ڪاري مسخري (Black Humor)
ملالا کي گولي لڳي ان ٽرجئڊي کي مارڪيٽ زبردست ڪيش ڪرايو. ڪنهن قاتل کي ڦاهي آئي ته هڪڙي گروه ان تي وڏو ڌندو ڪيو اربين رپيا گڏ ڪيا چون ٿا ان جي مزار ٺهندي. مقتول ڪهڙي در دانهي؟ دنيا کي ته اهڙا ڪردار کپن ، جيئرا يا مردا!! ته مارڪيٽ ۾ هڪ نئون تصور هلي .
اها اٿو بليڪ هيومر يا ڪاري مسخري. ڇو ته ڏک ۽ سک ، ظالم يا مظلوم . سچ ۽ ڪوڙ سڀ ماضي جون ڳالهيون آهن هي ته جديديت پڄاڻان جو دور آهي هن ۾ ضد ختم آهن. سڀ ڪجهه جائز آهي. سڀ وهنوار آهي. ميڊيا انهيءَ بليڪ هيومر کي وڏي هٿي ڏني آهي. توهان ڏٺو هوندو ڪنهن ڇوڪريءَ سان ريپ ٿئي . ميڊيا لاءِ بريڪنگ نيوز ٺهيو پوي. ان کي ڪئمرا اڳيان ويهاري ان جون وڊيو ڪلپس، انهن جي ڀائرن ڀينرون جا تاثر ، جذباتي منظر اڀارڻ. ۽ فيمينسٽ عورتن جو احتجاج. ميڊيا جو ڌندو اڳتي هلي پوندو تان جو ڪو منسٽر اچي ڪو پئسو پنجڙ ڏيندو. ٻيو ته ٺهيو اهو پوڙهو توهان ڏٺو هوندو جيڪو پٽ يا نياڻي ڪلهي تي رکي هوڪا ڏيندا آهي “پٽ ويڪو” ٽي وي ان جي وڊيو هلائيندي. ماڻهن ۾ جذباتي اٿل پٿل پيدا ٿيندي “ مار!! ڪيڏي غربت آهي؟ ماڻهو پنهنجا ٻچا پيا وڪڻن .!! اها آهي بليڪ هيومر ته ٽرجئڊي ، ڏک جي چٿر اڏائڻ ، درد کي مسخري بنائڻ .
هاڻي وري توهان کي ٻيو مثال ڏيان، ٿورو غور ڪجو ... سنڌ ۾ ٻوڏ آئي، دريا ۾ چاڙهه ٿيو، پنجاب ٻوڙيندي ٻوڏ سنڌ ۾ آئي. وڏيرن بند ٽوڙيا، هر طرف پاڻي لاش ترندي نظر آيا، ميڊيا وارن انهيءَ الميي کي ڏاڍو سيليبريٽ ڪيو. ۽ خوب ڪمايو. اثرائي وڊيو ڀرائڻ لاءِ ماين کي سامان مٿي تي سامان رکائي ٻار ڪڇن ۾ ڏيئي فوٽو ڪڍيا ويا ، وڊيو ڀري وئي ته جئين جذباتي ماحول پيدا ڪجي . هوڏانهن وري اين جي اوز وارن جي عيد ٿي ويئي. سياسي پارٽين وري الڳ ڪئمپون لڳايون. ماڻهن ۾ سامان ، پئسا ، اٽو لٽو ورهايو ويو ايتري قدر جو ماڻهو ڪم ڪار ڇڏي امداد جي پٺيان ڪاهي پيا. پوءِ وري وطن ڪارڊ مطلب ته عام ماڻهو پينو فقير ٿي پيو. هن ٻوڏ ۾ ماڻهو ڀلي ڪيترا مئا ماڻهو دربدر ٿيا مالي نقصان ٿيو پر هن ٻوڏ کي خوب سيليبريٽ ڪيو ويو. خوب ڪمايو ويو. وڏيرن وٽ نيون وڏيون گاڏيون اچي ويون. بنگلا ٺهي ويا. ٽي وي وارن خوب ڪمايو. اين جي اوز جي ته چاندي ٿي ويئي. اهو آهي بليڪ هيومر.گذريل سال ماڻهو ٻوڏ جو انظار ڪندا رهيا. ماڻهن اڳ ۾ ٽيڪم ، ٽريڪٽر تيار رکيا هئا ته دريا رڳو چاڙهه ڪري ته ٻوڏ آڻڻ اسان جو ڪم آهي.
