7
جاءِ جي هلندڙ ڪم وقت منھنجي پٽ جو بيمار ٿيڻ ائين هو جيئن مان اهڙي ڀت هجان، جنھن کي ڏار هجي. ماڻھو بہ بلاڪن ۽ سيمينٽ جو ٺھيل هوندو آهي. زلزلي جو ڪھڙو ڀروسو. الميو انسان لاءِ زلزلو هوندو آهي. زلزلو هجي يا الميو ٻنھي صورتن ۾ انسان جي پيرن هيٺان زمين نڪري ويندي آهي ۽ هو ڊهي پوندو آهي.
بيماريون ايڏيون سگهاريون هونديون آهن جو هڪ ڊاڪٽر کي ٻئي ڊاڪٽر جي ضرورت پوندي آهي. هڪ ڏينھن مان کيس اسپيشلسٽ ڊاڪٽر ڏي وٺي ويس. ان تپاسي ٻڌايو تہ صورتحال سنگين آهي. هن جي بائيوپسي وٺڻي پوندي. ڊاڪٽر آپريشن ٿيٽر ۾ هن جي بائيوپسي ورتي.
اهو هڪ ڊگهي قد وارو سنھو ڊاڪٽر هيو جيڪو مون کي آسمان جيڏو نظر اچي رهيو هيو.
“ڊاڪٽر منھنجي پٽ جي بچڻ جي اميد آهي؟” مون هن کان سوال ڪيو. “نہ” هن ٺھہ پھہ وراڻيو. “جسم جي ڳوڙهين مان لڳي رهيو آهي تہ اهي گهڻي تعداد ۾ آهن ۽ بيماري ڦھلجي چڪي آهي.”
هن جي ڳالھين تي منھنجي اکين اڳيان اوندھہ اچي وئي. ڳوڙهن کي ائين روڪيم جيئن سيلاب کي بند ٻڌو هجي.
منھنجو پٽ نوجوان هو، کيس اعتماد هيو تہ هن ۾ جيئڻ جي سگهہ آهي، هي سڀ ڪوڙ ڳالھائي رهيا آهن. هو پيرن تي بيٺل آهي ۽ کيس حياتيءَ کي ڪو خطرو نہ آهي.
بائيوپسيءَ جي رپورٽ آئي ۽ ان ۾ ڪينسر ڄاڻايل هئي. مون پنھنجي پٽ کي ٻڌايو تہ “تون ڪينسر جھڙي موذي مرض ۾ مبتلا آهين.” هو مرڪيو ۽ سوزن ڏي بال ڦٽي ڪيو. سوزن اهو بال چڪ ۾ آڻي کيس واپس ڪيو. سوزن هن کي بي انتھا پيار پئي ڪيو. مون محسوس ڪيو پيار کي چار ٽنگون آهن. ٻہ اڳيون ڪتي جون ۽ ٻہ پويون انسان جون. پيار اهڙو جانور آهي جيڪو ماڻھوءَ کي پيار ڪري ٿو ۽ ماڻھو جانور ۾ تبديل ٿي وڃي ٿو.
امڙ ٻڌائيندي هئي، هن جي پڦي هئي. ان کي اولاد نہ ٿيندو هيو. ڳوٺ کان ست ڪوھہ پري هڪ بي اولاد عورت جنھن کي “پاڙي ماءُ” چوندا هيا، اها بي اولاد عورتن جي حق ۾ دعا گهرندي هئي تہ کين اولاد عطا ٿيندو هيو. پڦيءَ کي ان وٽ وٺي ويا. پاڙي ماءُ پڦيءَ کي ڏسي چيو “ڳوٺ جا ڪتا مارجي وڃن تہ هر بلا جو رستو صاف ٿي ويندو آهي.”
پوءِ سوال ڪيو “ڳوٺ ۾ گهڻا ڪتا آهن؟”
پڦي سوچ ۾ پئجي وئي ۽ پوءِ جواب ڏنو “نہ هجڻ برابر”
پاڙي ماءُ فڪرمند ٿي وئي ۽ ڏک مان اکيون بند ڪري دعا گهري، پوءِ اکيون کولي پڦيءَ کي چيو “وڃ توکي خدا ڪتو عطا ڪندو.”
