر ته کڻي ٻي جاءِ تي ڪبو پر مان شهدادڪوٽ جي آسپاس انهن وڏن وڏن ڪارخانن کي وساري نه سگهيو آهيان جن ۾ ڪنهن وقت ۾ هزارين نوجوان نه رڳو روزگار سان جڙيل هئا پر اهي ڪارخانا شهدادڪوٽ ۾ پئسي جي چهل پهل جو وڏو وسيلا بڻيل هئا. افسوس جو ويجهر ۾ جڏهن منهنجو شهدادڪوٽ وڃڻ ٿيو ته اهي اڪثر ڪارخانا بند نظر آيا، جيڪا انتهائي پريشانيءَ جهڙي ڳالھه آهي.
بهرحال اها انتهائي خوشيءَ ۽ فخر جي ڳالهھ آهي ته سگا شهدادڪوٽ برانچ شروع کان وٺي اڄ ڏينهن تائين انتهائي سرگرم شاخ رهندي پئي آئي آهي. مون هميشه هن شاخ جي ساٿين کي هر ڪم، هر عمل ۽ هر ميدان ۾ انتهائي سرگرم ڏٺو آهي. اهڙن اڳواڻن ۾ محترم عبدالجبار جوڻيجو، سگا جو سيڪريٽري جنرل ۽ اسانجو جُهٽ يار پروفيسر خالد حسين چنا، فداحسين جوڻيجو ۽ ٻيا شامل آهن، جيڪي سگا شهدادڪوٽ شاخ کي گهڻي عرصي کان سرگرم رکيو پيا اچن. 2010ع واري مها ٻوڏ سبب مان پاڻ شهدادڪوٽ ۾ موجود هيس، جتي سگا شهدادڪوٽ جي دوستن ان مصيبت واري وقت ۾ وڏي همت جو مظاهرو ڪيو ۽ ضلعي انتظاميه سان گڏجي ۽ اڪيلي سر پڻ ٻوڏ متاثر ماڻهن جي وڏي واهر ڪئي. سگا جي دوستن ڏينهن رات هڪ ڪري شهر جي چوڌاري بند ٻڌڻ واري ڪم ۽ ٻوڏ متاثر ماڻهن کي راشن پهچائڻ سميت انهن کي لڏپلاڻ ۾ مدد ڪرڻ ۾ انتهائي اڳڀرا رهيا.
مونکي اهو ٻڌي انتهائي خوشي ٿي ته سگا جي سيڪريٽري جنرل پروفيسر خالد حسين چنا سگا شهدادڪوٽ شاخ جي تاريخ ۽ ان جي ڪارگذاريءَ کي سهيڙي رهيو آهي ۽ هاڻي هو ان کي ڪتابي شڪل ڏئي ڇپرائي رهيو آهي. پروفيسر خالد حسين چنا جو اهم ڪم انتهائي واکاڻ ۽ تعريف جي لائق آهي، ڇاڪاڻ ته جيئن مون اڳ ۾ چيو ته شهدادڪوٽ سگا جي اوائلي ۽ انتهائي سرگرم شاخ آهي، جنهن جي ڪارڪردگي ۽ ڪاميابين جي هڪ ڊگهي لسٽ آهي، جن کي سهيڙي محفوظ بڻائڻ جي شديد ضرورت هئي . اها ڳالھه به حقيقت آهي ته سنڌ ۾ مجموعي طور تي ڪتاب ته تمام گهڻا لکيا وڃن ٿا پر سنڌ ۾ تحقيق ۽ انجي آڌار تاريخي دستاويز ، رپورٽون ۽ ٻيو رڪارڊ محفوظ ڪرڻ جو لاڙو مڙوئي گهٽ آهي، جنهن سبب سنڌ ۾ تمام گهڻي تاريخ محفوظ ڪرڻ کان رهجي وئي آهي، جيئن ون يونٽ خلاف سنڌين پاران ڪيل جدوجهد، هاري تحريڪ، ايم آر ڊي تحريڪ، ڪالاباغ خلاف ٿيندڙ سنڌين جي عظيم جدوجهد، سنڌ ۾ ٻولي جي بچاءَ لاءِ ورتل ڪوششون شامل آهن . اهڙي صورتحال ۾ سنڌ جي جاکوڙي ۽ انتهائي سرگرم اڳواڻ محترم پروفيسر خالد حسين چنا سگا شهدادڪوٽ برانچ جي تاريخ کي سهيڙيندي ڪيترائي اهم دستاويز، سگا شهدادڪوٽ جي ڪارڪنن جا پروفائيل، تاريخي فوٽوگرافس محفوظ بڻائڻ جهڙو مشڪل ڪم نه رڳو هٿ ۾ کنيو پر انهن کي ڪتابي شڪل ۾ محفوظ ڪري هڪ عظيم ڪارنامو ڪري ڏيکاريو. هونئن به خالد چنا چوڻ يا ٻڌائڻ جي بدران ڪري ڏيکارڻ جو قائل رهيو آهي. هو ان ڪم عيوض جس لهڻي. منهنجي نظر ۾ هن اهڙو وڏو ڪم ڪري نه رڳو سنڌي ادب ۾ هڪ ڪتاب جو اضافو ڪيو آهي پر شهدادڪوٽ جهڙي پسماندھ ضلعي (جيڪو سندس اباڻو ضلعو پڻ آهي) ۾ قائم سگا شهدادڪوٽ برانچ جي تاريخ سهيڙي سنڌ جي حقيقي فرزند هئڻ وارو ثبوت ڏنو آهي. مون سوچيو ته ان ايڏي وڏي ڪم عيوض مان خالد چنا کي مڃتا طور ڇا ٿو ڏئي سگهان ، پوءِ مون سوچيو ته سندس پيار ڀرئي ان پورهئي عيوض ساڻس لاءِ پيغام جي نالي هڪ مضمون لکي گلن جي جهول بدران لفظن جي جهول ڀري ڇونه مٿس نڇاور ڪجي، سو هي مضمون سندس مڃتا طور حاصر ڪيو اٿم.
پروفيس خالد حسين چنا ان عظيم ڪم عيوض کِيرون لهڻي، ساڻس لاءِ تمام گهڻو پيار، واڌايون ۽ کوڙ ساريون دعائون.