عشق انوکو رنگ
نظير، 35 ورهن جو هڪڙو پڙهيو ڪڙهيو جوان مڙس هو. هن کي پنهنجي ڳوٺ ڀرسان پنهنجي مائٽاڻي ٻه ٽي ايڪڙ زمين اڳ ۾ ئي هئي ۽ کيس زمين آباد ڪرڻ جو چڱو خاصو تجربو به هو. سو جڏهن هُن مقاطعي تي زمين ورتي، تڏهن هُن پنهنجي چڱن خاصن واقفڪار هارين جي ٻن گهرن کي لڏائي آڻي پنهنجي زمين جي ويجهو هڪ سرڪاري ڀڏي تي ويهاريو. هُنن کي اڀراسڀرا ڪکن ڪانن جا گهر اڏائي ڏيڻ ۾ به سندن ٽيڪ ڪيائين ۽ زمين اڌواڌ ڪري کين هارپ تي ڏنائين. ساريالي فصل لاءِ زمينون تيار پئي ٿيون. هِن زمين جي ٽڪري ۾ ڪو گهڻو ڪم ڪار ته ڪو نه هو. پر پوءِ به زمين کي سوئي، صاف ڪري، ٻه ٽي هَرَ ڪڍرائي، ٻنا ٽيڪائي، اَڏون ۽ ڪَسِيون ٺهرائي ۽ وڏي واٽر ڪورس جي کانٽي کڻائي وقت کان اڳ ۾ ئي زمين تيار ڪرائي ڇڏيائين. وقت سر ٻيجارو پوکائي، پوري وقت تي رونبو ڪرائي ڇڏيائين. محنت سٺي ٿيل هئي. سارسنڀال به سٺي پئي ٿي. ڪيميائي ڀاڻ ۽ دوا به وقت سر ڏنا ويا. ساريالي فصل لاءِ هِن سال موسم پڻ سٺي هئي. سو جڏهن فصل لٿو، تڏهن واهه واهه ٿي ويئي. سارين جي هائبرڊ ٻجَ 90 مڻ في ايڪڙ جي سراسري سان آبادي ڏني ۽ اوڏي مهل سارين جو اگهه به سٺو هو. اهڙي طرح آمدنيءَ مان پنجن سالن لاءِ ڏنل مقاطعي جي رقم، ٻجَ، ڀاڻ، ٽريڪٽر وغيره جو خرچ ڪاٽي ۽ هارين سان حساب ڪتاب چڪتو ڪري، پوءِ جڏهن آخري انگ اکر ڏٺائين ته دل خوش ٿي ويس. پنجن ڇهن مهينن جي سيڙپ ۽ محنت جو کيس زبردست اجورو مليو هو. نظير کي ته چڱي خاصي اپت ٿي، پر هاري پڻ ڏاڍا خوش هئا. عورتن توڙي مردن هٿ کڻيو پئي نظير کي دعائون ڪيون ته سڄي ڄمار ۾ هيءُ پهريون ڀيرو هو جو، هُنن کائي پيٽ ڀريو هو ۽ سڄي سال جي تئونڻ به بچت ۾ هئي.
ڪتيءَ مان هارين کي پيٽ جي خلاصي تئونڻ ملي ۽ پنج پئسا نظير کي به بچيا، ته هُنن ڏاڍي شوق سان ۽ محنت ڪري ڪمند جي پوکيءَ لاءِ زمين جي تياري شروع ڪري ڏني. آڪٽوبر ۾ ئي سموري زمين ۾ ڪمند پوکجي ويو ۽ جيستائين نومبر جي پڇاڙيءَ۽ ڊسمبر جا سيءَ ڪِرَن، تيستائين فصل سڄي زمين ڍڪي مٿي اٿي ويو هو. سڄي تر ۾ ڀلي فصل جا هوڪرا پئجي ويا هئا ۽ تر جا ماڻهو هليو چليو اچيو ڪمند ڏسندا هئا.