پڦي ڳوٺ آئي کيس پيٽ ٿيو ۽ خوبصورت پٽ ڄايو. جيڪو هن سان سڄي زندگي وفادار رهيو.
مون کي لڳندو هيو تہ منھنجو پٽ بہ ائين آهي، ڇو جو هر حال ۾ خوش گذاريندو هيو. مرڪندو هيو ۽ جيڪي ملي مزي سان کائيندو هو. هن جون اکيون ناسي هيون. بلڪل اهڙي ڪتي جيان جنھن کي ڀورا وار هجن.
ٺھندڙ جاءِ تي ڇڏيل بوڊو چوڪيدار سان ائين ٺھي ويو جيئن وڇڙيا مليا هجن. پٽ جي بيماريءَ جي ڪري گهڻو وقت منھنجو اسپتال ۾ گذرندو هيو، جنھن ڪري جاءِ تي وڃي نہ سگهندو هيس. ٺيڪيدار دير سان ايندو هو. مسترين چوڪيدار سان ملي منھنجو گهڻو سامان چوري ڪيو، جنھن ۾ لوھہ کان وٺي بجليءَ جون تارون ۽ سيمينٽ شامل هيا. مون کي لڳندو هو تہ چوري ٿي رهي آهي پر ڪجهہ ڪري نہ سگهندو هيس، ڇو جو وقت کي اهميت هئي. چاهيندو هيس تہ جاءِ جو ڪم جاري رهي جيئن ٿوري وقت ۾ سامان کڻي اتي رهائش اختيار ڪيان. پٽ جي بيماريءَ ڪري هر شيءَ هيٺ مٿي ٿي وئي. قسمت کي پيو گهٽ وڌ ڳالھائيندو هيس تہ آخر ان الميي جو انجام ڇا ٿيندو؟
بوڊو نسلي ڪتو ثابت نہ ٿيو. هو ڪنھن غدار جو نسل هو. گهڻا ماڻھو ڪتي جي نفس تي قبضي لاءِ ان جو پڇ ڪٽي پاڻ وٽ رکندا آهن. انسان اندر بہ ٻہ ڊگها ڏند آهن. انھن ڏندن ۾ ڪتي جو وات آهي ۽ وات پويان پورو ڪتو موجود آهي. ائين ڪتي جو نفس ان جي پڇ ۾ آهي. پڇ ڪٽي پاڻ وٽ رکو. بي وفائي ڪري تہ ان جو پڇ ڪڍي لتون هڻون. ڪتي جي رڙ جو آواز ايندو. رڙ ۽ ڀونڪ ۾ فرق آهي. رڙ تڏهن ڪندو آهي جڏهن توهان ان کي بيوفائيءَ جو احساس ڏياريو ۽ ڀوڪندو تڏهن آهي جڏهن توهان سان وفادار هوندو آهي.
مون کي لڳندو هيو چوڪيدار بوڊو جو پڇ ڪٽي پاڻ وٽ رکيو آهي ۽ ان کي جيڪو پڇ لڳل آهي، اهو انسان جو آهي جيڪو ڪنھن وقت انسان کي هيو. منھنجو پٽ بيمار هوندي بہ ڪڏهن گهر کان پڪل کاڌو کڻي ٺھندڙ جاءِ تي پھچندو هيو ۽ بوڊو کي کارائيندو هيو. بوڊو گهر جو کاڌو ائين کائيندو هيو جيئن اهو پيدا ئي اهڙو کاڌو کائڻ لاءِ ٿيو هجي ۽ اهڙو کاڌو روز نہ ملڻ سبب اهڙي کاڌي لاءِ واجهائيندي پنھنجي وجود کان باغي ٿي پيو هجي. هن کي اهڙو کاڌو ان ڳالھہ کان روشناس ڪرائيندو هيو تہ هو جيئرو آهي ۽ چوڪيدار جي انھن ٻارن جيان مئل نہ آهي جن کاڌي جيان ڪڏهن زندگيءَ کي نہ چکيو آهي.
