5
اهو پدي نسل جو ڪتو منھنجي ننڍڙي پٽ سان ائين هري ويو. جيئن پھريون ملي چڪا هجن، اهو ڪتو پڌر ۾ ڊڪون ڀري پيو دل وندرائيندو هو، امڙ ڏي ويندو هيس تہ اها اداس ۽ اڪيلي ويٺل هوندي هئي. مون کي ڏسي کيس سڪون ملندو هيو. ڳالھائيندي هئي ۽ ان جي ڳالھہ جو موضوع ماضي هوندو هيو. اهي ڏينھن هوندا هيا، جڏهن گهر ٻارن سان ڀريل هوندو هو ۽ ٽھڪ گهر ۾ گونجندا هئا، حال ڪيترو بہ غليظ ڇو نہ هجي. پر ماضيءَ ۾ وڃي پاڪ ۽ پوتر ٿي ويندو آهي.
”سڀ ختم ٿي ويو.” هوءَ چوندي هئي “ڪتن جي ڀونڪ لئي سڪي مئي آهيان.“
مان شرمسار ٿيندو هيس.
”امڙ توکي هاڻي هڪ ڪتو پالڻ گهرجي، جيڪو تنھنجي اڪيلائين کي دور ڪري سگهي.”
مون محسوس ڪيو امڙ جي منھن ۾ ڏک ۽ پيڙا ڀرجي آئي.
“دنيا ۾ سٺي نسل جا ڪتا ناياب ٿي چڪا آهن.” هن جواب ڏنو.
“نہ امڙ توکي غلط فھمي آهي.” مون چيو، “عمر سان دنيا جي هر شيءِ ميري نظر ايندي آهي. جڏهن تہ اها ائين نہ هوندي آهي جيئن ننڍپڻ ۽ جوانيءَ ۾ نظر ايندي آهي.”
ان ڏينھن کان پوءِ مون کي اهڙي مريض جو انتظار هيو جيڪو ٺيڪ ٿي وڃي تہ هڪ ناياب نسل جو ڪتو سوکڙي ڏئي، جيڪو امڙ وٽ ڇڏي اچان.
جڏهن کان اهو ننڍي قد وارو پدي ڪتو مليو هو تہ گهر ۾ رونق ٿي وئي هئي. اهو رانديڪي جھڙو ڪتو جنھن کي گهاٽا اڇا وار هئا، پري کان ڊڪندو ٽپو ڏئي منھنجي پٽ جي هنج ۾ ويھندو هو. گهر جي چانئٺ تي ويٺل هوندو هو ۽ سنگهي سڃاڻيندو هو تہ ماڻھو بيمار آهي يا تندرست. اهو منھنجي ڪلينڪ، جيڪا گهر جي ٻاهرين ڪمري ۾ هئي، ان ۾ ايندو هو ۽ چپ لڙڪائي مريضن ڏي ڏسندو هو، مريض ٿورا ڊنل هوندا هئا پر پوءِ منھنجي دلجاءِ تي سندن خوف لھي ويندو هو، سري ويجهو وڃي مريضن کي سنگهندو هو ان جي چھري جي تاثرات مان سمجهي ويندو هيس تہ مرض جي شدت ڇا آهي. منھنجي وڌيڪ چڪاس پديءَ جي شڪ کي پڪ ۾ تبديل ڪندي هئي.
مان علائقي ۾ “ڪتي وارو” ڊاڪٽر جي نالي سان مشھور ٿي ويس. ان ۾ تعجب جي ڳالھہ ناهي، ڇو جو مستقبل ۾ ڪاروبار جانور سنڀاليندا، اسين جيڪي نتيجا تجربن ۽ اوزارن سان حاصل ڪيون ٿا جانور اهي سنگهي سڃاڻيندا، ان ڪري اڳتي جانور بنا هٿيار هر شيءَ فتح ڪري وٺندا.