توڙي جو نظير هڪ بااخلاق، فضيلت ڀريو ۽ سنجيدو جوان هو. پر پوءِ به سٺي شيءِ ڪنهن کي ڪا نه ٿي وڻي! سا به تڏهن، جڏهن اڳيان هڪ نوجوان، سهڻي، سدا ملوڪ ۽ ڀرپور جوانيءَ سان ٽمٽار، خوش طبع ڪنواري ڇوڪري هجي. سو جڏهن ٻنيءَ تي ايندي ويندي ٻه ٽي گهمرا نظيرَ عِجَتَ کي ڏٺو هو، تڏهن پاڻ کي روڪيندي روڪيندي به نه روڪي سگهيو هو. فطرت جي اصول موجب مخالف جنس ۾ هڪ ٻئي لاءِ خصوصي طور رکيل ڪشش واري جبلت ته ڪيڏين پابندين هوندي به پنهنجو اثرڏ يکاريندي آهي. پر هتي ته ڪا پابندي به ڪا نه هئي. هاري، مرد توڙي عورتون گڏجي يا اڪيلي سر هر وقت ٻنيءَ جي ڪرت ۾ رڌل هوندا هئا ۽ زميندار ڪيڏي مهل به نظرداريءَ لاءِ اچي نڪرندو هو. ٻه ٽي ڀيرا ته آمهون سامهون نگاهن جو ٽڪراءُ به ٿيو هو، پر پوءِ هڪڙو موقعو ته اهڙو به اچي ويو هو، جڏهن عجت جي ڀاڄائي گاهه جي ڀري کڻي گهر ڇڏڻ پئي ويئي ۽ پٺيان اڪيلي عجت گاهه پئي ڪيو ته مٿان نظير اوچتو اچي سهڙيو هو.
”پڻهين ڪيڏانهن ويو آهي؟“ نظيرَ عجت کي ويجهو پهچي پڇيو.
”ابا ته شهار (شهر) ويو آهي. تون جو ڪو نياپو هجي ته سُڻاءِ“ عجت ڏانٽو ۽ وڍيل گاهه واري مُٺ هٿن ۾ جهلي، سڌي ٿي نظير ڏانهن نهارڻ لڳي. کن پل جو، نگاهن جو ٽڪراءُ ڄڻ جُڳن جيڏو طويل ٿي ويو هو. صدين جا فاصلا هڪ لحظي ۾ سميٽجي سوڙها ٿي اورانگهجي ويا هئا ۽ گهڙين جا به ڪي مختصر حصا مس گذريا هوندا، پر لڳو پئي ته هو ايامن کان وٺي ايئن هڪ ٻئي جي سامهون خاموش بيٺا آهن، جيئن هماليه جا پهاڙ خاموش هوندا آهن. جڏهن نگاهن جا نياپا، نينهن جو نينڍون ڏيئي وٺي وانڌا ٿيا ته وري زبانون وچڙڻ لڳيون. نظير بنهه قربائتي لهجي ۾ پڇيو:
”نالو ڇا اٿئي؟“
”عجت.“ عجت مختصر جواب ڏنو. سندس اکين ۾ اوڏيءَ مهل خوشيءَ جي چمڪ پيدا ٿيڻ لڳي، پر پلڪن جي جهالر سندس اکيون ڍڪي ڇڏيون.
”عجت، تون مون کي الاهي وڻين ٿي. تنهنجي اکين ۾ الاجي ڪهڙو جادو آهي، جو تنهنجي نهارَ منهنجون ننڍون ڦٽائي ڇڏيون آهن. ڏينهن توڙي رات اکين آڏو رڳو تون ئي تون آهين.“
”هروڀرو ڪو مجنون ٿيو پيو هلندو، تنهن ۾ ٻين جو ڪُڄا؟ (ڇا)“ عجت ماڻو ڪيو. ”ٻيو ته مون ڪو توکي پٽڪو لاٿو هو ته مون جي اکين ۾ نِهار ڪَه!“ عجت شرارت مان مسڪرايو.
”تون پٽڪو لاهيئين يا نه، پر تنهنجي نگاهن مون کي نانجو ڪري وڌو آهي. بنهه مُڏيءَ ڪاتيءَ سان ڪهيو ٿيون وجهن. ٻي ڳالهه ته آءٌ ايترو ننڍڙو ٻار به ڪو نه آهيان جو تنهنجي نگاهن ۾ سمايل نيهن جي نينڍ نه سمجهي سگهان. تنهنجي پيار ڀري نِهارَ، تنهنجي روح جو آواز بڻجي منهنجي روح کي جهنجهوڙي وڌو آهي. چئو ته ايئن ڪونهي؟ چئو ته مون تنهنجي نينهن جي نياپن کي صحيح ڪو نه سمجهيو آهي؟“ نظير وهلور ويندي چيو.
”الاجي ڪڄاڙو پيو چئين؟ مون کي ته تنهنجي ڳال سمجهه ۾ ئي نه ڪانه تي اچي.“ عجت لنوائيندي چيو.
”آءٌ چُئان تو ته آءٌ توتي چريو ٿي پيو آهيان. هاڻ سمجهي؟“ نظير به عجت واري لهجي ۾ ڳالهائيندي چيو.
”ته پوءِ آئون ڪڄاڙو ڪريان ني.... پوءِ نه نهار نه مون جي اکين ۾.... ڪو ٿو نهاريئين...، جان (يا) وڃي ڪنهن ڦڪير (فقير) ٻڪير کان سڳو وٽائي ٻڌ، جان پاڻي پڙهائي پيءُ پاڻيهي سنئوت (سنوت) ۾ اچي ويندين...“ عجت مرڪندي ۽ خوش ٿيندي چيو.
