انڌي ٻُلهڻ
مٿان روشني
هيٺان ٻاٽ.“
ڪنهن وسيع ۽ عريض درياهه جي ڪپ تي ڪو شهر آباد هيو. شهر کان ڏور چن جي پٿرن جا ننڍا وڏا پهاڙي سلسلا هيا، جن تان چڙهي جڏهن ڏسبو هيو ته اهو نديءَ ڪناري اڏيل شهر ائين لڳندو هيو جيئن ڪنهن زمين کوٽي ان جي ناهموار سطح تي ننڍا وڏا مٽيءَ جا دڙا ميرين مٿي اڀريل جائين جيئن پکيڙي ڇڏيا هجن. پريان هڪ ننڍڙي پهاڙيءَ تي ٺهيل تاريخي منارو ڪنهن قداور عظيم انسان جيان سٺي وقت جو انتظار ڪندي ڄڻ اتي ئي ڄمي ٺوٺ ٿي ڳاڙهين سرن ۾ تبديل ٿي چڪو هيو. ان شهر مٿان ڪئي سج لٿا ۽ چڙهيا، هر سج جي گرمائش پهريون کان گهڻي هئي ۽ هر ڏينهن نوان عذاب کڻي ان شهر مٿان نازل پئي ٿيو.
مناري تان چڙهي ڏسبو هيو ته اڻ کٽ ڊگهي درياهه جي ڪپ تي جايون ڄڻ پاڻيءَ اندر ڪرڻ جون منظر هونديون هيون، اهي پاڻيءَ اندر اکيون اٽڪائي ان انتظار ۾ هونديون هيون ته ڪڏهن اهو پلٽجي پوندو ۽ ڪو سيلاب انهن اندر موجود عذابن کي لوڙهي ويندو. درياهه اهڙي ازدها جيان پئي لنگهيو جنهن ازدها جي ڊيگهه جو ڪو انت نه هيو. اهو ڊڪندو پئي ويو ۽ ان جي وات مان باهه پئي نڪتي.
راهب ان ئي شهر جي گهٽين ۾ ڊوڙيندي وڏو ٿيو ۽ جوانيءَ جي حدن کي پهتو. نيٺ هن جي منهن جي چمڙي ڳٽن وٽان لٽڪي پئي ۽ هن جي احتجاج ڪندڙ ڪاري ڏاڙهي ۾ امن جهڙا ڪجهه اڇا وار ظاهر ٿيا. راهب هڪ ناڪام عاشق ۽ سچائيءَ جي راهه ۾ ڀٽڪندڙ انسان هيو. هن پنهنجي عمر جا چاليهه سال ان شهر اندر انصاف کي ڳولهيندي گذاري ڇڏيا. هن عشق ڪيو پر سندس محبوبا کي هن کان ائين الڳ ڪيو ويو جيئن شهر جي ڪنهن چوواٽي تي ماڻهن جي هجوم اندر اڏيءَ تي ڪنڌ رکي ان کي ڌڙ کان ڌار ڪيو وڃي. هو ان شهر جي گهٽين ۾ گهمندڙ بغير سسيءَ وارو ڌڙ هيو. هن سوچيو هن جا هٿ سلامت آهن پير محفوظ آهن، هو انصاف کي ضرور ڳولهي لهندو پر ان شهر اندر سچ ۽ انصاف ٻئي لاڏاڻو ڪري ويا هيا. هن جو چهرو واپس ڪرڻ وارو اتي ڪو به نه هيو، هن رڙ ڪري جڏهن انصاف لاءِ ٻاڏايو ته سندس ٻانهن کان گهلي ”جهان خان“ آڏو پيش ڪيو ويو. جهان خان جنهن جي هڪ هٿ ۾ ڏنڊو هيو ۽ ٻئي ۾ بندوق، سوڙهي سخت ورديءَ ۾ ملبوس جهان خان ڪرسيءَ تي اڀو ٿي ائين ويٺل هيو جيئن هو ٺڪر جو ٺهيل هجي. راهب جهان خان کي پريان ڏسي سڃاڻي ويو ۽ هن رڙ ڪري چيو ”هيءُ ته اهو ئي آهي جنهن منهنجي محبوبا کي الڳ ڪيو، هي مون کي ڪهڙو انصاف ڏئي سگهندو، هن آڏو فرياد مان ڇا فائدو؟“
”ڇا توکي خبر نه آهي ته هن شهر جو چڱو مڙس جهان خان آهي؟” ڪنهن سندس گريبان ۾ هٿ وجهندي چيو ”هن جي زبان مان نڪتل هر لفظ آئين آهي ۽ هن جو هر عمل انصاف جو اشارو آهي.”
راهب حيران ٿي ويو ۽ سندس ويڪريون اکيون گول ٿي ويون، هن ڪاوڙ مان گريبان ۾ پيل هٿ ڇڏائيندي چيو ”پر منهنجي محبوبا ته سچ جيان هن جي حرم ۾ قيد آهي.”
چار چنبا اچي سندس چهري تي وسيا، سامت ۾ آيو ته ڪنهن ڪال ڪوٺڙيءَ ۾ قيد هيو. صبح جي سج جا پهريان ڪرڻا پيا ته هن لوهه جي سيخن جو عڪس پنهنجي وجود تي پوندي محسوس ڪيو. هن کي لڳو سندس جسم ڪٽجي ورهائجي ويو هجي. هن جي وجود تي ڪنهن تيز ڌار آلي سان ڊگها چيڙ ڏنا هجن، هو چنگهندو اٿيو ۽ ڏٺو سج لوهه جي سيخن کان ٻاهر هيو ۽ باقي سڀ اندر دنيا قيد خانو هئي ۽ روشني آزاد ڪرڻا جن کي ڪو قيد نه ٿو ڪري سگهي. ظلم هڪ اهڙي اوندهه جيان هيو جنهن سڀني کي انڌو ڪري ڇڏيو هجي. هن کي هر شخص پنهنجي ڄار اندر وچڙيل نظر آيو، ان شهر مٿان انصاف جو سج ڪڏهن بلند نه ٿيو هيو. آسمان تي اڀرندڙ چنڊ جي روشني ڪوڙ هئي ۽ ظلم ان ڌرتي تي اڏرندڙ ڌوڙ هئي. اتي ذلت ماڻهوءَ جي پاڇي جيان ٺهي لهندڙ سج اڳيان ڊگهي ٿيندي اوندهه جيان ٿي ڦهلي، اتي بک ۽ بيماري انسان جون سڳيون ڀينر هيون، اتي ڄمندڙ هر انسان جي هٿ ترين تي غربت ۽ بدحالي جو، لڪيرون هيون، اتي توهين ۽ ملامت هر انسان جي ڳچي ۾ توڪ جيان پيل هئي، اتي غربت ۽ جهالت پنهنجي مٿي ۾ ڌوڙ وجهي ڦاٽل ميرن ڪپڙن سان رستن تي رلي رهي هئي، اتي ڏاڍي جي لٺ کي ٻه مٿا هيا.