انهن ڏينهن ۾ هڪ شاگرد مون وٽ آيو چيائين سائين غريب ايترو آهيان جو فيس جا پئسا ناهن نٿو پڙهي سگهان ڇا ڪريان؟ مون کيس هڪ دفتري جو کوکو ڏنو چيائين هي ڇا آهي؟ ترس بابا ... هڪ اڇي پٽي ان کوکي تي لڳائي ڏني مانس جنهن تي لکيل هو. “ ٻوڏ جي متاثرن جي واهر ڪريو” پاڻ سمجهي ويو. شام جو آيو ته وٽس ساڍا چار هزار هئا 25 سئو فيس جا ڏنائين باقي وڃي گندي ڪپڙو ورتائين. مون چيومانس تون جي پڇندو هئين نه ته بليڪ هيومر ڇا آهي؟ اهو اٿئي بليڪ هيومر معنيٰ دردن کي ڪيش ڪرايو عذابن کي ڪمرشلائيز ڪريو، موت تان به چٿرون ڪريو. توهان سوچيندا ته اهو سڀ ڪجهه صحيح آهي يا غلط ته جناب صحيح يا غلط جو تصور وري ڪٿان اچي ويو. جديديت پڄاڻان انهن ڳالهين کي مڃي ئي نٿي.
جڏهن ٿر جي ٿوهر کي اديبن پنهنجي زندگي سان تشبهه ڏيندا هئا ته اهو رجحان ايترو وڌيو جو ٿوهر اچي بدنام ٿيو. پوءِ ٿر گلئمرائيزڊ ٿيو . ٿر وارا ماڻهو غربت ۾ ورتل ڦاٽل ڪپڙا، پاڻيءَ جي ڳولا ۾ ڀٽڪندڙ ٻار، انهن جون جهوپڙيون، بيماريون عورتون ۽ ٻار بک ۾ ورتل ۽ بدحال انهن کي واپاري دنيا ڪيش ڪرايو. هتان جا سير ڪندڙ ماڻهو ، اين جو اوز ۽ ميڊيا کي اچي روئشو ٿيو. فوٽو ڪڍرائڻ ۽ فيس بڪ تي ڏيڻ ، انهن جي نالي تي اسٽال لڳائڻ، ناڻو ڪمائڻ، مطلب هڪ نئون واپار شروع ٿي ويو. ٿر ميڊيا کي جيئاري ڇڏيو. وڏي سياستدان ، اديب، سماج سڌارڪ ته ٿر جا چڪر لڳائي خوشي ۾ نه پيا ماپن . هاڻي ته اتان جا ٻار روڊن تي بيٺا انتظار ڪندا اهن ته ڪار وارا پاڻي جي بوتل ته اڇلائي ڏيندا. ۽ وري پنهنجي خوبصورت دوري کي فيس بڪ جي زينت بنائيندا. اڃا ڪاري مسخري سمجهه ۾ نه آئي ته هڪ ٻيو مثال توهان کي ڏيان ٿو.