وڌندڙ عمر سان گڏ مون کي ڪتا تڏهن وڻيا جڏهن انھن جو ڪو سنڀالڻ وارو نہ هيو، مزي جي ڳالھہ تہ مون کان سواءِ گهر ۾ ڪتي جو خيال رکڻ وارو ڪو بہ نہ هوندو هيو، ٻار ڪتي سان کيڏي سمھي پوندا هيا ۽ ڪتو ڳڀي لاءِ مون ڏانھن واجهائيندو هيو، شيءِ جي اهميت گهٽجي وڃي تہ اها دل تي ٻوجهہ ٿي پوندي آهي. ڪتا ٻارن کي ۽ ٻار ماءُ کي وڻندا آهن. ان ڪري ڪتن جي منھن تي هٿ ڦيرڻو پوندو آهي.
جڏهن منھنجو پٽ پنجن سالن جو ٿيو تہ کيس دل جي تڪليف ٿي، ڪراچيءَ وڃڻو پيو جتي ان جي دل ۾ وال وڌا ويا، گهر ويھہ ڏينھن بند رهيو. پدي صفا رلي ويو. جڏهن موٽياسين تہ ان پريان ايندي ڏٺو ۽ اسان ڏي ايڏو تہ تيزيءَ مان ڊوڙيو جو سندس پيرن هيٺان مٽي پئي اڏامي. اهو تيز ڊوڙندو ٽپو ڏئي منھنجي پٽ کي چنبڙيو، ان کان اڳ جو منھنجي پٽ جو منھن چٽي، مون ان کي پري ڪيو. پدي ميرو ٿي چڪو هيو. ان جو جسم ڪمزور هڏائون هيو، اهو اسان جي چوڌاري ڦري پير نوسڻ لڳو ۽ پڇ لوڏي سھڪڻ لڳو.
ان ڏينھن کان پوءِ پدي ساڳيو نہ رهيو. اهو بيمار نظر ايندو هو، ٿڪل ۽ ڪنڊ ۾ ويٺل هوندو هيو. منھنجو پٽ صحتياب ٿيو ۽ پدي بيمار ٿي پيو. پديءَ جو اڪثر وقت ڪوٺي تي اڪيلائيءَ ۾ گذرندو هيو. هڪ ڏينھن منھنجو پٽ مون وٽ آيو، هو اداس ۽ روئڻھارڪو هو.
“پديءَ جي حالت خراب ٿي چڪي آهي.” ان چيو.
مان ان سان گڏ مٿي ويس، مون ڏٺو، پدي گهمڻ جي ڪري رهيو هيو پر ان جون ٽنگون ڏڪي رهيون هيون، مون پٽ کي پري ڪيو ۽ چيو “هن جي ويجهو نہ وڃجانءَ.”
مون افسوس مان هن ڏانھن ڏٺو.
“ان بيماريءَ جو علاج اڃا ايجاد نہ ٿيو آهي.” مون چيو.
پديءَ کي پاڻيءَ ڊيڄڙي بيماري ٿي چڪي هئي، مون پٽ کي سمجهايو “هن کي اهڙي بيماري آهي جو سنھي نھنڊ مارڻ لاءِ ڪافي آهي.”
منھنجو پٽ ڳالھہ سمجهي ويو ۽ ڪتي کي ڪوٺي تي اڪيلو ڇڏي ڏنو، رات جو ان جا آواز ائين ايندا هيا جيئن ڪو سائيڪل جي ٽائر ۾ پمپ سان هوا ڀريندو هجي، پدي هر ٿوري دير کان پوءِ سنھي چيٽ ڪندو هيو ۽ اها چيٽ ڪنھن سنھي جيت جي لات جھڙي هوندي هئي. نيٺ ان جا آواز بند ٿي ويا، مان مٿي وڃي ڏٺو، پدي مري چڪو هيو.