”توکان وڌيڪ ٻئي ڪنهن جو به ڌاڳو ڦيڻو ڪو نه هلندو. منهنجي ڦَٽيءَ دل تي جڏهن تون پَهو رکنديئين، تڏهن ئي ڦٿڪندڙ دل کي سِڪون ملندو. تون ئي منهنجو آخري علاج آهين ۽ بس.“ نظير پنهنجي دل جي ڳالهه ڪري ڏني.
”ڏس وڏيرا، اسين گريب هاري ته برابر آهيون....“
”عجتَ آءٌ وڏيرو ڪو نه آهيان. آءٌ به اوهان جهڙو غريب ماڻهو آهيان. تنهن ڪري مون کي ڪڏهن به وڏيرو يا رئيس نه چئجانءِ.“ نظيرَ عجت جي ڳالهه ڪٽيندي چيو.
”کئر، جي وڏيرو جان رئيس ڪو نه آهيئين ته به زميندار ته آهيئين نه، سو مون تي ڳال ڪئي ته اسين گريب پورهيت ته آهيون، پر گريب ڏسي اسان ۾ اجايون اميدون نه رکجانءِ.... ۽ .....“.
”عجتَ، هي تون ڇا پئي چوين!؟ منهنجي نيت تي شڪ نه ڪر. آءٌ توکي دل سان چاهيان ٿو. مون کي رڳو ايترو ٻڌائي ته جي تون به دل سان مون ۾ راضي هُجين ته آءٌ پڻهين سان ڳالهايان تنهنجي سڱ لاءِ ٻي منهنجي ڪا به اجائي اميد ڪانهي تو ۾.“ نظيرَ سنجيده ٿيندي چيو.
”هيءُ سڄيءَ ڄمار جو مسلو (مسئلو) آهي زميندارَ، هيءَ هڪڙي ڏينهن جي ڳالهه ڪانهي، جو بيٺي پير ها جان نه جي ورندي ڏيئي ڇڏجي. مون کي موهليت (مهلت) ڏي ته جيئن آءٌ دل من پڇان اڳ پٺ سوچيان. اِڃَ نه ٿئي جو ڪو به ڦيصلو (فيصلو) ڪرڻ کان پوءِ ٻيا سڄي عمر هٿ هڻجن....“ عجت به سنجيدگيءَ سان وراڻيو.
”اِها ڳالهه ڀلي مون کي تنهنجي اِها وڻي، تون ڀلي دل من پُڇ، ڀلي آرام سان سڀني پاسن تي سوچ ويچار ڪر. ايتري تڪڙ مون کي به ڪانهي. باقي هڪڙي ڳالهه توکي ٻڌائي ڇڏيان ته منهنجي تو ۾ ڪا به بُري بُڇڙي نيت ڪانهي. آءٌ شاهه شاهوڪاري، پنهنجي ريتن رواجن مطابق تنهنجي مائٽن کان تنهنجي سَڱَ جي گُهرَ ڪندس. جي رضا خوشيءَ سان پنهنجو سڱ ٿئي ٿو ته واهه. ڀلا جي نه، ته به وات واري ڪو نه وڃائينداسين. وري به جيئن تنهنجي مرضي هوندي، تيئن ٿيندو. اِهو منهنجو توسان واعدو آهي. ڪيئن، ٺيڪ آهي نه؟“
نظير سڄي ڳالهه وضاحت ڪري عجت کي ٻڌائي.
”ٺيڪ آهي. الله ڪري ابا گَسَ تي اچي. باقي مون کي ڳال ٺهندي ڏسڻ ۾ ڪا نه تي اچي...!“ عجت انديشو ظاهر ڪيو.
”سو وري ڇو؟ مون کان وڌيڪ ٻيو ڪهڙو پڻهين جي نظر ۾ آهي؟“
”نظر ۾ آهيس جان نه، سا ته مون کي کبر ڪانهي. باقي هُو جي پانجي ناڙي بيهي رهيو ته پوءِ ڪُهي کڻيس. ڪنهن جي په ڪو نه سُڻندو.“ عجت چيو.
”خير، اِهو پوءِ ڏٺو ويندو. پهريائين تون سوچي سمجهي مون کي ٻڌائي. پوءِ جون ڳالهيون پوءِ ڪنداسين“. ايئن چئي نظير روانو ٿي ويو.
هڪ مهيني کان پوءِ جڏهن نظير ۽ عجت کي اڪيلائيءَ ۾ ڳالهائڻ جو موقعو مليو، تڏهن عجت کيس پنهنجي طرفان رضامندي ڏيکاريندي چيو ته هُو ڀلي ڪوشش ڪري ڏسي.