راهب ان شهر جون ناانصافيون ڏسي روئي پيو هو. رنو ۽ پوءِ هن ڪال ڪوٺڙيءَ جي سيخن ۾ هٿ وجهي انهن سان مٿو ٽڪرائي وٺي ڍنڍڪيون ڏنيون. هن کي ڪا خبر نه پئي ته سندس هٿن تي ڪرندڙ آلاڻ ڳوڙهن جي آهي يا نرڙ مان وهندڙ رت جي. هو دل کولي رنو ۽ نيٺ ساڻو ٿي هيٺ ڪريو. رات ٿي ڏينهن ٿيو ۽ پوءِ وري رات ٿي ۽ ڏينهن ٿيو. نيٺ اهڙو ڏينهن به ٿيو جو راهب کي آزادي نصيب ٿي.
جڏهن کليل هوا ۾ هن ساهه کنيو ته سندس سيني اندر ويندڙ هوا ۾ هن ڪا به تازدگي محسوس نه ڪئي، هن نظرون کڻي ڏٺو زندان ٻاهران اهي ئي لوهي سيخون سندس پٺيءَ واري پاسي کان موجود هيون. پوءِ هن سمجهيو اهو شهر ٻن حصن ۾ ورهايل آهي، هڪ لوهي سيخن جي هڪ پاسي ۽ ٻيو ٻئي پاسي. آزادي ڪهڙي پاسي آهي، اها ڳالهه هن کي سمجهه ۾ نه آئي.
راهب شهر جي گهٽين ۾ پنهنجين ذلتن جا توڪ پائي دربدر گهمندو رهيو. هن کي ڪا ڳالهه سمجهه ۾ نه ٿي آئي ته آخر هو ڪنهن کي دانهن ڏئي، ڪنهن آڏو فرياد ڪري، جو کيس انصاف ميسر ٿئي، ظلم ۽ بدحالي مان هر ڪو نجات ماڻي سڪون جو ساهه کڻي، امن ۽ آشتي جو دور شروع ٿي سگهي، سچ ۽ حقيقت جي ڪا جهلڪ نمايان ٿئي، عذاب جا ڏينهن گهٽجن ۽ غربت ڏور ٿئي، ڪا بيمارن جي پاڙ پٽجي ۽ بک جي ڳجهن کي پٿر هڻي هيسائجي.
راهب اهو سوچيندو ويو ٿي ڏينهون ڏينهن ڏکايل ۽ ڏٻرو ٿيندو، هڪ ڏينهن اهڙن ئي خيالن ۾ هيو ته سندس ملاقات شهر جي ڏاهي سان ٿي. شهر جي ڏاهي کي روڪي رستي جي پاسي کان بيهاري هن سوال ڪيو ”آهي ڪو اهڙو جنهن کي هو دل جا درد ٻڌائي. کيس اڳيان دانهين اهو چئي ته هن شهر اندر ڪهڙا نه ڪلور پيا ٿين؟ آهي ڪو اهڙو جيڪو هن سان انصاف ڪري ۽ هن شهر اندر ٿيندڙ ناحق کي ختم ڪرڻ لاءِ ڪو بندوبست ڪري؟”
ڏاهي کيس تسلي ڏني ۽ سندس دل کي مطمئن ڪيو.
”ها هڪڙو آهي.“ ڏاهي چيو ”بادشاهه سلامت.”
راهب اتاولو ٿي ويو.
”پوءِ هن جو محل ڪٿي آهي؟ مون کي ٻڌاءِ هن شهر جي ڪهڙيءَ ڪنڊ ۽ حصي ۾ آهي؟ جتي مان وڃي فرياد ڪيان ۽ سندس آڏو اندر جا احوال اوريان.”
ڏاهي کيس شانت رهڻ لاءِ چيو.
”ايڏو تڪڙو نه ٿي، منهن جي ڳالهه پهريان غور سان ٻڌ.“ ڏاهي چيو ”شايد توکي خبر نه آهي ته هن شهر جو مالڪ بادشاهه آهي جيڪو وڏو سخي ۽ ڏاتار آهي. انصاف ۽ سچ هن جي محل جا درٻان آهن، هو ظالمن کي تباهه ڪندڙ ۽ مظلومن جو حامي آهي. جيڪڏهن تون هن کي دانهن ڏئين ته هو تو سان ضرور انصاف ڪندو.“
راهب کي خوشي محسوس ٿي.
”ته پوءِ مون کي ٻڌاءِ اُهو ڏاهو ڪٿي آهي؟“ راهب چيو، ”مان ان وٽ جلد پهچڻ چاهيان ٿو.“
ڏاهي راهب کي ٻانهن ۾ هٿ وڌو.
”اچ مان توکي ٻڌايان ته بادشاهه ڪٿي آهي.” ڏاهي چيو ۽ پوءِ هو هن کي گهلي درياهه جي ڪپ تي وٺي آيو ۽ آڱر کڻي درياهه جي ٻئي ڪپ ڏانهن اشارو ڪندي چيائين.
”بادشاهه هوڏانهن آهي، دريا جي هن پار، جتي ٻيو ڪپ نظر اچي رهيو آهي.”
راهب ڏٺو درياهه ڪنهن ازدها جيان وات مان باهه ڪڍندي پئي لنگهيو،
”ته ڇا پنهنجي دل جا درمان ان تائين پهچائڻ لاءِ مون کي اهو درياهه اڪرڻو پوندو.” راهب چيو.