ڪتي جي موت تي فرشتن کان سواءِ ڪير نہ روئندو آهي. جڏهن ڪتو جيئرو هوندو آهي تہ فرشتا ڄڻ مئل هوندا آهن. اهي ان گهر ۾ داخل نہ ٿيندا آهن جنھن گهر ۾ ڪتو هجي، ان ڪري فرشتا ان گهر لاءِ مئل هوندا آهن پر ڪتي جي موت تي اهي ماتم بہ ڪندا آهن، ان ڪري جو سندن ڪم وڌي ويندو آهي ۽ اچڻ وڃڻ جي تڪليف ڪرڻي پوندي آهي.
مون هٿن تي ڪپڙو ويڙهي پدي جي لاش کي ٻوريءَ ۾ وڌو، منھنجو پٽ پري کان اهو ڏسي رهيو هيو، هو ڊنل هيو ۽ محسوس ٿي رهيو هو تہ سندس دل ڏک سان ڀريل آهي. مون ڪتي کي ٻوريءَ ۾ وجهي کنيو ۽ ٿورو پري کڏ کوٽي ان ۾ دفنائي ڇڏيو. ان ڏينھن کان پوءِ مون ڪيترا ڏينھن اڇي ڪپھہ گهر جي پڌر ۾ اڏرندي ڏٺي.
سرڪاري نوڪريءَ ۾ ڪجهہ ڪوتاهين ڪري منھنجي بدلي اهڙي هنڌ ڪئي وئي جتي ڪڏهن ڪو ڊاڪٽر نہ ويو هو. سفارش نہ هجڻ ڪري اهو حڪم نامو واپس نہ وٺرائي سگهيس ۽ مون کي اوڏانھن وڃڻو پيو، ٽي ڪلاڪ بس جو سفر ڪري هڪ نديءَ ڪناري پھتس ۽ اتان ٻيڙيءَ ۾ چڙهي هڪ بيابان ۾ پھتس. بيابان ۾ هڪ اٺ تي سوار ٿيندي نخلستان ۾ پھتس. اسپتال جي در تي پھتس تہ ڊسپينسر سمجهي ويو ڊاڪٽر آيو آهي. جيڪو ان جي سلطنت تي قبضو ڪندو.
سالن کان اتي ڊاڪٽر نہ اچڻ ڪري، ڊسپينسر اتان جو وڏو ڊاڪٽر هيو، اهو ڊسپينسر جيڪو رنگ جو ڪارو هو ۽ سندس منھن تي ماتا جا نشان هئا، ديوان هو. مون زندگيءَ ۾ ديوان سدائين سھڻا ڏٺا آهن پر اهو ڪوجهو ديوان هيو. ماڻھوءَ جو منھن ڏسي اندازو لڳائڻ ائين آهي جيئن در ڏسي گهر جو اندازو لڳائڻ. گهڻا محتاط ماڻھو در کي ان ڪري بہ رنگ ڪرائيندا آهن جيئن خبر پوي تہ گهر ۾ ڪھڙا رنگ آهن.
ان ديوان جو نالو مکي مل هو. منھنجو کليءَ دل سان آڌرڀاءُ ڪيو ۽ اسپتال جو دورو ڪرايو. اسپتال جو دورو دل جي دوري کان گهٽ نہ هيو. مون اکيون بند ڪري پنھنجي زندگي بچائي، اها ڀت سلامت نہ هئي جيڪا ڀڳل نہ هجي، مکي مل مون کي ڪوارٽر ڏيکاريو، جنھن جو هڪ ڪمرو رهڻ لائق هيو. ان جي صفائي ڪرائي وئي ۽ مون جڏهن پنھنجو بريف ڪيس کوليو تہ اهو بريف ڪيس ڪٻٽ جيڏو پئي نظر آيو. ويران فرش تي ڪول هاٿيءَ جيڏي نظر ايندي آهي.
