نعرئه مستانه... هي نعرو ڀلا ڪنهن ڪنهن لڳايو
گاڏيءَ ۾ هلندڙ عابده پروين جو ڪلام ’مين نعرئه مستانه‘ ويٺلن جي دل جو ئي آواز هو. ڇاڪاڻ جو واهي پانڌيءَ وارو موڙ مڙي هُنن ئي ته اڪيلي سر هن سفر جو جوکم پنهنجي سر تي کنيو هو ۽ جيڪڏهن ايئن هو ته پوءِ نعرو ته اوس لڳڻو هو. سو ’مين نعرئه مستانه‘.
مگر هي نعرو صرف گاڏيءَ ۾ ويٺل مستن جي دلين جو آواز ته نه هو. هن گاڏيءَ کي به ساڳيا ئي خمار هئا. سائين ته سائين... پر سائينءَ جي گاڏي به سائين. سو مست ته مست پر مستن جي گاڏي به..... ۽ پاڻ ڀلا هن گاڏيءَ کي مست ڇو نه سڏيون...؟ جو جڏهن سندس جيڏيون ۽ کائنس سگھاريون سرتيون، آسمان جي اوچاين تان... پنهنجا ٻئي فانوس ٻاري هيٺ لهي رهيون هيون ته رڳو هيءَ پتڪڙي ئي... مستن واري مام پروڙڻ لاءِ رڙهندي رڙهندي آسمان ڏانهن چڙهي جو رهي هئي.
هيءَ گاڏي مست هئي يا هن ۾ ويٺل سوار بدحواس هئا...؟؟ سا ته خبر ناهي پر... کين هيتري، تِرَ جيتري ڳالهه به سمجھ ۾ نه ٿي آئي ته هي سڀئي گاڏيون اٿلنديون ڦٿلنديون... مٿي ۾ مٽي وجھي... واويلا ڪنديون ۽ پنهنجا حال وڃائينديون... اگر ڪٿان واپس اچي رهيون هيون ته بلاشڪ ان ئي هنڌان...
جتي وڃڻ لاءِ هي ديوانا... هن مستانيءَ ۾ شام جو سوار ٿيا هئا.
مگر شام جو...
شام جو ته هيءَ گاڏي بلڪل نارمل هئي. پنهنجي ايئرڪنڊيشنڊ وانگر... ڪنواري ۽ Un-Touch. تڏهن ئي ته انهن چئن مان هڪڙي، گاڏيءَ جي بانيٽ جي پٺي ٺپري پنهنجي رولاڪيءَ جي لغت وارو مخصوص جملو گاڏيءَ جي نذر ڪيو هو ته ’هل ڙي... جمني! اڄ تنهنجو طهر ڪرائي ٿا اچون‘... ۽ جمني به طهر واري پاٽ تي ويهڻ لاءِ تيار ٿي وئي هئي.
ته ڀلا! ان جمنيءَ لاءِ پاٽ سجائڻ وارن جا حواس وري قطعي طور تي سالم هئا...؟؟
نه... بلڪل نه...
جي سالم هجن ها ته انهن مان هڪڙو L.L.B جو پيپر ڏئي گھر موٽيو هجي ها ۽ مزي سان (A.C) روم ۾ Rest ڪري رهيو هجي ها يا ڪا وڊيو گيم کيڏي رهيو هجي ها... ٻيو؛ پنهنجي ڳورهاري ونيءَ سان حيدرآباد وڃي وصل جو وچن پاري رهيو هجي ها ۽ ٻن مهينن کان پوءِ پيدا ٿيندڙ پنهنجي پهرين ٻار جو نالو سوچي رهيو هجي ها... ٽيو؛ مغرب ۽ عشاءَ واريون نمازون پڙهي پنهنجن ٻارن کي ڀاڪر پائي سمهڻ جي تياري ڪري رهيو هجي ها... ۽ چوٿون؛ غالب ِسنڌ ’فيض بخشاپوري‘ جي ياد ۾ ٿيندڙ مشاعري ۾ ’واھ واھ‘ ڪري رهيو هجي ها.
ته... ريڊيو پروڊيوسر عرفان علي انصاريءَ جي هڪ ئي غير رسمي دعوتيه جملي ۽ پندرهن منٽن جي نوٽيس تي پنهنجي طئي ٿيل تمام پروگرامن کي Dust Bin ۾ اڇلي... اگر هنن جمنيءَ لاءِ طهر جي پاٽ کڻي سجائي هئي ته پڪ سان سندن حواس قطعي طور تي سالم نه هئا.
هي چارئي مخبوط الحواس هئا... جو جڏهن عرفان علي انصاريءَ آفيس مان ويندي ويندي گورک ڏانهن هلڻ واري دعوت جو مٿاڇرو جملو هوا ۾ اڇلايو هو... ته اڃان ان وقت ريڊيو اسٽيشن جي گھڙيال ۾ (ٽي) به نه ٿيا هئا ۽ اسٽيشن جا سڀئي واش روم به خالي هئا. جو مشاهدئه نصيرمرزا جي... ته ’ٽين وڳي ريڊيو جا سڀئي واش روم اندران بند ٿي ويندا آهن.‘ ۽ سبب ان جو اهو... ته ريڊيو جا ملازم... ٻين بجي منجھند جي ماني کائي... ٽين بجي پيٽ کي خالي ڪري پوءِ گھرن ڏانهن روانا ٿيندا آهن.
سو اڃان ٽي نه ٿيا هئا ۽ ريڊيو ملازمن جي هاضمي واريون مشينون هلي رهيون هيون.
پر پوءِ... جڏهن ابڙا اسٽريٽ جي چؤسول تي بيٺل جمني طهر ڪرائڻ لاءِ تيار ٿي بيٺي هئي ۽ اُن ۾ بوتلن جا ٽن، بسڪيٽ، نمڪو، سوپاريون، رليون ۽ وهاڻا سٿجي رهيا هئا ته ٽائيم شام جي پنجن کان به ٽپي ويو هو.
سو هي چارئي مخبوط الحواس ئي ته هئا. جو هنن ان وقت سفر جو سعيو ڪيو هو جڏهن گورک ڏانهن ويندڙ ٻيا مسافر يا ته گورک تي پهچڻ وارا هئا يا ته ان جي اڌ تائين ته يقيناً پهچي چڪا هئا.
میں تشنہ کہاں جاؤں۔۔۔
پی کر بھی کہاں جانا۔۔۔ میں نعرئے مستانہ۔۔۔
جمني... نازور نازنين جيئن مئڪدي مان خرامان خرامان نڪري اڳيان وڌندي پئي وئي ۽ سامهون جبلن تان ايندڙ گاڏين کي کيڪاريندي ٿي وئي... پر مخالف طرف کان ايندڙ انهن گاڏين جي باري ۾ ديوانن وٽ ڪئي سوال هئا... جن جا جواب به هو پنهنجو پاڻ کي ئي مطمئن ڪرڻ لاءِ ان احتياط سان ڏئي رهيا هئا ته ڪٿي ڪو جواب... سوال جي وزن کان هلڪو نه ٿي وڃي ۽ گورک تي وڃڻ واري آس جي تند ٽٽي نه پوي.
اميد جي کيس ۾ اٽڪيل اها آس جي تند 1996ع کان ان چوٿين رولاڪ ۽ ڪوريءَ جهڙي من رکندڙ مسافر جي دل جي کڏيءَ ۾ آڏاڻي تي چڙهيل هئي. جيڪو اڄ اگر جمنيءَ جي پوئين سيٽ تي ويٺل نه هجي ها ته يقيناً فيض بخشاپوريءَ جي ياد واري مشاعري ۾ پوئين نشست تي ويٺل هجي ها... ۽ هي به ته قادر جو عجيب ڪرشمو آهي جو ان آس نسرڻ کان سواءِ به هن خانه بدوش جي من ۾ سدائين ڪئي آسون پيدا ٿينديون رهيون آهن. جيڪي ڪڏهن گلگت... ڪڏهن اسڪردو... ڪڏهن هنزه... ته ڪڏهن چترال جي چرخي تي چڙهي ان کيس جو حصو بڻجي ويون آهن. جنهن کيس جي باري ۾ خانه بدوش جو ذاتي خيال اهو آهي ته فطرت جي سمورين حسناڪين سان سجايل اهو کيسُ؛ فطرت پاران هُن کي سندس مرتيي تي ڪفن جي مٿان پارايو ويندو.
پر گورک هل تي وڃڻ واري آس جي اها تند... نه ڄاڻ ڇو سندس آڱرين ۾ اچڻ کان لنوائيندي رهي ۽ هو چاهيندي به ان کي پنهنجي کيس ۾ ٽانڪي نه سگھيو هو. پر اڄ سندس ان کرڌري کيس ۾ اها تند ٽانڪجڻ واري هئي... جنهن جي آس کيس گذريل ٻارهن سالن کان وٺي هئي ۽ اڄ هو به انهن ديوانن ۾ شامل هو بلڪه هو ئي ته ان چؤياري جو چيف ديوانو هو ۽ فيض بخشاپوريءَ جي مشاعري ۾ واھ واھ ڪرڻ بدران جمنيءَ جي پوئين سيٽ تي سينڊل لاهي... آلٿي ڀڃيو... نمازن پڙهڻ واري پنهنجي سؤٽ طاهر ابڙي سان گڏ ڏاڍي مزي سان ويٺو هو.
۽ ڀلا!! جمنيءَ ۾ سندس اڳيان واري سيٽ تي ڪير ويٺل هو..؟ جمنيءَ ۾ خانه بدوش جي اڳيان واري سيٽ تي به سندس ئي سؤٽ ويٺل هو، جيڪو به ساڻس گڏ ڪيترن ئي سفرن جو ساٿاري ٿي رهيو آهي ۽ زيارت کان پري ’سنڊي من تنگي‘ آبشار وٽ هڪ غار ۾ گڏ هلڻ جي ڪري سندس يار ِغار به آهي ۽ مون کي ياد آهي ته رولاڪ من جي پنهنجي شاديءَ تي سجايل سهرن جي محفل ۾ ’نازلطيفيءَ‘ سندن دوستيءَ جي باري ۾ هيءَ مطلع به پڙهي هئي ته...
پڙهان مسرت جي عالم ۾ ٿو ابنِ يار جا سهرا
ٻَڌم خوش ٿي جميل ابڙي جي يارِ غار جا سهرا
پنهنجي ونيءَ کي وصل جو آسرو ڏئي ڦِري ويل جميل... خانه بدوش جي اڳيان واري سيٽ تي ويٺل هو.
جمنيءَ جا اهي خمار جنهن ڊرائيور جي هٿن ۽ پيرن جي حرڪت جي ڪري قائم هئا... اهو به خانه بدوش جو پڪو يار هو ۽ سندن ويجھي ماضيءَ وارا سمورا سفر گواھ آهن ته اگر اهي رولاڪ من جي ان کيس جو حصو بڻيا آهن ته ان جو وڏو سبب سندس پيارو سؤٽ عقيل ابڙو آهي. جنهن پنهنجو L.L.B وارو پيپر وڃائي... رولاڪ من ۾ پيدا ٿيل ان آس واري تند جي ٽانڪجڻ کي يقيني بڻايو هو ۽ يقين ڪريو ته جيڪڏهن اڄ به عقيل هلڻ جي حامي نه ڀري ها ته ان اڻ ڪر يا ڪوري مسافر جي کرڌري کيس ۾ گورک جي اها تند شايد ڪڏهن به جڙي نه سگھي ها... ته ديوانن جي دلين ۾ جيڪڏهن ڪا رونق هئي ته بس فقط عقيل جي ڪري ئي هئي ۽ عقيل جي هٿن ۾ ڇا هو..؟ سندس ساڄي هٿ ۾ اسٽيئرنگ ۽ کاٻي هٿ ۾ گيئر... گاڏي ۾ ويٺل اناڙي ڊرائيورن ۾ ماهر ڊرائيور... ۽ مون کي ياد آهي ته هالا کان ناراڻ تائين جو هڪڙو سفر اسان هنڊائي ڪار جي ذريعي ڪيو هو ۽ اها ڪار رستي تي جتي به هلڻ کان نابري واري ٿي بيٺي ته عقيل ان جي هيٺان ليٽي کيس مستريءَ تائين هلڻ جي لائق ٿي بڻايو. عقيل انهن ڏينهن ۾ مختيارڪار هو ۽ سندس انهن خدمتن عيوض اسان جي ان سفر جي هم سفر ’راجا‘ کيس ’مختيارڪار ڪم ڊرائيور‘ جو خطاب ڏنو هو. پر اها ڳالهه 2005ع جي هئي ۽ هاڻي ته سرڪار بهادر کيس پروموشن ڏيئي D.D.O بڻايو آهي ته سندس ڊرائيونگ جي هنر ۾ به اوهان پڪ ڄاڻو ته ڪجھه اضافو ئي ٿيو هوندو ۽ اهو ئي سبب هو جو جمنيءَ کي هن پل صراط جو رستو طئي ڪرائڻ لاءِ جنهن ٻڪري جو انتخاب ڪيو ويو هو... اهو عقيل هو.
