8
_ سنڌيو! اوهان پنهنجن جسمن، ڪپڙن ۽ وارن جي اسٽائيلن ڏانهن ڏسڻ بجاءِ ’جيئي سنڌ‘ جي ڪارڪنن کي ڏسو. هي به ڪنهن ڪاڪ جا راڻا هوندا، ڪائي مومل ته هنن جي واٽ به نهاريندي هوندي، ڪنهن ماءُ جي اکين جي روشني هي به آهن. ڪائي توتلي ۽ ٻاتي زبان هنن کي به ادا ادا چوڻ لاءِ واجهائيندي هوندي، ليڪن هي جانٺا ۽ ڪٺور انسان انهن شين کان منهن موڙيو، اوهان جي مستقبل سنوارڻ لاءِ بُکن، ڏکن، دڙڪن، جيلن ۽ قيدن جون مصيبتون خنده پيشاني سان برداشت ڪري رهيا آهن. هنن کان ڌرتي ۽ انهن جي ماڻهن سان عشق سِکو.
•
_ مهاجرن جڏهن پاڪستان ۽ اسلامي قوميت کان انڪار ڪيو، ته اسان ان کي سٺو سنؤڻ سمجهيو سين، خصوصاً هنن جو پنجاب سان تضاد ۾ اچڻ، اسان هنن جي حمايت به ڪئي، ۽ هنن کي پنهنجي جلسن ۾ به گهرايو سين، پر ان حيثيت ۾ ته اهي سنڌي آهن، ۽ سنڌي قوم جو حصو، جيڪو اردو ڳالهائي ٿو. اسان هنن تي هي واضح ڪرڻ گهرون ٿا ته، اهي اهو طئه ڪن ته اهي سنڌ ۾ لٽجي آيا آهن ۽ اڄ اسان جا ڀائر آهن يا هو فاتح آهن ۽ ڪن شهرن ۾ ٽائر ساڙي، سنڌين تي حڪومت ڪرڻ ٿا چاهين، جيڪڏهن هو اسان جا ڀائر آهن ته پوءِ اسان جي شهرن جا نالا بدلائڻ بند ڪن، ۽ هر مسئلي ۾ اسان سان سهڪار ڪن، پر جيڪڏهن فاتح آهن ته پوءِ کين ياد رکڻ گهرجي، ته سنڌ ۾ تمام گهڻا فاتح ٿي آيا، شهرن جا نالا به مٽايائون، پر اڄ انهن جي قبرن جو نشان به ڪونه ٿو ملي، ۽ جن جون قبرون مقبرا آهن انهن تي ڪُتا پيشاب ڪن ٿا، ۽ گڏهه لِڏون لاهن ٿا ۽ سرزمين سنڌ جي مٽي تمام وڏن وڏن فاتحن جي لشڪرن ۽ قومن کي ڳڙڪائي وئي آهي، جيڪي هتا جا ڄاوا ٿي رهيا، اهي اڄ هزارين سال گذرڻ باوجود موجود آهن. ڏيوجي ۽ ملجي صورت ۾ موجود رهندا باوقار طريقي سان، مستقبل جي سنڌ آزاد ۽ پاڻ ڀري هوندي، اها مون کي پڪ آهي، ان ڪري پناهگيرن کي پنهنجي دماغن مان اجائي واويلا ڪڍي ڇڏڻ گهرجي.
•
_ سياستدانن جون ٻوليون ووٽرن لاءِ هونديون آهن، اهي کڻي لنڊن مان اُڀرن يا نئين ديري مان، تهذيبن ۽ انسانيت جي بلنديءَ جا آواز صرف انهيءَ سرزمين کان اُٿي سگهن ٿا، جنهن سرزمين کي ’سن‘ سڏيو وڃي ٿو!
•
_ سنڌ جا سيد پنهنجي ذات لکڻ مهل سدائين نالي جي اڳيان سيد ۽ نالي کان پوءِ شاهه لکندا آهن، پر جي. ايم. سيد، نالي کان پوءِ سيد لکندو هو، ۽ هو شاهه عبداللطيف ڀٽائي، شاهه نالي کان اڳ ۾ لکندو هو، ٻئي تاريخ جا وڏا ماڻهو هئا.
•
_ اوهان انسانيت کي اونداهي جهالت، تعصبي ڪٽرپڻي ڏانهن واپس وٺي وڃڻ چاهيو ٿا ۽ آءٌ انسانن کي علم، روشني، رواداري ۽ وسيع نظريي ڏانهن وٺي وڃڻ چاهيان ٿو.
اوهان اونداهي جا عاشق آهيو ۽ آءٌ روشنيءَ جو راهي آهيان.