ان ڳوٺ جا ڪتا مشھور هئا، جيڪي ڏينھن رات پيا رڙيون ڪندا هئا، پھريون مون سمجهيو ڪي لائوڊ لڳل آهن ۽ انھن مان اعلان پيا ٿين پر پوءِ سمجهيو تہ اهي ڪتا آهن جن جا آواز پاڻ ۾ ملي هڪ نئين آواز ۾ تبديل ٿي چڪا آهن. جڏهن هڪ ئي وقت گهڻا ماڻھو ڳالھائن تہ سمجهہ ۾ نہ ايندڙ هڪ نئين ٻولي ٺھي پوندي آهي.
انھن ڏينھن اغوا عام هئي، ماڻھن کي چونڊي ائين کڻي ويندا هئا. جيئن مارڪيٽ ۾ ڪو هنداڻو چونڊي کڻي وڃي. ڳوٺ کان ٿورو پري اغوا ٿيل ماڻھو جي منڊي لڳندي هئي ۽ ان ۾ واڪ هلندا هئا، ائين اغوا ٿيل ماڻھو منافعي تي خريد ڪري، هڪ منڊيءَ کان ٻئي منڊيءَ تائين ايڏو مھانگو ٿي ويندو هو جو غريب ڌاڙيل اهو خريد ڪري نہ سگهندا هئا ۽ مطالبو ڪندا هيا تہ مھانگائي گهٽ ڪئي وڃي.
جڏهن اغوا ڪيل آزاد ٿي گهر پھچندو هيو تہ ان جو گهر نہ هوندو هيو، ٻار ٻچا دربدر هوندا هئا، مجبور ٿي ان کي ٿاڻي تي گذارڻو پوندو هو ۽ پوليس وارا پريس ڪانفرنس ۾ ٻڌائيندا هئا تہ “اسان هن کي مقابلي کان پوءِ ڌاڙيلن جي چنبي مان ڇڏايو آهي.”
جڏهن ڪو انھن کان پڇندو هو تہ “ڌاڙيلن هن کي ڇڏڻ لاءِ توهان کي ڪيترا پيسا ڏنا آهن.” تہ پوليس فخر سان چوندي هئي. “پيسا اهي وٺندا آهن، جيڪي اغوا ڪن. اسان وري ڌاڙيلن کي ڪھڙو اغوا ڪندا آهيون؟”
شام جو مکي مل سان ڪچھري ٿيندي هئي، هو منھنجو گهڻو خيال رکندو هيو، هنڌ بسترا، ڪپڙا لٽا، ماني ٽڪي ۽ ڪوارٽر جي صفائي ان حوالي هئي. هڪ ڏينھن ان مون کي شراب جي دعوت ڏني، مون کيس چيو “شراب ان ڪري نہ پيئندو آهيان جو مون کي نشو نہ ڪندو آهي.”
منھنجي ڳالھہ تي هو کليو ۽ چيائين “سائين توهان کي اهڙو پياريندس جو هوش ۾ اچڻ خواب هوندو.”
هن جي ڳالھہ تي وري مان کليس ۽ چيو “ڳالھيون اهڙيون ٿو ڪرين جو نشو ٿو چڙهي.”
منھنجي طبيعت تي شراب اثر نہ ڪندو آهي، زندگيءَ ۾ مون چار پنج دفعا شراب پيتو آهي، مان جيئن شراب پيئندو آهيان تہ هوش ۾ ايندو ويندو آهيان. اهو ڏسي حيرت ٿيندي هئي تہ، منھنجا دوست ٿورو شراب پيئڻ کان پوءِ وڦلڻ ڇو لڳندا هئا. انھن جي واڇ چٻي ٿي ويندي هئي ۽ ڦهڪو ڪري بستر تي ڪري پوندا هيا.
مکي مل نيٺ مون کي راضي ڪري ورتو “اڄ رات شراب جو مقابلو آهي ۽ جيڪو پي نہ ٿاٻڙيو ان مقابلو کٽيو ۽ کيس انعام ۾ ٻہ بوتلون ڏنيون وينديون.”