پر اهو رولاڪ من، اڻ ڪر يا ڪوري ڪير هو...؟؟
عام طرح سان ڪوري يا اڻ ڪر اهو ماڻهو هوندو آهي... جنهن وٽ پنهنجو آڏاڻو، چرخو، ڌاڳو، ناڙيون، سٽ، کڏي ۽ ٻيو ضروري سامان هوندو آهي. جنهن مان هو مختلف مرحلا اڪارڻ کان پوءِ ڌاڳي کي ڪپڙي يا کيس ۾ تبديل ڪندو آهي. پر اسان واري هن خانه بدوش ڪوري منَ جو ته جهان ئي عجيب آهي... توڪل جي ترهي تي هيءُ ته بس... پنهنجي خواهشن جا ڌاڳا ۽ چاهتن جون ناڙيون، عرش تي ويٺل ڌڻيءَ جي چرخي ڏانهن... دعائن جي روپ ۾... هوائن وسيلي موڪلي ڇڏيندو آهي ۽ اهو ئي مالڪ ازوجل... قبوليت واري ائٽ تي ڪا تند تخليق ڪري سندس کرڌري کيس ۾ ٽانڪجڻ جو مڪمل بندوبست ڪري ڇڏيندو آهي... ۽ جيڪڏهن اڄ ان کيس ۾ سيف الملوڪ جي پاڻيءَ ۾ پسيل ۽ سياچن جي برف ۾ رنڱيل ڌاڳن سان نانگا پربت، شوگران، لالازار، هنزه، ڪالام، سوات، راما، تريشنگ، ديوسائي، هوپر، خپلو، نگر، گنيش يا ڪئلاش تائين جا ڪي گل نقش ٿيل به آهن ته پڪ ڄاڻو ته ان ۾ سندس ڪو ڪمال ڪونهي ۽ اهي گل فقط ۽ فقط خدا سندس بي لوث چاهتن جي عيوض ئي کرڌري کيس ۾ ٽانڪرايا آهن... وگرنه... هن اڻ ڪر وٽ ته نه آڏاڻو آهي نه وري چرخو... نه کڏي آهي نه ئي وري ڪو ڌاڳو... بس! ايترو سو آهي ته سندس قدرت سان محبت سچي آهي ۽ اهو سڀ ڪجھه ان سچي محبت جو ئي صلو آهي جو اڄ به پاڻ انهن چئن مان هڪڙو هو جيڪي چار گورک جا گلاب چمڻ لاءِ جمنيءَ ۾ جھٽڪا کائي رهيا هئا.
پر... اهو اڻ ڪر يا خانه بدوش ڪوري آخر ڪير هو...؟؟؟
ته اهو سڀ ڪجھه ... آئون پاڻ ئي آهيان.
۽ رات جي اونداهيءَ ۾... واهي پانڌي شهر مان گورک ڏانهن ويندڙ رستي پڇڻ بعد گاڏيءَ کي کاٻي پاسي موڙ کائيندو ۽ ’گورک 50 ڪلوميٽر‘ (هاڻي 54 ڪلوميٽر) وارو بورڊ ڏسي آئون سينڊل لاهي، آلٿي ڀڃي بي اونو ٿي ويهي رهيو هوس. رات هئڻ جي ڪري مون کي منظرن ۾ گم نه ٿيڻ جي پريشاني ته اوس هئي پر ان کان به وڌيڪ انتظار ڪنهن ٻي شيءِ جو هو. جو... جوهي ۽ واهي پانڌي يا سموري اتر سنڌ جي تتل وجود ۾ ان جو ظهور منهنجي لاءِ ڪنهن معجزي کان گھٽ نه هجي ها... سو مون کي ان رات انتظار هو ته انهي معجزي جو... جيڪو نه ڄاڻ ڪٿي ظهور پذير ٿي اسان کي نظر اچڻو هو يا اسان سان ٽڪرائڻو هو.
واهي پانڌيءَ وارو موڙ مڙي... کاول لڪ ڏانهن وڃڻ واري هيءَ اسان جي آخري ۽ اڪيلي گاڏي هئي... جيڪا رستي جا پٿريلا هموار موڙ ڪاٽيندي... وچٿري رفتار سان هلي رهي هئي... ۽ جيسيتائين گاڏيءَ جي روشني، منهنجي نظر کي سهاريندي اڳيان وٺي پئي وئي ته ان سموري مختصر مفاصلي ۾ ڪوهستاني پٿرن سان سجايل پٿريلي ڌرتي ۽ ان تي ڪاري نانگ جيان ور وڪڙ کائيندڙ رستو وڇايل نظر پئي آيو جيڪو ڪنهن مهل کاٻي ته ڪنهن مهل ساڄي پاسي موڙ کائي رهيو هو.
جمني... ٽئين گيئر ۾ هلي رهي هئي. جنهن ڪري ان جي گوڙ پٿريلي خاموشيءَ ۾ خلل نه پئي وڌو ۽ رستي جي ٻنهي پاسن کان پيل ننڍا وڏا پٿر جيڪي سانجھيءَ کان پوءِ سمهي رهيا هئا ته اهي ستل ئي رهيا هئا... ۽ اسان جي گذرڻ جي خبر فقط ننڊ جي ان ڪچي پٿر کي ئي پئجي پئي سگھي جنهن جي اک روشنيءَ تي کُلي ٿي پئي... سو اسان جي سفر جا گواھ فقط اهي ئي پٿر هئا، جيڪي هجر جي هورا کورا ڪري ڪچيءَ ننڊ ۾ ستل هئا ۽ جمنيءَ جي روشنيءَ سندن من کي بي چين ڪري ٿي وڌو ۽ هو اٿي ڪنهن پٿريءَ جي ياد ۾ ڪو راڳ آلاپڻ ٿي لڳا ۽ مون کي پڪ آهي ته ايئن ضرور ٿيو هوندو... جو اگر انساني دليون پٿر جون ٿي سگھن ٿيون ته ڪجھه پٿرن کي به ته دل ٿي سگھي ٿي... سو بس! اهي ديوانا پٿر ئي اسان جي سفر جا سچا گواھ هئا.
پر ياد آيو!! رات جي ان سانت ۽ اڪيلائيءَ ۾ ڪجھه گواھ ٻيا به ته هئا... جيڪي اسان جي نظر کان اوجھل ئي سهي پر اسان جي تعاقب ۾ ضرور هئا. دراصل کاول لڪ ڏانهن ويندڙ پٿريلي زمين... جمنيءَ جي هيڊلائيٽس جي روشنيءَ ۾ سون جهڙي چمڪندڙ بڻجي ٿي وئي ۽ زمين تان اکيون مٿي کڻڻ سان اها روشني آسمان جي اونداهيءَ ۾ الوپ ٿيندي نظر ٿي آئي... ۽ گاڏيءَ ۾ پويان ويهڻ جي ڪري يا آسمان جي اونداهيءَ سان مقابلو ڪندڙ هن روشنيءَ جي ڌنڌ جي ڪري آسمان تي ٽم ٽم ڪندڙ ستارا ڀلي ته منهنجي نظر جي فوڪس ۾ نه پئي اچي سگھيا پر جمنيءَ جي ڇت مٿان ته ضرور اڀري آيا هوندا. سو وشال آسمان جي ان ٽڪري تي جتي اسان هئاسين، ان جي مٿان بيٺل ٽيڙو... کٽ... کوهه ۽ ٻيا هزارين ستارا اهڙا هئا جيڪي اسان جي همٿن کي ساراهيندي... پنهنجي مڌر روشنيءَ جو خيرات اسان کي دان ڪري رهيا هئا. اسان جي سفر جا ٻيا گواھ اهي ستارا به هئا.
پنهنجي گھر جي اڱڻ ۾ گذاريل اڪيلائيءَ جي ڪيترن ئي راتين ۾ مون کي اهي ستارا ڏسي لتا جو هڪڙو ئي گانو سار ۾ ايندو رهيو آهي ۽ آئون پنهنجي بي سري آواز ۾ اهو گانو سدائين آلاپيندو رهندو آهيان.
پریشاں رات ساری ہے۔۔ ستارو تم تو سو جاؤ۔۔۔
۽ اهي ستارا... ان رات به جمنيءَ جي لوهي ڇت مٿان ضرور ڪٿي موجود هئا... مگر مون کي نظر نه ٿي آيا. پر بِال فَرض اهي مون کي نظر اچي به وڃن ها ته به اهو گانو منهنجي بي سُري گلي مان ڪڏهن به صدا بڻجي نه اڀري ها... جو ان رات اسان کي انهن ستارن جو به سهارو عزيز هو... ڇاڪاڻ جو جمنيءَ جي روشنيءَ ۾ اگر ڪنهن ديواني پٿر جي اک کلي به ٿي ته اهو اتي ئي بت بڻيو بيٺو ٿي رهيو... پر هي ستارا ته اهي سهارا هئا جيڪي جمنيءَ جي هر موڙ تي پاڻ به موڙ کائي اسان سان هٿ هٿ ۾ ڏيئي هلندا ٿي هليا... سو جيڪڏهن ان رات اهي ستارا مون کي نظر اچي به وڃن ها ته آئون لتا جو اهو گانو هرگز نه ڳايان ها.
واهي پانڌيءَ واري موڙ کان پوءِ اسان تقريباً پندرهن ڪلوميٽر کن سفر هن ئي رستي تي طئي ڪيو هوندو. جيڪو هڪ عام ڪوهستاني رستي جيان هو. مگر پوءِ... هڪ وڏي موڙ کائڻ کان پوءِ اسان کي رستي تي ڪجھه تبديلي محسوس ٿي ۽ سامهون اونداھ ۾ ٻڏل ۽ اُڀو ٿيل هڪڙو وڏو ’داغ‘ نظر آيو جنهن کي ڏسي جميل... شايد ننڊ جي خمار ۾... پر وڏي دانهن ڪئي ته اڙي... هو سامهون ڏسو ڪَڪَرُ...
۽ مون يڪدم ان ڪڪر جو مشاهدو ڪرڻ شروع ڪيو.
ڪوھ مريءَ جي اوچاين تي بيهي هيٺ ڏٺل ڪاري ڪڪر جي حجم جهڙو هڪڙو وڏو داغ واقعي به سامهون وچ ئي وچ تي بيٺل هو... ۽ جنهن جي ٻئي پار ڪجھه به نظر نه پئي آيو... ته ڇا واقعي جميل صحيح سڃاتو هو ۽ اهو اوچائين تان لهي آيل ننڍو ڪڪر هو...؟؟ منهنجو منطقي دماغ يڪدم حرڪت ۾ آيو ته گورک هل ـــ 50 ڪلوميٽرن جي بورڊ وارو سفر اڃان ته اڌ به طئي نه ٿيو هو... اوچائيءَ جي ڪا چوٽي ته پري پر ڪنهن جبل جي ڪا پاڙ به اڃان نظر نه آئي هئي... جمنيءَ ۾ اگر ٿڌڪار هئي ته به ان ۾ هلندڙ شاندار ايئرڪنڊيشنڊ جي ڪري... ته هي ڪڪر... هن هيٺاهينءَ تي اول ته هوندو ڪونه... پر جي آيو ته به ڪٿان آيو هوندو...؟ ۽ پنهنجي نظر کي زوم ڪري مون ان ڪاري داغ ڏانهن جو نهاريو ته مون کي سامهون ڪو ڪڪر نه پر جابلو رستي شروع ٿيڻ جي نويد نظر آئي... ۽ اها نويد ڀلا ڪهڙي هئي...؟؟ ته اها هئي... پنهنجي ولر کان وڇڙي ويل ڪونج جهڙي هڪ ٽَڪري... جيڪا جابلو رستي شروع ٿيڻ جي خبر بڻجي... ٻين ٽڪرن ۽ پهاڙن کان رُسي... جدا ٿي... يا شايد شهر ڏانهن وڌڻ جي چاھ ۾ اڳيان ٿي بيٺل هئي. اها ٽڪري... جنهن وٽ گورک هل فيسٽيول جي ڪري عارضي يا شايد اتي جي مڪينن جي حفاظت خاطر مستقل... پر ٻن ڄڻن تي مشتمل پوليس چوڪي پڻ هئي... ۽ ان سنگ ميل کي ڏسڻ سان اسان جي اکين ۾ هڪ چمڪ پيدا ٿي وئي ۽ اسان جي شاطر دماغن پنهنجو پاڻ کي ’هوشيار باش‘ جو آرڊر ڏئي ڇڏيو... جو رولاڪيءَ واري لغت ۾ هاڻي اچڻ واري جهان ۾ اهو اڪيلو ڊرائيور ڊرائيونگ ناهي ڪندو جنهن جي هٿ ۾ اسٽيئرنگ هوندو آهي... پر ان سان گڏ گاڏيءَ ۾ ويٺل سڀئي ساٿي اکيون کولي رستي جي رازن نيازن جو مشاهدو ڪري کيس صلاحون ڏيندا هلندا آهن... ڇاڪاڻ جو ڪڏهن ڪڏهن غيرمانوس رستي جو ننڍڙو لاڏ يا دوکو زندگي لاءِ ڏاڍو اوکو بڻجي ويندو آهي.
جميل جي پسنديده C.D... جيڪا سندس ٿيلهي ۾ مختلف ڪريمن، لوشنن، ڪاٽن بال ۽ وارن کي لسي ڪرڻ واري ’اسٽريٽ مشين‘ وانگر هر سفر ۾ ساڻس گڏ گڏ هوندي آهي ۽ اسان جي سفر کي مڪمل رومانٽڪ رکندي آهي... ان رات به جمنيءَ جي پليئر ۾ هلي رهي هئي.
دیکھا ایک خواب تو یے سلسلے ہوے
دور تک نگاہوں میں ہیں گل کھلے ہوے
هن رستي تي گل ته خير ٽڙيل نه هئا... پر گاڏيءَ جڏهن اهو ٽڪر ڪراس ڪري هلڪو ٽرن کاڌو ته ٽئين گيئر مان ٻئي گيئر ۾ شفٽ ٿي وئي... ۽ روڊ جي بدن تان وري ڏامر جي چمڙي اٿلڻ لڳي ۽ ان مٿان پٿرن جو ڇاپاڪو ظاهر ٿيڻ لڳو.