”ها.“ ڏاهي سينو ٻاهر ڪڍندي وڏي اعتماد سان چيو ”اتي بادشاهه آهي. جيڪو اتي پهتو ان انصاف حاصل ڪيو، اهو سڀ تنهنجي همت ۽ جستجو تي آهي ته تو ۾ آخر پار پوڻ جي ڪيتري صلاحيت آهي، تو وٽ تياڳڻ جا ڪهڙا تيور آهن، تو وٽ سنياس جي ڪهڙي آس آهي، تو وٽ جدوجهد جو ڪهڙو جذبو آهي ۽ تپسيا جي ڪيتري تمنا آهي؟”
وهندڙ دريا جا ڌڌڪا ٻڌي راهب صفا دهلجي ويو، سندس جسم مان ساهه ڇڏائجي ويو، هو سوچي ئي رهيو هيو ته ڏاهي وري ڳالهايو.
”تون آخر اهو ڪيئن ٿو سوچين ته ڪنهن شيءِ کي جدوجهد ۽ قرباني بنا حاصل ڪري وٺين، جيسين گهيڙ ۾ نه گهڙندين ته پار ڪيئن پوندين؟ همت ڪر ۽ هُن پار وڃي بادشاهه سان سور سل ۽ اندر جا وڃي اور ته ڪو انصاف ملي ۽ شهر جي مخلوق جو ڀلو ٿئي، ڪو ظلم ٽري غربت ۽ مفلسي جو خاتمو ٿئي.”
ڏاهي جون ڳالهيون ٻڌي راهب پڪو پهه ڪيو ته هو هن پار پهچي بادشاهه جي سامهون ٿي هن کان انصاف ۽ رحم ضرور حاصل ڪندو، هو هن کي شهر اندر ٿيندڙ هر ان ظلم ۽ ناانصاف کان آگاهه ڪندو، جنهن کان هر ماڻهو سخت بي چيني ۽ بي آرامي ۾ مبتلا آهي.
”مان بادشاهه کي ضرور ويجهو پوندس ۽ پو هن وٽ پهچي حق انصاف لاءِ ضرور داهيندس.” راهب جذباتي ٿيندي چيو “اي ڏاها مون کي ڏس ڏي ۽ راهه کان واقف ڪر، ڪو اهڙو گر ٻڌاءِ، جو مان هن ازدها جهڙي دريا جو پيٽ چيري، حق ۽ انصاف کي ويجهو پوان. بادشاهه کي ڏسان ۽ سچ کي حاصل ڪري عذاب ۾ مبتلا ماڻهن جي دردن جو درمان ٿيا.” ڏاهو خوش ٿيو ۽ مرڪيو.
”ها تون حق کي ضرور حاصل ڪندين ۽ تنهنجي قرباني ڪو نئون سج ضرور اڀاريندين. ڏاهي چيو هاڻي ويهه ته توکي اهڙي واٽ ڏسيان جو جلدي جلوو ڏسين ۽ پار پهچين.”
ڏاهو راهب کي دريا ڪناري ڦٽيل سائي گاهه جي ٽڪر طرف وٺي ويو ۽ پوءِ هو ٻئي وڃي اتي ويٺا ڏاهو آڱر مٿي ڪري ڳالهائڻ لڳو ۽ راهب ڪنڌ ڌوڻڻ لڳو. پريان سج آسمان جو سفر ڪري دريا جي ٻئي ڪپ تي غرق ٿيڻ وارو هيو، شفق جي لالاڻ ۾ پکين جا ولر قطارون ڪري وٿاڻن ڏانهن وري رهيا هيا ۽ پوءِ هر طرف اوندهه ڦهلجي وئي.
نيٺ اهڙو وقت به آيو جو ڪنهن سڀاڳي صبح جو راهب ۽ ڏاهو ان منجهيل گهٽين واري ظلم جي ڌٻڻ ۾ ڦاٿل شهر جي گهٽين مان نروار ٿي اچي دريا جي ڪپ تي پهتا. راهب اها سموري رات سوچ ۽ پيڙا ۾ ڦٿڪندي گذاري هئي. جنهن ڪري هن جون اکيون ڪنهن انقلاب جيان ڳاڙهيون هيون. ڏاهي هن کي سڀ ڏس پتا ڏنا، اهڙا گر ۽ هنر هن حوالي ڪيا جو سندس منزل آسان ٿي سگهي، پر اهو به چتاءُ ڏنو ته هو ان سفر کي معمولي نه سمجهي، ڇو جو کيس وڏي جاکوڙ ڪرڻي پوندي. جنهن کانپوءِ هو جيئري منزل کي ويجهو ٿي سگهندو. جيڪڏهن هو راهه تان ڀٽڪيو ته غورابن جو گرهه ٿي سدائين لاءِ غرق ٿي ويندو. راهب نديءَ ڪناري پهچي سندرو ٻڌو ۽ جڏهن هن اڳتي وڌي ڏاهي جي پيرن تي هٿ رکيا ته ڏاهي هن کي ٻانهن کان وٺي مٿي اٿاري سيني سان لاتو. راهب ڏٺو صبح جي هير ۾ ڏاهي جي ڏاڙهي لڏي رهي هئي ۽ هن جي اکين مان حسرت ۽ شادماني بکي رهي هئي، سندن وارن ۾ لڪيل سنهڙن چپن تي اميد جي مرڪ هئي. راهب ڏاهي جو چهرو ڏسي پاڻ به مرڪيو ۽ هن جي همٿ وڌي. هن اڳتي وڌي ڪنڌي لڳل بيٺل بتيلي تي لانگ ورائي ۽ وڃي ونجهن ۾ هٿ وڌا، ڏاهي ڪنڌي لڳ ڪلي مان واڍ ڇڏائي ۽ پوءِ بتيلو ڪنهن آزاد ڪيل غلام جيان، خوشي ۽ سرور مان ڪنڌ لوڏي اڳتي ڪاهي پيو. جڏهن سج نڪتو ۽ نيراڻ اس جي اڇن ڪرڻن ۾ جذب ٿي وئي، ته ڏاهي ڏٺو بتيلو درياهه جي سير ۾ پهچي چڪو هيو ۽ پريان راهب جون ٻانهون ونجهه هلائيندي ڪنهن اڏامندڙ پکيءَ جي پرن جيان پئي محسوس ٿيون. جڏهن اهو نظر کان اوجهل ٿيو ته سج سوا گز کان مٿي اڀري آيو هيو ۽ ڏاهو ڪپڙا ڇنڊي کلندو واپس وريو.