منھنجي لاءِ شرم جي ڳالھہ هئي تہ هڪ ڊاڪٽر جي حيثيت ۾ ڪنھن شراب جي مقابلي ۾ شريڪ ٿيان پر ڳوٺ ۾ اڪثريت ديوانن جي هئي ۽ ديوانن جي وچ ۾ ويھي شراب پيئڻ کان ڪھڙو حجاب؟
ان رات مکي مل ۽ مون وچ ۾ مقابلو شروع ٿيو، ڳوٺ جا ديوان آيا، مکي مل مون لاءِ ٻہ بوتلون الڳ ڪيون، هڪ ديوان کي امين مقرر ڪيو ويو تہ اهو فيصلو ڪندو شراب پيئڻ کان پوءِ ڪير ٿاٻڙيو ۽ ڪنھن شراب کي برداشت ڪيو.
مکي مل ۽ مان پيئڻ شروع ڪيو. آهستي آهستي گلاس مٿان گلاس ۽ وري گلاس مٿان گلاس بوتلون خالي ٿي ويون. مکي مل اک نہ ڇنڀي مون محسوس ڪيو، مکي مل وڏو پياڪ هو، هن جو شراب پيئڻ ۽ پيئارڻ جو وڏو تجربو هو.
شراب پيئڻ جو تجربو هوش ايجاد ڪندو آهي. زندگي جي هر شيءَ تجربو آهي. مون محسوس ڪيو، زندگيءَ جو تجربو ڄڻ پتل مان سون ٺاهڻ آهي، جيڪو سدائين ناڪام ويو. هاءِ اسڪول جي زماني ۾ استاد ليبارٽريءَ ۾ تجربا ڪرائيندا هيا، هڪ دفعي ڪلورين گئس ٺاهڻ جو تجربو ڪيو، هڪ شاگرد شيشي واري گهُگهيءَ ۾ ڪلورين گئس ٺاهي، مذاق ۾ ڀرسان بيٺل دوست جي نڪ تي چاڙهي، اهو بي هوش ٿي ڪري پيو، استاد خوشيءَ جو اظھار ڪيو تہ “تجربو ڪامياب ويو.”
مکي مل ۽ منھنجي شراب پيئڻ جو مقابلو بہ ڪامياب ويو. نہ مکي مل وڦليو، نہ مان ٿاٻڙيم، جڏهن بوتلون خالي ٿي ويون تہ ٻنھي ڏٺو، امين بي هوش ٿي ڪري پيو هيو. جڏهن انصاف ڪندڙ هوش ۾ نہ هجي تہ بي هوشيءَ جي هلندڙ مقابلي جو انصاف ڪير ڪندو؟
مکي مل ۽ مون گڏيل مقابلو کٽيو هيو. مون کي ٻہ بوتلون انعام ۾ مکي مل کي ڏيڻيون هيون، ان ڪري فيصلو اهو ٿيو تہ چارئي بوتلون ڄڻ هڪ ٻئي سان ٽڪرائجي ڀڄي پيون. هاڻ مرضي آهي شيشا ميڙيو ۽ آڱريون زخمي ڪيو يا شيشن کي ڇڏي ڏيو ۽ آڱريون بچايو.
پندرنھن ڏينھن کان پوءِ مون کي گهر وڃڻ نصيب ٿيو، مکي مل موٽرسائيڪل ڪڍي تہ هو مون کي بيابان کان ٻاهر نديءَ ڪناري ڇڏي اچي. هن جي اهڙي عمل ڪري مون کي اُٺ کان پناھہ ملي، جنھن تي چڙهي مون کي نديءَ ڪناري پھچڻو هو.
اُٺ کان پناھہ ان ڪري تہ توهان اُٺ تي چڙهي پنھنجن نہ ڪيل گناهن جو اعتراف ڪندا آهيو ۽ “ها ها” ڪندا اڳتي وڌندا آهيو.