هتان کان جيتوڻيڪ چڙهائي ته معمولي پئي شروع ٿي، پر رستي جي جيڪا صورت حال هئي ان جي ڪري اسان جمنيءَ ۾ ايئن اٿلڻ پٿلڻ لڳا هئاسين. جيئن ڦلن ٺاهڻ واري مشين ۾ ڦلا ٽچڪندا آهن. اسان پنهنجي پنهنجي سيٽن تي اها غيرفطري ڊانس ڪري رهيا هئاسين ته اوچتو جمنيءَ جي انجڻ بند ٿي وئي ۽ سندس سڀئي نشا اڏامي ويا.
پٿر شهر ۾ مچيل ڀونچال پل لاءِ ماٺيرو ٿي ويو.
اسان جي آنڊن، گڙدن پنهنجي پنهنجي جڳھ ورتي.
۽ جمني ساھ پٽڻ لاءِ بيهي رهي.
مگر اهو سڀ ڇو ٿيو...؟ سامهون ڇا هو...؟؟ جيڪو ڏسي... عقيل گاڏي بند ڪري پنهنجو هٿ کڻي کاڏيءَ تي رکي ڇڏيو هو.
سائين طاهر... ننڊ مان ڇرڪ ڀري چيو... ابا... ڇا ٿيو...؟؟
۽ جميل... چپن ۾ ڀڻڪيو... وڃ ڀيڻا!!!
سامهون ڇا هو...؟
ڪو ريل جو ڦاٽڪ...!!
نه...
ڇاڪاڻ جو هن جابلو رستي تي جتي حڪومت ڏامر جو رستو ئي نه ٿي ٺاهي يا Maintain ڪري سگھي... ته ريل جو ٽرئڪ وڇائڻ ته هنن جي ابن ڏاڏن جي پهچ ۾ به نه هوندو.
ها البته... اگر... انگريز حڪومت 1947ع ۾ هن ملڪ جون واڳون هنن ڪاهلن جي حوالي ڪري نه وڃي ها ته اسان کي هي روڊ رستا به عاليشان صورت ۾ ملن ها ۽ گڏوگڏ گورک تي پهچڻ لاءِ ريل جا شاندار ٽرئڪ به ٺهيل ملن ها.
پر في الوقت وزير اعليٰ ٿي رهندڙ ۽ سنڌي وزيرن جي علائقي جي هن نرالي هِل اسٽيشن جو هي واحد رستو سندن سنڌ ڌرتيءَ سان سچائيءَ جو زندھ ثبوت بڻيل آهي... سو هتي ريل جي ڦاٽڪ هئڻ جو ته سوال ئي پيدا نه ٿي ٿيو.
ته پوءِ آخر سامهون ڇا هو...؟؟
ڪنهن لوڪ ڪهاڻيءَ جي پنن مان جاڳي پيل ڪو ديوُ... جيڪو شهر مان تازي ساماڻيل اپسرا کي کڻي پنهنجي سلطنت ڏي وڃي رهيو هو ۽ اسان جي گاڏيءَ سامهون اچي ويو هو... جنهن کي ڏسي جمنيءَ جا سڀئي نشا اڏامي ويا هئا ۽ عقيل گاڏي بند ڪري پنهنجو هٿ کڻي کاڏيءَ تي رکي ڇڏيو هو.
اهي ٻئي منهنجا خيال هئا جيڪي جمنيءَ جي بيهڻ سان منهنجي ذهن ۾ اچي ويا هئا.
پر حقيقت ۾ سامهون ڇا هو...؟؟؟
سامهون... هڪ Culvert هو. آبپاشي نظام ۾ وهندڙ پاڻيءَ کي وڏي پائيپ جي ذريعي رستي تان ٽپائڻ لاءِ Culvert / ’بند نالِي‘ تعمير ڪئي ويندي آهي. اسان جي هر رستي تي سوَن جي تعداد ۾ اهي Culverts تعمير ٿيل هوندا آهن... جن جي مٿان رستو وڇايل هوندو آهي ۽ اسان رستي تان گذرڻ وقت انهن Culverts کي محسوس ئي ناهيون ڪندا... ته جيڪڏهن واقعي به Culvert ڪا خاص ڳالهه آهي ئي ڪا نه ته پوءِ جمني ان کي ڏسي پنهنجا هوش ڇو وڃائي ويٺي هئي...؟؟؟
ته ان جو سبب اهو هو جو... رستو ته هتي اڃان ٺهيو ئي ناهي يا شايد ٺهيو به هجي ته فقط ڪاغذن ۾... سو... هاڻي جڏهن هتي رستي ٺهڻ جا حقيقي سانڀارا هئا ته ان کان پهرين ته اهي Culvert ئي تعمير ٿيڻا هئا... ۽ هي Culvert به زمين کان ٻه فوٽ مٿي RCC سان تعمير ٿي رهيو هو ۽ ان کان پهرين هئي پنج ـــ ڇهه فوٽ جي اونهي کَڏَ... جنهن کي ٽپڻ جو دم اسان جي جنميءَ ۾ هئو ئي ڪونه... ۽ ان ڪري کيس ڏسندي ئي سندس سڀ نشا اڏامي ويا هئا.
جمني ساھ پٽڻ لاءِ بيهي رهي.
اسان جون اَٺَ اکيون اهو پيچرو ڳولهڻ لڳيون... جتان کان لنگھي اسان هن Culvert بلا جي ڏنگ کان پاڻ بچائي نڪري سگھون ها... ۽ هيءُ ئي اهو لمحو هو... جڏهن اسان ٽن گاڏين جو مختصر قافلو مخالف طرف کان پاڻ ڏانهن ايندي ڏٺو... ۽ ڏاڍي مزي سان ايندي ڏٺو... جو اسان کي يقين هو ته هي ضرور اهو ئي گس وٺي هن Culvert کي ڪراس ڪندو... جيڪو گس اسان ڳولهي رهيا هئاسين. ان ڪري اسان ان گس جي اجائي ڳولها ختم ڪئي ۽ گاڏيءَ کي Reverse ڪري... مٿان کان ايندڙ گاڏين جو انتظار ڪرڻ لڳاسين ۽ انهن جي ڪراسنگ بعد ان پيچري تي لڙياسين جتان کان هو پنهنجن پيرن جا نشان ڇڏينديون لٿيون هيون.
اسان جي گاڏي... ڇاپاڪي واري رستي تان لهي... ساڄي پاسي مڙي... سامهونءَ واري ٽڪريءَ ڏانهن وڌي ۽ ان جي پاڙ سان کاٻي طرف موڙ کائيندي... Culvert کان پنجاھ ميٽر کن پريان گذري کيس ڪراس ڪري وري کاٻي مڙي ساڳي روڊ تي چڙهي پئي... جيڪو روڊ Allergy لاهڻ واري گوري ’Avil‘ کائي وري سڌو ٿي پيو هو.
ٻنهي طرفن کان ٽڪرين جي گھيري ۾ آيل رستو هاڻي مسلسل اوچو ٿي رهيو هو... ۽ اوچاين تان وري اسان کي هڪ ٻئي قافلي جون روشنيون واپس ايندي نظر آيون. هي قافلو... ڪجھه دير اڳ گذريل قافلي کان وڏو پئي محسوس ٿيو ۽ شايد هيءُ ئي اهو قافلو هو جنهن جي باري ۾ اسان وائرليس جي چئنل 9 تي بار بار اهو اطلاع ٻڌي رهيا هئاسين ته ’گاڏي وي. آءِ. پي سان گڏ هيٺ لهي رهي آهي. ٿورو صبر ڪريو‘... ۽ هي قافلو به اسان کي اتفاقاً هڪ ٻئي Culvert جي ساڳي طرز واري تعمير وٽ گڏيو ۽ اسان هڪ دفعو وري قافلي کي گذرڻ لاءِ بيهي جڳھ ڏني... قافلي جون سترهن گاڏيون، جمنيءَ جي هيڊ لائيٽس جي فوڪس ۾ اچڻ کان پوءِ گذرنديون ٿي ويون ۽ اسان انهن ۾ ويٺل چند معروف آفيسر سڃاڻي پڻ ورتا. قافلي جي گذرڻ بعد... جمني ساڳي ئي نموني سان هي Culvert به ڪراس ڪري ورتو. پر واپس ٿيندڙ گاڏين کي ڏسي منهنجي روايتي سوچ ساڳي نه رهي... ان ۾ غير معمولي تبديلي واقع ٿي وئي. ٿيندو هميشہ ايئن آهي جو عموماً آئون جڏهن به ڪوھ مريءَ واري رستي تي مريءَ ڏانهن ويندڙ هوندو آهيان ته مريءَ مان واپس ورندڙ گاڏين کي وڏي حسرت سان ڏسندو آهيان ۽ سوچيندو آهيان ته هي ماڻهو گذريل ڏينهنِ ۾ مٿي الائي ڪهڙا ڪهڙا منظر ۽ نظارا ڏسي واپس ٿي رهيا آهن... ۽ وري جڏهن آئون خود واپسيءَ واري رستي تي هوندو آهيان ته سڄي واٽ اهو وهم ورائيندو آهي ته هاڻي مٿي چڙهندڙ ماڻهن جي مقدر ۾ قسمت جي ديوي الائي ته ڪهڙن لؤنگ ڦوٽن وارو ٿالهه سجائي ويٺي هوندي.
پر ان رات هن قافلي کي واپس ورندو ڏسي مون کي اهو روايتي ساڙ بلڪل نه پئي ٿيو ۽ مون اهو قطعاً نه پئي سوچيو ته هي سڀئي گورک جي ڪوٺي تان منظرن جي خاموش طوائفن جا بي نقاب چهرا ڏسي واپس ٿي رهيا هئا... پر خلافِ طبع... ستائي رهيو هو ته صرف ۽ صرف اهو خيال... ته راڳ سرود جي محفل شروع ٿيڻ کان اڳ ۽ جام جي دؤر هلڻ کان پهرين هي سڀ مٿان کان هيٺ ڇو اچي رهيا هئا...؟ جو منهنجي خيال ۾... ۽ وائرليس تي مسلسل وصول ٿيندڙ پيغامن جي حساب سان مٿي گورک تي موسم ٿڌي هئي ۽ مهمان به موجود هئا... ته پوءِ هي آفيسر ۽ معززمهمان شايد ننڊ جا سودائي هئا يا ته وري وٽن سجنيءَ کي سڻائڻ لاءِ ڪو بهانو نه هو ۽ ان ڪري ئي هو گورک تي فقط ماني کائڻ کان پوءِ پنهنجي نرم بسترن ڏانهن واپس روانا ٿي رهيا هئا... جو گورک جي وشال بدن تي کين متان ننڊ نه اچي سگھي. شايد ايئن ئي هوندو... شايد ڇا... يقيناً ايئن ئي هوندو. پنهنجي ذهن کي تسليءَ جي ووڊڪا ڏيئي مون ڪولر مان پيپسيءَ جو ٿڌو ٿيل ٽِن ڪڍي نه فقط پاڻ پيتو پر جمنيءَ جي ٽائرن کان وري رسي ويل رستي جي ڪري ان مان ڍُڪُ ڍُڪُ پنهنجن ڪپڙن کي به پياريو.
جمني... هاڻي دانهون ڪندي مڪمل پهاڙي رستي تي اڀي ٿي رهي هئي ۽ وائرليس چئنل 9 جي بدران چئنل 3 جون خبرون جھٽي رهيو هو... ’نصيرآباد، لاڙڪاڻي ۾ ايمرجنسي آهي... محافظ وڳڻ واري روڊ تي آهي... اڪبر ڪنٽرول... اوور.‘
جابلو ڀرڀريو رستو آهستي آهستي اوچائيءَ ڏانهن وڌي رهيو هو... ڪارن پهاڙن جو هيٺيون حصو جمنيءَ جي هيڊ لائيٽس جي روشنيءَ ۾ سونهري بڻجي ٿي ويو.
ڀلا! هي پاڻ جو هاڻي مٿي آسمانن ڏانهن پيا چڙهون ته جنهن پاسي اونداھ انڌوڪار نظر پئي اچي ته اوڏانهن ڇا آهي...؟ سائين طاهر جي ان اوچتي سوال تي جمنيءَ ۾ ٽهڪڙو مچي ويو... سائين! اهو رستو جنت الفردوس ڏانهن ويندو آهي. بس! جمنيءَ کي رڳو مڙي ان اونداھ واري پاسي ڪرڻ جي دير آهي.
(ها... ها... ها...) جمنيءَ ۾ وڏا ٽهڪ ٻرن ٿا. وڏو ڪو(..............) آهين هڪڙي لقب ڏنو.
واهي پانڌيءَ کان گورک هل تائين جي رستي جو اصل پڙاءُ (ڍاٻو) کاول لڪ آهي ۽ هي رستو جيڪو بلا وارا ور وڪڙ کائي مٿي چڙهي رهيو هو ۽ جنهن تي چڙهڻ لاءِ جمني پنهنجو پورو زور لڳائي رهي هئي ته لڳو ايئن پئي ته... اهو کاول لڪ... يا ته اچي ويو هو... يا ته اچڻ وارو هو. پر سامهون کان ايندڙ گاڏيون هيون... جيڪي قافلن جي صورت ۾ اسان کي ڪراس ڪري هيٺ لهي رهيون هيون. جن جي باري ۾ اسان کي ته کوڙ سارا خدشا هئا ئي هئا پر پڪ سان انهن گاڏين وارا به اسان لاءِ چئي رهيا هوندا ته هيءَ گاڏي مست آهي يا سوار بدحواس آهن... جو کين هيتري، تِرَ جيتري ڳالھ به سمجھ ۾ نه ٿي اچي ته اسين سڀ اٿلندا ڦٿلندا... مٿي ۾ مٽي وجھندا... اگر ڪٿان اچي رهيا آهيون ته بلاشڪ انهيءَ هنڌان... جتي وڃڻ لاءِ هي ديوانا هن مستانيءَ ۾ شام جو سوار ٿيا هئا.