راهب کي ونجهه هلائيندي گهڻو وقت ٿيو، ندي جو ٻيو ڪپ ڏسڻ ۾ ته اوراهون هيون پر جيئن ٿي ويو بتيلو اوڏانهن ڌڪيندو تيئن ٿي ويو ڪپ ڏورانهون ٿيندو. هن ڏاهي جو ٻڌايل هر حربو استعمال ڪيو. واٽ کي آسان بنائڻ لاءِ ان جي هر عمل کي ڪتب آندو، پر هن ڏٺو نديءَ جو ٻيو ڪپ ايترو آسان نه هيو جيترو هن سمجهيو هيو. اهو ڏسڻ ۾ جيترو آسان ۽ ويجهو هيو عمل ۾ ايترو ئي اڙانگو. راهب جيئن جيئن پري پهچندو ويو ندي وئي ٿي اونهي ٿي ناهموار ۽ خوفائتي ٿيندي. ان جي تک ۽ سير ايتري ته هئي جو هن جو بتيلو ڪنهن لاش جيان ويو ٿي ان ۾ لڙهندو ۽ وهندو ندي مٿان ڪيترا سج لٿا ۽ چڙهيا پر راهب نه ٿڪيو. هن جو جذبو ويو ٿي اڳي کان جوان ٿيندو. راهب جا هٿ ونجهن ۾ ائين مضبوط هيا جيئن هن جو ارادو ۽ اعتقاد. هن گجگوڙ ڪندڙ ندي جي تک ۾ هر هر ونجهه ائين پئي سٽيا جيئن هو پاڻي کي لٺين سان ماري مڃائيندو هجي. ونجهه هلائيندي هن جون ٻانهون عقاب جي پرن جيان پئي اڏاميون ۽ هو ويو ٿي اڳتي وڌندو، پر ٻيو ڪنارو جتي هن جي ڳولها جي حد هئي، اهو نظر ايندي به ويو ٿي نظرن کان ڏور ٿيندو ۽ پري پوندو.
نيٺ هلندي هلندي هڪ ڏينهن راهب جي بيک نڪري پئي، سندس ٻانهن جا ڏورا سڄي ٺوٺ ٿي پيا ۽ ويڻيون وٽجي وڍجي پيون. هٿ ونجهن مان ڇڏائجي ويس ۽ مرگهي جي مريض جيان گڦ ڳاڙينديو ٻيڙي ۾ ڪري پيو. بتيلو ويس ٿي ڪنهن لاوارث جانور جيان جهنگ ۾ ڊوڙيندو. منهن تي ڇنڊا محسوس ٿيس ته هوش ۾ آيو. اک کولي اٿي ڏٺائين، مينهن وسي رهيو هيو. آسمان ۽ ندي هڪ جهڙا ڏسجي رهيا هيا. آسمان ۾ گجگوڙ ڪندڙ ڪارا بادل ۽ وڄ جي چمڪن ۾ نظر ايندڙ ڪاري ندي. ڏاڍو پريشان ٿي ويو. نديءَ جي وهڪري ۾ وهندڙ لاوارث ٻيڙي جي ونجهن ۾ هٿ وڌائين ته ڄڻ ڇڙواڳ گهوڙي جي واڳن ۾ هٿ پئجي ويس. هڪ دفعو وري همت ڪيائين ۽ ونجهن کي وٺي زور سان هلايائين، طوفان تيز ٿيندو ويو ۽ وڏ ڦڙو پٿرن جيان پٺي تي وسندي محسوس ڪيائين. کنوڻ جون ڊگهيون ليڪون هر هر عرش تي ٺهيون پئي ۽ ڊهيون پئي. ڪارو جهُڙ رستو وڃائي ويٺل راهگير جيان آيو پئي ۽ ويو پئي. تيز هوا ۾ ندي جو پاڻي پوڙهي جي جسم جيان پئي ڏڪيو ۽ هن جو بتيلو لهرن تي مٿي ٿي ائين ٿي هيٺ لٿو جيئن اهو اونڌو ٿيندي هر هر بچي ويندو هجي، پر راهب ڏاهي جا ڏسيل اهڙا وٺي ونجهه هلايا جو هر دفعي ويو ٿي بچندو ۽ طوفان مان پار پوندو. نيٺ جهڙ ٽڪر ٽڪر ٿيو، سج ڪڏهن ظاهر ٿيو پئي ۽ ڪڏهن لڪيو پئي، ڪڏهن اس هئي ته ڪڏهن ڇانور ۽ هو بتيلي ۾ ايڏو ته ٿڪيل ۽ هيسيل هيو جو مايوسي جسم جي هر حصي تي حاوي هيس. سندس من چاهيو ته موٽي وڃي ۽ بادشاهه کي وساري ڇڏي. اهڙي ئي سوچ ۾ هيو ته پاڻي مان ٻه جل پريون نڪري اچي بتيلي جي اڳئين حصي تي ويٺيون. ائين اوچتو جل پرين جي نڪري نروار ٿيڻ تي سندس ڇرڪ نڪري ويو، ونجهه هلائيندي هٿ رڪجي ويس. جل پريون ڏسي سندس هوش ئي اڏامي ويا.
”ايڏيون خوبصورت.“ هن من ۾ چيو”ڇا ته سندس سونهن ۽ سوڀيا آهي.“
هو اڃان سوچي ئي رهيو هيو ته جل پرين پاڻيءَ ۾ ٽپا ڏئي هر هر ظاهر ٿي هن اڳيان اهڙو ته نرت پيش ڪيو جو سندس دل باغ بهار ٿي وئي.
”واهه.“ سندس وات مان نڪتو، ”اهڙو نرت، اهڙو رقص، اي جل پريون وري هڪ دفعو وري.”
جل پريون ٽهڪ ڏئي کليون ۽ گهڻن ڏينهن کانپوءِ هو به کليو. جل پريون سندس بتيلي ڀرسان هلنديون رهيون ۽ هو انهن خوبصورت پرين جو جلوو ڏسندو بتيلو هلائيندو رهيو. جل پرين جي حسن سندس من موهي وڌو. هن کان بادشاهه وسري ويو. هو مدهوشيءَ جي عالم ۾ ويو ٿي انهن پويان ونجهه هلائيندو. جل پريون مرڪيون ٿي ته هو به مرڪيو ٿي. جل پرين جا ناز ۽ انداز هن مٿان حاوي ٿي ويا ۽ هو هر شيءِ کان غافل ٿي انهن پويان هلندو ويو.
