زندگيءَ جا ڳولائو
اها ڊسمبر مهيني جي پوئين ڏهاڪي واري رات هئي، ڪوئي عظيم رهنما جي ياد ۾ تقريبون ملهائي رهيو هو ته ڪوئي ڪرسمس ڊي. ڪاري ڪانڀارا جي سانت کان رات جي ڊني ٿي ته ممات به، پر حد جي ٿاڻي ۾ قيامت ڪهرام هو، ظلم جي پڄاڻي هئي، ننڍي جمعدار وٽ قتل واردات جو ڪيس هو. هن ڪهڙي به نموني ان جي مڃتا ٿي گهري، جو ان ذريعي پنهنجي ورديءَ تي ڦول به وڌائي سگهي ۽ رئيس جي خوشنودي به حاصل ڪري سگهي.
مارڪُٽ ۾ جوابدار دانهون ڪيون، منٿون ڪيون پر قتل جي واردات کان نابري واري. مڃجي به ڪيئن!؟؟ جنهن جي کيسي ڪا ڪَلَ ئي ڪونه هئي.
وڏي صاحب مڇرجي ٽارچر سيل لاءِ سوچيو.
ساڻو ساڻو ساهه هئس، ٿاڻي جي ڪلراٺي زمين تي ڪري پيو، پنهنجا ٻئي هٿ، پنهنجن وارن ۾ وجھي، وڏا وڏا ساهه کنيائين، ڪجهه لمحن بعد پاڻ سنڀاليائين، نظرون ڇت ۾ کُتل هئس، پاڻ سنوت ۾ آڻي، ڀِت سان ٽيڪَ ڏنائين، کيس خيالن جو واءُ ماضيءَ ۾ کڻي ويو.
پڻس ڪيڏي نه پاٻوهه ۽ پيارَ وچان نپايو هئس، غريبي حال هوندي به ٻارهين جماعت تائين پڙهايو هئائينس، ڪاليج جو نئون ماحول ڏسي کيس محڪومي ۽ اجايُن فرسوده ڳالهين کان بُڇان لڳندي هئي، هن جا ڪُجهه انقلابي دوست هنجي رهنمائي ڪندا هُئا پر ڄمندي ئي پڻس کي رئيس جي ڪڙمت ڪندي ڏٺو هئائين، کيس رئيس آڏو ليلائيندي اڪثر پسند هو. کيس ان عمل کانج ڪراهت ۽ ڪرڀ وٺندي هُئي. هر نئين ڏينهن رئيس جي ڏاڍ جي لٺ پئي لامارا کائيندي هُئي پيو ڪڙمين ونگار وهائيندو هو.
تن ڏينهن پڻس لاءِ ڪڙم جي پرداخت اوکي ٿي پئي هئي، ڇو جو گهر ۾ نُهنج جو اضافو ٿيو هوس، هي به تعليم ڇڏي پيءُ سان ڪم ۾ هٿ ونڊائڻ لڳو ۽ رئيس جي نت نئين ڏاڍ جي پيو پڄرندو هو، هڪ سمي ته رئيس کي چئي ڏنائين، ”رئيس ! تنهنجا هاري آهيون، ڪي زر خريد غلام نه، هاڻي اسان کان وڌيڪَ تنهنجون ونگارون ڪونه پُڄنديون“.
رئيس ڪافي مار ڪڍي هُئس ۽ پڻس کي چيو هئائين:
”جُمعا ! پنهنجي لوفر، لفنگي ڇوري کي سمجھاءِ، نه ته اُڦٽ ماري وجھندو مانس.
هن جي دل ۾ جيئن پوءِ تيئن رئيس لاءِ نفرت وڌڻ لڳي، رئيس مٿس مڇرجي پيو، ڪڙمت جي ڏنل حصي مان بهاڌ ٿي کسيائين. هن احتجاج ڪرڻ گهريو هو پر پيءُ جي ٻانهونٻڌڻ ڪري ماٺ ڪيائين. رئيس جي ڪرتوتن جي به کيس خبر پوندي هئي. جن جي سُڌ هو ٻين کي به ڏيندو هو.
هڪ رات جڏهن ٻنيءَ تي رکيل ديري تان واپس گهر ٿي آيو ته هن ڏٺو ته رئيس ڪمدار سان گڏ ساجد گونگي جي گهر ۾ پئي گهريو، جيڪو رئيس جو ڪڙمي به هو، هو به لڪندو پٺيان پئي آيو، هن ڏٺو ته رئيس ساجد گونگي جي ڌيءُ سان زيادتي ڪرڻ جي ڪوشش پئي ڪئي، هي هڪل ڪندي رئيس سان جنڀوٽجي ويو. ڪمدار ڪهاڙيءَ جو پائکو هن جي مٿي ۾ وهائي ڪڍيو. زخمي حالت ۾ گهر پهتو هو. پڻس کيس سمجھائيندي چيو هو: ”پٽ ! نانگن جي ٻر ۾ هٿ نه وجهه ! پاڻ ئي زخمي ٿيندين پنهنجو نه پر ابا.... اسان جي پيريءَ جو ئي خيال ڪر، هو ڏس ڀاڳڀري ڪيئن پئي روئي، اسان کي ڇڏ، کڻي هوءَ پنهنجي جوءِ ڏس، ويچاري ڪيئن سسڪي رَهي آهي ! پيٽ سان آهي ! ڪجهه ته خيال ڪر!“.