اسان بجا طور تي ديوانه ئي هئاسين ۽ شايد هوش وارن جي دنيا ۾ ديوانو چيو ئي ان ماڻهوءَ کي ويندو آهي جيڪو فقط پنهنجي دل جي تسليءَ خاطر، هزار خطرا ۽ تهمتون پنهنجي سر تي کڻي به اهڙو ڪم سرانجام ڏئي وجھندو آهي، جنهن کي ڪرڻ لاءِ ڪو به ذي هوش ماڻهو پهرين ته هزار دفعا سوچيندو آهي ۽ سوچڻ کان پوءِ به ان کي ڪري ناهي سگھندو ڇاڪاڻ جو اهو ڪم سندس وقار، عزت ۽ زندگيءَ لاءِ خطري جو باعث هوندو آهي.
ته اگر کاول لڪ جي اوچاين تان ايندڙ اهي ذي هوش سوار اسان کي ديوانو ۽ بدحواس سمجھي رهيا هئا ته هو بلڪل صحيح سمجھي رهيا هئا ۽ اسان کي به نه ته کانئن ڪا شڪايت هئي ۽ نه ئي وري کين ڏسڻ ۾ به ڪا دلچسپي هئي... اگر هجي ها ته اسين کين هٿ لوڏي ايئن خدا حافظ ڪريون ها جيئن روايتي طور تي ڪينجھر ڍنڍ تي ايندڙ ويندڙ گاڏين وارا هڪ ٻئي کي ڪندا آهن. اسان جي منجھن ڪا به دلچسپي نه هئي. اسان پنهنجي مستيءَ ۾ مگن هئاسين.
مگر اوچتو ڪجھه ٿيو هو... ۽ اچانڪ... سامهون کان ايندڙ ٻن گاڏين ۾ اسان جون اکيون کپي ويون هيون ۽ نه فقط منهن تي مرڪ ڦهلجي وئي پر وات ئي ڦاٽي پيا هئا. ته ڀلا ان گاڏين ۾ اهڙو ڪهڙو سامان لوڊ ٿيل هو... جو اهي اسان جي اکين کي ايئن ڀانئجي ويون هيون.
انهن گاڏين ۾ ڇا هو...؟؟
فئري ميڊو جي ميدان ۾ ٽڙيل اسٽرابريءَ جا اڇا گل... جيڪي اڃان اسٽرابري ٿيڻ جي مرحلي ۾ هوندا آهن.
يا... ديوسائي ميدان ڏانهن ويندڙ رستي تي وڏن نالن جو پاڻي... جيڪو جيپن کي آسانيءَ سان گذرڻ ناهي ڏيندو.
يا... PTDC موٽل راما (استور) جي اها سائي ڇٻر... جنهن تي جڏهن قدم پوندو آهي ته اهو هيٺ تائين هليو ويندو آهي.
يا... ڪئلاش واديءَ جي بندرن وڻن ۾ پيدا ٿي پيل اهي توت... جيڪي اسان جهڙن مسافرن کي Van جي دريءَ مان جھول ڀري ڏنا ويندا آهن.
يا... صدپاره ڍنڍ جي پاڻيءَ ۾ پيل اهي سون جا ٽڪرا... جيڪي ڪنهن ڀاڳ واري کي ئي نصيب ٿيندا آهن.
يا... ڪنهار درياءَ جي يخ ٿڌي پاڻيءَ جون ترندڙ اهي ٽرائوٽ مڇيون... جيڪي سياحن جي فشنگ راڊس ۾ ڦاسڻ کان بچي وينديون آهن.
يا... شهيد گلي (سري ڪوٽ) جي ان بينام هوٽل جا گھميل ڀڳڙا... جيڪي اسان سخت ڳڙي واري برسات ۾ ڀڄڻ کان پوءِ کاڌا هئا.
يا... خپلوءَ جي رستي جي ٻنهي پاسن تي بيٺل وڻن مان ڪريل ننڍن سورجن جهڙيون گول زردالون... جيڪي اسان جي جيپ جي ٽائرن ۾ چيڀاٽجڻ کان بچي ويون هيون.
يا... اسڪردوءَ ۾ برسات کان پوءِ اڀري آيل اهي ٻه انڊلٺون... جيڪي مڪمل اڌ گول جي صورت ۾ ڏسي اسان ڀاڳوند بڻجي ويا هئاسين.
يا... مرگزار جا اهي تازا ۽ مٺا انجير... جيڪي اسان اتي وهندڙ برف پاڻيءَ جي چشمي مان ٿڌا ڪري کاڌا هئا.
يا... زيارت جون اهي آلوبخاره سائيز جيتريون رس ڀريل چيريون... جيڪي کائڻ سان اسان جا وات رت جهڙي رس سان ڀرجي ويا هئا.
يا... هينگلاج جي ڪالي ماتا مندر وٽ دم تي رکيل ديڳ... جنهن جي پچڻ جو انتظار نه ڪيو هئوسين.
يا... سوات جي وڻن جا تازه ڳاڙها آڙو... جن کي چڪ هڻڻ سان رَسُ واڇن مان وهي نڪرندو آهي.
يا... اڙڪ ڍنڍ تي پکڙيل انگور ولين جا اهي ڇڳا... جيڪي هٿ سان پٽي کائڻ بدران ڪنڌ مٿي ڪري وات وجھي ولين مان ئي کائيندا آهيون.
يا... نانگا پربت جي برف پوش چوٽي... جيڪا شاهراهِ قراقرم تي صبح جي ناشتي وقت هميشہ اسان سان گڏ هوندي آهي.
يا... چمن جو اهو گرم گرم ڪهوو... جيڪو شاهي تختي تي ويهي پيتو هئوسين ۽ جنهن جي جڙي ٻوٽين جي مهڪ رات جو سمهڻ کان پوءِ به اسان جي وات مان نه نڪتي هئي.
يا... هنزه جي رستي ۾ ايندڙ راڪاپوشي پهاڙ... جيڪو ڪنهن حسين ناريءَ وانگر پهرين نظر ۾ ئي دل ۾ گھر ڪري وٺندو آهي.
يا... ڪيوائيءَ تي اسٽيپس ۾ لهندڙ آبشار... جنهن جو هر اسٽيپ هڪ هوٽل آهي ۽ جنهن جي هر هوٽل تي وهندڙ پاڻيءَ مٿان منجيءَ تي ويهي ماني کائيندا آهيون.
يا... آنسو جھيل تي هلندڙ اهي لک کان وڌيڪ ايئرڪنڊيشنڊون... جن جي سرد هوا سڄو وجود برف ڪري ڇڏيندي آهي.
يا... ڪاغان جي رستي جو اهو گلئشير... جنهن مان فريزر وارا دونهان پيا نڪرندا آهن ۽ پيرن مٿان وهندڙ ٿڌي پاڻيءَ ڪري سڀئي ٽوئرسٽ گڏجي ’او... او... او...‘ جون دانهون ڪندا آهن.
يا... سيف الملوڪ جھيل تي چوڏهينءَ جي رات وهنجندڙ اهي پريون... جن کي ڏسڻ جي حسرت سدائين ئي رهندي آهي.
يا... ڪوئٽيا جو ڪوهه ِمردار... جنهن جو تجلو ڏسي سڀ ڪجھه ڇڏي، اتي ئي رهڻ لاءِ سوچيندو آهيان.
يا... گلگت جو اهو قابلي پُلاءُ... جنهن ۾ پيل ڪشمش کي پهرين ڊڄي ڊڄي هٿ وڌو هو ۽ پوءِ ڳولي ڳولي گراھ ۾ شامل ڪيو هيم.
يا... نٿيا گليءَ جو اهو پهريون صبح... جنهن ۾ هوٽل جي بالڪونيءَ تي بيهي شيطان ڀولڙن پاران Park ٿيل گاڏين تي ڪيل ڊانس ڏٺي هئيسين.
يا... صابري آبشار ۽ ان جي تيز ڦوهار... جنهن سڄا ڪپڙا پسائي انگ بي لباس ڪري ڇڏيا هئا.
يا... مريءَ جي مينهن ۾ پنهنجي پياري ۽ پنهنجي مٿان کليل اها ڪاري ڇٽي... جنهن ۾ سڪڙجي بيهڻ کان پوءِ به ٽيپو ٽيپو پاڻي پٺيان ڪپڙن کي پسائي رهيو هو.
يا... ايوبيه جي چيئرلفٽ جا اهي منظر... جيڪي فقط ۽ فقط مون لاءِ ظاهر ٿي پيا هئا ۽ جن جي ڪا به تصوير ڪئميرا ۾ قيد نه ٿي سگھي هئي.
يا... ترچ مير پهاڙ جي اها چوٽي، جيڪا هرشام جو سون جي بڻجي ويندي آهي.
يا... نوري ٽاپ واري رستي تي اهو ’پٿر مصلحو‘... جنهن تي مقامي پوڙهو عصر جي نماز پڙهي رهيو هو.
يا... لواري ٽاپ تي لهي آيل اهي وهاڻن جيترا اڇا ڪڪر... جيڪي آسمان تي اڪيلا، ننڍن اڏام کٽولن جيان ڦرندا پئي رهيا ۽ جن کي ڀاڪر ۾ ڀري تصويرون به ڪڍرايون هيون سين.
يا... بشام جي اها شام... جيڪا فقط بشام تي ئي ڪنهن مقدس صحيفي جيان لهندي آهي ۽ جنهن ۾ شامل هوندي آهي شير درياھ جي گجگوڙ.
ته... انهن گاڏين ۾ ڇا هو...؟؟
کاول لڪ جي گھاٽين ۾ جتي جمنيءَ جي گوڙ کان سواءِ... بس اگر هئا ته گڏ هئا... مٿي آسمان تي ٽمڪندڙ ستارا ۽ هيٺ اهي کاهيون... جن جي گهرائيءَ جو به اندازو رات جي تاريڪيءَ ۾ لڳائڻ ممڪن نه هو... ۽ يا ته وري ڪڏهن هڪ پاسي ۽ ڪڏهن ٻئي پاسي کان ڦري ايندڙ جبل... جيڪي فقط جمنيءَ جي روشنيءَ ۾ ئي نظر آيا ٿي... ته ان پرشور سناٽي ۾ اسان جڏهن انهن ٻن گاڏين مان پهرين ايندڙ سفيد Van ڏٺي ۽ ان جي اندران ايندڙ نسواني ٽهڪ ۽ مردانه هُوڪريا ٻڌا ته پهريون دفعو ان بيابان ۾ زندگيءَ جا آثار محسوس ٿيڻ لڳا هئا... ۽ جڏهن Van اسان جي ويجھو پهتي ته ان ۾ ٻرندڙ بتين جي روشنيءَ ۾ قنديل صورتن تي جا نظر پئي ته اسان جي منهن تي مرڪ ڦهلجي وئي... بلڪه وات ئي ڦاٽي پيا هئا.
ميڪ اپ سان لت پت ٿيل اپسرائون... ڪنن ۾ پيل جھومڪن جي جھرمر ڪنديون... جمنيءَ کي ڪراس ڪري گذري ويون. جنهن بعد جمنيءَ وارن جو سمورو چين يڪسر کسجي ويو.
مگر ڇو...؟؟
ڪٿي ايئن ته نه هو... جو Van ۾ ويٺل ڪا اپسرا... اسان چئن ئي جي ڪا مشترڪه محبوبه هئي...؟
نه...
Van ته ريڊيو ۽ ٽي ويءَ جي انهن فنڪارن جي هئي... جيڪي مٿي ’گورک هل فيسٽيول‘ تي فن جو مظاهرو ڪرڻ لاءِ آيا هئا... ته انهن ۾ ويٺل ڪا هڪ فنڪاره اسان چئن ئي جي دلين جي ڌڙڪن ٿي به سَگِھي ٿي... مگر ايئن قطعاً ڪو نه هو.
اسان جو چين... چمڪيلي Van وارن مسافرن نه کسيو هو... اسان جي روح کي روڳ ڏنو هو ان جي پويان ايندڙ پوٽوهار جيپ. جيڪا اسان جي جمنيءَ جي سامهون رستا روڪ ڪري اچي بيهي رهي هئي... جنهن جي حيرت پهرين ته اسان سڀني کي ٿي... مگر پوءِ جمنيءَ جي روشنيءَ ۾ جڏهن پوٽوهار جي ڊرائيور سان گڏ ويٺل انعام شيخ ۽ عرفان علي انصاري نظر آيو ته ان حجت جو راز به سمجھ ۾ آيو.
دو دل مل رہے ہیں۔۔ مگر چپ کے چپ کے۔۔۔ وانگر.