گهڙي گذري ته ڪو واڳون پريان وات ڦاڙي هن جي بتيلي پويان ڀڄندو آيو. ويجهو اچي ٻيڙي کي چڪ هڻي اهڙي اڇل ڏنئنس جو ذري گهٽ اونڌو ٿيندي بچيو. سڄو لڏي ويو. ڪنڌ ورائي ڏٺائين ته هوش اڏامي ويس. ايڏو وڏو واڳون هن زندگيءَ ۾ نه ڏٺو هيو. ان کان اڳ جو هوش سنڀالي واڳونءَ ڊڪي وري حملو ڪيس. ٻيڙي پاڻي ۾ ائين لڏڻ لڳي جو تري تي هُن جا پير ئي نه پئي ڦٻيا. سڄو توازن تباهه ٿي ويس. هيٺ ڪريو، اٿيو ۽ ونجهه ۾ هٿ وجهي کڻي سڌو ڪيائين. واڳون وري جيئن ويجهو آيس ٺڪاءُ ڪرايائينس مٿي ۾ واڳو وات ڦاڙي پڇ ورائي واپس ڀڳو. پاڻيءَ ۾ اهڙيون لهرون اڀريون جو لڏندڙ ٻيڙيءَ ۾ بي توازن ٿي پٺي ڀر ڪريو. وري اٿيو ۽ ونجهه ۾ هٿ وجهي واڳون جو انتظار ڪرڻ لڳو. ڏٺائين واڳون پري کان پاڻي اندر لڪي اکيون ٻاهر ڪڍي هن ڏانهن نهاري رهيو هيو. سمجهيائين ڀڄي ويو پتيلي ۾ هيٺ ويٺو ۽ ڊگها ساهه کڻي وري ونجهه ۾ هٿ وجهي بتيلو اڳتي سوريائين ٿورو هلي پٺ ورائي نهاريائين واڳون نه ڏسي اطمنان ۽ سک جو ساهه کنيائين. هيڏانهن هوڏانهن ڏٺائين جل پريون نظر نه آيس، مايوسي سان ڪنڌ هيٺ ڪري ڪروڌ مان دريا جي ٻئي ڪپ ڏانهن ڏٺائين، ڪنارو اڃان پري هيو، تمام پري. اهو سوچي ونجهه هلائيندو هلندو رهيو ٿورو ٽڪر اڳتي هليو ته وري پاڻيءَ مان ساڳيون جل پريون ٽپو ڏئي اچي بتيلي اڳيان ويٺس. انهن جا سڻڀا جسم تيز اس ۾ چمڪي رهيا هيا. هن جل پرين کي ڏٺو ۽ دل ۾ هڪ دفعو وري خوشي ڀرجي آيس. جل پرين وري ٽهڪ ڏئي اهڙو نرت وڌو جو سندس دل ٽپا ڏئي ڌڙڪڻ لڳي. جل پرين سان گڏ هن به ٽهڪ ڏنا ۽ پوءِ هو جل پرين پويان ويو ٿي بتيلو تيز هلائيندو ۽ اڳتي وڌندو.
هو پنهنجي ڌن ۾ مگن هيو ته اوچتو خبر نه پئي ڪا تيز شي اچي هن جي بتيلي سان ٽڪرائي. هو ذري گهٽ اونڌو ٿيندي بتيلي مان پري وڃي پاڻي ۾ ڪرڻ وارو هيو ته هن پنهنجن گوڏن ۾ هٿ وجهي سنڀاليو. ڪنڌ ورائي پوئتي نهاريائين ته ساڳيو واڳون سندس پويان وات ڦاڙي حملي جون تياريون ڪري رهيو هيو. موت کي ايڏو ويجهو ڏسي ذري گهٽ رڙ نڪري ويس. تارا ڦوٽاري وٺي واڳون کي گهٽ وڌ ڳالهائين.
”تون هاڻي نه بچندين، حرام خور، مردود ڪمينا ڪنهن جاءِ جا.“ هن چيو ۽ پوءِ ونجهه سڌو ڪري منهن ۾ ڏنائين. واڳو وات ڦاڙي ڏند ڪڍي الر ڪيس، وري ونجهه مٿي ڪري ٺڪاءَ ڪرايائينس. واڳون ڊنو ۽ پڇ پاڻي ۾ هڻي وريو.
”گيدي ڪنهن جاءِ جا.“ هن ڪاوڙ مان چيو ”ڀاڙي، لوفر.“ هو وڦلڻ لڳو، سندس گگ واڇن وٽان ڳڙي هيٺ ڪرڻ لڳي. واڳون پري وڃي پاڻيءَ اندران اکيون ڪڍي وري نهارڻ لڳس. هو ٿڪجي ٻئي هٿ مٿي کي ڏئي بتيلي تي ويهي رهيو. ڪجهه سوچيائين بادشاهه کي ياد ڪيائين.
”مار؟” سندس من مان رڙ نڪتي. هو ته سڀ وساري ويٺو هيو مظلومن جون آهون، بادشاهه جو محل ۽ ڏاهي جا پار پتا، انهن جل پرين ته هن کي ديوانو ڪري ڇڏيو هيو. نه ته هن حرام خور واڳونءَ جي ايڏي مجال جو جيئري جاڳندي مٿس حملو ڪري، ائين نيست و نابود ڪرڻ جي ڪوشش ڪري.
سوچي ئي رهيو هيو ته جل پريون ٽهڪ ڏينديون اڳيان آيس. منهن موڙي ڇڏيائين. جل پريون مايوس ٿي ندي جي تري ۾ واپس غرق ٿي ويون. هو هڪ دفعو وري هوشيار ٿي، سڌي چيلهه ڪري ويٺو ۽ منهن ورائي هيڏانهن هوڏانهن نهاريائين ڪٿي واڳون نظر نه آيس. پاڻي جي سطح تان ڪٿي به ٻه سڄيل اکيون هن پويان نه اچي رهيون هيون. ٿورو اطمنان ۽ اعتماد محسوس ڪيائين.
