ليکڪ پاران
آئون پنهنجي پوين يارنهن سالن ۾ ڌاتن ۽ ان جي علم کي پڙهيو آهي. اسان لاءِ سون جو ٺهڻ يا آب حيات جو هجڻ يقينن هڪ حيرت انگيز شيون آهن، ۽ شايد آڳاٽي زماني ۾ اهي جادو مڃيون وينديون هيون. پر هن وقت ته اسين آب حيات کي ڏسون به ڪونه ٿا. ۽ جهڙي نموني آءُ سون ٺاهڻ جي ترڪيب درج ڪئي آهي اها صرف هڪ پراڻي زماني منجهان اخذ ڪيل ترڪيب آهي.
انهيءَ جي باوجود به، جو آءُ مڃان ٿو ته آبِ حيات اڻلڀ آهي ۽ موت برحق آهي پر انسان جڏهن موت جي خوف ۾ هوندو آهي ته ضرور هن کي ڪنهن اهڙي شيءِ جي ڳولها هوندي آهي جيڪا هن کي موت کان بچائي سگهي. انهيءَ ڪري مونکي آب حيات بابت پنهنجي ناول ۾ لکڻ جو خيال آيو.
جيستائين منهنجو علم ڪم ڪري ٿو ته برازيل ۾ ڪنهن به اهڙو ڪتاب نه لکيو آهي، جنهن مان ڌاتن بابت صحيح ڄاڻ مليل هجي. انهيءَ ڪري مون کي پنهنجي ناولن جي ڪردارن لاءِ ٻاهران ڪافي ڪتاب گهرائڻا پيا. آءُ ڪافي ماڻهن سان انهيءَ سلسلي ۾ مدد ورتي. ڪِن ته انڪار به ڪيو. مختلف ملڪن جي ڪيمياگرن سان به مليم ته جيئن آءُ اهو ڄاڻي سگهان ته ڌاتن جي ملائڻ ۽ ڌار يعني صاف ڪرڻ جي عمل ۾ ڇا ٿيندو آهي. تمام گهڻو ڏکيو ڪم هيو ڌاتن جي نشانين کي سمجهڻ ۽ ان کان به وڌيڪ، يعني منهنجي نوڪري به هلي رهي هئي، جنهن کي وقت ڏيڻ به تمام ضروري هيو. آءُ ليڪچرر به هيس. ڊرامو لکڻ ۽ ان جون هدايتون ڏيڻ، اهو به شاگردن کي ڪو سؤلو ڪونه هيو. ڪنهن ڪنهن وقت ته ائين لڳندو هو ته آءُ آب حيات ۽ ڌاتن جي علمَ بابت ڪجهه به نه لکي سگهندس. پر خدا جي ذات ڏاڍي رحم واري آ جو منهنجي لاءِ اهڙا اسباب پئدا ٿيا جو آءُ ڪم جاري رکي سگهان.
1981ع ۾ آءُ پنهنجي هڪ محترم استاد سان مليس جنهن مونکي وري رستي سان لاٿو. هن مونکي ٽيلي پيٿي ڪرڻ جا گُر ٻڌايا، جن کي ڄاڻڻ کانپوءِ مون کي ناول جو چڱو خاصو حصو لکڻ جو حوصلو ٿيو. هڪ رات اسين (يعني آءُ ۽ منهنجو استاد) ڪچهري ڪري رهيا هئاسين ته مونکي استاد چيو ته:
”دنيا ۾ ٽن قسمن جا ڪيمياگر آهن؛ هڪ اُهي جيڪي ڪجهه به نٿا ڄاڻن ته ڌاتن سان اصل ڪجي ڇا، ٻيو؛ اهي جيڪي ڪيمياگري ڄاڻين ته ٿا پر ان کي دل جي اک سان ڏسن ٿا دماغ جو استعمال نٿا ڪن. جڏهن دل هر معاملي ۾ اچي وڃي ٿي ته اُهي لالچي ٿيو وڃن. ٽيان اهي آهن جن کي اها خبر ته نه هوندي آهي ته ڪيمياگري اصل آهي ڇا، پر انهن وٽ اهڙا گُر هوندا آهن جن سان هو خبر ناهي ڇا ڇا تخليق ۽ تحقيق ڪري سگهن ٿا.
مونکي منهنجي استاد ڪافي شيون سيکاريون، جن ۾ ڪافي ڳالهيون تمام گهرائي ۾ هونديون هيون. ان ڪري انهن کي سمجهڻ ۾ ڪافي دقت ٿيندي هئي، پر اهوئي دنيا جو هڪ قسم جو روح آهي جنهن کي سمجهڻ تمام ضروري هجي ٿو. مون پنهنجي حاصل تجربي مان خدا جي طرفان موجود نشانين ۽ خوبصورتين کي به سمجهيو ۽ قدرت اسان سان ڪيئن سهڪار ڪري ٿي ۽ اهو به ڄاتو ته ماڻهو ڪيئن هن دنيا ۾ بي مثال ڪم سرانجام ڏين ٿا.
هنن سڀن ڳالهين جي ڄاڻڻ کانپوءِ جڏهن آءُ ناول لکڻ ويٺس ته ان جو يقينن نتيجو اهو نڪرڻو هو ته هُن ۾ گهڻيون ڳالهيون آفاقي ۽ مافوق الفطرت آهن. اهڙيون ڳالهيون ليکڪ ڏاڍو سنڀالي لکن ٿا، منهنجي به اهائي ڪوشش رهي. آءُ ضروري ٿو سمجهان ته هتي انهن ليکڪن کي نه وساريان جيڪي ادب جي دنيا جا انمول هيرا آهن. هيمنگوي، بليڪ، بورگز، ملبا، تهان ۽ ٻيا ڪيترائي اهڙا ليکڪ آهن، جن جا ڪتاب هڪ استاد جي حيثيت رکن ٿا ۽ جن کي نه پڙهڻ هڪ غلطي آهي.