ٻئي گاڏيون پهرين ڪجھه پويان ٿيون ۽ پوءِ سائيڊ وٺي اڳيان وڌي... ڊرائيور سائيڊ جا شيشا ملائي بيهي رهيون. جمنيءَ جو شيشو آهسته آهسته هيٺ ٿيو ۽ جيئن ئي پورو هيٺ لٿو ته پوٽوهار جيپ جي کليل دريءَ مان ديسي ساخت جو هڪڙو بم اسان ڏي اڇلائجي آيو جنهن سان جمنيءَ وارن جو سمورو چين يڪسر کسجي ويو... اسان جي جيءَ کي جھوري لڳي ۽ اسان سفر شروع ڪرڻ کان اڳ ڪيل هڪ دانسته گناھ جي باري ۾ دل جي حضور سان لڄي ٿيا هئاسون.
مسجد ڊاهه دي، مندر ڊاهه دي
ڊاهه دي، جو کچهه ڊهندا
کسي بندي دا دل نا ڊاهين ’بلهيا‘
خدا دليان وچ رهندا
دراصل... عرفان ۽ آئون ته سوير ئي ريڊيو اسٽيشن تان نڪري پنهنجي پنهنجي راهه ڏانهن هلي پيا هئاسين. پر پوءِ جڏهن مون گورک تي ٿيندڙ ان پروگرام جي پَڪِي خبر پڇڻ لاءِ عرفانَ کي فون ڪئي ته هن ٻڌايو ته ’ساڻس گڏ پيارو نصير مرزا به آهي ۽ هو هن وقت جوهي پهچي چڪا آهن ته جيڪڏهن توهين به ڪلاڪ کن ۾ اسان تائين پهچو ته پوءِ اڳيان جو سفر گڏ ڪري سگھجي ٿو... پر نه ته به دير سوير گورک تي ته ضرور ملنداسين‘. ته ان وقت ڏينهن جا پوڻا ٽي ٿيا هئا... عقيل ۽ آئون C-117, قاسم آباد فيز ون (عقيل جي عارضي گھر) ۾ مانجھاندو ڪري رهيا هئاسين... جنهن کان پوءِ عقيل کيL.L.B جو پيپر ڏيڻ لاءِ نڪرڻو هو ۽ آئون سندس واپسيءَ تائين اتي ئي سمهي رهان ها. پر عرفان جي ان فون کان پوءِ مانيءَ جو گراھ کڻندي جڏهن اسان جون اکيون چار ٿيون ته عقيل جو پيپر ڪينسل ٿي ويو هو ۽ فيض بخشاپوري سان منهنجي شناسائيءَ جون سڀ شاهديون ڀورا ڀورا ٿي ويون ۽ C-117 ۾ چؤطرف گھنڊليون وڄڻ لڳيون هيون.
عقيل جي گھرواري... هڪ سگھڙ زال جي حيثيت سان... هنڌ، رليون ۽ وهاڻا ڪڍيا ۽ هڪ ڪولر کي ڪٽيل برف سان ڀريو.
مون گورک جا گل چونڊڻ جي دعوت... سفر جي روايتي ساٿين وسيم ۽ راجا کي ڏني. جيڪي مصروفيتن سبب چاهيندي به ها نه ڪري سگھيا... ۽ اسان جمنيءَ جي ڊرائيور ساجد وڳڻ کي ساڻ ڪري حيدرآباد مان سڌو جوهي پهچڻ وارو فيصلو ڪيو. ان فيصلي سان ساجد جي من جو مور به ٽلي پيو هو. جنهن جو اظهار ساجد گاڏيءَ ۾ سامان رکائڻ وقت ڪيو... ’سائين! مون ته خدا کان اها دعا پئي گھري ته صاحب مون کي ايئن نه چوي ته تون نه هل.‘
هڙڪ هلو... ڌيما هلو... ۽ ساجد هليو پئي... ۽ ڊرائيونگ ڪندو هليو پئي.
پهرين بريڪ قاسم آباد جي ڪالٽيڪس پمپ جي سامهون واري گھٽيءَ ۾ لڳي... جو عرفان جو آرڊر هو ته پنهنجي لاءِ جيڪي وڻيوَ سو وٺجو... پر اسان لاءِ بس رڳو مستيءَ جو وکر. سو مستيءَ جو وکر... ان ئي گھٽيءَ ۾ ميسر هو. ساجد... ڪاري ٿيلهيءَ ۾ آندل ڪيف جي سامان کي ڊرائيونگ سيٽ جي هيٺان رکي ڇڏيو ۽ پوءِ... ’سائينم! سدائين ڪرين مٿي سنڌ سڪار ‘ منهنجي موبائيل جي رنگ ٽون وڳي هئي. فون... وسيم جي هئي. ’ادا! اوهان جڏهن مون کي هلڻ جي دعوت ڏئي رهيا هئا ته سائين طاهر به مون سان گڏ ويٺل هو ۽ هاڻي هو اوهان سان گڏ هلڻ جي حامي ڀري تيار ٿيڻ لاءِ گھر ويو آهي. لحاظه اوهان هالا اچي ان کي پاڻ سان گڏ وٺي وڃو.‘
شاھ سائينءَ صحيح چيو آهي.
چڙهيو چڪاسن چاءِ، آڳ ٻرندي آئيا
وهسن واڙيءَ ڦل جِئن، محبتي مچ لاءِ
آڻي پاڻ اڙاءِ، کڻي کوري وچ ۾
۽... سائين طاهر اهو پتنگ آهي جو جڏهن به سفر جو مچ ٻرندي ڏسندو آهي ته ان ۾ ڪڏي پوڻ لاءِ تيار ٿي پوندو آهي. پر سدائين ڪنهن نه ڪنهن سبب جي ڪري کوري جي خبر لهڻ کان سواءِ اروٽ ۽ اڻ پڪل ئي رهجي ويندو آهي. شاھ سائينءَ ته صحيح چيو آهي... پر کيس نه وٺي هلڻ لاءِ ته اسان وٽ سبب اڄ به سڌو سنئون هو. جو اسان هتان کان هالا... پوءِ مورو... دادوءَ جي پل ٽپي جيسين جوهي پهچون تيسين ته مند ئي مٽجي ويندي... ۽ پوءِ چارڻن کي ڪُمندا پيرون ڀلا ڪير ڏيندو.؟؟ سو... سائين طاهر... هن دفعي وري Sorry.
فون ڪٽجي وئي... پر سائين طاهر سان جڙيل محبت جي تار ڀلا ڪٿي ٿي ڪٽجي سگھي. فون واپس ڊائل ڪيم... سائين طاهر!! تيار ٿي وٺ... اسين هالا ٿا اچون. بلڪه... تيسين اتان چرڪاڻ، پاڻي ۽ بوتلون به وٺي ڇڏ.
جمني... هالا ڏانهن هلڻ لڳي هئي... ۽ مٽياري تائين ته خوش خوش هلڻ لڳي هئي... مگر مٽياري کان پوءِ جمنيءَ ۾ رڳو ماٺ ئي ماٺ جو موت هلندو رهيو.
’مٽياريءَ جو موت، ويندي ويرم نه ٿئي.‘
اها چوڻي ته تڏهن جي آهي جڏهن مٽياري جا مبلغ اتي پهچندڙ غير مسلم کي منٽن ۾ مسلمان ڪري ڇڏيندا هئا... ته پوءِ ان چوڻيءَ جو ذڪر... هتي هن وقت ڪرڻ جي ڪهڙي ضرورت...؟
اسان ٽئي ته مسلمان هئاسين.
ها! ساجد جو طهر ڪڏهن ٿيو...؟ سا خبر نه هئي. باقي آئون ستين ڏينهن طهريو هئس ۽ گھڻي رت وهڻ ڪري مري مري بچيو هئس ۽ عقيل به ٻن سالن جي عمر ۾ مٽن مائٽن جي موجودگيءَ ۽ شاهديءَ ۾ پڪو مسلمان ٿيل هو.
ته اگر اسان ٽنهي جي... بظاهر مسلمان هئڻ ۾ ڪو به شڪ نه هو ته پوءِ به ان چوڻيءَ جو ذڪر هتي آيو ته ان ڪري آيو جو مٽياريءَ جي موبلنڪ ٽاور جا سگنل اچڻ شرط... عقيل کي سندس ننڍي ڀاءُ جميل جي فون آئي. جنهن کي عقيل... پهرين ته گڏ هلڻ جي دعوت ڏني پر پوءِ جميل جو جواب ٻڌي... فون ڪٽي بس صرف ايترو چيو ته... جيڪو نصيب.
جنهن کان پوءِ جمنيءَ جي پوئين سيٽ جي ڇت مان وسوسن جا سوين نانگ، وڻ ويڙهيءَ وانگر هيٺ لڙڪي آيا هئا ۽ مون کي ڏنگي رهيا هئا... ۽ آئون هر ڏنگ تي مُرجھائجندو، بسترِ مرگ ڏانهن ڌڪبو پئي ويس.
۽ اها مٽياري ئي هئي... جنهن لاءِ پراڻن زمانن ۾ چوندا هئا ته... مٽياري جو موت.........
۽ مون کي ٻن لفظن واري ان لنڊي جملي کان پوءِ واري ماٺ جو موت ماري رهيو هو.
مٽياري... پنهنجو ڪم ڏيکاري... پويان رهجي وئي هئي.
عقيل... ’جيڪو نصيب‘ ڇو چيو...؟ ان جا متوقع جواب آئون بقايا رستي ۾ ڳولهيندو آيس ۽ آخر ان نتيجي تي پهتس ته پڪ سان هن گاڏيءَ جي ضرورت گھر وارن کي پئجي وئي آهي... لحاظه جيڪو نصيب... ۽ اهو نصيب ئي ته هو... جو اسين حيدرآباد کان سڌو سيوهڻ... دادو ۽ جوهي پهچڻ بدران... هيڏانهن هالا لاءِ مڙي پيا هئاسين... ته اهو موڙو نصيب ئي ته کارايو هو. سو... جيڪو نصيب.
پنهنجي بيحوده جواب سان... مون پنهنجي ئي روح کي روڳ ڏئي روئاڙي ڇڏيو هو... جمنيءَ ۾ شامِ غريبان هئي... من ماتمي هو ۽ دل مصائب پڙهي رهي هئي. ذاڪر... زور سان رانون ڪُٽي رهيو هو.
گڊ باءِ کيبر... گڊ باءِ کنڊو... گڊ باءِ ڀٽ شاھ ...۽ گڊ باءِ.... گورک.
جمني... قومي شاھراھ تان لهي... هالا جو باب گذري... ابراهيم شاھ وارو روايتي رستو ڏئي اندر گھڙي آئي... مخدومن جي باغ جي چؤديواري کان نڪتل اڪيلو انب جو مسافر وڻ... جيڪو جڏهن انبڙين سان ڀريل هوندو آهي ته ايندڙ ويندڙن جي لاءِ ڪشش جو باعث هوندو آهي... ان ۾ انبڙيون ته هيون پر منجھس ڇڪ ڪا به نه هئي.
سب مایا ہے۔۔ ڈھلتی دھوپ کی چھایا ہے۔۔۔
سج جي روشني تيز زرد نه هئي... ڳاڙهسري ٿيندي پئي وئي. جمني... هالا پراڻا جو ناڪو ڪراس ڪري... ابڙا اسٽريٽ جي چؤسول تي ’راجا مئنشن‘ وٽ اچي بيهي رهي ۽ جنهن کان پوءِ ئي مٽياريءَ وٽان شروع ٿيندڙ موت جهڙي ماٺ ٽٽي... ايئن... جيئن ڪنهن مقابلي کان پوءِ رزلٽ انائونس ٿيڻ واري خاموشي ٽٽندي آهي. ايئن... جيئن نئين سال جي ملهائڻ وقت ڪاؤنٽ ڊائون ٿيڻ کان پوءِ خاموشي ٽٽندي آهي. ايئن... جيئن هندي فلم 3- Idiots جي آخري سين ۾ ڊليوري ٿيڻ کان پوءِ واري خاموشي ٻار جي رڙ سان ٽٽندي آهي... عقيل گاڏيءَ مان در کوليندو تڪڙو لهي ويو ۽ خاموشي ٽوڙي ويو هو... ’چڱو... ڏهن منٽن ۾ وري ملؤن ٿا...‘
سماعتن ۾ خوشيءَ جا سَرَ ٺڪاءَ سان ڦاٽي نڪتا هئا... خاموشي ٽٽي وئي ہئي... ٺا... ٺا... ٺا.
جمنيءَ جي پوئين سيٽ تي ڇت مان جتان سوير وسوسن جا نانگ نڪري آيا هئا... اتي هاڻي ڏياريءَ جون جل ڦليون ٻري رهيون هيون.
شادمانی۔۔ ہو ۔۔ شادمانی۔۔۔
جمنيءَ ۾ دهل ۽ شرنائين کي وڄندو ڇڏي آئون به پنهنجو Inhaller کڻڻ لاءِ گھر هليو ويس ۽ موقعي مان ڀرپور فائدو وٺي پنهنجي ونيءَ کي وداع واري چمي ڏئي ان لمس جي پاروٿي ٿيڻ کان پهرين وٽس واپس اچڻ جو ڪچو وچن به ڪري آيس... جو ڪير ڄاڻي ته گورک جي اجنبي پنڌ تي اسان جي مقدر ۾ ڪهڙو گرگ... شڪاري بڻيو وچ تي بيٺو هجي.
ڪير ڄاڻي...؟
خدا ڄاڻي...!!
جمني... طهر واري پاٽ تي ويهڻ لاءِ تيار ٿي وئي هئي.
ڏھ منٽ گذري ويا.
سائين طاهر... ورتل سامان ڊگيءَ ۾ رکي ڇڏيو.
عقيل ۽ جميل... راجا مئنشن جي پويان واري سنهڙي گھٽيءَ مان نڪري جمنيءَ تائين پهتا.