علاج هلڻ باوجود وقت سان منھنجي پٽ جي حالت خراب ٿيندي وئي. هن کي نڪ ۾ نلڪي وڌي وئي، جنھن مان کيس کاڌو پيسي وجهڻ لڳاسين، پر هو نوجوان هيو ۽ کيس هر تڪليف برداشت ڪرڻ جي سگهہ هئي. هن کي نڪ ۾ نلڪي لڳل هوندي هئي، پر پوءِ بہ هو سوزن کي ساڻ ڪري ٻاهر نڪري ويندو هيو. منھنجي پٽ جا دوست ان کان پري ٿي ويا. جيڪڏهن هن وٽ سوزن نہ هجي ها تہ زندگي گذارڻ ڏکي ٿي وڃي ها. منھنجي پٽ جا دوست ڪتا نہ هئا.
ڪتو ان وقت سھارو بنجندو آهي، جڏهن خدا هٿ ڪڍندو آهي. ماڻھو خدا کان گهٽ، ڪتي کان وڌيڪ ڊڄندا آهن. گهرن جي حفاظت لاءِ ماڻھو گهرن ۾ پاڪ ڪتاب رکندا آهن پر چور چوري ڪري ويندا آهن. جنھن گهر ۾ ڪتو هجي ان گهر ۾ نہ گهڙندا آهن.
انسان شين کي نالن سان سڃاڻي ٿو. ڪتو شين کي بوءِ سان سڃاڻيندو آهي. بوءِ ڪتي جي مادري زبان آهي. ڪتو پنھنجي “گرگراهٽ” سان خيالن جو اظھار ڪندو آهي، پر ان جي گرگراهٽ ۾ ساڳيو ورجاءُ هوندو آهي. ان جي ٻولي ٻن لفظن تائين محدود هوندي آهي. اهو اکين جا اشارا بہ ڪندو آهي ۽ ڪنڌ لوڏي ڪجهہ چوڻ چاهيندو آهي. هن جو نڪ نگاھہ ۽ ثواب سنگهي وٺندو آهي. ماڻھن جا رويا سڃاڻي ويندو آهي تہ ان جو ڪھڙو ارادو آهي. ان کي ڪاوڙ ۽ خوشيءَ جي بوءِ ايندي آهي. هو مالڪ جي بوءِ هڪ ڪلوميٽر تان محسوس ڪندو آهي. جڏهن مان پنھنجي پٽ سان اسپتال کان موٽندو هيس ۽ اڃان ڪافي پنڌ پري هوندا هياسين تہ گهر وارا ٻڌائيندا هيا “اسان سمجهي ويندا آهيون تہ توهان پھچڻ وارا آهيو ڇو جو سوزن ڪنڌ کڻي سنگهي وات مان مخصوص آواز ڪڍندي آهي ۽ اسان کي پڪ ٿي ويندي آهي تہ توهان ويجها آهيو.”
سانجهي کانپوءِ اسان جو ڪٽنب سير لاءِ نڪرندو هيو. منھنجو پٽ نڪ ۾ لڳل نلڪيءَ کي هٿ هڻي هر هر پوئتي ڪندو هيو متان نڪري نہ وڃي. هو سدائين مرڪندو هيو. اڳيان هلندڙ سوزن کي پيو ڏسندو هيو. جيڪا ڊڪي اوچتي بيھي رهندي هئي ۽ رستي ۾ پيل شيءِ کي سنگهڻ لڳندي هئي. اسان پٽ پويان هلندي ڏاڍا مايوس ۽ غم ۾ ورتل هوندا هياسين.
اهي سانوڻ جا ڏينھن هيا، وڏ ڦڙو وسي ائين بند ٿي ويو هيو، جيئن يقين ڏياريندو هجي تہ منھنجي وسڻ ۾ منھنجو ڪو ڏوھہ ناهي. رستا آلا هوندا هيا ۽ مٽيءَ جي خوشبوءِ واءَ ۾ سمايل هوندي هئي.
موسم جيان جهڙ کي بہ چار رنگ هوندا آهن. اڇو جهڙ عرش جي ڍنڍ ۾ ترندڙ بدڪ جھڙو هوندو آهي. ناسي جهڙ ڳيري جھڙو پر جهڙ ڪيترو بہ ڪارو هجي اهو ڪانءَ جھڙو نہ هوندو آهي. چوٿون رنگ نيرو هوندو آهي جيڪو ڇڳل جهڙ جي وچ مان نظر ايندڙ آسمان جھڙو هوندو آهي. مون صرف جهڙ کي وسندي نہ ڏٺو آهي پر آسمان کي روئندي بہ ڏٺو آهي.