ڀلا توهان قرباني واري ڍڳي کي ڏٺو هوندو جيڪو ست ماڙ تان ڪرين ذريعي لاٿو ويندو آهي. يا اهڙو ڍڳو جنهن جي قيمت اڍائي لک هوندي آهي کيس سينگاري ٽي وي تي ڏيکاريو ويندو آهي. يا ڀلا ڪو ڪرپٽ ڪامورو توهان ڏٺو هوندو جيڪو هر سال حج تي ويندو آهي. سوين ماڻهو ان کي گلن جا هار پارائيندا، سوچيو ٿورو ٻي طرف لکين ماڻهو بکون پيا ڪاٽين اسپتالن ۾ بي يار و مددگار پيا آهن علاج جا پئسا ڪونهي. . وري مٿان سئو ديڳيون رئيس لاهي پنهنجي واهه واهه ڪرائيندو .
ڪارو مذاق اهو به آهي ته اڳ پاڪ دامني ، عزت حياءَ سٺا گڻ سمجهيا ويندا هئا. هاڻ جيترو بدنام عورت يا مرد هجي، جيترو فحش هجي ايترو عزت جي لائق آهي ان سان شادي لاءِ سوين ماڻهو پيا آڇون ڪندا. توهان ڏسو طوائفيت هڪ بهترين عزت دار پيشو ٿي چڪو آهي. فن ۽ اداڪاري جي نالي ۾ جنسي فحش نگاري کي ڪيتري اهميت آهي. ڪاري مسخري اها آهي ته اهميت ۽ عزت به ان عورت جي آهي جيڪا جسماني نمائش ڪري باقي حياءَ دار پاڪ دامن عورت سماج کي قبول ئي ڪانهي.
هاڻي ڪراچي ۾ روز ماڻهو ٽي وي دير تائين ڏسندا آهن. انهيءَ َ ڪري آهن ته ڪا بريڪنگ نيوز هجي متان ڪو بم ڦاٽو هجي، يا دهشت گرد شهر بند ڪن ته سڀاڻي موڪل ڪجي ۽ ويهي گهر ۾ دهشت گردي کي سيليبريٽ ڪجي. تازو ڪراچي ۾ اهڙا واقعا ٿيا جو باهه لڳي 250 ماڻهو سڙي مري ويا بس جو ايڪسيڊنٽ ٿيو 150 ماڻهو سڙي مري ويا. ميڊيا کي برڪينگ نيوز ملي. سياست ڪارن کي سياست چمڪائڻ جو موقعو مليو. ڏک ڇا آهي ، اذيت ڇا آهي ڪيترا ماڻهو مئا انهن جي پوين جو ڇا ٿيو؟ روڊ ڇو خراب آهن؟ بجٽ ڪيڏانهن ٿي وڃي ان سان ميڊيا جو ڪو تعلق ناهي.
سنڌ سڄِي سورن ۾ آهي. قبضه گير، مذهبي فرقه بنديون ، داڙا ڦرون ، بي روزگاري، ڪرپٽ وڏيرا هاڻي صرف خبر به نه رهيا آهن، ڇو ته عوام کي تاڙيون وڄائڻيون آهن، نعرا هڻڻا آهن. ميڊيا تي مفت ۾ ڪم ڪندڙ صحافي روز اشوز پيدا ڪن ٿا. خبرون ٺاهين ٿا ، لاشن جون تصويرون ڀري صبح صبح ٽي وي تي ڏيکارين ٿا. اهو هاڻي روز جو معمول آهي. ڏک ڳوليو، تباهي بربادي ڳوليو اذيتون ڳوليو ۽ انهن تي واپار ڪريو. انهن کي سيليبريٽ ڪريو. اها آهي ڪاري مسخري.
جديديت پڄاڻان جو دور اهو آهي ته درد ونڊيو نه پر انهن جي مشهوري ڪريو. ڏکن تي روئڻ يا ماتم ڪريو ته ٽي وي وارو فوٽو ڪڍنس . ذلت جي مشهوري ڪريو، المين جي نمائش ڪريو. ۽ ناڻو ڪمايو پنهنجي ناما چاري ڪريو. اجهو بم ڦاٽو اچو ته سيليبريٽ ڪريون.