ونجهه هلائيندي راهب جي هٿن ۾ لڦون پئجي ويون. هو نديءَ جي لهرن سان وڙهندي ساڻو ٿي پيو. ڪنارو ويو ٿي پري ڌڪبو ۽ گهلبو، پر من جي ڪنهن ڪنڊ ۾ اها پڪ هيس ته هو هڪ ڏينهن اتي ضرور پهچندو ۽ ڪنهن سائي باغيچي جي وچ ۾ ٺهيل بادشاهه جي محل ۾ پهچي ضرور فرياد ڪندو، ته هن جي رعايا ۾ امن ۽ انصاف جهڙين شين جو ڪو به نانءُ نشان نه آهي، اتي ظلم ڪوڙ ۽ دغا جو دور دورائو آهي، هو هن کي امن ۽ انصافن جي درخواست ڪري پاڻ ڏانهن ضرور راغب ڪندو ۽ ائين هو پنهنجو مقصد ماڻي وٺندو. هو اهڙن ئي خيالن ۾ کوئيل هيو، سندس بتيلو ويو ٿي ونجهن جي پيرن سان پاڻي تي پنڌ ڪندو اڳتي وڌندو.
جيئن وقت گذريو راهب جا هٿ ڄڻ ونجهن مان ڇڏائبا ويا، سندس جسم ڏٻرو ٿي هڏن ۾ تبديل ٿي چڪو هيو ۽ پيٽ جي کل پٺي سان ملي چڪي هئي، اکيون ڏرا ڏئي هڏن هيٺان هليون ويون هيون. هن کي پريان منزل ڪنهن وهم ۽ گمان جيئن ٿي نظر آئي، جيڪا ڄڻ رڃ جيان وئي ٿي واري ۾ تبديل ٿيندي. آخر اهڙو وقت به آيو جو هو هلندي هلندي سهڪي بتيلي منجهه ڪري پيو ۽ بتيلو هن جي هٿن مان ڇڏائجي گمراهي ۽ گمناميءَ جي راهه تي هلڻ لڳو. هو اٿيو ٿي ته هن جي مٿي کي چڪر ٿي اچڻ لڳا، هن ونجهن کي قابو ڪرڻ جي ڪوشش ٿي ڪئي ته سندس هٿ ڏڪي انهن کان الڳ پئي ٿي ويا، مايوسي هن کي هر طرف کان ويڙهي وئي ۽ موت هن کي پنهنجي ويجهو محسوس ٿيو. سندس کڏن ۾ پيل اکيون دفن ٿيڻ لڳيون ۽ هن وٺي رڙيون ڪيون. “اي بادشاهه تون ڪٿي آهين؟ ...........ڇا تون آهين؟ ............. ڇا تون نه آهين؟ ......... تون سچ آهين؟ ............. تون ڪوڙ آهين؟ .......... ڇا تون واقعي ئي حڪمران آهين؟ ............ محڪومن جو ڇوٽڪارو ڏياريندڙ ۽ انصاف جو علمبردار آهين؟”
هو وڦلڻ لڳو ۽ گج هن جي وات مان وهي هيٺ ڪرڻ لڳي، گهڙي ماٺ کانپوءِ هن وري رڙ ڪئي ۽ چيو “آهي ڪو ئي جنهن بادشاهه ڏٺو هجي، جيڪو بادشاهه کان واقف هجي؟ جنهن وٽ بادشاهه جا پار پتا هجن؟
هن مايوسيءَ مان هر هر چرين جيان پئي ڳالهايو. گهڙي گذري ته ڪا انڌي ٻلهڻ هن جي بتيلي ڀرسان پاڻي مان ٽپو ڏئي مٿي نڪتي، ان هر ٽٻيءَ سان گڏ وات مان ڪجهه آواز پئي ڪڍيا. انڌي ٻلهڻ کي ائين بتيلي ڀرسان ٽپا ڏيندو ڏسي، هو همت ڪري ٿورو اٿي ويٺو ۽ هن ڪنائڻ شروع ڪيو، جيئن سمجهڻ جي ڪوشش ڪندو هجي ته انڌي ٻلهڻ ڇا پئي چئي؟ انڌي ٻلهڻ هر هر ٽپو ڏئي ڪجهه چوڻ پئي چاهيو. جڏهن هن ڪوشش ڪئي ته هو انهن الفاظن کي سمجهڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو ۽ هن سمجهيو انڌي ٻلهڻ هر هر اهو چئي رهي هئي ”مون بادشاهه ڏٺو، بيشڪ مون بادشاهه ڏٺو.“
هو حيران ٿي ويو ۽ سڌو ٿي سوچڻ لڳو ته آخر انڌي ٻلهڻ بادشاهه ڪيئن ڏٺو اها ته انڌي هئي. ان نديءَ ۾ رهندڙ دنيا جي منفرد ٻلهڻ جيڪا نسلي طرح پيدائشي انڌي هئي، اکين نه هوندي اها دعويٰ ڪري رهي هئي ته ان بادشاهه ڏٺو؟
هن کي ڳالهه سمجهه ۾ نه آئي ۽ هن ٽپا ڏئي پاڻي ۾ هيٺ مٿي ٿيندڙ ٻلهڻ جي آواز کي وري ڪنائڻ شروع ڪيو، هن واضح لفظن ۾ ٻڌو اها چئي رهي هئي ”مون بادشاهه ڏٺو بيشڪ مون بادشاهه ڏٺو.“
راهب ڪاوڙ مان هڪل ڪري ٻلهڻ کي چيو ”او انڌي جيڪو سڄن نه ڏٺو اهو تون ڪيئن ڏٺو؟ هي اکيون ڪنهن عرصي کان بادشاهه کي ڏسڻ بنا بي قرار آهن، اهو ڪنهن ڏٺو جو تو انڌيءَ ڏٺو؟“
پر پريان ٻلهڻ ٽپا ڏئي ساڳيو لڙ لڳايون بيٺي هئي، ”مون بادشاهه ڏٺو بيشڪ مون بادشاهه ڏٺو.”
هو حيرت مان ان مخلوق ڏانهن منهن ڪري ڪيتري دير کاڏي تي هٿ رکي ويٺو رهيو ۽ پوءِ وري ڳالهايو.
”او انڌي جاهل ٻلهڻ پري ٿي منهنجي رستي تان ته ونجهه مٿي ۾ هڻي رت نه ڪنڍانءِ، ڇڏ اها اجائي بڪ بڪ، وٺ پنهنجو رستو ۽ اتي پهچ جتي اکين جو علاج ڪرائي ڪجهه ڏسڻ جي قابل ٿئين. تون جڳ نه ڏٺو بادشاهه ڏٺو؟ راڄ نه ڏٺو راڻو ڏٺو؟ ڄڃ نه ڏٺي گهوٽ ڏٺو؟ هل هتان ته ناس نه ڪيانءِ.” هن چيو ۽ هيڻن هٿن سان بتيلي مان ونجهه ڪڍي کڻي سڌو ڪري پاڻي ۾ ٺڪا ڪرايائين، پاڻي جا ڇنڊا مٿي اڀريا ۽ بتيلي جو توازن خراب ٿيڻ ڪري هو هيٺ ڪري پيو.