۽ پوءِ جڏهن نظير پنهنجي برادريءَ جا چار چڱا ماڻهو وٺي عجت جي پيءُ وٽ آيو، تڏهن عجت جي پيءُ اِهو چئي کانئن معذرت ڪئي ته: اسين پنهنجي برادر کان ٻاهر سڱاوتي ڪو نه ڪندا آهيون.
اهڙيءَ ريت نظير ۽ عجت جو معاملو في الحال ايئن رهجي ويو.
هڪڙي ڏينهن عجت ۽ سندس سئوٽِ هِدايَتَ ڪمند مان گاهه ۽ گنڌ ڪچرو چونڊي ڪڍڻ لاءِ ڪانڀا ٻڌي صفائي ڪري رهيون هيون. ڏهين يارهين جو ٽائيم هو. سيءَ شروع ٿي چڪا هئا، سو سج جو تِڙِڪو وڻي رهيو هو. ايتري ۾ سندن زميندار نظير موٽر سائيڪل تي زمين جي وچان ٺهيل پٽڙي وٺي اچي لنگهيو. ڳچ جيترو پَرَڀرو وڃي هُو موٽر سائيڪل جهلي لٿو ۽ زمين ۾ وڙڪڻ لڳو. موٽر سائيڪل جي آواز تي عجت ۽ هدايت ڪنڌ مٿي کڻي ڊوکا ڪئي ۽ پوءِ وري پنهنجي ڪِرِتِ ۾ جُنبي ويون. ٿورڙي دير کان پوءِ عجت ڊپ جهليندي جهليندي هدايت کي چيو:
”هدايتَ!“
”هان.“ هدايت، جيڪا سندس پاسي ۾ ئي هئي، جواب ڏنو.
”هدايت، هڪڙي ڳال پُڇان ني....؟“
”ها، ڀلي پڇ.“
”پر پهرين تون ساکَ ڏي ته هيءُ ذڪر ڪنديئين ڪنهن سان په ڪو نه.“
”پهرين تون ڳال ته ڪر سهي. آئون په سُڻان ته ڪيڙي (ڪهڙي) ڳال آهي، اڳ ۾ ساک ڪيئن ڏبي“.
نه پهرين سِينڌ تي هٿ رکي واعدو ڪر ته پوءِ ٻڌايان ني.“
”اڃَ وري ڪيئن؟ ٻڙي، تون ڳال ته ڪر....“
”نه ته پوءِ مرڳو آئون ڳال ئي ڪا نه تي ڪريان.“ عجت هدايت جي ڳالهه ڪٽيندي چيو.
”اُونهه.... اونهه.... ٺهيو ڀلا ڳال ڪر. آئون ڪنهن کي په ڪا نه ٻڌائينديس.“
”نه.... اِڃَ نه....“
”ته پوءِ وري ڪيئن؟“ هدايت تِکيري لهجي ۾ پڇيو.
”پهرين سينڌ تي هٿ رکي، سامَهين ڏِسِ (ڪعبي طرف) مُنهن ڪري واعدو ڪر ته پوءِ ٻڌايان ني.“
”ڇوري، تون وڏي لُچي اَهئين... اچي، هي ڏس سامهين ڏِسِ مُنهن ۽ هيءُ ڏس سينڌ تي هٿ ۽ واعدو تي ڪريان ته ڳال ڳوٺ کان ٻَهار (ٻاهر) ڪا نه ڪڍنديس. ڀلا هاڻ ته ڦاٽِ....!“
”نه، اِڃَ په نه...... چئو ته ڪنهن سان ٻِڙِڪَ ڪا نه ٻولينديس، ڀلي ڇا په ٿي پوئي.“.
”ائي ٻڙي، تومان ته لڳي رهيس. اچي ڀلا هيءُ وٺ. سامهين ڏِسِ منهن ڪري، سينڌ تي هٿ رکي واعدو تي ڪريان ته ڪنهن سان په ٻڙڪ ڪا نه ٻولينديس. پوءِ ڀلي زمين ڦاٽي پوئي، جان آشمان ڪري پَوئي.... باهه لڳئي هاڻ ته ڦاٽِ.....“ هدايت حُجائتو ٿيندي چيو.
”ڏس پٽَڻَان تي ڏيئين ته ڪا نه تِي ٻڌايان ني.“ عجت ماڻوڪيو ۽ مرڪ سندس چپن تي لاڏا ڪُڇڻ لڳي.
”هِن ڇوريءَ مان ته مرڳو ڦاسي وياسين. شل ڪا ڪاتي پُوني، ڪا نه تي پِٽڻان ڏيان ني. هاڻ ته اوڳار.... (ڳالهائي).
