سڦلتا جا ديپ ۽ مهانتا جي مهنداري جو شرف
هن ئي ڪهاڻين جي مجموعي جو جائزو وٺئون ته “هي رات ۽ مقدر ،بارش ، هڪ سسئي ٻيا سور ، پوترتا_پڇتاءُ ،رات جي پيٽ ۾ ، دل جي دانهن ، حضرت عشق ، موت ، سُر جو سرجڻهار ۽ ماٺ رهان ته مشرڪ ٿيان ”تخليق جو سبب بڻيا آهن ، ڪڏهن تجريدي علامت جو سهارو وٺندي ته ڪڏهن وري سڌن لفظن جي روپ ۾ ، جيئن سانئڻ “ تسليم سحر ” جون تخليقون ، هن جي تخليقي دامن ۾ تلخ ، تز ، اندر ڇهندڙ ، چهنڊڙي پائيندڙ لفظن جو ڀنڊار شامل آهي جيڪو مروج رواجن کي آرسي ڏيکاريندو رهي ٿو.
آڳاٽي سنڌي ڪهاڻي جو آسمان هن کان الڳ ناهي ،هتي به اهائي پيڙا آ جا آڳاٽين ڪهاڻين ۾ سموئيل آهي .هاڻ “علامت” ۽ “اشاري” ۾ پنهنجي راءِ جو اظهار ڪرڻ وارو زمانو گذري چڪو آهي ، لکندڙ “دوستي” جي مذهب تي ويساهه رکن ٿا ، هاڻوڪو سرجندڙ ادب ٻن ناراض دلين کي جوڙڻ جي ڪوشش ڪري رهيو آهي ، انهن ڪردارن کي اوهين تبديل ڪري به ڏسي سگهو ٿا، سياست دلين تي حاوي ٿي چڪي آهي پر نئون نسل سياست کان پاسيرو ٿيندي هڪٻئي سان ڳراٺي پائڻ لاءِ آتو آهي .
ويجهي ماضيءَ ۾ “ زبان بندي ” جي جا صورتحال پيدا ٿي ، ان مان ٻاهر نڪرڻ لاءِ ڪهاڻيڪارن /تخليقڪارن علامتي انداز اختيار ڪيو ، ٻين لفظن ۾ اهڙو کليو اظهار نه ڪيو وڃي جنهن سان وڃي ڪاٺ ۾ پئجي . هتي وارتائون ڳڻائڻ منشا ناهي پر ذهين ڪهاڻيڪارن /تخليقڪارن جو هڪ وڏو قافلو سٺيون ۽ نڪور ڪهاڻيون /تخليقون سامهون آڻي رهيو آهي .
سانئڻ تسليم سحر جون ڪهاڻيون نئين دور جون ڪهاڻيون ضرور آهن پر هنن مان ماضيءَ جا اولڙا به نظرجن ٿا ، هي ڪهاڻيون لفاظي هنر کان متاثر ناهن پر اڄ جو سچ ڳالهائيندڙ آهن .
هي ڪهاڻيون هن سماج جو چهرو آهن ، انائن جي گندگيءَ سان ڀريل چهرو ، جنهن ۾ اڃا سوڌو انسيت کي ڪا جائز والار ناهي ملي ، ان چهري کي ادب جي آرسيءَ ۾ ڏيکارڻ جي ضرورت پوي ٿي ته سرجڻهار کي ڍڪيل لفظن ۾ نه چاهيندي به چوڻو پوي ٿو ته : “ چهرن تي چڙهيل انائن جي دز کي هٽائڻ جي اجازت ناهي ”.
ڪيڏي نه خطرناڪ ڳالهه آهي ...! رشتن ، ناتن جي سطح ڪهڙي وڃي بيٺي آهي ؟ ، جذبا ڪٿي سمهي پيا هن ؟ ،احساس ڪٿي گم ٿي ويا آهن ؟ انسانيت ڪيئن ٽياس تي ٽنگجي چڪي آهي ؟ اهڙي چهري کي ڪالهه تائين سامهون آڻڻ ايترو آسان نه هو ، پر سانئڻ تسليم سحر جي ڪهاڻين ۾ هن سماج جي دزيل چهري جي جهلڪ ڏسڻ لاءِ ضرور ملي ٿي ، هنن مثالن مان اسين ڀلي ڀت سماج جي درد کي ادبي تخليق جي روشني ءَ ۾ پروڙي سگهون ٿا.
هن جي سمورين ڪهاڻين جو هيرو “وقت ”آهي پر اهو به سچ آهي ته سموريون ڪهاڻيون حادثن جي ڪک مان جنميون آهن ، سماج جون وارتائون پهرين به ڪهاڻين جو “ ٿاٽ ” بڻجنديون رهيون آهن پر هنن ڪهاڻين ۾ جدت پڻ بکي رهي آهي ، جا سرجڻهار جي ڪوتا کيتر ۾ پنهنجي حصي جو واڌارو ضرور ثابت ٿيندي .
هنن ڪهاڻين ۾ معاشري جي ڪردارن کي قلمبند ڪيو ويو آهي ، رڳو اهو ئي نه پر موضوعن جي چونڊ ۽ انهن سان نڀاءُ ڄرڪندڙ سماج جي چيخ پڻ ثابت ٿيو آهي .
“ پوترتا_ پڇتاءُ ” سماج جو خاص چهرو بڻجي چڪو آهي ، ڪهاڻين جو هي ڳٽڪو انهيءَ سلسلي جي اهم ڪڙي آهي ، هتي هر ماڻهو هڪ مسخرو آهي ، اسٽيج جو ايڪٽر يا ڪٺ پتلي ، جنهن جون واڳون سدائين دز چڙهيل چهرن وٽ ئي رهيون آهن ، عوام کي رڳو اشاري تي پنهنجو ڪرتب ڏيکارڻ يا پنهنجو “رول” پلي ڪرڻو آهي ، هاڻ آهستي آهستي دز چڙهيل چهرن جي پڪڙ مان آزادي ملي رهي آهي ، نئون نسل هاڻ وڏي وات پنهنجي بات چوڻ جو سلسلو شروع ڪيو آهي ، ماحول چاهي جهڙو به هجي پر “ پوترتا_پڇتاءُ ” جهڙي تخليق کليل هوا ۾ ساهه کڻڻ شروع ڪيو آهي ، مرد ليکارين جي هجوم ۾ عورت ليکڪا سامهون اچي چڪي آهي ۽ اها بي خوفي سان گڏ پنهنجيون ذميواريون نڀائي رهي آهي .
شال سندس هي قلم پورهيو سڦلتا جا ديپ جلائي مهانتا جي مهنداري جو شرف ماڻي .
انور سومرو