آپريشن ويل مون کي ڊاڪٽر ٻڌائي ڇڏيو هيو تہ “ڪوشش ڪيون ٿا پر تنھنجي پٽ جي بچڻ جي اميد نہ آهي. ڪينسر جي ڳوڙهين جو تعداد ٻڌائي ٿو، جيڪڏهن ان مقدار ۾ ڳوڙهيون هجن تہ بچڻ ممڪن نہ هوندو آهي.” مان ٻڏتر ۾ هوندو هيس تہ منھنجو پٽ الائي بچندو الائي نه؟ مون اهڙي ڳالھہ ڪڏهن بہ پٽ کي نہ ٻڌائي. هو چوندو هيو “گهٻراءِ نہ ٺيڪ ٿي ويندس.” هن جي اعتماد کي ڏسي لڳندو هيو، ڊاڪٽر ڪوڙ ٿو ڳالھائي. هڪ ڊاڪٽر جي صورت ۾ مان پاڻ بہ محسوس ڪندو هيس، هن جي حياتي ڪجهہ مھينا آهي پر هن جي پراعتماد چھري کي ڏسي لڳندو هيو، ميڊيڪل جي دنيا نامڪمل آهي.
منھنجي ڀاءُ کي هڪ ننڍي شھر ۾ وڏو دفتر هو. ان هڪ ڀوپي سان ڳالھہ ڪئي، ان ڀوپي پنھنجي عمل سان ٻڌايو تہ منھنجي پٽ تي تعويذ ٿيل آهن. ان تي ڪارو جادو ڪيو ويو آهي. ان جو ٽوڙ اهو آهي تہ ٻہ ڪارا ٻڪر وٺي انھن کي ڪنھن ويران هنڌ تي سِير ڏئي ڦٽو ڪيو وڃي ۽ سِير ڏيڻ کان اڳ فون تي ٻڌايو وڃي تہ هاڻي اسين سِير ڏيڻ وارا آهيون. ٺيڪ ان وقت جڏهن سِير ڏني ويندي اهو عامل پنھنجو عمل شروع ڪندو ۽ ڪارن ٻڪرن جي ڪسجڻ سان ڪاري جادوءَ جو اثر ختم ٿي ويندو.
منھنجو توهمات ۾ اعتقاد ناهي پر منھنجي گهرواريءَ ان ڳالھہ تي زور ڏنو تہ ائين ڪرڻ ضروري آهي. ٻن ڪارن ٻڪرن جو بندوبست ڪري مان ۽ منھنجي گهرواري هڪ ڪاسائي ساڻ ڪري ويران جهنگ ۾ وياسين ۽ عامل کي فون ڪري ڪارا ٻڪر ڪھي اڇلي اڳتي وڌياسين ۽ پريان بيھي ڪنڌ ورائي ڏٺوسين تہ خبر نہ پئي ڏھہ ٻارنھن اڇا ڪتا ظاهر ٿيا. اهي پريان ڀڄندا آيا ۽ ڪارن ٻڪرن کي اچي وچڙيا.
منھنجي گهرواريءَ ڪاسائيءَ کي چيو تہ “ڪتن کي هڪلي اچ.”
ڪاسائيءَ چيو “اهي ڪتا نہ فرشتا آهن. گوشت کائڻ لاءِ فرشتن کي ڪتو ٿيڻو پوندو آهي.”
منھنجي زال ۽ مان اهو سوچي فليٽ تي واپس آياسين تہ اهڙي عمل کان پوءِ ضرور اسان جي پٽ تي اثر پيو هوندو. اهو سدائين جيان مرڪي سوزن سان کيڏي رهيو هيو. اسان جي اهڙي عمل جو هن تي نفسياتي اثر پيو ۽ ٻڌايائين “هو هاڻي ڪافي بھتر محسوس ڪري رهيو آهي.”
مان ڪيترا ڏينھن اهو سوچيندو رهيس تہ اهي ڏھہ ٻارنھن اڇا ڪتا ڪيئن ظاهر ٿيا جيڪي ذبح ٿيل ٻن ڪارن ٻڪرن مٿان اچي ڪڙڪيا.