”اِهي پٽڻان ڪونهي ته ٻيو ڪڄاڙو آهن؟“
”اِهي ته هونئن ئي ڀوڳ پئي ڪريان. تون سُڻائي، ڪڄاڙو تِي چوئين...!“
”توکي کبر ته آهي ته پانجو زميندار منهنجو سڱ گهرڻ آيو هو.
”ها ها، مون کي اِها په کبر آهي ته پڻهين ٺڙوپڙو جباب ڏئي ڇڏيو هو. پوءِ....؟“
”اباجن ته سُڪو پُڪو جباب (جواب) ڏيئي ڇڏيو هون. پر مون کي..... پانجو.... زميندار الاهي وڻي تو...!“ عجت ڳيتون ڏيئي ڏيئي آهستي آهستي پنهنجي ڳالهه پوري ڪئي ۽ نماڻان نيڻ کڻي هدايت ڏانهن نهارڻ لڳي.
”اَئيِ گهوڙن هيس...! ڇوري مُٺي، سچي تِي چوئين ڪَ ڀوڳ پئي ڪريئين!؟“ هدايت تعجب ۽ حيرانيءَ مان سندس مُنهن ۾ تڪڻ لڳي.
”ڏس هدايت، پانجا هيڪ ٻئي کان ڳُجَهه لِڪَلَ ڪونهي. مون کي تو ۾ پڪو پختو ڀروسو آهي ته تون مون جا عيب ثباب (ثواب) پانجي اندر ۾ رکنديئين. سچي ڳالهه ته هيءَ آهي ته جيئن ابا پانجي زميندار کي جباب ڏنو آهي، تنهن ڏينهن کان پئي دل مَن هئيم ته توکي ڳال ٻڌايان جان نه! تنهن کي په اڄ اچي سڄو سارو مهينو ٿيو آهي. نيٺ اڄ دل جهلي، پانجو اندر کولي تونجي مانڌان (مهندان) پئي رکان... سو ڳال هيءَ آهي ته مون جڏهن کان وٺي پانجي زميندار کي ڏٺو آهي، تڏهن کان وٺي مون جي ننڍ، مون جو آرام ۽ مون جو سُک ڦٽي پيو آهي ۽....“. عجت ڳال اڌ ۾ ڇڏي ڏني.
”پر هڪڙي ڳالهه ته پڻهين هُن کي تون جو سڱ ڏيڻ کان جباب ڏيئي ڇڏيو آهي. ٻي ڳالهه ته هُو ته پان (پاڻ) ڏانهن اک کڻي په ڪو نه نهاريندو آهي. پاڻِ جتي مايون بيٺل ڏسندو آهي، ته اُتان ٽاهوڪري پري هليو ويندو آهي. نه ته زميندارَ ته هِن کان اڳ ٻيا په پان ڏٺا هئا، لوُسِرَ ڪُتا، مايون ڏسيو پيا لوُس لوُس (نُوس نُوس) ڪندا هئا. پر هِن ۾ مون ته ايڙي (اهڙي) ٽرڙپائي ڪڏهن ڪا نه ڏٺي آهي. پوءِ تون ڪيئن جانٺي تي چڙهي ويئينس.“
”ها، اِها ڳال برابر آهي ته هُو ايڙو وايات (واهيات) ڪونهي، تڏهن ته هُو مون کي وڻي تو. ٻيو ته جباب هُن کي اباجن ڏنو آهي. پر هُو جو مون جي دل ۾ گهر ڪري ويهي رهيو آهي، تنهن کي ڪڄاڙو ڪجي؟“ عجت انتهائي معصوميت مان هدايت کي چيو.
”پوءِ تون ڪڄاڙو ڪنديئين؟ ڇا پاڻ ئي وڃي مانڌانئس ڪرنديئين ڪهَ؟“
”چُون تا ته سچيءَ دل سان ڀانئڻ وارن جا گس پاڻي ڄاڻي کُلي پُوندا آهين.“
”پر پوءِ په تون جو ارادو ڪيڙو آهي؟“ هدايت ورائي پڇيس.
”اِها ڳال سمجهه ۾ نٿي اچيم، تڏهن ته توسان ڳال ڪَئيم آهي.“
”ته تون جي مرضي ڪيڙي آهي! ڇا آئون آنجي وچ ۾ ڪُٽڻپو ڪريان ڪَه!؟“ هدايت کلندي چيو.
”شل ڪاڳنڍ نڪرني... شل ڪا وائي مُنجهني،.... اَئي مُئي، ڦِڪائي ڪا نه تي ٿِيني ايڙي ڳال ڪندي. شل زبان ۾ ڪي گڏرون پُوني. آئون توکي چُونديس ته مُونجو ڪُٽڻپو ڪر...!؟ ڪا حيا، ڪو دِيد آهيني ڪهَ نه....!“ عجت احتجاج ڪندي چيو.