پريان انڌي ٻلهڻ ٽهڪ ڏئي کلڻ لڳي، سندس سنهي چهنب جهڙي وات مان هر هر ٽهڪ پئي نڪتا، ڄڻ اها هن جي هيڻائي تي چٿر ڪندي هجي. اها وات کولي هن کي چيڙائيندي ترندي بتيلي ڀرسان آئي ۽ پوءِ ٽٻي ڏئي هيٺ هلي وئي. هن ونجهه سڌو ڪيو، هيڏي هوڏي ڏٺائين ته ڪٿان ظاهر ٿئي ته مٿس وهائي ڪڍي پر ونجهه جهلي اڀو ٿي بيهڻ کانپوءِ ڪٿي نظر نه آيس.
هو هڪ دفعو همٿ ڪري وري سڌو ٿي ويٺو ۽ بتيلي جا ونجهه جهلي ان کي اڳتي هڪلڻ لڳو. پوئين پاسي کان پريان ڪي آواز پئي آيس. ساڳيا آواز، جيڪي انڌي ٻلهڻ جا هيا، ”مون بادشاهه ڏٺو بيشڪ مون بادشاهه ڏٺو.“ هو ڪنائيندو رهيو ۽ پوءِ سوچيائين شايد سندس وهم آهي، انڌي ٻلهڻ پري پري تائين ڪٿي به پاڻي مان نروار ٿي ٽٻي نه پئي هئين.
انڌي ٻلهڻ کي ياد ڪري ڪاوڙ مان هن جو جسم اڃا به ڏڪي رهيو هيو. پوءِ هن محسوس ڪيو اهي آواز ۽ انڌي ٻلهڻ ڪٿي گم ٿي چڪا هيا. هن سڪون جو ساهه کنيون ۽ هڪ دفعو وري پنهنجي شڪتيءَ کي ڪٺو ڪري ونجهه هلائڻ شروع ڪيا. هن ڏاهي جي ڏسيل قولن کي ياد ڪيو ۽ پوءِ هن کي لڳو سندس بتيلو سڌي ۽ سنئين واٽ تي هلي رهيو آهي.
گهڻن ڏينهن کان پوءِ هن کي ٻيو ڪنارو ڪجهه ويجهو ٿيندي نظر آيو. هن جي همٿ وڌي وئي، منهن تي مرڪ وري آيس. وٺي ونجهه تي زور ڏنائين ۽ ويو منزل کي ويجهو پوندو. سندس خوشيءَ کان من ۾ سرور جون لهرون جاڳيون، جيڪي هن نديءَ جي لهرن کان وڌيڪ ٿڌيون محسوس ڪيون.
”بيشڪ ڏاها تون سچو تنهنجا قول ۽ اقرار سچا، تنهنجا رستا سچا، تنهنجيون راهون سچيون.“ هن چيو ۽ ڪنارو سندس ڪجهه فاصلي تي رهجي ويو. هن سوچيو هو اتي پهچي وقت وڃائڻ بنا بتيلي تان ٽپو ڏئي وڃي بادشاهه جي محل جو گهنڊ وڄائيندو ان جي درٻار ۾ حاضري ڀري هڪدم پنهنجا ڏک ۽ سور ٻڌائي هن آڏو انصاف ۽ امن جي اپيل ڪندو، رحم دل بادشاهه هن جا سڏ ضرور ورنائيندو ۽ سندس شهر مان ظلم، ناانصافي، غربت ۽ بيمارين ۽ جهالت جي پاڙ پٽجي ويندي ۽ پوءِ اتي امن ۽ سڪون جي حڪمراني هوندي.
هو ٽهڪ ڏئي کليو، کيس گهڻن ڏينهن کانپوءِ پنهنجي تپسيا جو ڦل ملڻ وارو هيو، هن جو تياڳ پنهنجو رنگ ڏيکارڻ وارو هيو، هن جي جستجو پنهنجي انجام کي پهچڻ واري هئي.
”بيشڪ دير آهي انڌير نه آهي.“ هن چيو بتيلو آهستي آهستي جيئن ڪناري کي ويجهو ٿيندو ويو، هن کي پريان ڪجهه ٺهيل عمارتون نظر اچڻ لڳيون. هن ڏٺو ۽ سوچيو شايد اهي بادشاهه جي وسيع محل جا برج ۽ منارا آهن، ان جي باغ باغيچن جي ڪنڊن تي ٺهيل رکوالن جا چوئنرا ۽ چبوترا آهن، هن جي نائبن جون سرسبز ميدانن ۽ وڻن جي وچ ۾ بيٺل جاگيرون ۽ رهائشون آهن. پري کان خوشبوءِ اچي کيس معطر ڪرڻ لڳي، ڊگهو ساهه کنيائين ته سمورا ٿڪ لهي ويس. ڏرا ڏئي ويل اکيون نوبنيون ٿي کلي ٻاهر نڪري بيهي رهيس، جان ۾ رت آيس ۽ دل تيز ڌڙڪڻ لڳيس. پريان ٻئي ڪناري جا منظر ڏسي روح کي راحت نصيب ٿيس ۽ پاڻ کي خوشنصيب سمجهيائين ته هو اتي پهچڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو. هو کلندو مرڪندو ڪناري کي ويجهو ٿيندو ويو پاڻ کي ڇهي چڪ پائي پڪ ڪيائين ته ڪو خواب يا وهم ته نه آهي، چڪ محسوس ڪيائين ۽ سمجهيائين ته هوش و حواس ۾ جيئرو آهي.
نيٺ اها گهڙي به اچي پهتي جو هن جي بتيلي نديءَ جي ٻئي ڪناري سان وڃي ٺڪا ڪيو ۽ هن جو ڇرڪ نڪري ويو. اٿيو ۽ جوانن جيان ٽپو ڏئي رسي ۾ هٿ وجهي کڻي بتيلي کي ٻڌائين.