پرهه ڦُٽيءَ جو ننڍي جمعدار اٽالي سان اچي در کڙڪايو ۽ جمن کي چيو: ”تنهنجو ڇوڪرو سعيد اسان کي ساجد گونگي جي قتل واردات جي ڪيس ۽ سندس ڌيءُ جي اغوا جي ڪيس ۾ گهربل آهي“.
ننڍي جمعدار جي ڏنل مار جو سور محسوس ڪري ٿو، ڪيڏو نه بيدرديءَ سان ظالم ڪٽيو ه ئس، عضون مان ست ئي ڇڏائي ويو هوس هر هر ٿي سڏڪا ڀريائين، ٿاڻي جي ڀِت تي عڪس پسڻ ۾ آيس، پڻس ۽ ماڻس جا، پڻس جي چهري تي پيڙا جو تاثر هو ۽ ماڻس روئي رهي هئي.
”مون توکي ڪونه سمجھايوهو ته نانگن جي ٻر ۾ هٿ نه وجهه! جي زندهه رهڻو اٿئي ته سور سهڻو اٿئي ! توکي خبر ناهي ته ڪ نهن به دؤر ۾ غريب جو آواز اٿيوآهي ته ان کي امير جي گوليءَ سمهاري ڇڏيو آهي . پٽ! اسان جون خوشيون به واويلا ڪنديون آهن! هتي بگهڙين جو ديس آهي تو ”سيهڙ“ جيموت تي ڪير روئندو!!؟؟؟ تون احتجاج جو جھنڊو کڻندين ته پاڻ ئي ڏوهي بڻبين!“ پيءُ جو عڪس ڳالهايس.
”ها.... ڀلي جان مان ڏوهي بڻجان بابا ! مان غلامنجي ٻيڙي ۾ نه چڙهندس.... جتي نارين جي عزت سان راند ٿئي، جتي اسان جي هر عمل پٺيان ”ڇو ۽ ڪيئن؟“ هجي جتي ڪامورا خوشين جا خرار کنيو گهمندا وتن ۽ اسين غم ۽ خوشيءَ جي خال ۾ رهون ته ڇا اتي احتجاج به نه ڪريون؟؟؟ آخر هڪ ڏينهن جلاد پنهنجو سِرُ اڏيءَ تي رکندو“. جلاوت ٿيندي چيائين:
”ها..... تون غلام ابن غلام آهين!! توکي هر وقت سور سهڻو پوندو. تنهنجو وجود ڪاتر مشين ۾ پيل ان گاهه جيان آهي، جنهن جي هٿورو اڳتي نڪرڻ تي هر نئون ايندڙ ڪات پرزا پرزا ڪندو آهي“. عڪس وري ڳالهايس.
پر بابا.... اهي سڌر ماڻهو سڏائين ٿا، جن اڳيان مظلوم جو جسم آخري پساهن ۾ تڙپندو آهي ته به کين ڪا ذرڙي به نه ايندي آهي. اسين احتجاج ڪريون ٿا ته ڏوهي، ماٺ ته پوءِ غلام. جيڪي صدما اسان سـٺا آهن تن جو ماڻ دُنيا جي گولي تي شايد ملي! جنهن پيڙائن ۾ مان سڏڪان ٿو، تنهن جو ڏر ئي مونکي ٿر ٿرائي ٿو وجھي.... ڏکن کي مروٽي مُنهن تي مُرڪ آڻيندوآهيان ته به کلي ناهيان سگهندو آخر ڇو بابا.....؟ ڇو اسان جي اک جو لڙڪ ايڏو ترڪڻو آهي جو هر ساعت ڪريو پوي؟“ ڪنڌ پنهنجن گوڏن ۾ لڪائي روئڻ لڳو، ديوار تي عڪس کانئس اوجھل ٿي ويا. گرفتاري جي هڪ هفتي گذرڻ باوجود پڻس ٽي چار دفعا مُلاقات لاءِ آيو پر ساڻس ملڻ نه ڏنوويو.
رئيس جي اوطاق تي جمعو ۽ ڀاڳڀري رئيس کي منٿون ڪري رهيا هُئا ته اسان جي ڇوڪر کي بچاءِ، کيس ڪهڙي خبر ته ماڻهو ڪيئن ماربو آ؟ هو ته صفا ٻوگھلو آهي.“ جمعو ۽ جوڻس سڏڪڻ لڳا.