”سُرِ ته اِهو ئي کنيو ائيني، ....! چڱو ڀلا ڇڏ اِن ڳال کي... هاڻ ٻڌائي ته آئون ڪڄاڙو ڪريان!؟“ هدايت کلندي چيو.
وڃ، نه ٿي ڳالايان ٿي...... تو اِڃَ چيو ڪو؟“ عجت رُسندي چيو.
”ٺهيو مونجي موُمل ٺهيو...! مون ته مڙيئي ڀوڳ تي ڪيو. هاڻ ٻڌائي تونجو ارادو ڪيڙو آهي؟“ هدايت عجت کي پرچائيندي چيو.
”مون کي ڪڄاڙو ڪرڻ کپي، تنهن لاءِ ته توکي چان (چوان) پئي. مون کي ته ڍول ۾ ڳال ويهي نٿي.“
”پر تون مونجي ڳال تي هلنديئين سهي؟“ هدايت کانئس پڇيو.
”هاها، تڏهن ته پُڇان ني پئي.“ عجت وراڻيو.
”جي مون جي ڳاله مڃيئين، ته اِن ڳال تان هٿ کڻي ڇڏ.“
”سو وري ڪو؟“
”سو اِن ڪري ته اسان ڪيترن سالن کان ڌِڪا ٿاٻا کائي کائي مس مس هِتي اچي ڪو سولو ٽڪر کائي پيٽ سائو ڪيو آهي. سو جي هِتان په ٿِڙِياسين، ته وري په رولاڪن وانگر ڏولاون ۾ اچي، دربدر ٿي پيا رُلنداسين ۽ اڳوڻي وانگر ڌڪا ٿاٻا کينداسين (کائينداسين.)“
”پر اسين هِتان ٿِڙَئون په ڪو ته سهي؟، عجت ڳال نه سمجهندي پڇيو.
”اِن ڪري ته پڻهين زميندار کي سڱ جو جباب ڏيئي ڇڏيو آهي. جيڪو ماڙهو تونجو سڱ نٿو ڏي، سو توکي ڪيئن ڇيڪ ڇڏيندو ته تون زميندار سان پئي عشق بازي ڪر! ٻيو ته هي ڳاليون لڪڻ ڇپڻ جون ته آهنِ ئي ڪو نه، جو تون دنيا کان لڪي ڇپي ڪري سگهين. تنهن ڪري ته چُنان ني تيِ ته اِن ڳال تان لهي وڃ.“
”مون اِڃَ ڪٿي چيو ته آءٌ زميندار سان لڪي ڇپي عشق بازي تي ڪرڻ چاهيان.“
”ته ڇا تونجو ارادو ساڻس ڀڄي وڃڻ جو آهي؟“ هدايت چڀندڙ لهجي ۾ پڇيو.
”توبان (توبهه) ڪرمائي! تون چُئين ڪڄاڙو پيئي! مون اِڃَ ڪٿي چيو ته آءٌ ساڻس ڀڄي وينديس.“ عجت پنهنجو بچاءُ ڪيو.
”ڏس عجت، هاڻ جڏهن ڳال ڪئي ائيني، ته پوءِ ڳال ڪر صڦا سونٽي جي ته تون جي نيت ڪيڙي آهي؟ پڻهين هن کي جباب ڏئي ڇڏيو آهي. سو هاڻ مڃندو ڪنهن کي په ڪو نه، تون تي چوئين ته ساڻس ڀڄي په ڪا نه وينديس ۽ نڪو ڪو لڪي ڇپي ساڻس ملنديس. پوءِ ڀلا آکر (آخر) تونجي مرضي ڪيڙي آهي” ٻيو ته آئون تون جي لاءِ ڪڄاڙو ڪريان؟ اڃا په ٻي ڳال ته هاڻ ته تون مٿان چوڪسي په گهڻي ٿيندي.“ هدايت خدشو ڏيکاريو.
”تڏهن ته توسان حال ڪيو آهيم. تون ئي ڪو گس ڳول، آئون مرڳو مُنجهي پئي آهيان. ماڳهي سوچي سوچي چري نه ٿي پئان (پوان). هُو مون کان وسرندو ڪو نه ۽ هُو مون کي ملندو په ڪو نه.“ عجت جو گلو ڀرجي آيو ۽ هوءَ روئڻهارڪي ٿي پئي.