دراصل توهان جي ذهن ۾ جيڪا شيءِ هجي دنيا جي هر شيءَ ان جھڙي نظر ايندي. دل ۾ ڪتو ويٺل هجي تہ ڀونڪڻ جو آواز ايندو. اهي اڇا ڪتا اميدن جو روپ هئا، جن کي لومڙ جھڙا ڪن ۽ بگهڙ جھڙا ڏند هئا. حسرتون جهنگلي جانور جيان آهن، جن کي اسين گهرن ۾ پالڻ جي ڪوشش ڪندا آهيون. نانگ جي مٿي تي پيار مان هٿ ڦيري نہ ٿو سگهجي. ٻلي پنھنجو جسم توهان جي هٿ سان گسائي ٿي، پر بازيگر جي دل پاليل شينھن تي پيار مان هٿ ڦيرڻ وقت خوف کان ضرور تيز ڌڙڪندي هوندي.
ان عرصي دوران جاءِ جو هيٺيون حصو ٺھي تيار ٿيو. مٿيون حصو نامڪمل هو، جنھن ۾ ڪالمن وچ ۾ سيمينٽ جي بلاڪن جون اگهاڙيون ڀتيون هيون. مون وٽ ايترا پئسا نہ بچيا جو ٻاهرين لوھہ جي دروازي کي مڪمل طور بند ڪرائي سگهان. ان دروازي ۾ هيٺيان وٿيون هونديون هيون، جتان ڪتا گهر ۾ ايندا ويندا هئا. بوڊو هاڻي وڏو ٿي چڪو هو پر حفاظت نہ ٿيڻ سبب اهو ٽائون جي ڪتن سان ملي انھن جھڙو ٿي چڪو هو. ٻاهرين در جي هيٺين وٿيءَ مان گهر اندر ايندو ويندو هو. ان اڳيان ڳڀي ٽڪر اڇلائبو هيو تہ شوق سان کائيندو هو. باقي سوزن گهر کان ٻاهر نہ نڪرندي هئي. اها منھنجي پٽ جي ڀڪ ۾ ويٺي هوندي هئي ۽ ان کي ڄڻ افسوس مان پئي ڏسندي هئي.
حقيقت ۾ ڪتن کي سڀ خبر هوندي آهي پر اهي توهان کي ٻڌائي نہ سگهندا آهن. اڳڪٿي ڪرڻ ڪتن جو ڪم آهي. ڪو ماڻھو اڳڪٿي ڪرڻ جي دعويٰ تڏهن ڪري سگهي ٿو جڏهن اهو گهوڙو هجي يا ڪتو.
شايد سوزن کي خبر هئي تہ هو ڪجهہ ڏينھن جو مھمان آهي. ڪتا سنگهي حياتي ٻڌائي سگهن ٿا. ڪتي جي عمر ننڍي هجڻ جو سبب اهو بہ آهي تہ هو پنھنجيون وفاداريون جلد ورهائي ڇڏي ٿو، پوءِ هن وٽ ڏيڻ لاءِ ڪجهہ نہ ٿو بچي ان ڪري جلد گذاري وڃي ٿو.
منھنجو پٽ هاڻي هڪ بستر تي بي سڌ پيل هوندو هو. ان جي ڪيموٿراپي هلندي هئي، جنھن ڪري طبيعت ۾ چڙچڙو ٿي پيو، کيس اوڪارا ۽ الٽيون اچڻ لڳا. جان مان بيزار لڳندو هيو. هڪ دفعي بستر تي ويٺي روئي رهيو هيو تہ سوزن ان وٽ وئي ۽ زبان سان ڳوڙها چٽڻ لڳي. ڏک جو ذائقو نمڪين آهي. انسان جي دل لوڻ سان ڀريل آهي. دل جا سڀ رستا اکين ڏي وڃن ٿا. هو هاڻي روئندو هو. الماڙيءَ مٿان رکيل پيٽرول جي بند بوتل کي ڏسندو هو. اهو پيٽرول جنريٽر لاءِ هوندو هيو. مون کي لڳندو هو سندس آپگهات ڪرڻ جو ارادو آهي. اها بوتل پاڻ مٿان هاري تيلي ڏيندو. مون اها بوتل اتان کڻي گم ڪري ڇڏي. اسان هن کي حوصلو ڏيندا هياسين. “تون ٺيڪ ٿي ويندين، گهٻراءِ نہ” کيس ماءُ چوندي هئي ۽ پوءِ اها دل ۾ چوندي هئي “جيڪر پنھنجي موت کانسواءِ ٻيو ڪو موت نہ ڏسان.” موت گونگو، ٻوڙو، انڌو آهي. اهو ئي سبب آهي جو اسان کي نظر نہ ايندو آهي. جيڪڏهن موت ائين نہ هجي تہ انسان ان جون اکيون ڪڍي ڇڏي، ڪن ڪپي ڇڏي ۽ زبان وڍي ڇڏي. موت ڪتي کان بدتر آهي، ڇو جو ڪڏهن بہ ڀونڪي حملو نہ ٿو ڪري. اهو ايندو آهي ۽ گذري ويندو آهي، موت کي بخمل جا جورابا پاتل هوندا آهن. ان کي ڏسڻ جي سگهہ انسان وٽ ناهي.
