آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

رنگين بهارون

هي ڪتاب سائين عطا محمد جسڪاڻي جي يادگيرين جو ٽيون مجموعو آھي. عطا محمد جسڪاڻي بنيادي طرح تعليمدان آهي. هڪ فرض شناس استاد جي حيثيت سان هن سنڌ کي سوين لائق شاگرد ڏنا آهن. ڪتاب ”رنگين بهارون“ سندس قلمَ جي نڪور تخليق آهي، جيڪو سندس يادگيرين ۽ گڏوگڏ ڊائريءَ ورقن تي مشتمل آهي. ڪتاب جي آخر ۾ هُنَ ڪجهه ٻين ليکڪن جا چونڊَ مضمونَ به شامل ڪيا آهن جيڪي سندس مطالعي هيٺ آيا ۽ کيس وڻيا.
Title Cover of book رنگين بهارون

نصيب

هڪ ڏينهن منجهند جو آءٌ خيرپور واري جاءِ تي اڪيلو سمهيو آرام ڪري رهيو هئس. موسم سخت گرم هئي، بجلي جي اک ٻوٽ جاري هئي جنهن ڪري آرام ۾ خلل ٿي رهيو هو. گهر ۾ رکيل ميز تي فون ۾ رنگ وڳي فون کڻي ڏٺم ته دٻي کان ننڍڙو عاطف ”منهنجو ڏوهٽو“ فون تي ڪال ڪري رهيو هو. مون جيئن ئي فون اٽينڊ ڪئي ته روئي دانهن ڏنائين ته بابا مونکي بابا الطاف ماريو آهي. مون کيس دلاسو ڏيئي مطمئن ڪيو پر مان حيرت ۾ فڪرمند ٿي ويس ننڊ ڦٽي ويئي. سمهي صرف ڇت ڏانهن ڏسي الائي ڇاڇا سوچڻ لڳس ته کيس پيءُ ماريو آهي ۽ ڪيتري مفاصلي تي مونکي ياد ڪري احساس وچان دانهن ڏني اٿس سو به مونکي وري پيءُ سمجهي. هون به جڏهن اسان ڳوٺ ويندا آهيون اهي ڏهٽا پنهنجي اصلي ماءُ پيءُ کي ڀلائي اسان کي اصلي ماءُ پيءُ سمجهي چنبڙي ويندا آهن. مان خيالن جي سمنڊ ۾ ترندي ترندي تمام گهرائپ ۾ هليو ويس. سوچيم ته قسمت ۾ ڪنهن کي هڪ پيءُ ۽ هڪ ماءُ ۽ ڪنهن کي ٻه پيءُ ٻه مائرون، ڪنهن کي ته اڃا به وڌيڪ ۽ ڪنهن لاءِ ڪجهه به نه. منهنجو والد صاحب جڏهن ڄائو ته پيدائش سان سندس والد ۽ والده گذاري ويا هئا ۽ والدين جي شفقت کان محروم ٿي ويو. کيس سندس پڦي پالي وڏو ڪيو ان جو مطلب ته نه ماءُ نه پيءُ صرف سندس پڦي سڀ ڪجهه هئي. اسان جڏهن پيدا ٿيا سين ته اسان ڏاڏو ۽ ڏاڏي نه ڏٺا باقي نانو ۽ ناني ڏٺا سون، جيڪي اسان کي گهڻو نه چاهيندا هئا. تنهنڪري اهي اسان جي تصور ۾ ماءُ پيءُ نه بلڪ صرف نانو ۽ ناني هئا ۽ صرف اسان کي هڪ پيءُ هڪ ماءُ هئي. اسان جا ڏوهٽا وري اسان ناناڻن جا توڙي ڏاڏاڻن جا لاڏلا آهن کين سندن پنهنجي ماءُ ۽ پيءُ کانسواءِ اسان کي به ماءُ ۽ پيءُ سمجهن ۽ ڏاڏي کي بابا ۽ ڏاڏي کي امان چوندا آهن. تنهنڪري سندن کي ٽي مائرون ۽ ٽي پيءُ آهن. هي سڀ ڇا آهي؟ هي سڀ قسمت جو کيل آهي ڪنهن جو مقدر ڪهڙو ته ڪنهن جو ڪهڙو.
هي سڀ نصيب جي ڳالهه آهي. نصيب جي معنيٰ آهي ”ڀاڳ“ جيڪو صرف الله جي طرفان مقدر ۾ لکيل هوندو آهي انکي ئي ملندو آهي. نصيب کي لکڻ وارن به وڏين وضاحتن سان لکيو ۽ ذڪر ڪيو آهي مثال طور نصيب، بدنصيب، خوشنصيبي، بدنصيبي، ڀاڳ، نڀاڳ وغيره. يا وري نصيب کلڻ جو مطلب بخت جو ورڻ آهي. نصيب جو ڦِٽڻ وري بدبخت يا نڀاڳ آهي. مطلب ته امير، غريب، پيار، نفرت، مرتبو گهٽ يا اعليٰ، عزت،ذلت سڀ ان نصيب جي زمري ۾ اچي وڃن ٿا.