”عجتَ، آءٌ توکان وَڌَڪ عقل جي وِير ته ڪا نه آهيان پر هڪڙي ڳال مون کي په سمجهه ۾ اچي تِي ته جيترو اوڇڻ هجي اوترا پير ڊگهارجن. وَٽيون (پاڻ وٽ) ٺهي گڏاهه گاڏي په ڪو نه، سو هوائي جُهاَجَ (جهاز) ۾ چڙڻ (چڙهڻ) جا سکڻا کاب (خواب) ڏسڻ مان ڪيڙو ڦائدو (فاعدو)! تنهن ڪري دل تي پٿر رکي پاڻ کي هِڃَرَ (هينئر) ئي پلي ڇڏ. اِڃَ نه ٿئي جو تِرَ جي گُٿي، سو چوٽون کائي، وانگر تونجي ڪا مامولي (معمولي) گلتي (غلطي) تونجي سڄي زندگي زَهر ڪري ڇڏي....“ هدايت عجت کي سمجهائيندي چيو.
”پر هدايت، ڪنهن جو ڪنهن کي پسند ڪرڻ، جان ڪنهن جو ڪنهن کي وڻڻ ڏوهه آهي ڪَه؟ هُڃَ په (هونئن به) سڀ آڱريون برابر ڪونهي. سڀ ماڙهو هڪ جهڙا ڪونهي. اڃان لهي اُڀري پيو،“
”برابر لهي ۽ اُڀري پيو. ٻيو ته ڪنهن کي پسند ڪرڻ، جا وڻڻ ڏوهه په ڪونهي. پر ٻٻرن کان ٻير گهرڻ بي وڪوبي (بيوقوفي) آهي. ڀلا ٻٻرن په ڪڏهن ٻير ڏنا آهن!؟“ هدايت چيو.
”پر پوءِ په آئون ڪڄاڙو ڪريان؟“ عجت بيوسيءَ مان چيو. ”هُو مون کان وسرندو ڪو نه. هُو مون جي دل ۾ گهر ڪري ويهي رهيو آهي، سو نڪرندو ڪو نه. رات ڏينهن پيو اکين اڳيان ڦري. جاڳان پئي ته جاڳندي پئي ڏسانس، جي سُتل آهيان ته کاب (خواب) ۾ پئي ڏسانس. جيڙو ڪر ڀُوت وانگي مون جي بُت کي چنبڙي پيو آهي....! هاڻ ٻڌائي ته آئون ڪڄاڙو ڪريان؟“.
”مون جي ٿورا ٻڏي وڃي مر. چُئان ني ته پئي ته هُن جي کيالَ کي تڙي پري ڪر. پر توکي ڳال سمجهه ۾ ئي نٿي اچي. وريو په پئي پڇين ته ڪڄاڙو ڪريان؟ بس هاڻ دير نه ڪر وڃ، هُن اَڏَ ۾ پاڻي پيو وهي. وڃ، وڃي ٻڏي مر، آئون پاڻيهي گهر ٻڌائينديس ته اَڏَ مان پاڻي پئي پِيتَئين، ته مرگهيءَ جو دورو پيس ۽ ٻڏي مري ويئي. وڃ، وڃ، دير نه ڪر. مون جي جند ڇڏ، جلد ڪر.“ هدايت کيس هٿ سان ڌِڪيندي ۽ خفا ٿيندي چيو ۽ عجب رڳو نماڻان نيڻ کڻيو هدايت جي اکين ۾ چتائي ڏسندي رهي، ڏسندي رهي، تانجو سندس اکين ۾ لڙڪ ڀرجي آيا، اکيون ڇلڪڻ لڳيون، ڳوڙها ڳڙهڻ لڳا. ڄڻ بادل برسي پيا. جهڙوڪر سنڌو پلٽي پيو. ڄن ڪينجهر کي ڪنبڻي وٺي ويئي. پر..... عجت پوءِ په هِڪِ ٽِڪَ هدايت کي ڏسندي رهي... ۽ پوءِ آهستي آهستي عجت جا چپ ڪنبڻ لڳا ۽ سندس وات جي ترتيب بگڙڻ لڳي..... ۽ ..... ۽ پوءِ نيٺ کانئس هڪڙي وڏي...... تمام وڏي ڍِڪَ نڪري ويئي ۽ هوءَ هدايت کي ڀاڪر وجهي چنبڙي پيئي. هدايت حيران ۽ پريشان ٿي ويئي. هُن کي اِها ته خبر ئي ڪا نه هئي ته عجت شروع ۾ جيڪي ٻه ٽي لفظ چيا هئا ته ”مون کي پانجو زميندار ڏاڍو وڻي تو....