ڪڏهن منھنجو پٽ چوندو هيو “مون کي ٻاهر کڻائي هلو، هن ملڪ ۾ منھنجو علاج ناهي.”
مان کيس تسلي ڏيندو هيس “دنيا ۾ ان بيماريءَ جو علاج هر هنڌ ساڳيو آهي، ٻاهر بہ اهي ئي دوائون استعمال ٿين ٿيون، جيڪي هن ملڪ ۾.”
هو منھنجي ڳالھين مان مطمئن ٿي ويندو هيو ۽ سوزن جي منھن تي هٿ ڦيريندو هيو.
نئين جاءِ وسيع هئي. ان ۾ نوَ ڪمرا هئا، ٻہ هال ۽ ٽي لائونج. هن جو بسترو لائونج ۾ پيل هوندو هو ۽ اسان ان چوڌاري ڪرسين تي ويٺل هوندا هياسين. کاڌو گرينڊر ۾ پيھي کيس نلڪيءَ وسيلي هڪ سرنج سان ڏيندا هياسين. هن جون اکيون ڳوڙهن سان ڀريل هونديون هيون، سندس ناسي اکين ۾ ترندڙ ڳوڙهن اندر اسان جو پورو ڪٽنب ٻڏل هوندو هيو. مان واش روم جو در بند ڪري روئندو هيس. هن جي ماءُ عبادت ڪندي هئي ۽ هٿ سدائين دعائون گهرندا هئا. ننڍو ڀاءُ هن ڀرسان تيمارداريءَ ۾ مصروف هوندو هيو. مون کي لڳندو هو پورو ڪٽنب ڪاري ڪڪر ۾ رهندو هجي. ان ڪڪر جي هر ڪاري چڳ ۾ ڳوڙهن جون قطارون لڙڪنديون هجن. مون خدا جي بيان ڪيل قيامت کي اکين سان ڏٺو ۽ ان انتظار ۾ هوندو هيس تہ ڪڏهن ٿي دوزخ جي سزا ملي. بوڊو ٽائون ۾ رلندو هو. ڪڏهن ٻاهرين در جي وٿي ٽپي اندر ايندو هو تہ منھنجي پٽ کي ڏسي ان کي وچڙڻ جي ڪوشش ڪندو هيو، پر اسان ان کي هڪل ڏئي پري ڪندا هياسين تہ متان ڪتي جا جراثيم بيمار پٽ کي نہ وچڙي پون. در هيٺيان اچڻ وڃڻ سبب بوڊو لوھہ جي ڄاري چٻي ڪري ڇڏي هئي. انھن ڏينھن دوران ڪو بہ نقصان ڀرڻ لاءِ اسان وٽ پئسا نہ هيا.
هڪ دفعي مان پٽ جي ڪيموٿراپي ڪرائي اسپتال کان موٽيس تہ بوڊو در جي هيٺين ڄاريءَ مان اندر آيو. منھنجو پٽ ڪاوڙ ۾ وٺجي ويو. ان هڪ لٺ کنئي ۽ بوڊو تي وسائڻ شروع ڪئي. بوڊو رڙين ۾ مچي ويو. ڀتين جي ڪنڊ ۾ لڪيو تہ منھنجي پٽ وري ان کي لٺ سان مارڻ شروع ڪيو. هن بوڊي کي مار ڏئي دل جو بار هلڪو ڪيو. پوءِ اندر وڃي بستر تي ويٺو ۽ زارو قطار روئڻ لڳو. سوزن هن جا ڳوڙها چٽڻ آئي ۽ هن کي پري ڌڪو ڏنو. “مان نہ بچندس.” هن چيو “مون کي پڪ آهي مان مرڻ وارو آهيان.” هو سچ چئي رهيو هيو، ڇو جو ڪينسر جسم ۾ ايڏي ڦھليل هئي جو ڪا دوا اثر نہ ڪري رهي هئي. هو ڳالھائيندو هيو ۽ روئندو هيو. مان چپ هوندو هيس ۽ اندر ۾ روئندو هيس. هن جي ماءُ عبادت ۾ مشغول هوندي هئي ۽ ننڍو ڀاءُ پيار ۽ ڏک مان کيس ڏسندو هيو.