مگر... انهن ڏهن منٽن جي مختصر وقفي ۾ هڪ قضيو ٿي چڪو... هڪ دل ٽٽي چڪي. حيدرآباد ۾ نه صحيح... هالا ۾ ئي صحيح... پر اهو ئي ٿيو... جنهن جو ساجد وڳڻ کي ڊپ هو. (سائين... خدا ڪري صاحب ايئن نه چوي ته ساجد! تون نه هل)
حيدرآباد ۾ نه صحيح... هالا ۾ ئي صحيح.
ساجد! تون ٻي گاڏيءَ ۾ گھر وارن کي کڻي حيدرآباد وڃ.
صاحب... ايئن چئي ڇڏيو... ساجد... سڄي جو سڄو ڪومائجي ويو.
جيڪو نصيب!!
۽ اهو موڙو نصيب جو ئي هو جو اسان حيدرآباد کان سڌو سيوهڻ... دادو ۽ جوهي پهچڻ بدران هيڏانهن هالا لاءِ مڙي پيا هئاسين. پر نصيب جي اهڙي بي رخي ڏسي آئون ساجد جي اکين ۾ نهارڻ کان سواءِ دروازو کولي جمنيءَ جي پوئين سيٽ تي ويهي رهيس.
جمني... مورو... دادو... واهي پانڌي ڪراس ڪري کاول لڪ تي پهچي چڪي هئي يا پهچڻ واري هئي ته اچانڪ سامهون کان ايندڙ ٻن گاڏين ۾ اسان جون اکيون کپي ويون هيون ۽ منهن تي مرڪ ڦهلجي وئي بلڪه وات ئي ڦاٽي پيا هئا.
۽ اتي ئي اسان کي پرشور سناٽي ۾ پهريون دفعو زندگيءَ جا آثار محسوس ٿيڻ لڳا هئا... ۽ اتي ئي پوٽوهار جيپ اسان واري جمنيءَ جي رستا روڪ ڪئي هئي ۽ جڏهن جمنيءَ جو شيشو لٿو ته پوٽوهار جي دريءَ مان ديسي ساخت جو بم اڇلائجي اچي اسان کي لڳو هو... ۽ اسان ساجد وڳڻ کي نه وٺي اچڻ واري دانسته گناھ جي باري ۾ دل سان لڄي ٿيا هئاسين.
۽ ديسي ساخت جو اهو بم... پوٽوهار جيپ مان ڀلا اسان ڏانهن ڪنهن اڇلايو هو...؟؟
عرفان علي انصاريءَ...
اسان جي ميزبان.
جڏهن ويڄ ئي وڍ وجھي ڇڏي ته پوءِ ٻئي تي ڪهڙي ميار ڪبي آهي.
عرفان... پوٽوهار جي دريءَ مان ڪنڌ ڪڍي چئي ڇڏيو ته ’سهيل!! گاڏي واپس موڙايو... مٿي زبردست مينهن پئجي ويو آهي ۽ طوفان جي ڪري پروگرام ڪينسل ٿي ويو آهي ۽ لئنڊ سلائيڊنگ به ٿي آهي.‘
عرفان... يڪ ساهيءَ ايڏو وزني بم اسان جي مٿان اڇلايو هو جو اسان جا وجود هيرو شيما ۽ ناگا ساڪي بڻجي ويا.
پوٽوهار جيپ... اسان جي ارمانن مٿان تيل هاري... تيلي ڏيئي... زون... زون ڪندي هلي وئي.
اسان سڀ جمنيءَ ۾ لئنڊ سلائيڊنگ جا ڪِري پيل پٿر بڻجي وياسين. عرفان اسان کي ’چيئن تي چاڙهي‘ وڻجاري وانگر اوهري ويو هو.
۽... انهن عذاب لمحن جي پڄاڻي ڪڏهن به نه ٿئي ها... اگر دور غفائن مان... پريان ڪٿان... پاتالن مان... آهسته عقيل جو آواز نه ٻُري ڻي ڇا ڪريون...؟؟
ڊٺل ارمانن جو ملبو هٽائي... ڌوڙ ڇنڊي... مصر جي ڪنهن مميءَ وانگر ڪاٺ جي پيتيءَ مان اٿي... مون پنهنجي وجود جي سموري سگھ سهيڙي... ان جو جواب ڏنو... هلو واپس...!!!
دل کے ارماں آ نسوؤں میں بہہ گئے۔۔۔
جمني... مٿي ويندڙ رستي جي بدران واپس مڙي... ۽ ايترو تيزيءَ سان ڊوڙي... جو ويرم ۾ ان پوٽوهار کي به ڪراس ڪري وئي جنهن اسان جي مڪان کي مقام ۾ تبديل ڪيو هو.
سامهون... اها اڪيلي ٽڪري نظر اچي رهي هئي... جيڪا شهر ڏانهن وڌي اچڻ جي چاھ ۾ اڪيلي ڪونج وانگر ولر کان الڳ ٿي بيٺي هئي ۽ جميل جنهن کي ڪڪر سمجھيو هو... اسان واپس ان ٽڪريءَ جي هنج تائين اچي پهتاسين ۽ واپسيءَ جي ان سڄي سفر ۾ اسان ساجد سان ڪيل ستم تي ندامت جا جملا چوندا رهياسين. عقيل... پنهنجي حصي جي ڪيل گناھ جو مرتڪب ٿيو. جميل... پنهنجي گھمڻ واري لوڀ تي لڄي ٿيو... ۽ آئون... اَنياءَ تي احتجاج ڪرڻ بدران خاموشي اختيار ڪرڻ واري ڪرت تي پشيمان ٿيس. اسان چئني ۾ بي قصور هو ته بس سائين طاهر... ۽ جڏهن اسان ٽنهي اعتراف جي ڪٽهڙي ۾ بيهي پنهنجي پنهنجي حصي جا گناھ باسيا پئي ته ان به ايئن چيو ته... اهو ته تمام غلط ٿيو.
غلط ته برابر ٿيو هو... پر ٿي ويو هو. هڪ گناھ... دل کي ٽوڙڻ وارو عظيم گناھ... اسان کان پنهنجي پنهنجي خودغرضيءَ جي ڪري سرزد ٿي ويو هو ۽ هيءَ سزا... گورک جي ڌرتيءَ تي پهچڻ کان اڳ ئي ڌڪارجي وڃڻ واري سزا... انهيءَ گناھ جي عيوض هئي.
جمني... ان ڪاري داغ جيان نظر ايندڙ ٽڪريءَ تائين پهچي وئي ۽ خدا اسان جي اجتمائي پڇتاءَ کي قبول ڪندي... عقيل جي من ۾ هڪڙي ڳالھ وڌي.
ٽڪريءَ جي پاسي ۾ ٺهيل چوڪيءَ تي ويٺل ٻئي پوليس وارا جمنيءَ جي مٿان لڳل بلو بتيءَ کي پاڻ ڏانهن ايندو ڏسي ادب مان اٿي بيٺا ۽ جمني انهن کان ٿورو پرڀرو ٿي بيهي رهي... ۽ عقيل جيڪي ڪجھه چيو... مون کي يقين آهي ته هن پاڻ نه چيو پر خدا ان کان چورائيو. ڇاڪاڻ جو ڀلي ته اسين پنهنجي وڏڙن جي برعڪس نمازن کان ڀڳل ۽ روزن کان پري آهيون ۽ سدائين سندن نصيحتن جا مياري ٿيندا آهيون پر بنيادي طرح سان سندن ئي وانگر عقيدي جا پڪا پڪا مسلمان ۽ دل جي حضور سان خدا ۽ سندس بندن سان محبت ڪرڻ وارن مان آهيون... سو اڄ به خدا اسان جي نيتن جي سچائيءَ کي پرکي ان گناھ کي بخشي ڇڏيو ۽ اسان مٿان پنهنجي نصرت جي نوازش ڪندي عقيل جي من ۾ اها ڳالھ وڌي ته گاڏيءَ کي هن ٽڪريءَ جي اوٽ ۾ بيهاري، هيئن چئي ڇڏ ته يارو!! ڇا پاڻ واپس ورڻ وارو فيصلو صحيح ڪيو آهي...؟؟
ٻارهن سالن جي تشنگي ۽ پياس کڻي کاول لڪ تائين پهچڻ کان پوءِ... اسان عرفان انصاريءَ جي هن جملي ته ’مٿي سلائيڊنگ پئي ٿئي ۽ رستو بند آهي‘ ٻڌڻ کان پوءِ... بنا سوچڻ جي اگر جمنيءَ کي واپس ورايو آهي ته ڇا... اسان جي آواره گرديءَ واري پهريل ڪوٽ جي اڳئين کيسي تي ڀاڙيائپ جو اهو گلاب زيب ڏئي ٿو...؟؟ عرفان جي دعوتيا جملي تي اگر اسان ترهو ٻڌي تيار ٿي نڪري پيا هئاسين ته اهو ته اسان جي ديوانگيءَ جي ديوان ۾ جائز هو. پر سندس پاران ڏنل انهيءَ پروگرام جي ملتوي ٿيڻ واري خبر ٻڌي واپس ٿيڻ تي ڇا اسان آواره گرديءَ تي ايمان آڻيندڙ قبيلي جا اهي ساڳيائي دعويدار سمجھيا وينداسين...؟؟؟ اسان... جيڪي هن سال ئي فيبروريءَ ۾ جڏهن ٽي ويءَ جا سڀئي چئنل برف باريءَ سبب مريءَ جو رستو بلاڪ ٿيل ٻڌائي رهيا هئا ته به لاهور کان نڪري پيا هئاسين ۽ پنڊيءَ کان مريءَ تائين ڏيڍ ڪلاڪ بجاءِ ستن ڪلاڪن ۾ صحيح ۽ رات جو 09:00 بجي پهچڻ بجاءِ 02:30 بجي ئي صحيح، درجه حرارت 5+ ۾ پهچڻ بجاءِ 4- ۾ ئي صحيح ۽ گاڏيءَ ۾ اندر هيٽر هلندڙ وارين سيٽن تي ويهڻ بجاءِ اڳين ٽائرن تي بار وجھي برف تي آماده ٿي هلڻ لاءِ گاڏيءَ جي بانيٽ تي شال ويڙهي ويهندي ئي صحيح... پر ڪوھ مري پهچي ئي ويا هئاسين... ته اڄ جيڪڏهن اهو سڄو سٿ ساڳيو ناهي پر... انهن ۾ اسين ٻه... هڪڙو ڊرائيور ۽ ٻيو خانه بدوش ته اهي ئي ساڳيا هئاسين ته اگر... اسان اڄ گورک جي نخلستان ۾ پنهنجي پيشاني جھڪائي سجدي ڪرڻ کان سواءِ ئي واپس پنهنجي ڳوٺ تائين پهچنداسين ته ڇا اسان جون دليون پاڻ تي ٿيل اهو ظلم اسان کي سڄي عمر معاف ڪري سگھنديون...؟؟؟ اسان... جن جو ايمان آهي ته موت اوس اچڻو آهي ۽ تقدير ۾ ڪٿي ڪا رنڊڪ اسان جي تاڪ ۽ تعاقب ۾ آهي ته ان کي آئون يا تون ڇا ٿا ڪري سگھون.. جو هڪ ماڻهوءَ جي وس م هجي ئي ڇا ٿو...؟؟
مگر... اسان جو ته توڪل تي به ايمان پڪو آهي ۽ اڄوڪي رات گذارڻ جو پورو پورو سامان به اسان سان ساڻ آهي... ته پوءِ ڊاک تائين نه پهچندڙ گدڙ وانگر ڊاک کي نه صحيح پنهنجي قسمت کي ئي ڪوسيندا اگر واپس ٿيون ته ڇا... واهي پانڌي... جوهي... دادو ۽ موري جا رستا اسان جي مٿان ’اوهيو... اوهيو‘ ڪري چٿرون ڪرڻ بدران اسان کي کلي معاف ڪري ڇڏيندا...؟؟
هي سڀ ڪجھه عقيل پاڻ ڪونه ٿو چوي... مون کي يقين آهي ته هي سڀ خدا ان کان خود چورائيو هو... ۽ جيڪڏهن خدا ئي ان جي من ۾ اها ڳالھ وڌي هئي ته اسان به اسلامي اصول مطابق پنهنجي چؤياريءَ جو امير... نمازن پڙهڻ واري پنهنجي سؤٽ سائين طاهر کي مقرر ڪري پنهنجي پنهنجي حصي جو مشورو ڏنو... جنهن بعد امير ِڪارروان اهو فيصلو ٻڌايو جيڪو فزڪس جي اصولن مطابق اسان جي دلين جي آواز سان سڌي نسبت رکندڙ هو.
طئي اهو ٿيو ته... کاول لڪ کان پوءِ اگر جمنيءَ جي همٿ ڪٿي به هلڻ کان هار کائي ويٺي ته اڄوڪي رات انهي اجنبي پهاڙين ۽ نامانوس درندن جي آس پاس... گھگھ انڌاري ويراني ۾ گذاري... صبح جو اکين کي ڪنهن نئه يا هينگڻ چشمي جو ٿڌو پاڻي هڻي سجاڳ ڪري ۽ منظرن جي مئه نوشي ڪرڻ کان پوءِ ته واپس وري سگھجي ٿو... باقي هينئر هن حال ۾ ڪنهن جنگ جي هارايل سپاهيءَ وانگر لڄارو لڄارو ٿي موٽڻ وارو مهڻو برداشت نه ٿو ڪري سگھجي.