نصيب جا به ڪيترائي قسم ٿيندا آهن. هڪ مقدر هوندو آهي جيڪي قسمت ۾ لکيل هوندو آهي مثال طور ڏک سک عزت ذلت يا ٻيو ڪجهه ملندوآهي ته ان کي به نصيب چوندا آهن. ٻيو کائڻ پيئڻ کي به نصيب چوندا آهن. ان بابت به عام روايتون آهن جيئن پاڻي پيئندي گلاس هٿ مان ڇڏائي وڃي ۽ پاڻي هارجي وڃي ته چيو ويندو آهي”نصيب نه هو“. نصيب جي ڳالهه آهي يا وري ڪنهن جي دعوت ڪئي وڃي ٿي، اعليٰ قسم جا کاڌا تيار ڪيا وڃن ٿا، ان ۾ ڪيترا ئي ٻيا ماڻهو کائي ويندا آهن ته ان لاءِ به عام چيو ويندو آهي ڪنهن جي ڪري ڪيترن جا نصيب هئا.
کائڻ پيئڻ واري نصيب جي حوالي سان آءُ هڪ عجيب ۽ دلچسپ ڪهاڻي لکي رهيو آهيان، جيڪا 1987ع ۾ هڪ سچي ۽ مون سان وابسته هئي. ان وقت آءُ پنهنجي پٽ دامن علي جي علاج لاءِ هر مهيني ڪراچي ويندو هوس. اتي منهنجا ٻه دوست غلام سرور کوکر صاحب جيڪو پورٽ قاسم تي انسپيڪٽر هو ۽ ٻيو محمد موريل عباسي جناح اسپتال ۾ ملازم هو لياقت آباد جي هڪ فليٽ م رهندا هئا. آءٌ به انهن وٽ وڃي رهندو هوس. جڏهن سياري جي موسم ايندي هئي آءٌ ڪڏهن ڪڏهن ڊنڍ جي پکين جو شڪار ڪري کنيون ويندو هوس ۽ اتي ڀاڄي ٺاهي گڏجي کائيندا هئا سون. هڪ دفعي آءٌ ڪراچي وڃڻ وقت ڪجهه پکي شڪار وارا وٺي ڇلي، کنڀ لاهي پني ۾ ويڙهيون ٿيلهي ۾ بند ڪري کنيون ويس. شام جو جڏهن اتي پهتس، ٻئي دوست موجود هئا. پکي ڏسي ڏاڍا خوش ٿيا پر ٿوري وقت کان پوءِ انهن ۾ اختلاف ٿي ويو. غلام سرور صاحب چيو پکي هڪ سوکڙي آهن جيڪي آءٌ پورٽ قاسم جي ڊائريڪٽر ڏانهن موڪليان جيڪوکائي ڏاڍو خوش ٿيندو. محمد موريل چيو ته پکي دُٻي کان آيا آهن جيڪي اسان پاڻ کائيندا سون ۽ ٻئي کي ڪونه ڏيندا سين. مان مهمان هيس تنهنڪري خاموش رهيس. بحرحال غلام سرور کوکر زوري اهي پکي هڪ نوڪر کي ڏيئي ڊائريڪٽر ڏانهن موڪلي ڇڏيا جيڪو گرو مندر جي ڀر ۾ هڪ بنگلي م رهندو هو. نوڪر پکي کڻي هوڏانهن هليو ويو. محمد موريل خاموش ٿي ويهي رهيو. هڪ ڪلاڪ کان پوءِ اهو نوڪر پکي کڻي واپس موٽي آيو ۽ غلام سرور کي چيائين ته مون وڃي دروازي جي اڳيان رنگ وڄائي ته صاحب پاڻ ٻاهر نڪري آيو کيس پکي ڏنم. پکي ڏسي مون کي چيانئين هي پکي الائي حرام آهن يا حلال آهن. اهو چئي مون کي چيائين پکي واپس کڻي وڃ ۽ مون کي ڪونه ٿا کپن. سو پکي کڻي واپس اچي ويو آهيان. موريل ڏاڍو خوش ٿيو ۽ چيائين اهي اسان جي نصيب ۾ هئا تڏهن واپس ٿي آيا آهن. اتي انهن جي ڀاڄي تيار ڪري کاڌي سون. نصيب ڪنهنجو به ڪيڏانهن نه ويندو آهي.اِهو سڀڪجهه الله جي طرفان لکيل هوندو آهي جيڪو پڻ نصيب جي حوالي سان آهي.
نصيب جي حوالي سان هڪ ڳالهه ڪندو هلان ته آءٌ جڏهن اسڪول ۾ پڙهندو هوس ته استاد مرحوم غوث بخش ملاح ۽ استاد مرحوم محمد صادق جسڪاڻي هڪ ٻي سان ڳالهائيندي چيو ته اڇي ڏاڙهي جو ٿيڻ به وڏي خوشنصيبي آهي. مان انهن جي ڳالهه نه پيو سمجهان ۽ پڇيم ته سائين اهو وري ڪيئن؟ مون کي سمجهائيندي چيائون ته جڏهن ماڻهو زندگي جا سڀئي مرحلا ننڍپڻ، جواني، ٻڍاپڻ پورا ڪري ڊگهي ڄمار ماڻيندو آهي ته اڇي ڏاڙهي ٿي ويندي آهي اها خوشنصيبي آهي. بهشت ۾ داخل ٿيڻ به خوشنصيبي آهي.

آيـا اڱـــڻ عجــيب، نصــيب ڀلا.
اهي اڱــڻ چمان، يا عجيب چــمان.