هيڏانهن هوڏانهن نهاريائين ڪو نظر نه آيس، مڙي مٿي مٽيءَ جي بند تي چڙهيو، جڏهن اوچائي تي پهتو ته ڇا ڏسي پريان ڪو شهر آهي ۽ ان ۾ زندگي ائين ئي روان دوان آهي جيئن ڪنهن شهر ۾ هوندي آهي. ڪنڌ ورائي محلات کي ڳولهيائين نظر نه آيس، سوچيائين متان وسندي جي ٻئي ڀر هجي. اهو سوچي مٽي جي بند تان هيٺ لهي شهر ۾ گهڙيو، هن ڏٺو اهو شهر هن جي شهر جهڙو هيو، سندس من مان خوشي اکين جي ڳوڙهن سان وهي پٽ پيس مايوس ٿي ويو، هيڏانهن هوڏانهن مدد لاءِ واجهايائين هڪ ٻن کي سڏ به ڪيائين پر ڪنهن ڌيان نه ڏنس. هر ڪو پنهنجي منهن سان پنهنجي ڀوڳي رهيو هيو. هڪ کي هٿ کان جهلي عرض ڪيائين ”اتي بيهه مهرباني ڪري مون کي ٻڌاءِ بادشاهه جو محل ڪهڙي طرف آهي؟“
اهو عجيب نظرن سان ڏسي هٿ ڇڏائي هليو ويس، ٻئي کي ٻانهن کان جهليائين ۽ وري عرض ڪيائين ”او دلبر اتي بيهه، منهنجي ڳالهه ٻڌ مون کي بادشاهه جو محل ٻڌاءِ ڪهڙي پاسي آهي.“
ان ڪاوڙ مان ٻانهن ڇڏايس ۽ حقارت مان ڏسندو هليو ويو. منجهي بيهي رهيو، ماڻهن جي منهن ۾ ڏسندو رهيو پر ڪنهن ڌيان نه ڏنس ٿڪيل هيو ۽ هڪ چوواٽي تي مونن ۾ منهن وهي ويهي رهيو. گهڙي گذري ته ڪنهن ڪلهي کي لوڏيس، ڳاڙهيون روئڻهارڪيون اکيون کڻي ڏٺائين ته ڪو بزرگ پويان بيٺو هوس. ڪنڌ ورائي پيرن تي ڪري پيس، روئي روئي ساڻو ٿي پيو. بزرگ هيٺ نوڙي حوصلو ڏنس ۽ ڳوڙها اگهيائيس، سڌو ڪري ويهاري حال احوال ورتائين.
”ڪير آهين؟ ڪٿان آيو آهين؟ ڇا ٿو چاهين؟ اهڙي حالت ڇو ڪئي اٿئي؟”
ان سوال ڪيس ته منجهي پيو جواب ۾ هن صرف هڪ سوال ڪيس.
“اي بزرگ مون کي ٻڌاءِ بادشاهه جو محل ڪٿي آهي؟ مون کي ان وٽ دانهن ڏئي انصاف حاصل ڪرڻو آهي.”
بزرگ گهري سوچ ۾ ٻڏي ويو ۽ پوءِ ٻانهن کان وٺي هن کي اٿاريندي چيائين، “ها بادشاهه جو محل آهي، هن طرف اچ منهنجي پويان اچ.”
ان چيو ۽ پوءِ هو ان پويان ائين پئي هلندو آيو، جيئن بزرگ هن کي چيلهه ۾ رسو وجهي شهر جي گهٽين ۾ گهليندو هجي.
ٿڪاوٽ هن جي جسم کي سڪل ڪاٺيءَ جيان ڀڃي وڌو هيو، سندس مغز ساڻو ۽ پير ڳورا ٿي چڪا هيا، شام جو پهر هيو ۽ پاڇا قدآور ٿي چڪا هيا، آسمان تي ڳاڙهاڻ هئي ۽ ڪارن پکين جون قطارون لهندڙ سج ڏي سفر ڪري رهيون هيون. هو بزرگ پويان ان اميد ۾ ڪنڌ هيٺ ڪري هلندو رهيو ته هو بادشاهه جي محل ۾ پهچڻوارو آهي ۽ بزرگ ڪنهن شاندار عمارت آڏو بيهاري هن کي اشارو ڏيندي چوندو ته اهو آهي محل، جنهن اندر سندس دردن جو درمان آهي، امن ۽ انصاف آهي. جڏهن سج لهڻ وارو هيو ۽ هلڪي سانجهي جا سانورا پر هر طرف ڦهلجي رهيا هيا ته بزرگ راهب کي آڻي ساڳي ندي جي ڪناري تي بيهاريو جتي سندس بتيلو ٻڌل هيو، هن کي پنهنجي ڀر ۾ بيهاري آڱر سان اشارو ڪندي چيائين “بادشاهه جو محل هوڏانهن آهي ندي جي ٻئي ڪناري، بادشاهه ڏاڍو رحمدل ۽ امن پسند آهي. تون جيڪڏهن اوڏانهن پهچي وڃين ته هو توکي ضرور انصاف مهيا ڪندو. همت ڪر بتيلو ڪاهه ۽ هن پاسي وڃ.”
بزرگ چيو ۽ راهب جي جسم مان روح ئي ڇڏائجي ويو، جسم ڍلو ٿي ويس، چپ ڏڪڻ لڳس ۽ مٿو ڦرڻ لڳس. ٻئي هٿ مٿي کي ڏئي پٽ تي ويهي رهيو. پوءِ هو ايترو رنو جو وهائڻ لاءِ وٽس ڳوڙها نه بچيا. ٻئي هٿ کڻي پنهنجي مٿي ۾ هنيائين ۽ چيائين.
”ڇا ڪنهن بادشاهه ڏٺو؟”
پريان ندي مان آواز آيس، ”ها مون بادشاهه ڏٺو، بيشڪ مون بادشاهه ڏٺو.“
نظر کڻي پري نديءَ ۾ نهاريائين، لهندڙ ڳاڙهي سج اڳيان انڌي ٻلهڻ ڪاري پاڇي جيان پاڻي مان ٻاهر ٽپو ڏئي هيٺ ٽٻي هڻندي چئي رهي هئي.
ڪجهه دير سوچيائين ۽ آهستي چپن ۾ چيائين ”ها بيشڪ بادشاهه انڌي ٻلهڻ ڏٺو.”
پوءِ اکيون بند ڪري ڇڏيائين ۽ اتي ئي ڪناري تي ليٽي پيو.