•
_ غلامي مسئلن جي ماءُ آهي، جيڪا هر روز مسئلن جي ناجائز اولاد کي جنم ڏيندي رهي ٿي.
جيستائين ان بدڪردار ماءُ کي ختم نه ڪبو، تيستائين هو مسئلن جي حرامي اولاد کي جنم ڏيندي رهندي.
•
_ سنڌ ان خوبصورت ڇوڪريءَ جيان آهي، جنهن جي چپن جو رَسُ چُوسڻ لاءِ ڳوٺ جا ڳڀرو ڏينهن رات شهپر وٽيندا رهن ٿا.
•
_ آءٌ انڪار ٿو ڪريان اوهان جي اونداهه واري سياست کان، آءٌ غلط ٿو سمجهان توهان جي گٽر واري زندگي کي، آءٌ بغاوت ٿو ڪريان گندگيءَ جي سياست جي باني زيوس ديوتا جي تقدس ۽ احترام کان، آءٌ آخري وير تائين وڙهندس، روشني ۽ صداقت جي جنگ جو هن سرزمين تي ناقابِل فراموش نشان ڇڏڻ ٿو چاهيان، توهان وٽ ديوتائن جي طاقت آهي ۽ مون وٽ حوصلي جي قوت، اوهان کي تلوار جي جيت تي ڀروسو آهي، ۽ مون کي انساني حوصلي جي ابدي فتح تي ايمان.
•
_ مون کان متحده قومي موومينٽ جي هڪڙي ماڻهوءَ سوال ڪيو ته، آزاد سنڌ جو تصور تو وٽ ڪهڙو آهي؟ مون ان کي جواب ڏنو ته، آزاد سنڌ جو تصور مون وٽ هي آهي ته منهنجي ڳوٺ انڙآباد ۾ جتي ديويون به سُڪي ويون آهن، اتي هِل پارڪ جهڙا پارڪ هجن، جتي نوجوان جوڙا مسلم ۽ غير مسلم هجن، ان ۾ منهنجي ڌيءَ به ڇو نه شامل هجي، هٿ هٿ ۾ وجهي رقص ڪن ۽ اياز جي شاعري ڳائن، اهي ذهني ۽ جسماني طرح ايڏا آسودا هجن، جو اهي اهڙي رقص ڪرڻ وقت هڪ ٻئي جي جسم ڏانهن نه، پر سنڌ جي آسمان تي کڙندڙ ستارن ڏانهن ڏسن، ۽ اڃا وڌيڪ شاندار سنڌ تعمير ڪرڻ جو سوچين. هن مون کي چيو اهي ته خواب آهن. مون چيو ته، جيڪو ماڻهو خوبصورت خواب نٿو ڏسي سگهي، اهو مستقبل کي خوبصورت نٿو ڪري سگهي.
•
_ مون ٿڪاوٽ محسوس نه ڪئي آهي، ڇو ته جنهن شيءِ سان عشق ٿي ويندو آهي ته اها پياري لڳندي آهي. عشق ۾ ٿڪاوٽ محسوس نه ٿيندي آهي ۽ روز بروز اڳتي وک وڌائبي آهي، جيئن محبوب سان ويجهڙائي ٿي سگهي. اهڙي ريت سنڌ سان مون کي عشق ٿي پيو آهي، ۽ تنهن ڪري ’محبوب‘ سنڌ جي مٽي به مقدس لڳندي آهي، ۽ زندگيءَ ۾ ته ڪيئي پيڙائون آيون ۽ ڀوڳنا ئون ڀوڳيون آهن، پر منهنجي پيرن اهڙي سفر ۾ ڪٿي ٿڪاوٽ محسوس نه ڪئي آهي، ۽ سنڌ جي مٽيءَ تي جان به قربان ٿي وڃي ته بهتر آهي.
•
_ عزت ۽ آزادي واري سياست هڪ باهه آهي، جيڪا پهرين پاڻ ڀڙڪندي آهي ۽ پوءِ دلين کي ڀڙڪائيندي آهي، ۽ دل جيستائين درد جي لذت کان واقف ناهي، تيستائين برف جو هڪڙو ٽڪڙو آهي، جيڪو پاڻي ته ٿي سگهي ٿو، پر ڏيئي جو وٽ نٿو ٿي سگهي، اسان کي پنهنجيون دليون برف جا ٽڪرا بنائڻ بدران آڳ جا شعلا بنائڻيون پونديون.
•
_ جي. ايم. سيد اسان جي قومي غيرت ۽ قومي آزاديءَ جي علامت آهي، ۽ منهنجي ماءُ منهنجي ذاتي غيرت جي علامت آهي. اسان پنهنجون ذاتي غيرتون قومي غيرتن تان قربان ڪري ڇڏيون آهن.