اڌ مڪمل جاءِ ٺھڻ کان پوءِ مينھن بند ٿي ويا. جڏهن توهان وٽ ڪو مسئلو نہ هجي تہ پوءِ موسم تي ڳالھائي سگهو ٿا. موسمن جو اثر اتي هوندو آهي، جتي حالتون ٺيڪ هجن. انسان وٽ سدائين ڳوڙهن جي موسم هجي تہ سانوڻ کي ڪھڙي اهميت؟
منھنجو عقيدن ۾ ويساھہ نہ آهي پر عيد نماز ضرور پڙهندو آهيان. ان جو سبب اهو آهي تہ عيد نماز پڙهڻ جي عادت آهي. ننڍي هوندي کان وڏڙن سان عيد نماز پڙهي مان ان جو عادي ٿي چڪو آهيان. اها پھرين عيد نماز هئي جيڪا مون نہ پڙهي. منھنجو پٽ هلڻ جھڙو نہ هيو، ان ڪري وڃي نہ سگهياسين. ان کي اڪيلو ڇڏي وڃون ها تہ سندس دل تي الائي ڇا گذري ها. منھنجي گهرواريءَ حلوو پچايو تہ دل کي ٿوري خوشي محسوس ٿي. هن پٽ کي حلوو گرينڊ ڪري نلڪيءَ مان کارايو.
منھنجي پٽ پنھنجي هٿن سان سوزن کي کارايو. ڪتو ماڻھوءَ جي هر شيءِ کائيندو آهي ۽ ڪڏهن پيار مان پورو ماڻھو کائي ويندو آهي. انسانن جو بہ اهڙو قبيلو آهي، جيڪو مرڻ کانپوءِ ان ڪري ماڻھوءَ کي کائي ويندو آهي جو انھن جو عقيدو آهي تہ جيڪڏهن نہ کائينداسين تہ مئل کي مڪتي نہ ملندي. ان جي روح کي اهو احساس ٿيندو تہ مرڻ کانپوءِ جسم ڪنھن ڪم جو نہ رهيو.
عيد جي ڏينھن بوڊو ٽائون جي ٻين ڪتن سان در جي هيٺين وٿيءَ مان آيو. منھنجي پٽ ٿورو اٿي ان کي پاڻ ڏي اچڻ جو اشارو ڏنو. اهو ڊوڙندو ان وٽ ويو ۽ پليٽ ۾ پيل حلوو کائڻ لڳو.
ان عيد تي جڏهن بوڊو رولو ڪتن سان آيو تہ منھنجي پٽ جي مک تي مرڪ هئي. ڪتي کي ڪيڏو بہ ماريو، اهو ان کي پنھنجي گناهن جي سزا سمجهي توهان کي معاف ڪري ڇڏيندو. مالڪ تي ڪڏهن حملو نہ ڪندو، روئندو ۽ ان جا کڙا ٿيل ڪن ان ڪري هيٺ ٿي ويندا جو اهو توبھہ تائب ٿيندو. بوڊي جي منھن ۾ اهڙو ڪو بہ گُهنڊ نہ هو جنھن مان ان جي ناراضگي ظاهر ٿئي.
منھنجي پٽ کي اها ندامت ٿي رهي هئي تہ ان ڪاوڙ ۾ بوڊي تي تشدد ڪيو. اهو سوچي ان ٽھڪ ڏنو. مون کي زندگيءَ جو احساس ٿيو ۽ سڀ ڪتا پيار مان ڀونڪيا. مون سوچيو زندگي اها ئي آهي، جيئو، ٽھڪ ڏيو ۽ ڀونڪو.