میں نعرئہ مستانہ۔۔۔
جمني... هڪ دفعو وري گھمي ۽ پوءِ پاڻ ئي هلڻ لڳي هئي... ڇاڪاڻ جو هي رستا ته سندس ڏٺل ڏٺل هئا. نمڪو ۽ بسڪوٽن جا پڙا کلي پيا ۽ بوتلن جي ٽن مان شون... شون جا آواز نڪري آيا... من جا موجي مستيءَ ۾ جو اچي ويا هئا.
هي ديار... اهو ديار ِغير نه رهيو هو جيڪو اسان جي آڏو Culvert وارو فريب وڇائي سگھي. پوءِ ته اسان ڏاڍي آرام سان سفر جي هن جام مان ڍڪ ڍڪ پيئندا... Culvert ڪراس ڪري ان رهزن مقام کان به اڳتي وڌي وياسين... جتي عرفان انصاريءَ اسان جي ارمانن مٿان تيل هاري تيلي ڏني هئي. هڪ ٻئي جي حجاب ۾ پري مگر اڀيون ٿي بيٺل ٽڪريون ۽ ان جي وچ تي ٺهيل هي ڪشادو رستو اسان لاءِ اوپرو نه رهيو هو... هن رستي تي ته اسين هڪ نه پر هزار دفعا آيا ويا هئاسين.
جبل جهاڳڻ وارا سڀئي ڪوهِه نورد منهنجي هن ڳالھ سان سهمت ٿيندا ته... ڪنهن به منزل ڏانهن ويندڙ رستو پهرين دفعا تمام گھڻو ڏکيو ۽ اجنبي مسافر کي ڦڻ ڪڍي بيٺل نانگ جهڙو محسوس ٿيندو آهي. مگر ان تي ٻه، ٽي دفعا گذرڻ کان پوءِ اهو جوڳيءَ جي گودڙيءَ ۾ پيل ان بلان جهڙو بڻجي ويندو آهي جنهن کي ڪوبه ماڻهو آرام سان هٿ ۾ کڻي يا ڪنڌ ۾ لٽڪائي سگھندو آهي پر وري به کيس کڻڻ يا لٽڪائڻ جي جرئت اهو ئي ڪندو آهي جنهن ۾ اهڙو شاهي دل ۽ گڙدو هوندو آهي. ته رستي جو اسيل نانگ به فقط انهن جوڳين جي اڳيان ئي پنهنجي ڦڻ ماري بي سُڌ ٿي سِڌو ليٽي پوندو آهي، جيڪي جبل جھاڳڻ جي چاھ ۾ گھر جون آسائشون ۽ شهري لذتون ڇڏي ٿيلها ٻڌي نڪري پوندا آهن. پر اسان ته اهي ڪن ڪٽ ڪاپڙيا هئاسين جيڪي جبل جھاڳڻ جي چاھ ۾ ٿيلهن ٺاهڻ بنا ئي نڪري پيا هئاسين.
سو... میں نعرئہ مستانہ۔۔۔
۽ اوچتو... جمنيءَ يڪايڪ اهڙو اڀو موڙ کاڌو جنهن سان اسان گاڏيءَ ۾ اندر ئي اڀا ٿي وياسين. جبلن جي سلطنت ۾ هن 90 ڊگريءَ جي چڙهائيءَ... اسان جي دل ۾ غيرمحفوظ هئڻ جو الارم وڄايو. ڪونج جهڙي ٽڪريءَ تي ڪيل توهان جو فيصلو صحيح هو يا غلط...؟ جمنيءَ جي اڀي ٿيل بانيٽ اسان کان سوال ڪيو...؟ ۽ ان کان اڳ جو اسان کيس جواب ڏيون... جمني پوين ٽائرن کي واپس هلڻ جو حڪم ڏيئي پويان گسڪي پَئِي ۽ فل بريڪ لڳائڻ جي باوجود به پنهنجن ٽائرن هيٺان پٿرن کي هٽائيندي ۽ اڏائيندي پويان ٿيندي پئي وئي... ۽ پويان جمنيءَ جي شيشي مان... سامان سٿيل هئڻ باوجود به جيڪا ٿوري جڳھ بچيل هئي... ان مان مون کي مزيد چار يا پنج فوٽ جي پٿر رستي کان پوءِ هڪ اونهي ڪاري کاهيءَ کان سواءِ ڏسڻ ۾ ته ٻيو ڪجھه به نه پئي آيو... ۽ جمني هئي جيڪا مسلسل پويان ٿيندي پئي ويئي ان ئي کاهيءَ جي طرف... جنهن جو اندازو ڪرڻ ان وقت ته منهنجي وس ۾ نه هو. پر اها ڪنهن به صورت ۾ قبر جي اونهائيءَ کان ته سوين دفعا گھري ئي هئي. عقيل پنهنجو فل زور بريڪ واري پير تي ڏئي... هينڊ بريڪ ڇڪي... اڙي ڀيڻا... اڙي ڀيڻا... جي رٽ لڳائي ڏني هئي. مون سان گڏ ويٺل سائين طاهر... يا الله خير... يا الله خير جو ورد ٿي ڪيو ۽ جميل... شايد ان ڪري پنهنجي سائيڊ وارو شيشو لاهي... مستعد ٿي پويان پئي نهاريو ته جمني جيئن ئي ان کاهيءَ جي ڪناري تائين پهچي ته هو دروازو کولي ٽپي پوي ۽ سفر جو جيئرو جاڳندو شاھد بڻجي ’جنهن کي رب رکي تنهن کي ڪير چکي‘ واري سليٽ ڳچيءَ ۾ لڙڪائي... باقي حياتي معجزي جو محرڪ بڻجي... مزي سان يا عذاب ۾ پر باقي زندگي پنهنجي وني ۽ ٻن مهينن کان پوءِ پيدا ٿيندڙ ٻچي سان گڏ گذاري سگھي. اسين سڀ گڏ هوندي به جدا جدا ٿي ويا هئاسين. رشتا ناتا ۽ ياريون باشيون ان اُڀي موڙ جي اڳيان هيون ۽ اسان اڪيلا ئي اڪيلا پويان ٿيندا پنهنجي آخري سفر لاءِ سنڀري رهيا هئاسين. خوشيءَ جي مهل موقعي تي پراوا به اچي ڳاهٽ ٿيندا آهن پر غم جي شام لهي اچڻ تي پنهنجو پاڇو به ڇڏي ويندو آهي. سو اسان سان گڏ ڪير به نه هو... پر اسان مان ته ڪير به ڪنهن سان گڏ نه هو.
کاهيءَ ۾ گھپ انڌيرو هو... جنهن ۾ ڪنهن روشنيءَ جي اميد اگر ممڪن هئي ته رڳو ان صورت ۾ ته جمني ان ۾ بانيٽ ڀر لهي ها... پر جمني Reverse ۾ کاهيءَ ڏانهن وڌي رهي هئي ۽ اسان سطح سمنڊ کان هيترو مٿي پهچي به ڪشش ثقل جي اصولن مان اگر آزاد نه پئي ٿي سگھياسين ته به ايترو ته اسان جو حق هو ته گھٽ ۾ گھٽ اها خبر ته بهرحال ڪنهن طرح پئجي سگھي ته زمين تائين ڪرڻ يا جمنيءَ جي آخري ڌماڪي ٿيڻ ۾ اڃان ڪيتري دير باقي هئي پر اهو حق به اسان کي حاصل نه هو... جو جمني پوئين پير هن انڌاري گور ڏانهن گسڪي رهي هئي.
منهنجون نظرون جمنيءَ جي پوئين شيشي جي ان مختصر حصي مان ان کاهيءَ کي ڏسي رهيون هيون... جنهن ڏانهن اسان جي جمني بريڪ جي ڀرپور اسرارن... گذارشن ۽ دڙڪن بعد به نه بيهي سگھڻ جو عذر ڄاڻائي وڌي رهي هئي... ۽ جمنيءَ کي ڇا خبر ته هوءَ ضد ڇڏي جيڪڏهن بيهي نه ٿي رهي ته اسان سان گڏ سندس تصويرون به ٻئي ڏينهن جي اخبارن ۾ ڇپجي سگھيون پئي. پر جمني... پنهنجي خمارن ۾ هئي ۽ بريڪ جي آھ و زاري جو مٿس ڪو اثر نه پئي ٿيو.
مون ڏٺو پئي... شيشي جي ان مختصر وٿيءَ مان، مون کاهي ۽ جمنيءَ جي وچ وارو مفاصلو مسلسل مختصر ٿيندي ڏٺو پئي. ساجد وڳڻ جي زندگي شايد اڃان گھڻي لکيل هئي. جو هو هالا تائين پهچي واپس حيدرآباد روانو ٿي ويو هو. وسيم ۽ راجا کي به اڃان حياتيءَ جي وهنوارن ۾ پنهنجي حصي پتيءَ جو ڪم سرانجام ڏيڻو هو تڏهن ته لک وار چاهيندي به هو اسان سان هلي نه سگھيا هئا... پر جيڪڏهن کڻي گڏ هلن به ها ته به منهنجي لاءِ ان تبديليءَ جو اثر ڇا ٿئي ها...؟؟ بس!! جميل واري جڳھ تي راجا... ۽ سائين طاهر واري سيٽ تي وسيم ويٺل هجي ها. ته جنهن جڳھ تي آئون ان وقت ويٺو هئس... سندن گڏ هلڻ کان پوءِ به آئون ته انهيءَ ساڳي سيٽ تي ويٺل هجان ها ۽ شيشي جي ان وٿيءَ مان پنهنجي موت جو منظر ساڳي ئي طرح سان ڏسي رهيو هجان ها... ته تقدير کي منظور هو چار نه صحيح... هي چار ئي صحيح... ته انهن ۾ بهرحال آئون ته اهو ئي هئس ۽ منهنجي لاءِ اها تبديلي بي معنيٰ ۽ اجائي هئي. سوچون ساڳيءَ ڏس ۾ ڊوڙنديون رهيون پر ٻاهر ڪجھه تبديلي اچي وئي جيڪا اسان سڀني لاءِ وڏي معنيٰ رکندڙ هئي.
جمني... پنهنجي هوڏ تان هٿ کڻڻ لاءِ آماده ٿي ۽ اخبارن ۾ تصويرون ڪڍرائڻ واري شوق تان دست بردار ٿي... کاهيءَ ۾ ڪرڻ کان ٻه فوٽ پهرين... ڪاوڙ ۾ دانهون ڪندي بيهي رهي. جمني پاڻ بيٺي... يا کاهيءَ مان ڪنهن غيبي هٿ نڪري کيس پويان وڌڻ کان روڪي ڇڏيو... ڇا به ٿيو... پر جمني بيهي رهي ۽ جڏهن جمني بيٺي ته پوءِ ئي اسان جون بيٺل دليون وري ڌڪ... ڌڪ ڪري هلڻ لڳيون.
’موت ڪارو اداس حبشي آ‘... اُها رات به ڪاري اداس حبشيءَ جهڙي هئي. کاٻي پاسي کان اڀو ٿيل پهاڙ... صبح جو نه ڄاڻ ڪهڙو رنگ ڪڍي نروار ٿي ها پر ان وقت هُو به ڪارو اداس حبشي هو... ۽ پويان اونداھ ۾ ٻڏل کاهي به ڪاري اداس حبشڻ ئي ته هئي. هي سڀئي اداس حبشي... اسان جي گاڏي اٿلجڻ کان پوءِ مست ٿي مُگرمان نچن ها... مگر جمني رڪجي وئي ۽ اُن جي رڪجي وڃڻ کان پوءِ هي سڀئي وڌيڪ ڪارا ۽ اداس ته بڻجي پيا پر پوءِ سوڳوار ٿي پنهنجي پنهنجي محور تي موٽي به ويا.
جمني... پنهنجي سموري سگھ ميڙي هڪ دفعو وري انهن ئي پٿرن کي ٿيڙيندي... زرڙ... زرڙ... ڪندي اهو موڙ ڪاٽڻ ۾ ڪامياب ٿي جبل تي چڙهي وئي جنهن تان پهرين ناڪام ٿي موٽي آئي هئي ۽ Reverse ۾ کاهيءَ ڏانهن وڌندي پئي وئي.
جمني مسلسل چڙهندي پئي وئي.
هن جبل جا موڙ ڪجھه وقت اڳ آيل طوفان ۽ مينهن جا گواھ بڻيا بيٺا هئا. ٽرئفڪ نشانن وارا بورڊ (جن تي موڙ جو نشان ٺهيل هوندو آهي) ڪٿي پٽ تي پيا هئا ته ڪٿي اهي مڙي کاهيءَ طرف ڏانهن مڙڻ جو اشارو ڏئي رهيا هئا... اهڙي ئي هڪ موڙ تي ڪجھه دير اڳ آيل هن طوفان ۾ ڦاٿل ٻه پوٽوهار جيپون هڪ ٻئي جي پويان ٿڪل مسافرن وانگر بيٺل هيون جيڪي شايد سندس سامهون آيل موڙ چڙهي نه سگھيون ۽ هيروئن جي موالين وانگر رستي تي ئي سمهي رهيون هيون.