”مُنهن ۾ مُلان، اندر ۾ پليت!“ ڪمدار ڀڻڪندي چيو:
”ماءُ کان مامتا کسجي وئي ته قيامت اچي ويندي!“ ڀاڳڀري سڏ ڪندي چيو:
”قيامت.....!! ڪمدار شيطاني ٽهڪ ڏيندي چيو:
”ڇورو تو وارو وڏو وڙ ڪري ويو آهي جمعا ! ڦوسڙيءَ جو پُٽ، ٿو بَڙَ سان مَهاڏو اَٽڪائي“. رئيس جلاوت ٿيندطي چيو.
”ڀوتار وڏا ! مان سمجھائي ڇڏيندو مانس، ٻيهر اوهانجي سامهون ٿئي ته جيڪا سزا وَڻيوَ ڏجوس.“. جمعو التجائي نموني ڪُڇيو.
”ڀوتار سائين! کڏ ۾ هڻو انهيءَ ڇوري کي.....! جمن جي سر ڏي خيال ڪريو، ويچارو اوهان جو خانداني غلام آهي، کڻي هن جي صدقي ڇوري کي معاف ڪريوس“. ڪمدار شيطاني لهجي ۾ چيو.
رئيس بابو آهين، ”منهنجي پيريءَ جي سهاري کي ظالمن هٿان ڇڏاءِ“.
جمن منٿون ڪيون.
رئيس جي لبن تي شيطاني مُرڪ رقص ڪرڻ لڳي.
”ڇو نه.... ڇڏائينداسون تنهنجي ڇوڪري کي.... اسان باقي ڇا لاءِ آهيون!؟“ رئيس مُڇن کي وٽيندي چيو:
”پر هڪڙو شرط آهي!!“ ڪمدار جمعي سان مخاطب ٿيندي چيو:
”اڄ رات.... تو واري نُهن....!!“
”نه رئيس نه، ...... نه....! مونکي پيرسنيءَ ۾ بي عزتو نه ڪر، اسان جي عزت....“.
”مري ڪونه ويندي هڪ رات ۾“. ڪمدار جمن جو جملو ڪٽيندي چيو:
”ڀوتار سائين رحم ڪر..... اسان سان ايڏو ڪلور نه ڪر. ڏس هي.... مان پٽڪو ميڙ ٿو ڪيانءِ....“جمعو هيجڪ هڻندو رهيو. ڪمدار ٻنهي کي گهليندو اندر ”خفيه خاني“ ۾ بند ڪري ڇڏيو ۽ ڇاڙتا اُماڻي ڇڏيائين جمعي جي گهر.....
ننڍي جمعدار جي ڪيل ٽارچر سيل ۾ سعيد دنيا جي روڊ تي موت جي ڪار هيٺان چيڀاٽجي ويو، ننڍي جمعدار ڄاڻايو ته جمعي جي پٽ رات ٿاڻي اندر خودڪشي ڪري ڇڏي.
”رات ڳوٺن جي ٿاڻي ۾ هڪ قيدي خودڪشي ڪري ڇڏي“.
اخباري هاڪر هوڪا ڏيندو فٽ پاٿ وٽان گذريو، جتي ٻه عورتون ۽ هڪ پيرسن تمام خراب حالت ۾ ستا پيا هئا.
”ڀاڳڀري ! او ڀاڳڀري ! نُهن ڏي ته نهار، توکي سڏي رهي آهي“. جمعي سندس زال کي ڌونڌاڙيندي چيو: جيڪا رات جو رئيس جي گاڏي جي ماڻهن پاران فُٽ پاٿ تي اڇلي وڃڻ کان وٺي ننڊ پئي هئي.
ڀاڳڀري سُرڪي اچي نُهن جي ڀرسان آئي، نُهن جي ڀرسان ڪو نئون وجود ڏسي، خوشيءَ وچان چيائين:
”سعيد جا پيءُ هيڏي ته ڏس..... سعيد موٽي آيو آهي!“.
”ڇا چيئي!؟؟ سعيد!؟“ جمن جي نظر نئين ننڍڙي وجود تي پئي ته خوشيءَ وچان زمين تي سجدو ڪيائين.
ڀاڳڀري نئين وجود کي ڪڇ ۾ کڻي پيار ۽ پاٻوهه وچان چوڻ لڳي: ”تون منهنجو سعيد آهين نه؟.... سعيد!“
”ها.... ڀاڳڀري ! منهنجي مولا اسان کي سعيد موٽائي ڏنو آهي، هاڻ هلو ته هلون، ڏور ڪنهن ماڳ تي نئين زندگيءَ کي ڳولڻ، جتي ڪو به رئيس نه هُجي، اُتي هلي نئين زندگيءَ جو آغاز ڪريون“.