اهو منجهند جو وقت هو جڏهن مان مکي مل سان موٽرسائيڪل تي سوار ٿي نخلستان مان نڪتس ۽ بيابان شروع ٿي ويو. ٿورو اڳتي هلياسين تہ ڪتن جي لوڌ پويان ڪڍ لڳي، بيابان جي سڃ ۾ هر طرف “هائو هائو” جا آواز پڙاڏا بڻجي گونجڻ لڳا. مون ڪنڌ ورائي ڏٺو، چار پنج ڪتا هيا جن جا وات کليل هيا، اهي تيزيءَ سان ڊڪندا پئي آيا. مکي مل موٽرسائيڪل هلائيندي مون کي چيو “سائين هوشيار” ۽ پوءِ چوٿين گيئر ۾ رفتار وڌائي ڇڏي. موٽرسائيڪل زوڪٽ ڪندي بيابان جي پيچري تي هرڻ جيان ڊوڙڻ لڳي، ڪتا بہ تيز ڀڄندا، ويجهو پئي ايندا ويا.
مکي مل جو تيز هوا ۾ اڏرندڙ آواز آيو. “گهٻرايو نہ، همت ڪري ويٺا هجو.”
مون مکي مل کي پويان ڀاڪر وڌو. مکي مل ۽ منھنجا ڪپڙا هوا ۾ ائين اڏري رهيا هئا جيئن سامونڊي ٻيڙي جا سڙھہ هجن، موٽرسائيڪل جي تيز رفتاريءَ باوجود ڪتا ايترو تہ ويجها اچي ويا هئا جو لڳي رهيو هو ڄاڻ ڄنگهہ ۾ چڪ پاتائون.
ڪتا پنھنجي ضد تي اچن تہ سمنڊ کي ڪوزي ۾ بند ڪري ڇڏين، مون کي لڳو هڪ ڪتي موٽرسائيڪل جي پوئين ٽائر ۾ چڪ وڌو آهي پر مکي مل نہ مڙيو ۽ موٽرسائيڪل کي ائين اڏارڻ لڳو جيئن لغڙ جنھن جا پيچ هوائي جھاز سان هجن، ويو ڍر ڏيندو ۽ نيٺ ڌاڳو کٽي پيو.
اسان ٻئي موٽرسائيڪل جي هڪ پٿر سان ٽڪرائجڻ کانپوءِ اونڌا وڃي هيٺ ڪرياسين، ڪتا پھچي ويا ۽ انھن موٽرسائيڪل کي چڪ پاتا.
ڪتن جي اهڙي رويي کي ڏسي مان حيران ٿي ويس، انھن موٽرسائيڪل جي ٽائرن، هينڊل ۽ سيٽ کي ڏند ڪڍي چڪ پاتا ۽ پوءِ منھنجي منھن ڏي ائين ڏسڻ لڳا جيئن انھن پنھنجو فرض پورو ڪيو هجي. مکي مل ۽ مون کي نقصان پھچائڻ بنا موٽي ويا.
مکي مل ۽ مان ڪپڙا ڇنڊي اٿياسين، موٽرسائيڪل سڌي ڪندي مکي مل چيو “ڊاڪٽر صاحب توهان ڇا ڏٺو؟”
مون عجب مان ڪنڌ لوڏيو ۽ چيو “اعتبار نہ ٿو اچي.”
مکي مل ٻڌايو “دراصل ڪتن ائين سمجهيو هو تہ موٽرسائيڪل ڳوٺ جي ڊاڪٽر ۽ ڊسپينسر کي اغوا ڪري وڃي رهي آهي، ان کي روڪڻ ضروري آهي. ڪتن پنھنجو فرض پورو ڪيو، اهي ڪوشش ۾ ڪامياب ويا. موٽرسائيڪل کي روڪي ان کي چڪ پاتائون ۽ موٽي ويا.