رستو... جيتوڻيڪ پٿريلو هو ۽ علامت بڻيل هو ان طوفاني برسات جو... جنهن ڪري سڀئي پروگرام شروع ٿيڻ کان اڳ ختم ٿي ويا هئا... مگر رستي تي برسات جي آلاڻ ۽ خوشبوءِ محسوس نه پئي ٿي. مون کي لڳو پئي ته هي طوفان مغرب کان پوءِ آيل هو... جو اسين ان وقت دادوءَ مان گاڏيءَ ۾ CNG ۽ پيٽرول ڀرائڻ لاءِ بيٺا هئاسين ۽ اتي مينهن ڪڻين جي رم جھم شروع ٿي هئي. مينهن جي آمد منهنجي لاءِ ته هميشہ خوشيءَ جو باعث بڻي آهي... سو دادوءَ ۾ مون کي قطعاً به اندازو نه هو ته اهائي رم جھم... هتي مٿي گورک جي پهاڙن تي ڌم ڌم... ستم ڪري رهي هئي. اسان دادوءَ ۾ پنهنجي آخري خريداريءَ ۾ تِڪا، شاميون ۽ بريڊ وٺڻ لاءِ لٿا هئاسين ته هلڪو مينهن شروع ٿيو هو... ۽ اهو مينهن... هِن لَڪ ۽ گورک تي شايد جابلو انداز ۾ ڪڙڪيو هو جنهن جا هاڻي بس آثار ئي رهجي ويا هئا.
مينهن جي ڪري کاول لڪ جا هي رستا... موئن جو دڙو بڻيل هئا. پر هي آخري موڙ ئي هئا... جن تي دل ٻڌي نه چڙهڻ وارا واپس گھرن تائين پهچي چڪا هئا ۽ جيڪي شاھ دل هئا اهي ان نخلستان جا بادشاھ هئا... جيڪو نخلستان هن 90 ڊگريءَ جي اڀي چاڙهيءَ واري پهاڙ تي چڙهڻ کان پوءِ شروع ٿيو هو. پر... اهو پهاڙ فقط هڪ چڙهائي نه هو. هي ور وڪڙن وارو هڪ ڊگھو ۽ مسلسل پهاڙ هو... جنهن تي جمني آرام آرام سان ڪڏهن هيٺ ته ڪڏهن مٿي ٿيندي هلي رهي هئي ۽... جڏهن اهو پهاڙ پورو ٿيو ته سامهون هڪ بورڊ نظر آيو هو.
گورک ـــ 12 ڪلوميٽر.
۽ پوءِ هر ڪلوميٽر تي گورک هل ڊيولپمينٽ اٿارٽيءَ جا لڳاتار بورڊ نظر آيا پئي. (G.H.D.A) 2005ع ۾ وجود ۾ آئي ۽ اڄ 2008ع آهي. ٽن سالن ۾ اٿارٽي، هن روڊ ٺهرائڻ کان سواءِ گورک لاءِ ڪجھه به نه ڪري سگھي هئي. ڪا هڪ ڪئنوپي... جتي ويهي سگھجي. ڪو هڪڙو باٿروم... جتي به ويهي سگھجي. ڪجھه به نه.
اسان جا سنڌي حڪمران سنڌ لاءِ سواءِ سکڻين ڳالهين ۽ دعوائن جي ٻيو ڪري به ڇا سگھيا آهن...؟ پر اسان جو سڄو سنڌي سماج مجموعي طرح سنڌ لاءِ ڇا ڪري سگھيو آهي...؟؟ اسان جا مقامي ماڻهو پنهنجي علائقي، شهر ۽ گھٽيءَ سان ڪيترو سچا آهن سا اسان سڀني کي خبر آهي. پنهنجي پاڙي جو چونڊيل ڪاؤنسلر پنهنجي گھٽيءَ کي ٺهرائڻ جو ٺيڪو کڻي... ان کي جيئن ٺهرائي ٿو تيئن ئي ته هن اٿارٽيءَ جو چيئرمين به گورک جا ترقياتي ڪم ڪرائيندو هوندو. الاس!!! منهنجي سنڌ جا روڊ رستا سڌري نه سگھيا... ٺيڪيدارن جون ست پيڙهيون سڌري ويون.
آواره گرديءَ جي ابتدائي ڏينهن ۾ جڏهن هر ٻئي سال لاهور وڃبو هو ته ’ريس ڪورس پارڪ‘ گھمڻ به شيڊيول ۾ شامل هوندو هو ۽ هر دفعي ان ۾ نئين سونهن ۽ دلڪشيءَ جو اضافو ٿيل نظر ايندو هو. پر هي ’پير سهاوا‘ جتي فقط ٽي چار گاڏي وارا اسٽال هوندا هئا جن تي پوري، پراٺا، تڪا ۽ چاٽ وغيره ملندي هئي ۽ اسان اسلام آباد جي گدڙن مان نڪري اوڏانهن وڃي ٿڌڪار جو مزو وٺندا هئاسين... اتي پنجن سالن ۾ پاڪستان جون خوبصورت ترين ريسٽورنٽس (MONAL) ۽ (LA MONTANA) بڻجي ويون... جتي ويهڻ لاءِ ماڻهو قطارن ۾ انتظار ڪندا آهن. پر هو سامراج صوبو آهي ۽ هي اسان محبِ وطن ۽ قوم پرستن جي سنڌ امڙ آهي. جنهن تي ڪو ڌاريون اک کڻندو ته اسان ڀتيون ڀري سندس اکيون ڪڍي ڇڏينداسين. باقي امڙ جي پلاند ۽ پوتي يا چولي ۽ چوٽيءَ کي پٽڻ اسان پنهنجو حق سمجھندا آهيون. سو امڙ جي نه گھٽي سلامت نه ئي گورک.
گورک ـــ 12 ڪلوميٽر.
۽ جڏهن هي بورڊ نظر اچڻ لڳا هئا ته منهنجي اکين جي اڳيان واري ڪائنات به يڪسر تبديل ٿي رهي هئي.
هڪ ڏهه ــ ٻارهن فوٽن جو غير ڪشادو مگر خوبصورت ۽ تيز ڪارو رستو... جنهن جي ٻنهي پاسن کان زرد رنگ جا پٽا ۽ وچ تي اڇي رنگ جو پٽو... جيڪو ڪٿي ٽڪرن ٽڪرن ۾ ته ڪٿي وري پورو پينٽ ٿيل نظر آيو. هي رستو جمنيءَ جي زرد سونهري روشنيءَ ۾ ڪنهن چمن جي ٻاري جيان ڀاسي رهيو هو. رستي جي ٻنهي پاسي پٿريلي زمين تي عجيب قسم جا ننڍا وڏا ٻوٽا هئا جيڪي هيڊ لائيٽس جي روشنيءَ ۾ پل لاءِ چمڪي... پنهنجي هئڻ جو احساس ڏيارڻ يا اسان کي ڀليڪار ڪرڻ لاءِ بيٺا هئا ۽ جمنيءَ جي گذرڻ بعد وري کڙکٻيتي جي پرن پويان لڪي الوپ ٿي پئي ويا.
رات جي رعنائيءَ ۾ هي منظر بي حد دلڪش پئي لڳو. جمنيءَ جيئن ئي ڪو موڙ کاڌو ٿي ته ٻنهي پاسي ٻوٽن ۽ پٽ تي پکڙيل جڙي ٻوٽين سان جُڙيل هڪ نئون جهان تخليق ٿي پئي ويو جنهن جي وچ ۾ تيز ڪاري ڏامر وارو پٽاپٽي رستو روشن ٿي، جمنيءَ جي گذرڻ بعد وري وسامي ٿي ويو.
هونئن اڪثر ڪري رات جو پهاڙن جا پنڌ... دل ڏاريندڙ هوندا آهن. سندن پويان وسعتن ۾ لڪل منظر اونداھ ۾ الوپ هوندا آهن ۽ گاڏيءَ جي روشنيءَ ۾ مردار رستن کان سواءِ باقي ڪجھه نظر ناهي ايندو. مگر گورک جي هن رستي تي نظارو ئي عجيب هو.
ٻڌو ته ايئن هئم ته Tracking جي حوالي سان نٿياگلي ــ ايوبيه وارو رستو پنهنجي خوبصورتيءَ ڪري تمام گھڻو مشهور آهي. سو اُن کي ڏسڻ جي چاھ ۾ اسلام آباد مان هڪ ٽرئننگ پوري ٿيڻ بعد اڪيلو ڪوھ مريءَ لاءِ نڪري آيو هئس ۽ رستي تي ايوبيه ۾ رهڻ وارو فيصلو ڪري بس مان لهي... ٽيڪسي ڪري ايوبيه هليو آيو هئس پر ان حسين Track تي به رات جو ته سواءِ وحشت ۽ ڊپ جي... مون کي ٻيو ڪجھه ته پلئه نه پيو هو.
مگر گورک جي هن رستي تي عجب دلڪشي هئي. جيڪا شايد ڀورن پٿرن تي تيز زرد روشنيءَ جي ڪري پيدا ٿي پئي هئي... جو جتان جتان اسان گذرندا پئي وياسين اهو علائقو سڄو سونهري ٿي ٿئي ويو. گورک جو هيءُ رستو اها ڪنوار هئي جيڪا سڄي سون سان لت پت هئي ۽ انهن سون جي زيورن ۾ ساون ٻوٽن (الپائن، فلورا، فيش، ڊاڊوڙي ۽ ڪاهو) جا زمرد پوئيل هئا. هي هڪ باغ وانگر هو... جيئن باغ جي وچ ۾ هڪ Path هوندو آهي جنهن تي چهل قدمي ڪري سگھبي آهي يا هاڻي جيئن پارڪن ۾ Walking Tracks ٺهيل هوندا آهن... جتي ڪوليسٽرال ۽ دل جا مريض... ڊوڙي يا تيز Walk ڪري ورزشون ڪندا آهن. هي رستو بس ايئن هو... هن رستي جهڙو ٻيو رستو مون پنهنجي آواره گرديءَ دؤران اڳ ڪٿي ناهي ڏٺو. هي رستو شايد سڌو جنت ڏانهن ٿي ويو... نه هيءُ رستو ته گورک ڏانهن ٿي ويو.
رستو هلندو پئي رهيو... منظرن جا رِيل ونڊ اسڪرين تي ڦرندا پئي رهيا. هر موڙ تي سونهري ڪنوار نئين ادا سان گھونگھٽ سرڪائيندي پئي رهي.
هڪ اهڙو ئي موڙ مڙي جڏهن اسان جمنيءَ جي قد بت جيتري ڊگھن پتن واري سائي زمرد کي ڏٺو ۽ ان کي ڇهڻ لاءِ جمنيءَ کي بيهاري جڏهن ڊرائيور سائيڊ وارو شيشو لاٿو ته اسان جي ملاقات هن سان به ٿي وئي جنهن جو انتظار مون کي تمام گھڻي شدت سان هو ۽ سڄي سفر ۾ اهو احساس مون سان گڏ ئي گڏ سفر ڪندو رهيو ته دادو، جوهي ۽ اتر سنڌ ۾ لڳندڙ لُڪن جي وقت... هو اسان سان ڪٿي ۽ ڪيئن ملندو...؟ ۽ هُو... اتي ان ڊگھن پتن واري (فيش) جي ٻوٽي وٽ اسان کي ملي ويو هو. هن جي ملڻ سان اسان سڀئي سرها ٿي ويا هئاسين. خبر ناهي... هو ڪيتري وقت کان اسان جي پويان پويان... اسان کي Surprise ڏيڻ لاءِ جمنيءَ سان گڏ گڏ ڊوڙي رهيو هو... مگر جمنيءَ جا شيشا بند هئا ۽ اسان کي سندس هئڻ جو احساس نه ٿي سگھيو هو... ۽ هاڻي جڏهن هن قدِ جمنيءَ جيترو ٻوٽو ڇهڻ لاءِ جيئن ئي شيشو هيٺ لٿو... ته هو به پنهنجي مڪمل وجود سان اسان جي گاڏيءَ ۾ ڌوڪي آيو... ۽ گاڏيءَ جي اندر ڦهلجي ويو.
الا...! ٿڌو ته...
اُف... اُف...
ماشاءَ الله...
هوا جو هڪ جھوٽو... جمنيءَ جي اندر ڦهلجي ويو هو.
هر ڪنهن پنهنجي پنهنجي انداز سان کيس ڀليڪار ڪيو. سرويچ هالائيءَ لکيو آهي ته:
اسان ٻئي اعتراض جوڳي حالت ۾
هوا ڌوڪي آئي دروازو کٽکٽائي ته ها
پر... اسان مان اعتراض جوڳي حالت ۾ ڪير به نه هو... سو هوا آئي... ته ڀلي ڪري آئي. جيءُ ڪري آئي.
هتي ڪنهن به لَڪ، موڙ يا کاهي جو ڪو به ڊپ ۽ ڊاءُ نه هو... ڪو به رستو ڌڪار جو رستو نه هو. هي رستو پيار ئي پيار جو رستو هو. هڪ Romantic فلم ۾ لانگ ڊرائيونگ جي Scene جي شوٽنگ ڪرڻ لاءِ آئيڊيل رستو.
۽ هن رستي جي انهن ئي منظرن مان مزو وٺندا... اسين گورک جي ان مقام تي پهچي وياسين... جتي ماڻهن جو چؤٻول هو... ڪجھه تاڙيون هيون... پٽ پيل شاميانا هئا... اکڙيل قناتون هيون... جيڪي سنجھا جو آيل ان طوفان جون گواھ هيون جنهن ڪري گورک تي رچايل رات جا رنگ مرجھائجي ويا هئا ۽ مهمانَ... کاول لڪ جي هيبت کان توبهه تائب ٿي واپس لهي ويا هئا.
مون سين هلي سا، جا جيءُ مٺو نه ڪري
جن جيءُ مٺو نه ڪيو، سي گورک تي پهچي ويا.
جمني... گورک جي محفل تي نوحا خوان قنات جي ڀرسان اچي بيهي رهي ۽ اسان سڀئي گورک تي لهڻ لڳاسين.