“ تن عجت جي من ۾ ايڏا ڪي ٻارڻ ٻاري ڇڏيا آهن، جو هوءَ عشق جي آڙاهه ۾ ايترو جلي پچي ڀسم ٿي چڪي آهي. هيءَ عجت، جيڪا بنهه ماٺيڻي، ميسڙي ۽ ڳوڀ خدا جي هئي، سا ڪا منجهه جو منجهه ايڏو پري وڃي پهتي آهي. پوءِ هدايت کيس ماترائي (پرچائي) ماٺ ڪرايو. سندس لڙڪ اگهيا ۽ کيس ڳراٽڙي پائي، سندس ڀلوڙ مُکَ کي پنهنجي هٿن ۾ جهلي تڪڻ لڳي.... ۽ پوءِ آهستي آهستي، جهلائي جهلائي بنهه نرم ۽ ماٺيڻي لهجي ۾ چيائين: ”ڏس عجت، هُڃَ (هونهن) پان سئوٽيون په آهيون، پر جيڙيون ڀيڻون آهيون. پر اِن کان وَڌَڪِ پان هڪ ٻئي جون دل واريون ساهڙيون په آهيون. آئون تونجي پيڙاهه سمجهان تِي. تونجي اندر ۾ جا ڪُني پئي ٽوڪي (ٽهڪي)، سا رڳو پانجا ڪَنا (ڪنارا) کانئيندي (ساڙيندي) آهي. اُن ڪُنيءَ جو ٻڙڪڻ (ٽهڪڻ) په رڳو تونجو اندر ساڙي، لُساتي ڦلهيار ڪري ڇڏيندو. اِن جلڻ پچڻ ۽ سڙي اڱار (اڱر، ڪوئلو) ٿيڻ مان ڪجهه په ورڻو سرڻو ڪونهي. سو آئون وري په ساڳئي ڳال چُونديس ته اِن ڳال تان هٿ کڻي ڇڏ. توڙي جو آئون ڀليءَ ڀت ۽ چڱيءَ ريت سمجهان پئي ته وچ دريا ۾ پهچي، پوءِ ٻڏڻ جو جيترو جوکم اڳتي وڌڻ ۾ هوندو آهي، اوترو ئي جوکو واپس پوئتي ورڻ ۾ په هوندو آهي. پر وري په پوئتي ورندي جي ماڙهو بچي ويو ته اچي پانجن ڀيڙو ٿيندو. پر جي اڳتي وڌندي ماڙهو بچي په وڃي ۽ پوءِ جي ڪنڌيءَ تي ڪو ڪانهن جو ڀرجهلو په نه ملي ته پوءِ ته ماڙهو ڪتن کاڄ ٿي ويندو نه! پوءِ ڪين جي بِلي (حوالي) ٿبو؟ ڪن جي تونسلي حياتي گذاربي؟ تنهن ڪري جي اڄ مون جي ڳالهه توکي ڏکي تِي لڳي ته ڀلي لڳي، پر اِها ئي ڳال تونجي ڦاعدي ۾ آهي....“ ايئن چئي هدايت عجت کي پنهنجن ڀاڪرن ۾ ڀڪوڙيندي رهي ۽ عجت اوڇنگارون ڏيئي ۽ سڏڪا ڀري ڪيتري دير تائين روئندي رهي ۽ جڏهن عجت روئي روئي پنهنجي دل جو غبار هلڪو ڪيو، تڏهن هدايت مان ڀاڪر ڪڍي، پنهنجا وهندڙ نِيرَ اگهيائين ۽ پنهنجن چپن تي هلڪي مُرڪ آڻي ۽ چمڪندڙ اکين سان هدايت جي اکين ۾ اکيون وجهي چيائين:
”اِن ٽوڪندل (ٽهڪندڙ) ڪُنيءَ برابر پانجا ڪَنا کانئيا آهينِ، پر ڪُنيءَ جي ته ريت ئي ڪَنا کانئڻ آهي. جا ڪُني پانجا ڪَنا نه کانئي، سا ڪُني ڪهڙي!؟ ننِگههَ ۾ مٿو رکي پوءِ مُهريءَ ڀَر ڍڄبو ڪو نه. مرڻ جو ڏينهن مقرر هوندو آهي هدايت! ماڙهن جي ڳالهين ۽ کُواريءَ (خواري) جي ڊپ کان جيڪڏهن ماڙهو محبت ڪرڻ ڇڏي ڏين ها، ته ڪر هيستائين دنيا ۾ ڪو ماڙهو ئي ڪو نه بچي ها. تونجي ميرباني، جو تو مون کي سنئون گس ڏسيو. پر.... پر.... مون جو انگ اڙجي ويو آهي، سو اڙجي ويو آهي. آءٌ پاڻ کي پلي ڪا نه سگهنديس..... پوءِ ڀلي ڇا په ٿي پوئي.....“
لکيل 2 سيپٽمبر 2012ع
نظرثاني- 5 ڊسمبر 2012