عبد الواحد آريسر جو لکيل هي ڪتاب ”سنڌي سماج جو جائزو“ 1985ع ۾ ڀنڀور اشاعت گهر حيدر آباد پاران ڇپيو هو. سنڌي سماج جي جوڙجڪ، مختلف نظريا، طبقاتي نظام ۽ گهڻو ڪجهه آهي هن ڪتاب ۾.
جڏھن به عوام، مذھبي يا سياسي طور تي غلام ھجي ته اتان جي اديب جو فرض آھي ته اُھي شيون سرجي جيڪي سندس مجبور ۽ محڪوم عوام منجھان ڦُٽي نڪرن. خاص ڪري عيسائيت ۾ اھو تاثر عام ڏٺو ويندو آھي ته اُھا ان ادب کي ڦھلجڻ ۾ مدد ڪري ٿي، جيڪو بائيبل جي تشريح ھجي يا عيسائيت کي ڦھلجڻ ۾ مدد ڪري. جڏھن به ڪا قوم اخلاقي طور يا مذھبي طور يا سياسي طور غلام ھوندي آھي، ته اتي حاڪم ٽولن جي فن ڏانھن روَش اھا ھوندي آھي ته ھو ھر پليٽ فارم تان پنھنجي پارسائي ۽ وڏائي، عزت ۽ احترام جو ڌاڪو ڄمائڻ جي ڪوشش ڪندا آھن، ان صورت ۾ غلام قوم جي اڪثر ادب ۽ خصوصن تاريخ ۾ ڌارين جي ھٿ چراند جا اثرات موجود ھوندا آھن.
(ليئو ٽالسٽاءِ)